KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ VERİMLİLİĞİ POLİTİKALARI Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Çevre Verimlilik ve Teknoloji Daire Başkanlığı 2009 Gebze
KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (1) 2. Madde: Taraflar, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek amacıyla, salım sınırlandırması ve azaltım yükümlülüklerinin Ulusal koşullarla uyumlu olarak, aşağıdaki politika ve önlemleri yürütecektir: (CDM, ETS, iç sektörler) (i) Ulusal ekonominin ilgili sektörlerinde enerji verimliliğinin artırılması; (ii) İlgili uluslararası çevre anlaşmalarındaki yükümlülükleri dikkate alarak, sera gazlarının yutakları ve haznelerinin artırılması ve korunması, sürdürülebilir orman yönetimi uygulamaları, ağaçlandırma ve yeniden ormanlaştırma çalışmalarının destelenmesi; (Enerji Ormancılığı, Biyokütle) (iii) İklim değişikliği değerlendirmeleri ışığında sürdürülebilir tarım yöntemlerinin desteklenmesi; (Enerji Tarımı:Biyokütle/biyodizel/biyobenzin)
KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (2) (iv) Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları, karbondioksiti gideren teknolojiler ile çevre dostu ileri ve yenilikçi teknolojilerin desteklenmesi, geliştirilmesi ve kullanımının artırılması ile ilgili araştırma yapılması; (v) Sera gazı salımlarına neden olan tüm sektörlerde, Sözleşmenin amacına ve piyasa araçlarının uygulanmasına aykırı tüm piyasa uyumsuzlukları, mali teşvikler, vergi ve gümrük istisnalarını kademeli olarak azaltma ya da sona erdirme; (viii) Hem atık yönetiminde geri kazanım ve kullanım hem de enerji üretimi, nakli ve dağıtımı yoluyla metan salımının sınırlandırılması ya da azaltılması. (Çöp yakıtlı elektrik üretim santralları)
KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (3) 10. Madde: (b) İklim değişikliğini azaltıcı önlemleri ve iklim değişikliğine yeterince uyum sağlayıcı önlemleri içeren ulusal ve uygun olan yerde bölgesel programlar yapmak, yürütmek, yayımlamak ve düzenli olarak güncellemek; (ı) Bu programlar, enerji, ulaşım ve sanayi sektörlerine yönelik, ek olarak tarım, ormancılık ve atık yönetimi sektörleri ile de ilgili olacaktır. Ayrıca arazi planlamasının iyileştirilmesine yönelik uyum teknolojileri ve yöntemler, iklim değişikliğine olan uyumu artıracaktır.. (Kamuoyu bilinçlendirmesi)
2012 SONRASINA HAZIRLIK 1-Bali Eylem Planı, Mitigasyon, Adaptasyon, Teknoloji Transferi Finansman 2-Kopenhag 2009 Emisyon Ticareti AWG-KP AWG-LGA İki doküman
Sektörlerin Emisyon Azaltma Kapasiteleri Gt CO2-eşdeğer 60 50 40 30 20 Konut ve Servis Ulaştırma Sanayi Diğer Enerji Çevrimi Elektrik Üretimi 10 0 1990 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Azaltım sonrası Emisyon (Kaynak: AÇA, 2007)
Emisyon azaltım spektrumu Source: McKinsey 2009
DÜNYA ENERJİ TÜKETİMİNE ETKİSİ (2006-2030) (Kaynak iea) Konut, Yapı %34 Elkt.Cihazlar %13 Aydınlatma %10 Ulaştırma %24 Sanayi %20 Toplam: 92 EJ 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Konut, Yapı Elkt.Cihazlar Aydınlatma Ulaştırma Sanayi
Elektrik Sektöründe CO 2 Emisyonu Azaltma Kaynakları üzerine senaryolar ve Verimlilik (2003 v 2050) Sanayi Sektöründe CO 2 Emisyon Azaltım kaynakları (kaynak : iea snry.map)-2006 (Kaynak: iea 2006) Enerji ve Hammadde İkamesi; 18% Proseses Yenileme; 4% Verimlilik; 51% CO2 Yakalama ve Depolama (CCS); 27%
