Türk ticaretinde yeni dönem Ocak 17, 2013-12:49:33 Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, çek ve risk raporlarının elektronik ortama taşındığı ''E-Rapor Sistemi'' ile Türk ticaret hayatı için bugünden itibaren yepyeni bir dönem başladığını söyledi. Kredi Kayıt Bürosu'nun (KKB) Ataşehir'deki yeni binasının açılışı ile çek ve risk raporlarının elektronik ortama taşındığı ''E-Rapor Sistemi''nin tanıtımında Babacan, aslında bir bina ve bir elektronik raporlama sisteminin hizmete açılışından bahsedilse de işin özünde Türk ticaret hayatı için bugünden itibaren yepyeni bir dönem başladığını belirtti. ''Bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz hizmet gerçekten ileride ticaret tarihimiz yazılacak olursa 17 Ocak 2013 öncesi ve 17 Ocak 2013 sonrası diye iki ayrı dönem halinde irdelenebilir. Ben bu adımı bu kadar önemli görüyorum'' diyen Babacan, Türkiye ekonomisinin küresel krize rağmen iyi bir performans göstermeye devam ettiğini, 2012'nin şu ana kadar görülen en yüksek GSYH rakamıyla tamamlandığını, istihdamın artmaya işsizliğin düşmeye devam ettiğini anlattı. Hazine'nin borçlanma faizlerinin tarihi düşük seviyelerde seyrettiğini, İMKB'nin hergün yeni bir rekorla günü tamamladığını belirten Babacan, hızla büyüyen ekonominin, hızla gelişen ticaret hayatının karşılaştığı sorunlar bulunduğunu, en önemlilerinden birinin piyasadaki tacirlerin, sanayicilerin birbirleriyle borç alacak meselesi olduğunu söyledi. Hızla büyüyen Türkiye'de her yıl on binlerce yeni şirket kurulduğuna, yeni müteşebbislerin iş hayatına atıldığına işaret eden Babacan, bütün bu şirketler arasında, aynı zamanda bankacılık sistemiyle bu şirketler, müteşebbisler arasında yoğun bir kredi alışverişi söz konusu olduğunu anlattı. Bankacılık sisteminin toplam büyüklüğünün artık GSYH'ye yetiştiğini, neredeyse toplam ekonomik büyüklük kadar bir bankacılık sistemi oluştuğuna işaret eden Babacan, bunun yanında Türkiye'de bankacılık sistemi dışında da yoğun bir kredilendirme ilişkisi olduğunu, geçen yıl Merkez Bankası'ndan takasta işlem gören çek miktarının 350 milyar liraya ulaştığını, aşağı yukarı yılın her günü 1 milyar liralık çekin işlem gördüğünü dile getirdi.
Ali Babacan, çekle ilgili yapılan tüm yorum, analizlere ve 2012'de hapis cezası kalkmasına karşın 2011 yılına göre toplam kullanılan, Merkez Bankası'ndan işlemden geçen çekin yüzde 18,9 oranında arttığına dikkat çekerek, Türkiye'nin 2012'de 2011'e göre yüzde 18,9 daha fazla çek kullandığını, yaygınlaşmaya devam ettiğini söyledi. Bankaların kendi kredi risklerini yönetebilmek için önemli bir veri setine sahip olduğunu ve birbirlerine karşı veri paylaşımında daha açık çalıştıklarını, ticari sırrın, bankacılık sırrının ne demek olduğunu bilen bilinçli bir kesim arasında bu bilgilerin paylaşılması gayet doğal olduğunu belirten Babacan, ancak bu bilginin halka nasıl açılacağı, tüccarın, sanayicinin, geniş kitlelerin bunu nasıl daha rahat bir şekilde kullanabileceğinin çok önemli bir konu olduğunu kaydetti. ''Bir yandan bir ihtiyaç ama dikkatli dizayn edilmediği zaman da gerçekten ciddi olumsuz sonuçları da olabilecek bir konu aynı zamanda...'' diyen Babacan, bu nedenle son 1 yıldır yoğunlaşan bir şekilde bu konu üzerinde ilgili birimlerin çalıştığını belirterek, şöyle devam etti: ''Şu ana kadar çeklerle, senetlerle ilgili veriler Merkez Bankamız tarafından tutuluyor ve paylaşılıyordu. Bunun yanında Kredi Kayıt Bürosu da bir sivil inisiyatif olarak, bankaların biraraya gelerek oluşturdukları yapı olarak bu verileri de yine sadece bankalarla paylaşmak üzere tutuyordu. Bugünden itibaren bu veriler artık bu veriler artık açılıyor. Açılıyor