Kaynak : KULELI, T., ERDEM, M., GUCLU, K., ERKOL, L., (2008)Muğla Đli kıyılarında turizm kaynaklı kıyı değişimlerinin uzaktan algılama ve coğrafik bilgi sistemi teknikleri kullanarak değerlendirilmesi. Türkiyenin Kıyı ve Deniz Alanları VII. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, 27-30 Mayıs 2008, Ankara. s 831-837 Muğla ili kıyılarında turizm kaynaklı kıyı değişimlerinin uzaktan algılama ve coğrafik bilgi sistemi teknikleri kullanarak değerlendirilmesi Tuncay Kuleli 1, Mustafa Erdem 2, Kezban Güçlü 2 ve Levent Erkol 1 1 Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, 01330, Balcalı, Adana. Tel: 322-338 6249 Fax: 322-338 6439 E-posta: kuleli@cu.edu.tr 2 Muğla Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Kötekli, Muğla. Tel: 252-211 1899 E-posta: merdem@cu.edu.tr Özet Türkiye nin en uzun kıyı şeride sahip illeri arasında yer alan Muğla ili Akyaka, Bodrum, Fethiye, Göcek, Güllük, Güvercinlik, Marmaris, Milas ve Yalıkavak kıyılarındaki turizm yatırımlarından kaynaklanan değişimler, farklı tarihlerde çekilmiş hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinin uzaktan
algılama ve coğrafik bilgi sistemleri teknikleri kullanılarak yorumlanmasıyla değerlendirilmiştir. Çalışmada, 1974 ve 1992 yıllarında çekilmiş hava fotoğrafları ile, 1975, 1987, 2000 ve 2002 yıllarında alınmış Landsat MSS / TM /ETM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Görsel yorumlama ve elle sayısallaştırma yöntemleri kullanılarak yapılan değerlendirmede, söz konusu bölgelerdeki değişimler kilometre kare ve görsel olarak belirlenmiştir. Bu bölgelerde toplamda yaklaşık 48 kilometre karelik bir kıyı alanının turizm yatarımlarına dönüştürüldüğü tahmin edilmiştir. Giriş Dünyanın bir çok kıyı bölgesi artan insan faaliyetleri başta olmak üzere, iklim değişikliği ve diğer doğal nedenlerden dolauı zaman içersinde değişim göstermektedir. Ne yazık ki ülkemizdeki bu değişimin, ekonomik gelişme, kaynak kullanımı ve kıyısal alanların amaca uygun olmayan kullanımı sonucunda diğer ülkelere kıyasla daha hızlı olduğu bilinmektedir. Denizel ortamın supralittoral bölgesinden başlayarak daha iç kesimlere ulaşan bu tahribat günümüzde hızla gelişmeye devam eden uzaktan algılama teknolojisi ile saptanabilmektedir. Uzaktan algılama verileri kıyı alanlarındaki değişimi izlemek ve değerlendirmek için etkin kullanılan bir araçtır. Günümüzde kullanılan uzaktan algılama uydularının yüksek çözünürlükte veri elde etme yetileri alan kullanımının tahmini ve değerlendirmesi için değerli veriler sağlamaktadır. Uzaktan algılama teknolojileri ile elde edilen verilerin çeşitli sayısal modeller yardımıyla kullqanılması, kıyıların izlenmesi, doğa koruma ve çevre yönetimi bakımından önemli çözümler sunmaktadır. Çalışma Alanı Çalışma alanı, Türkiye ni güney batı kıyılarında yer alan ve turizm başta olmak üzere insan faaliyetlerinden etkilenerek son yıllarda kıyısal alanlarında büyük değişimler gözlenen Muğla ili sınırlarında 8 bölge seçilmiştir. Alanlar kuzeybatıdan güneydoğuya doğru sırasıyla Güllük, Güvercinlik, Yalıkavak, Bodrum, Akyaka, Marmaris, Göcek ve Fethiye dir. Muğla ili Akdeniz in Türkiye kıyılarının 1071,4 kilometrelik bir kısmını barındırmakla birlikte Türkiye nin en uzun kıyı şeridine sahiptir. Muğla ilinde 61 ada olup, bunlardan 13 ü Akdeniz de diğerleri ise Ege Denizi ndedir. Đlin toplam yüzölçümü 13.338 km 2 dir. Đlde 2 milli park (Saklıkent ve Marmaris), 1 tabiat parkı (Ölüdeniz-Kıdrak) ve 1 tabiatı koruma alanı (Sırtlandağı) bulunmaktadır. Ayrıca il sınırları içerisinde Datça-Bozburun (1443.89 km 2 ), Fethiye-Göcek (805 km 2 ), Gökova (576.9
km 2 ) ve Köyceğiz Dalyan (461.46 km 2 ) Özel Çevre Koruma Bölgeleri (ÖÇKB) bulunmaktadır. Bu alanlardan Datça Bozburun ÖÇKB de Akdeniz foku (M. monachus) ve su samuru (L. lutra) başta olmak üzere koruma altındaki pek çok tür yaşamını sürdürmektedir. Fethiye Göcek ÖÇKB de Akdeniz de 5 türle temsil edilen deniz kaplumbağalarından 3 türün (Chelonia mydas, Caretta caretta ve Dermochelys coriacea) gözlemine dair bilgiler bulunmaktadır. Gökova kıyılarında ise su samuru (L. lutra) ve koyun kuzey bölgelerinde tırtak (Delphinus delphis) türüne ait gözlemler bulunmaktadır. Metod Uzaktan algılama verileri kullanarak kıyı değişimlerinin tespit edilmesinde kullanılan yöntemler genel olarak beş ana kategori altında toplanabilir: el ile, WFMI (write function memory insertion), görüntü geliştirme, çok tarihli verilerin sınıflandırılması ve iki bağımsız arazi örtüsü sınıflandırması (Mas, 1999; Jenson, 1996). Bu çalışmada, sınıflama sonrası değişim saptama metodu kullanılmıştır. Sınıflandırma sonrası değişim saptanması