Uzaktan Eğitimde Yeni Bir Yaklaşım: e-stüdyo Tuncay Yiğit, Okan Bingöl, Hamit Armağan, Emine Aruğaslan, Recep Çolak, Gamze Yakut, Hanife Çivril Süleyman Demirel Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu, Isparta tuncay@mmf.sdu.edu.tr, okan@tef.sdu.edu.tr, hamit@sdu.edu.tr, emine@sdu.edu.tr, recepcolak@sdu.edu.tr, gmzyakut@sdu.edu.tr, hanife@.sdu.edu.tr Özet: Uzaktan eğitim, farklı yerde ve zamanda ders danışmanı, öğrenci ve eğitim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığıyla bir araya getirildiği eğitim sistemidir. Bu çalışmada; Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu nun uzaktan eğitim derslerinin tek bir merkezden verilmesi amacıyla kurulan Uzaktan Eğitim Stüdyolarından (e-stüdyo) bahsedilmiştir. e-stüdyoların kurulum aşamaları, teknik altyapısı, derslerin kalitesine kattığı olumlu etkilerinin yanında uzaktan eğitimin açık öğretimden farkı ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: e-sınıf, e-stüdyo, video konferans, uzaktan eğitim, senkron eğitim, asenkron eğitim. A New Approach at the Distance Learning: e-studio Abstract: Distance learning is an education system in which the course supervisor, student and education materials are collected through the communication technologies in a different place and time. In this study, distance learning studios (e-studio) which are constructed in order to deliver all distance learning lectures of Süleyman Demirel University Distance Learning Vocational School in a unique center are mentioned. Together with the installation stages and technical basis of e-studios and their positive effects on the quality of lectures, the difference of distance learning from open learning is presented. Keywords: e-class, e-studio, video conference, distance learning, synchronous education, asynchronous education. Giriş: Bilgiye aç olan ancak ekonomik, fiziksel ve zaman yetersizliği vb, nedenlerle orta ya da yüksek öğrenim olanağı bulamayan bireylere, öğrenim görebilecekleri uygun koşulları sağlama ve eğitimde fırsat eşitliği yaratma kaygısı yıllar boyunca eğitim bilimcilerinin temel sorunu olagelmiştir [3]. Bilindiği gibi, özellikle çalışan nüfusun yaygın olduğu veya eğitmen sayısının yetersiz kaldığı toplumlarda, okullaşma oranının arttırılması ve daha geniş kitlelere eğitimin götürülebilmesi için kullanılan yöntemlerden birisi uzaktan eğitimdir [1]. 81 Uzaktan eğitimin neden gerekli olduğu aşağıda belirtilmiştir. Yaşam boyu öğrenme gereklidir. Çok geniş öğrenci kitlesine hizmet sunabilen bir eğitim sistemidir. Geleneksel eğitimden yararlanmayan kişiler için vazgeçilmezdir. Ayrı niteliklere sahip bireylerden oluşmuş hedef kitleye farklı uygulamalarla eğitim hizmeti sunabilmektedir. Bilgi ve becerilerin artması, değişmesi ve çeşitlenmesini sağlamaktadır. Ekonomiktir (birim maliyetlerinin ucuz olması).