derken, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan herkese, tüm şirketlerimizin kredi sicili artık internetten ilan edilecek bir yapıya da kavuşmuyor. Çünkü ticaret sırrının korunması ilkesine de dikkat etmemiz gerekiyor.'' ''Herkes kendi kredi geçmişini eğer isterse 3. bir kişiyle paylaşacak'' Bu işin özünde herkesin kendi şahsi kredi siciliyle ilgili bilginin kendi izni dahilinde 3. kişilerle paylaşılması söz konusu olacağına dikkati çeken Babacan, herkesin kendi kredi geçmişini istemesi halinde 3. bir kişiyle paylaşabileceğini belirterek, şöyle devam etti: '''Eğer isterse'nin nasıl formüle edildiği zaten aylardır yoğun çalışılan teknik bir konu. Bir yandan bilgisayarlar üzerinden, öte yandan da cep telefonuna bir kısa mesaj düşecek şekilde işi kolaylaştıracak, basitleştirecek, erişimi rahatlatabilecek bir formatı bulmak gerekiyordu. Bu sebepledir ki Bankalar Birliğimiz, Merkez Bankamız, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğimiz el ele verdi ve beraberce yoğun ama güzel bir çalışmayı tamamlamış oldular. Bu vesileyle TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu'na, Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Aydın'a, Merkez Bankası Başkanı Başçı'ya ve tüm ekiplerine teşekkür etmek istiyorum. Çünkü kurumlar arasında güzel bir işbirliği olmasaydı, bu sonucu bu kadar kolay elde edemezdik.'' Bu bilgilerin bundan sonra çek alan, senet alan ya da herhangi bir şekilde birbirine kredi açan şirketlerin, müteşebbislerin işine çok çok kolaylaştıracağını ifade eden Babacan, şunları aktardı: ''Diyelim ki A kişisi B kişisinin çekini ya da senetini alacak ya da bir şekilde vadeli mal verecek. A kişisi diyecek ki, borçlanacak kişiye ben seni nereden tanıyayım- Sen borcunu öder misin? Ödemez misin? Şimdiye kadar ki sistem daha çok referansla, ya da sorgulatarak ya da sırf çekteki hapis cezası korkusu ile ben çekini alıyım çekini muhakkak öder gibi çalışıyordu. Çekte hapis cezası olduğu dönemde de yılda yüzde 5-6-7 gibi çeklerin döndüğünü her sene izliyorduk biz. Sadece hapis cezası bu iş için yeterli değil. Çeki verecek kişi, B şahsı diyecek ki A şahsına sen beni incele. Nereden incele- Ben sana şu anda izin veriyorum. Cep telefonu ile ya da internet üzerinden ya da bana bir adres göster, cep numarası göster. Benim bilgilerim dakikalar içerinde, ihtiyatlı konuşuyorum belki de saniyeler içerisinde sana ulaşacak. Sen benim kredi sicilime bak. Ne kadar çek yazmışım- Bunların ne kadarını ödemişim- Ne kadarı
dönmüş- Banka ile kredi ilişkim nasıl olmuş- Kredi kartı faturalarımı düzgün ödemiş miyim- Bunların hepsi kredi sicilinde var. Sen buna bak. Bana kredi verecek misin- Çeki mi alacak mısın- Almayacak mısın- Ona göre karar ver. Sistemin özü bu.'' ''Kurulmuş olan sistem dünyada ilk ve tek'' Bu sistemin vatandaşların, sanayicilerin tek tek kendi kredi sicilini daha temiz tutmaya yönelik tutum içerisinde olmaya yönlendireceğine dikkati çeken Babacan, bir şirketin ya da kişinin ödeme alışkanlığı ne kadar düzgünse ileride de o kadar kolay borçlanabileceğini, muhtemelen daha düşük maliyetle borçlanabileceğini anlattı. Piyasada hapis korkusu olmadan ''sicilim bozulmasın'' teşvikiyle çok ciddi bir otokontrol sistemiyle iş yapılacağını, bunun çok önemli bir değişim olduğunu dile getiren Ali Babacan, bu sistemin piyasada çok küçük bir kesimin işini bir miktar zorlaştıracağını fakat geniş kitlelerin işini de büyük ölçüde kolaylaştıracağına değindi. Babacan sözlerini şöyle tamamladı: ''Bu otokontrol mekanizmasının çok çok olumlu sonuçlar getireceğine inanıyoruz. Kurulmuş olan sistem arkadaşların verdiği bilgiye göre dünyada ilk ve tek. Bizim bankacılık sistemimizin, Merkez