yöntemi birbirinden bağımsız olarak hazırlanmış iki farklı sınıflandırılmış görüntünün karşılaştırılmasıdır. Đki görüntünün karşılaştırılması amacıyla görüntülere iki sınıflandırma uygulanmıştır. Bu prosedür değişim olmayan alanların saptanmasının yanı sıra değişim olan yerlerde değişimin doğal olup olmadığının saptanmasına da yardımcı olmaktadır (Howarth ve Wickware, 1981). Yalnız geleneksel sınıflandırmalı değişim saptanmasında, değişimlerin örneklemeyle de belirlenmesi gerekmektedir (Häme ve diğerleri, 1998). Bu çalışmada, kıyı değişimlerin saptanması amacıyla 1975, 1987, 2000 ve 2002 yılına ait Landsat MSS/TM/ETM uydu görüntüleri ile 1975 ve 1992 yıllarına ait hava fotoğrafları kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan uydu görüntüleri Landsat tan alınmış olup geometrik ve radyometrik düzeltmeleri yapılmıştır. Görüntü veri setlerine ISODATA ( Iterative Self Organizing Data Analysis) sınıflandırma süreci uygulanmıştır. Minimum uzaklık sınıflandırma aracına yakın sonuçlar veren ilkin bir tematik raster katmanı oluşturularak elde edilen verilerden imzalar oluşturulmuştur. Bu tematik katman gerçek sınıflandırma yapılmadan önce imzaların analizi ve düzenlenmesi için kullanılabilmektedir. ISODATA algoritması çalışma alanının genelleştirilmesinden sonra 12 spektral küme grubu oluşturmuş olup arazi kullanım durumları buna göre saptanmıştır. Sonuç ve Değerlendirme
Akyaka, Bodrum, Fethiye, Göcek, Güllük, Güvercinlik, Marmaris, Milas ve Yalıkavak kıyılarındaki turizm yatırımlarından kaynaklanan değişimler, farklı tarihlerde çekilmiş hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinin uzaktan algılama ve coğrafik bilgi sistemleri teknikleri kullanılarak yorumlanmasıyla değerlendirilmiştir. Çalışmada, 1974 ve 1992 yıllarında çekilmiş hava fotoğrafları ile, 1975, 1987, 2000 ve 2002 yıllarında alınmış Landsat MSS / TM /ETM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Görsel yorumlama ve elle sayısallaştırma yöntemleri kullanılarak yapılan değerlendirmede değişimler kilometre kare olarak Çizelge 1 de yer aldığı gibi tespit edilmiştir. Çizelge 1: Çalışma sonunda tespit edilen kıyı değişimleri. Bölge Yüzölçüm Kıyı Alanı Değişimi Yüzde Marmaris 866 12,0002 1,385704 Akyaka 0,97274 Bodrum 649 9,28041 1,429955 Fethiye 3059 9,18774 0,300351 Göcek 1,27907 Güllük 4,29361 Milas Havaalanı 2167 4,75411 0,219387 Güvercinlik 0,31688 Yalıkavak 6,71007 Muğla 12851 48,79483 0,379697 Çalışma alanı olarak seçilen bölgelerde toplamda yaklaşık 48 kilometre karelik bir kıyı alanının turizm yatarımlarına dönüştürüldüğü tahmin edilmiştir. Çalışma alt bölgerlerindeki değişimleri içeren uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları Ek-1 de gösterildiği bigi tespit edilmiştir. Bu çalışma ile, farklı tarihlerde çekilmiş hava fotoğrafları ile uydu görüntülerinin, çeşitli sektörlere ve insan kullanımlarına boğlı kıyı değişimlerinin tespit edilmesinde kullanılabilirliği örneklenmiştir. Eski tarihli uydu görüntülerinin yüksek çözünürlükte olmaması nedeni ile dğerlendirmelerin, günümüz yüksek çözünürlüğe sahip uydu görüntüleri ile ve yerinde yapılacak tespitlerle daha detaylı değerlendirilmesi, daha hassas sonuçların alınmasını sağlayabilecektir. Referanslar
Häme T., Istvan H. ve Ayanz J.S.M. (1998), An Unsupervised Change Detection and Recognition System for Forestry, International Journal of Remote Sensing, Cilt 19, sayı 6, sayfa 1079-1099. Howarth P.J. ve Wickware G.M. (1981), Procedures for change detection using Landsat digital data, Int. J. Remote Sensing, Cilt 2, sayı 3,sayfa 277291. Jenson J.R. (1996), Introductory Digital Image Processing: a remote sensing perspective, ikinci basım, New Jersey. Mas J.F. (1999), Monitoring land-cover changes: a comparison of change detection techniques, Int. J. Remote Sensing, sayı:20, sayfa 139152. Ek-1: Çalışma alt bölgerlerindeki değişimleri içeren uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları. Fotoğraf 1: Akyaka Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri
Fotoğraf 2: Bodrum Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri Fotoğraf 3: Fethiye Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri Fotoğraf 4: Göcek Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri
Fotoğraf 5: Güvercinlik Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri Fotoğraf 6: Marmaris Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri Fotoğraf 7: Marmaris Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri Fotoğraf 8: Milas Havaalanı Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri
Fotoğraf 9: Yalıkavak Bölgesinin 1974 ve 2002 Yıllarına Ait Hava Ve Uydu Görüntüleri