Uzaktan Eğitimde Yeni Bir Yaklaşım: e-stüdyo Tuncay Yiğit, Okan Bingöl, Hamit Armağan, Emine Aruğaslan, Recep Çolak, Gamze Yakut, Hanife Çivril Çok çeşitli iletişim teknolojilerini eğitim hizmetine sunabilen bir sistemdir. Öğrenci merkezlidir.[6] Teknolojik gelişmelere bağlı olarak eğitim yöntemlerinin de yeniliklere açık olması ve bunları eğitim kurumlarında uyguluyor olmak önemli ve zorunlu hale gelmiştir. Etkileşimli video, telekonferans, internet vb. yeni teknolojiler farklı mekânlarda bulunan öğreten ile öğretici arasında birebir etkileşim ortamı yaratabilme özelliğine sahiptirler. Ancak, yeni teknolojilerin kullanım maliyeti yüksek ve işletimi belirli bir uzmanlık alanı gerektirmektedir [5]. Uzaktan eğitim de eski ve bilindik yöntemlerin başında gazete ile eğitim mektup ile eğitim, radyo veya televizyon üzerinden dağıtıldığı ders veya yayınlar, içeriğin yüklü olduğu CD-ROM ve bilgisayar ile öğrencinin etkileşime geçmesi, Internet üzerinden senkron veya asenkron ağ bağlantıları ile, öğrencinin el bilgisayarı veya mobil telefon ile kablosuz sunucu üzerinden ders içeriğine erişmesi ve birçok yöntem ile gerçekleştirilebilmektedir [7]. Özellikle 1990 lı yıllarda internet kullanımının yaygınlaşması ve erişim hızının artması, zamanda ve mekânda esneklik sağlayan eş zamanlı olmayan uzaktan eğitim tekniklerinin internet üzerinden kullanımını olası kılmıştır. Aynı dönemde uydu üzerinden sayısal TV yayınlarının gerçekleştirilmesi ve ISDN türü hızlı telefon bağlantılarının devreye girmesi ile eş zamanlı uzaktan eğitim de yaygınlaşmıştır [2]. ihtiyaç vardır. Bu sunucuların asenkron eğitimi de gün boyu desteklemek adına 7 gün 24 saat aktif olarak çalışması gerekmektedir. İnternet erişim hızı da önemli bir yere sahiptir. Yapılan eğitimde kullanılan öğretim yöntemi sesli ve görüntülü ise o hatta ait bant genişliğinin de bu ihtiyacı karşılayacak boyutta olması gerekmektedir. Tüm bunların yanında uzaktan eğitimin sorunsuz bir şekilde verebilmesi için konusunda yeterli bilgiye sahip sistem uzmanı bir ekibin de desteğine ihtiyaç vardır. Klasik eğitimde eğitimi veren belirli bir zaman ve mekâna bağlı olarak bilgileri yüz-yüze aktarmaktadır. İnternet destekli öğretimde ise öğretmen ve öğrenci arasında üçüncü bir faktör daha ortaya çıkmaktadır. Bu, öğretmenden alınan bilgilerin internet ortamına aktarılarak öğrencilere sunulmasındaki teknolojik hizmet faktörü dür. Aslında bu faktörü tek bir özne ya da nesne ile tanımlamak mümkün değildir. Teknolojik hizmet faktörünün en genel anlamda materyallerin internet ortamına aktarılmasını sağlayan internet destekli öğretim ekibi ve internet ortamına aktarılan bilgilerin öğrencilere ya da alıcılara aktarılmasındaki iletişim kanalları ndan oluştuğudur [4]. Bu çalışmada, 1. Bölümde ders sunumunun gerçekleştirmede kullanılan platformlardan, 2. Bölümde e-stüdyo kavramından, 3. Bölümde ise e-sınıf ın kullanım alanı ve amaçlarından bahsedilmiştir. Eğitim kurumu uzaktan eğitim yöntemi ile eğitim vermeye başlamadan önce mutlaka teknik bir altyapı oluşturmalıdır. Kullanılan teknik altyapının günü kurtaracak nitelikte değil de uzun vadede kurumun işini görecek donanıma sahip olması gerekmektedir. Bu donanımların arasında en önemli olanlar; sunucular ve kullanılan internet erişim hızıdır. Öğrencilerin bilgi sistemlerinin tutulduğu Eğitim Yönetim Sistemine (Learning Management System) ait bir sunucu, eğer görüntülü sesli dersler yapılıyorsa bu arşiv görüntüleri için bir sunucu ve veritabanı kayıtlarının tutulduğu sunucuya 82 1. Kullanılan Platformlar Süleyman Demirel Üniversite, Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulunda derslerin sunumu senkron (eşzamanlı) ve asenkron (eşzamansız) olacak şekilde iki farklı yöntemle yapılmaktadır. Asenkron eğitimin temelinde, öğrencilerin ders içeriklerine ulaşabildikleri, ödev ve projelerini takip ettikleri veya ara sınavlarını yaptıkları platform olan Eğitim Yönetim Sistemi bulunmaktadır. Bu yöntem de öğrenci öğrenmeye veya dersle ilgili materyale ulaşıma kendi karar vermektedir.