Bankamızın teknoloji altyapısı artık dünyada dillere destan. Türkiye'ye ilgi gösteren, Türkiye ile yakından ilgilenen çok sayıda banka var dünyada. Birleşmek istiyorlar, satın almak istiyorlar. Bakıyoruz ki özellikle ilgilendikleri bu alan bilgi işlem teknolojisi. Tabii ki biz bunu yaptıktan sonra kopya edenler çoğalacaktır. Bize gelip öğrenmeye çalışacaklardır. Herhalde Bankalar Birliğimiz, Kredi Kayıt Büromuz da bu işi belli bir bedel karşılığında öğreteceklerdir. Bedavaya da gitmesin diyoruz bu bilgi birikim. Son birkaç yıldır üzerinde durduğumuz bu proje çok önemli bir proje. Ticaret hayatının içinde olanlar bunu kullandıkça kıymetini daha iyi anlayacak. Piyasada güvenin oturması için, güvenilen tacirlerin sayıca çoğalması için önemli bir vesile olacak. Bir bakıma haklıya hakkını teslim etme sistemi.'' Konuşmasının sonunda Babacan'a Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Hüseyin Aydın ve Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz tarafından plaket takdim edildi. Babacan, Kredi Kayıt Bürosu'nun (KKB) Ataşehir'deki yeni binasının açılışı ile çek ve risk raporlarının elektronik ortama taşındığı ''E-Rapor Sistemi''nin tanıtıldığı toplantı sonunda soruları yanıtladı. Ticari hayata ve çeke olan güvene dair bir soruya Babacan, ''2012 yılının başlarında hapis cezası kalkmasına rağmen geçen yıl Merkez Bankası'nda işlem gören çek 294 milyar iken bu sene 2012 yılında 350 milyar lira olmuş, yüzde 18,9'luk bir artış var. Güven yoksa çek kullanımı nasıl oluyor da bu kadar artıyor- Demek ki çek kullanımında ve çeke güvende bir azalma yok'' yanıtını verdi. Hapis cezası kalkmasına rağmen 2012 yılında çeklerin adet olarak yüzde 4,05'inin, tutar olarak da yüzde 4,63'ünün döndüğünün bilgisini veren Babacan, ''Bunun haricindekileri konuya farklı perspektiflerden ya da doğru olmayan açılardan yaklaşım diye değerlendiriyorum. Halbuki bundan sonraki dönemde artık çek ya da senet alınırken bu sistem daha yaygın olarak kullanılacağından çeki dönen kişilerin, hele hele çok sayıda dönen kişilerin bundan sonra çek vermesi zorlaşacağından benim beklentim bu yüzdenin bundan sonra her yıl daha aşağıya yavaş yavaş düşmesi'' diye konuştu. Bu oranın da ilk gece takasta karşılıksız çıkan çekler olduğuna işaret eden Babacan, bunların bir kısmının 3-5 gün gün sonra, bir kısmının da 1 ay sonra ödendiğini, ümitsiz hale düşüp de icra takibi
başlatılan çek oranının ise bunun çok altında olduğunu ifade etti. Sistemde pozitif sicil de tutulacak Yeni sistemle beraber sağlam bir altyapıyı oluşturduklarını vurgulayan Babacan, şöyle devam etti: ''Şimdiye kadar Merkez Bankası'nda tutulan sadece negatif sicildi. Şimdi pozitif sicille beraber tutuluyor. Bir de şu önemli. Biz kanunla Bankalar Birliği'ne istediği kuruluştan kredi geçmişiyle ilgili bilgi alma yetkisi verdik. Çok yaygın müşterisi olan kuruluşların müşteriyle olan ödeme bilgileri de burada toplanacak. Onun sözleşme çalışmaları devam ediyor. Dolayısıyla bu raporlarda bir sonraki aşamada diyelim ki telefon faturalarının ne kadarının gününde ödendiği, ne kadarının ödenmediği gibi tüm ödeme alışkanlıklarının raporlanması söz konusu olacak. Dolayısıyla çok daha açık, şeffaf bir raporlama bu şekilde mümkün olacak. Ancak vatandaşımız arzu ederse diğer 3. şahıslarla paylaşılacak'' Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Hüseyin Aydın'ın çeklerde bankaların yaprak başına düşen sorumluluğunun kaldırılmasına yönelik talebine olumlu yaklaştığını açıklayan Babacan, şunları kaydetti: ''Ama piyasada 'Ben birinden çek alıyorsam, adam da ödemiyorsa banka bunu ödesin' gibi bir anlayış var. Bankanın yüzde 100 çeke kefil olması demek ciddi ayrı bir