18 000 Dünya Birincil Enerji Talebi: kaynak: OECD/IEA, 2006 16 000 MTEP 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 Petrol Dogal Gaz Kömür 2 000 0 Diger Yenilenebilir Nükleer Hidrolik 1970 1971 1980 1990 2000 2010 2020 2030
Dünya Enerji Göstergeleri Nükleer 6% Dünya Birincil Enerji Arzı, 2006 11741 MTEP Katı Atık 10% Hidro 2% Diğer 1% Petrol 34% 2006 Elektrik Üretimi Nükleer 15% Petrol 6% Diğer* 2% 18 930 TWh Kömür 41% Doğal Gaz 21% Hidro 16% Dünya Birincil Enerji Arzı, 2006 (IEA, 2008) Kömür 26% *biyokütle, atık, rüzgar, güneş, dalga, jeotermal vb. Doğal Gaz 20% (UEA, 2008) Referans Senaryo 2030 Alternatif Senaryo 2030 %; Diğer*; 10,8 %; Kömür; 28,2 %; Diğer*; 14 %; Kömür; 23,4 %; Petrol; 31,5 %; Nükleer; 4,8 %; Doğal Gaz; 22,3 %; Petrol; 31,1 %; Nükleer; 6,8 %; Hidro; 2,9 %; Doğal Gaz; 21,8 * rüzgar, güneş, jeotermal %; Hidro; 2,4 (IEA, 2008) * rüzgar, güneş, jeotermal vb. (IEA, 2008)
CDM (1)
CDM (2)
70000 60000 Dünya Emisyon Ticareti Hacmi Hacim (Milyon ton CO2e) Tutar (Milyar $) Kaynak: STATE AND TRENDS OF THE CARBON MARKET 2008-WBI 64305 50000 40000 30000 31235 20000 10000 0 1745 2983 2006 2007 İklim değişikliği rejimi, Kyoto ve Kyoto döneminin II. Fazına (2012 sonrası) yönelik politikalar özellikle Enerji Piyasalarında; Doğalgaz, LPG, petrol, Elektrik, ısı piyasaları vb. yanı sıra, Emisyon Ticareti (ETS) ni piyasasını da yarattı. (64 Milyar ABD $/47 Milyar Euro-2007 (WB institue)) bu Pazar CO2 azaltma gayretlerini (Global, bölgesel,.. Devlet, Özel sektör vb işbirliği ile teknoloji, verimlilik, yakıt değişimi vb çalışmaları tetikledi, İki farklı dünya, Enerji sektörü ve bankacılık sektörü, iklim değişikli ve çevre konularını konuşmaya başladılar
Türkiye
Türkiye Birincil ve Elektrik Enerji Talebi (2004-2020) 13 yıl içinde (2020) 150 % artış 222,3 250,000 200,000 125,6 150,000 90,1 Milyon toe 100,000 50,000 0,000 2004 2010 2020 100,000 90,000 80,000 79,350 70,000 MW 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Mevcut Yeni Kapasite İhtiyacı Pik
Türkiye Birincil Enerji Arzı 240,000 200,000 gerçekleşen Taş Kömürü Linyit+Asfaltit Kok Petrol Doğal Gaz Hidroelektrik Odun+Atık Jeotermal Isı Rüzgar Güneş Nükleer Elektrik İth. 160,000 ktep 120,000 4 80,000 40,000 0 2000 2005 2010 2015 2020
TÜRKİYE EMİSYON ARTIŞI (2003-2020) Toplam CO 2 Emisyonu (milyon ton) 700 656.4 616.2 600 579.2 544.1 511.9 500 400 300 230.4 249.9 259.5 277.0 295.5 315.2 335.3 356.0 378.0 401.4 426.6 453.5 481.6 200 100 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
TÜRKİYE DE YENİLENEBİLİR ENERJİ VE KOJENERASYON GELİŞİMİ (2003-2009 Mart)
kaynak: etkb İŞLETMEYE AÇILAN SANTRALLARIN DEVLET ÖZEL SEKTÖR DAĞILIMI (2000-2009 MART) MW 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Mart Toplam DEV LET 302 0 795 1132 301 106 2635 YİD 100 100 Yİ 2911 798 3709 ÖZEL 388 569 1183 619 384 972 210 4325
2003-2009 MART ARASINDA YENİLENEBİLİR TERMİK GELİŞİMİ MW 4000 kaynak:etkb 3500 3000 2500 2000 1500 1000 Yenilenebilir Devlet Yenilenebilir YİD Yenilenebilir ÖZEL Termik Yİ Termik DEVLET Termik ÖZEL 500 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 MART
İŞLETMEYE AÇILAN ÖZEL SEKTÖR SANTRALLARININ TERMİK&YENİLENEBİLİR DAĞILIMI (2003-2009 MART) kaynak:etkb 1200 KURULU GÜÇ MW 1000 800 600 400 200 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Termik 330 503 1136 460 274 404 123 Yenilenebilir 58 67 47 158 109 568 87