2. e-stüdyo Şekil 1. Ders Sunum Metotları Uzaktan Eğitimde dersler senkron ve asenkron yöntemlerle yürütülürken; açık öğretimde dersler sadece asenkron eğitim ile yürütülmektedir. Senkron eğitim, mekandan bağımsız ancak zamana bağımlı olarak yapılan eğitim türüdür. Öğrencilerin farklı mekanlarda ama aynı zamanda ders danışmanı ile belirlenen saat diliminde etkileşimli olarak gerçekleştirdikleri bir yöntemdir. Bu yöntem ilk zamanlarda online sohbet ortamında karşılıklı yazılarak yapılıyordu. Ancak gelişen ve ilerleyen teknoloji ile öğrencilere daha iyi ve kaliteli bir eğitim verme adına görüntülü ve sesli iletişime geçilmiş ve bu ölçüde büyük kazanımlar elde edilmiştir. Süleyman Demirel Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu olarak verilen eğitimde belli bir kaliteyi yakalama adına yapılan online eğitimin öğrenci açısından ne kadar önem taşıdığının farkına varması ile tüm aşamalarının tamamladığı Uzaktan Eğitim Stüdyoları hizmete girmiştir. Uzaktan Eğitimde en önemli konulardan biri teknik altyapı olduğundan; altyapısı zayıf bir kurumun uzaktan eğitim yapması çok kolay olmayacaktır. Uzaktan Eğitim; evinde interneti olup, temel düzeyde bilgisayar kullanımı gerçekleştirebilecek konfigürasyona sahip bir bilgisayarı olan ve asgari düzeyde de bilgisayar kullanımı bilgisine sahip bir eğitmen tarafından verilebilir. Ancak bu altyapı verilen eğitimin kalitesini etkileyen önemli bir ölçütse bu durumda ne kadar başarılı bir eğitim verilebilir. Karşılaşılabilecek sıkıntıların başında internet hızının bir üniversite kurumundaki kadar yüksek ölçekte veri akışı sağlamaması, ses yada görüntünün donma ya da kesintilerle öğrencinin bilgisayarına ulaşması toplamda verilen sürenin büyük bir bölümünün bu tür teknik arızalara gitmesi eğitimin kalitesini yüksek oranda düşürecektir. Uzaktan Eğitim Sisteminin hitap ettiği öğrenci profilinin çoğunluğunu çalışan öğrenciler oluşturmaktadır. Bunun neticesinde senkron derslere katılamayıp, yapılan e-dersleri arşivden asenkron olarak takip eden öğrencilerin karşılaştıkları kaliteli olmayan görüntüler ve durumlar oluşmaktadır. Ders veren kişinin internet bağlantı hızının çok iyi olması belki önemli bir sorunu çözerken, diğer taraftan kendi evinden verdiği eğitimi çokta konsantre olamadan yapabilmektedir. Tüm bunların ortadan kaldırılması ve çok daha etkin olarak teknik altyapıyla desteklenmiş e-stüdyoların faaliyete geçmesi, okulumuz adına önemli bir kazanım olmuştur. Senkron derslerin yapıldığı stüdyolar her türlü öğrenci ihtiyacına cevap verebilecek şekilde uzman kişiler tarafından çizimi gerçekleştirilmiş ve hayata geçirilmiştir. Halen derslerin verilmekte olduğu e-stüdyolar ile günde 56 saat, haftada 280 saat ders verilebilmektedir. Toplamda 4 tane birbirinin eşdeğeri, ses yalıtımı gerçekleştirilmiş donanım malzemesi bakımından yeterli düzeye sahip e-stüdyolar oluşturulmuştur. 83
Uzaktan Eğitimde Yeni Bir Yaklaşım: e-stüdyo Tuncay Yiğit, Okan Bingöl, Hamit Armağan, Emine Aruğaslan, Recep Çolak, Gamze Yakut, Hanife Çivril Şekil 2: e-stüdyo Tesisat Şeması Öncelikli amaç öğrencilere verilen senkron eğitimin; sesli ve görüntülü olması sebebiyle daha kaliteli ve profesyonel olarak yapılmasıdır. Bu amaçla yapılan e-stüdyoları da içinde barındıran bir şekil aşağıda verilmiştir. Şekil 2 de bir e-stüdyonun örnek yerleşim şeması yer almaktadır. Şekil 3 te ise Süleyman Demirel Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu nun Uzaktan Eğitim Stüdyolarının