kredilendirme işlemi demek. Şu anda dahi 30 yapraklı çek karnesi alan bir esnafımız bankalarda aslında 30 bin liralık kredi çekiyormuş gibi ya da 30 bin liralık teminat mektubu alıyormuş gibi işleme tabi tutuluyor ve bu gerçekten özellikle en küçük esnafı vuran ve en küçük esnafın çek kullanmasını zorlaştıran bir uygulama. Bunu biz aslında bugüne kadar fazla dillendirmedik. Bu 1.000 lirayı ben de açıkçası yüksek buluyorum. Ama bu sistem kurulduktan ve tam faaliyete geçtikten sonra daha aşağıya çekilebilir. Belki yaprak başına limit değil ama kim çek karnesi alır kim alamaz noktasında özen gösterilmesine devam edilmesi lazım. Bu sisteme güvenin oluşması lazım. Piyasada yaygınlaşması lazım. Ondan sonra biz dönüp bu 1.000 lirayı her zaman sorgulayabilir, tekrar değerlendirebiliriz.'' Babacan, risk yönetimi açısından reel sektöre yönelik bir düzenleme olup olmayacağına ilişkin bir soruyu da şu şekilde yanıtladı: ''Reel sektör açısından böyle bir çalışmaya girmek fiilen mümkün değil. Ama ne yapılabilir- Halka açılan şirketler açısından SPK zaten belli bir çerçevede bakıyor. Ama şu anda yeni SPK Kanunu'yla beraber orada da da biraz kavram değişti. İzahnamenin yeterli olacağı bir döneme de girmiş olduk. Ama özellikle reel sektörün tahvil ihracı açısından SPK'nın çok özenli olması gerektiğini düşünüyorum. Belki hisse senedi ayrı bir konu ama yarın özel sektörün tahvil piyasası geliştiğinde o piyasa çok dikkatli takip edilecek bir piyasa olacaktır. Dolayısıyla özel sektörden kim tahvil ihraç eder, kim etmez, o noktada bilanço bazlı, mali bünye bazlı bir analizin önemli olacağını düşünüyorum. Ama onun haricinde devletin bu işlere girmesi çok zor. Yalnız biz, Türk Ticaret Kanunu'yla beraber muhasebe standartları getirdik. Eskiden bankalar, halka açık şirketler, sigorta şirketleri için olan uygulamayı tüm şirketleri için getirmiş olduk. Dolayısıyla buradaki standart birliği ve şeffaflık piyasada bir otokontrol sistemini beraberinde getirecektir. Ama onun ötesinde devlet olarak girmemiz piyasanın o doğal akışına, serbest piyasa dinamiğine zarar verir diye düşünüyorum.'' Ticari kredilerde eş kefaleti yeni düzenleme geliyor Başbakan Yardımcısı Babacan, toplantının ardından bir basın mensubunun, ticari kredilerde eş kefaletinin aranmasıyla ilgili bir sorusu üzerine, şunları söyledi:
''Kişi eğer kendi şirketine, ortak olduğu şirkete kefil oluyorsa zaten kendi işidir. O noktada eş kefaleti aramayacağız. Ama arkadaşına, eşe, dosta, erbaba kefil oluyorsa, eşinin haberi olsun istiyoruz. Yoksa sıkıntı oluyor. Arkadaşına bir imza atıyor, ondan sonra aile faciası yaşanıyor. Bununla ilgili yeni düzenleme; Gümrük ve Ticaret Bakanlığımızın torba yasası var, meclise gelmek üzere, onun içerisine koyuyoruz. Dün Bakan Yazıcı ile tekrar konuştuk. Düzenlemede asıl sistemi bozmayacağız. Ama problemin ağırlığı Türkiye'de malum. İnsanlar kendi şirketlerine şahsen kefil olmak durumunda kalıyor. Zaten kendi şirketi, kendi itibarı. Dolayısıyla o noktada eş kefaleti aranmasın diyoruz. Onun haricindeki durumlarda aransın, devam etsin istiyoruz. Medeni Kanun'la da uyumlu tutmak zorundayız. Aksi halde Medeni Kanun'da eşlerin ortaklık anlayışı geldi. Onun da özüne zarar vermememiz lazım. Ama pratik sorunu çözmemiz lazım.'' Babacan, rutin işleyişte kişinin kendi şirketi ile ilgili her defasında gidip eşinden kefalet almasının pratikte zor olacağına dikkati çekerek, ''Bu şekilde de geniş kabul gördü. Bugün piyasadaki sorunları önemli ölçüde çözecektir. Ama alakasız yerlere de kefil olmasınlar. Oluyorlarsa da eşinin haberi olsun istiyoruz. Düzenleme meclise gelmek üzere. Bakanlar Kurulu'nda görüşüldü. Son rötuşları yapılıyor'' dedi