KOJENERASYON (1) 2003-2009 M ART KOJENENERASYON GELİŞİM İ kaynak:etkb 450 400 392 420 350 KURULU GÜÇ MW KURULU GÜÇ MW 300 250 200 150 144 270 118 136 100 50 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 6,52 YIL
180 2004-2009 Mart İşletmeye Açılan Özel Sektör Santrallarının Sektörel Dağılım Grafiği kaynak: etkb Kurulu Güç MW 160 140 120 100 80 60 40 20 0 AĞAÇ TOPRAK* GIDA KAĞIT KİMY A OTOMOTİV TEKSTİL TURİZM SAĞLIK METAL 2004 0 0 16 11 37 38 165 0 0 92 2005 5 53 6 29 26 8 115 0 0 112 2006 14 166 28 0 15 0 34 0 0 0 2007 0 3 17 0 5 11 102 2 2 35 2008 23 0 26 0 0 0 56 3 0 0 2009 0 0 0 0 25 0 0 0 0 39
Emisyonlar (Dünya) WEO 2005 Referans Senaryo (2003-2050) emisyonlarda %137 artış. En önemli faktör; Elektrik sektöründe kömürün kullanılması (%192 artış -2003: 2584 Mtoe-2050: 7532 Mtoe). (Kaynak: iea.org ve bp.com) Gelişmekte olan ülkelerin zengin kömür yataklarına sahip olması. (Enerji güvenliği) Gt co2 70 60 50 40 30 20 10 0 Emisyonlar -Dünya 58 37,4 24,5 2003 2030 2050 Yıllar
Artan Petrol Fiyatları, İlave Petrol Çıkarma ve Boşalan Petrol Kuyuları ve CO 2 Capture and Storage (CCS) ($) 250 Ortalama ham petrol fiyatları 200 150 100 reel nominal 50 0 2000 2007 2010 2015 2020 2025 2030 Kaynak: IEA Petrol Kuyularına enjekte edilecek CO 2 ile ilave Petrol çıkarmak (Enhanced Oil Recovery (EOR) CCS ı ekonomik yapan en önemli unsurdur. Artan petrol fiyatları 126 US$/Vrl (10 Mayıs 2008) Azalan rezerv-boşalan petrol kuyuları CCS teknolojisine bağlanan ümitleri artırıyor.
CO 2 Tutma ve Jeolojik Formasyonlarda veya denizlerde Depolama Üretim yapan petrol sahaları, gaz sahaları Üretilemeyen kömür yatakları Metan drenajının sağlanacağı kömür yatakları Derin akiferler Tuz (soda) mağaraları
CCS in Emisyon azaltma Potansiyeli Global %33 AB Ülkeleri:%54 Kaynak: The Bellona Foundation
Elbistan(kömür)-Batman (petrol)
Sonuç Hali hazır Enerji sistemi altyapısını değiştirmek kompleks bir problem/bariyerdir. (Enerji altyapısı kurmak 200 yılı alacağı tahmin edilmektedir (Shell technology Futures)). Enerji Güvenliğini tehdit etmeden, bu zor denklemi çözmek, bariyerleri uzaklaştırmak ve Halihazır enerji altyapısına/sistemine yeni yapıları ((Game Changers); ) adapte etmek için; Devlet+iş dünyası+sosyal hayat ve teknoloji anahtar rol oynamaktadır. Yenilenebilir mevcut enerji altyapısına adapte etmek zorlukların başında gelmektedir. Türkiye gibi kalkınmakta olan ülkelerde, küresel iklim değişikliği problemiyle mücadelede en etkili ve en ekonomik araç enerji verimliliğinin artırılması, enerji yoğunluğunun azaltılması ve enerji tasarrufudur. Piyasalar Düşük karbon ekonomilerine doğru yöneliyor. Güçlü çözüm NoktasıTEKNOLOJİ; devlet, özel sektör ve bunların dışında kalan adresler yeni teknolojilerin gelişmesinde, yaygınlaşmasında ve piyasalara girmesinde sıkı işbirliği içinde olmak zorundadır. Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimin yaygınlaşması için AR-GE çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bu yönde yasal altyapı uygun ve finans kaynakları vardır. Küresel ısınma ile mücadelede öne çıkan hidroelektrik, rüzgâr ve güneş enerjilerine yönelik kullanılan ekipmanın üretilmesi için ülkemizde enerji endüstrisinin kurulması ve geliştirilmesi, bu amaca hizmet edecek uygun ortamların yaratılması gerekmektedir. Böylece enerji ekipmanında dışa bağımlılık azaltılacak ve istihdam yaratılabilecektir.
Teşekkürler