genel görünümü yer almaktadır. E-Stüdyolarının merkezinde yer alan bölümde Sistem Uzmanları e-derslerin kontrollerini gerçekleştirmekte ve teknoloji altyapısı ile işleyen bu yöntemde gerçekleşen aksaklıklar durumunda hemen müdahale edebilmektedirler. Bir e-stüdyoda bulunan donanım cihazları şunlardır; Dokunmatik monitör, e-tahta, LCD monitör, Kablosuz kulaklık ve mikrofon, PTC Kamera, Havalandırma dır. 84 Şekil 3: Uzaktan Eğitim Stüdyoları Dersler işlenirken ders danışmanı isterse oturarak dokunmatik ekran ile isterse ayakta LCD monitör ile dersi aralıksız takip ederek işleyebilmektedir. Bir monitörde ders içeriği yer alırken diğerinde öğrencilerin sorularının bulunduğu ekran yer alarak senkron bir şekilde dersler işlenebilmektedir. Dokunmatik ekran ve e-tahta sayesinde ders içeriklerinin üzerinde müdahale edilebilir ve öğrencilerin bu işlemleri anında ekranlarından görebilir hale gelmiştir. Özellikle matematik dersleri için tercih edilen e-tahta ile denklem yazmak ya da grafik çizmek artık zor olmaktan çıkmıştır. Şekil 3 te ise bir e-stüdyo nun tesisat şeması yer almaktadır. Hangi tür bağlantıların
yapılacağı şekilde gösterilmiştir. Şekil 4: E-Sınıf Yerleşim Planı Resim 1: e-stüdyo da Ders Anlatımı 3. e-sınıf Resim 2: e-stüdyoların Kullanımı Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu ve Enformatik Bölümüne ait olarak kullanılan e-sınıflar video konferans sistemi ile mesafeden bağımsız eş zamanlı görüntü, ses ve data alışverişi sağlamaktadır. E-sınıfta kullanılan teknolojiler arasında; Akıllı tahta, Projeksiyon Cihazı, Doküman Kamerası ve Harici Kameralar, IP TV ve Sunucular, Dizüstü Bilgisayar Sistemleri, bulunmaktadır. 85 Resim 3: e-sınıf ve Doküman Kamerası E-sınıflarda kullanılan sunucu sistemler sayesinde yerel ağ veya internet üzerine yayın gerçekleştirmektedirler. IP ile ISDN üzerinden bağlantı seçeneği ile aynı anda üç farklı nokta ile bağlantı desteği sağlamaktadır. Akıllı tahta ile PC ortamının kontrolü ve annotasyonu yapılabilmektedir. Böylece eğitmenin akıllı tahtaya yansıttığı doküman üzerinde yaptığı tüm çalışmalar, karşı tarafa gönderilebilmektedir. Projeksiyon cihazı ile tahta üzerinden PC kontrolü yapılabilmektedir. Doküman kamerası her türlü görsel malzemenin görüntüsünün elektronik ortama aktarılmasını ve kağıt üzerindeki şekil-
Uzaktan Eğitimde Yeni Bir Yaklaşım: e-stüdyo Tuncay Yiğit, Okan Bingöl, Hamit Armağan, Emine Aruğaslan, Recep Çolak, Gamze Yakut, Hanife Çivril lerin ya da küçük üç boyutlu cisimlerin mevcut sınıfta ya da video konferans sistemi üzerinden uzak sınıfta görüntülenmesini sağlar. Akıllı Sınıf ta yapılan uygulamalar, IP TV ile paralel olarak çalışan bir sunucu yardımıyla internet üzerinden yayınlanmaktadır. Diğer bir sunucu ise, ders kayıtlarının VCD ve DVD formatında dokümantasyonunu yapmak için kullanılmaktadır. Sınıfta 30 adet dizüstü bilgisayar mevcuttur. Bu bilgisayarlarda, mevcut kameralar ve PC görüntüsü online izlenebilmekte, ayrıca kayıt edilebilmektedir. Her dizüstü bilgisayar için bir webcam ve kulaklıklı mikrofon mevcuttur. 3.1 e-sınıf Uygulama Alanları ve Amaçları Uzaktan Eğitim gibi mekândan bağımsız ancak zamana bağlı olarak gerçekleştirilen iletişimin gerçekleştirildiği mekânlardan birisi olan e-sınıfların uygulama alanları ve amaçları aşağıdaki gibi sıralanmıştır; Mekândan bağımsız eğitim, Eğitimin sınıflarda sınırlı kalmayıp, internet bağlantısının olduğu her platformda eğitimin gerçekleştirilebilir olması, Yurt içi ve yurt dışı üniversiteler arası ders alış verişi ile derslerin içeriğinin sürekli geliştirilmesi ve güncellenmesi, Yurt içi ve yurt dışındaki üniversitelerin öğretim elemanları arasında bir iletişim platformu kurularak, öğretim elemanlarına ortak proje ve konularda çalışma olanağının sağlanması ile beyin gücünün artırılması, Tıp alanında dünyada yeni bir uygulama olan uzaktan teşhis, tedavi ve danışma servislerinin oluşturulması ile bu konudaki çalışmaların geliştirilmesi, Lisansüstü öğrencileri için birden çok danışman ile çalışma olanağı oluşturularak, bu çalışmalarında sinerjinin yakalanması, Üniversitelerin Araştırma ve Uygulama Merkezleri arasında kurulacak olan Ar- 86 Ge Platformları ile birimlerde yapılan çalışmaların daha etkili ve hızlı yapılabilir duruma getirilmesi. Ayrıca üniversite ilgili birimler arasında teknoloji transferinin sağlanması, Önemli toplantı, konferans vb etkinliklerin Akıllı Sınıf ta offline olarak yapılarak kayıt altına alınması veya istenildiğinde internet ortamından geniş kitlelere yayınlanabilmesi, Zamandan bağımsız eğitim, e-sınıf ta alınan veya verilen derslerin arşivlerinin oluşturulup, derslerin asenkron olarak yayınlanarak derslerin tekrar izlenebilmesi. Bu sayede eğitimin ders saati ile sınırlı kalmaması, Akademik personelin yurt içi ve yurt dışı toplantılarının Akıllı Sınıf ortamında yapılarak, personelin yol yorgunluğu olmadan toplantılarını yüksek performansla yapabilir duruma gelmesi. Böylece yol ve konaklama masraflarının da azaltılması, Türkiye de mevcut olan video konferans ağına Afyon, Burdur, Isparta ve Konya nın da eklenerek bölgedeki ihtiyacın karşılanması. Bölgede yer alan kurum ve kuruluşların bu sınıfı kullanarak üniversite sanayi entegrasyonunun kurulması. gibi örnekler verilebilir. 4. Sonuç Uzaktan Eğitimin her geçen gün daha da artan uygulama alanı ile öğrencilere verilebilecek öğretimin daha kaliteli hale getirilmesi amacıyla oluşturulan e-stüdyo ve e-sınıf ortamları teknolojinin getirdiği en son yenilikleri de içinde barındırarak yukarıda anlatıldığı şekliyle oluşturulmuştur. Bu şekilde uzaktan öğrenme ve eğitimin yapıldığı mekanın yeterli düzeyde teknolojik donanıma sahip olması verilen eğitimin düzeyini de arttırmaktadır. Daha kaliteli ses kayıtları daha hızlı veri aktarımı sağlanmaktadır. Bundan sonrasında oluşturulacak yeni e-stüdyolarla kalitenin daha da artması hedeflenmektedir. Hitap edilen kişi sayısının da
önemli olduğu bu teknolojik yeniliklerde alt yapının en verimli şekliyle kullanılması esastır. 5. Kaynakça [1] Bollag B., Developing Countries Turn to Distance Education, The Chronicle of Higher Education, 2001. [2] Elmas ve diğerleri, Gazi Üniversitesi Uzaktan Eğitim Programı, Akademik Bilişim 07, 2007. [3] Derelioğlu, G. ve Dağtaş, E., Uzaktan Eğitim Sürecinde Yeni Model Arayışları: Sanal Eğitim ve İnternet Üniversiteleri Örneği, Uzaktan Eğitim, Yaz 98- Kış 99. Uzaktan Eğitim Vakfı. Ankara, 1999. [4] Geyik ve diğerleri, Uzaktan Eğitimde Toplam Kalite Felsefesinin Uygulanabilirliği, (2003). [5] Orhan, F., Akkoyunlu B., Uzaktan Eğitim Yaklaşımında Temel Eğitim I. Kademe Öğretmenleri nin Video Destekli Hizmetiçi Eğitimi, Hacettepe Üniersitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16-17:134-141, (1999). [6] Sarpkaya ve diğerleri, Uzaktan Eğitim Yazılım Altyapısının Bilginin Kalıcılığı na ve Geçerliliği ne Etkisi, Akademik Bilişim 07, 2007 [7]http://tr.wikipedia.org/wiki/ uzaktan_e%c4%9fitim 29.01.2010 87