tmmob makina mühendisleri odası TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ Oda Raporu Mart 2010 Yayın No:...MMO/2010/528
tmmob makina mühendisleri odası Meşrutiyet Caddesi No: 19 Kat: 6-7-8 Tel: (0 312) 425 21 41 Faks: (0 312) 417 86 21 e-posta: mmo@mmo.org.tr http://www.mmo.org.tr YAYIN NO: MMO/2010/528 ISBN: 978-9944-89-953-6 Bu yapıtın yayın hakkı Makina Mühendisleri Odası na aittir. Kitabın hiçbir bölümü değiştirilemez. MMO nun izni olmadan kitabın hiçbir bölümü elektronik, mekanik vb. yollarla kopya edilip kullanılamaz. Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Mart 2010 / Ankara Baskı : MRK Baskı ve Tanıtım Hizmetleri (0312) 354 54 57
İÇİNDEKİLER Sunuş Kısaltmalar ------------------------------------------------------------I-II Simgeler ----------------------------------------------------------------III Birimler -----------------------------------------------------------------III Türkiye nin Enerji Talebindeki Gelişmeler ------------------------ 1 Enerji Talebi, Üretimi ve İthalatı ----------------------------------10 Hükümetin Enerji Politikaları --------------------------------------16 Elektrik Üretim Yatırımları için Mevcut Mevzuat ve Uygulamalar ------------------------------------------------------18 EUAŞ Santrallerinin Özelleştirme İhaleleri ----------------------------27 Türkiye Elektrik Üretimi ve Potansiyeli --------------------------28 Doğalgaz----------------------------------------------------------------30 Petrol -------------------------------------------------------------------37 Linyit Potansiyelimiz ---------------------------------------------------44 Kömür Kaynaklarımızın Dağılımı --------------------------------------46 Nükleer Santraller Üzerine---------------------------------------------51 Hidroelektrik Potansiyelimiz -------------------------------------------51 HES Projelerindeki Sorunlarla İlgili EPDK Uzmanlarının Saptamaları ---------------------------------------------58 Hukuki Sorunlar --------------------------------------------------------62 Kurumumuza Yansıtılan Sorunlar -------------------------------------66 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Durumu----------------------------68 Rüzgar Potansiyelimiz--------------------------------------------------68 Jeotermal Potansiyelimiz ----------------------------------------------72 Güneş Potansiyelimiz --------------------------------------------------74 Biyogaz ve Biyoyakıt Potansiyelimiz ----------------------------------77 Enerji Verimliliği -----------------------------------------------------83 Öneriler----------------------------------------------------------------85 Kaynakça ------------------------------------------------------------ 111
4 boşşşşşşşşşşşşşşşşşşşş
SUNUS Enerji, ekonomik ve sosyal gelişmişliğin bir ölçeği ve aynı zamanda en temel insani bir gereksinimidir. Özellikle de elektrik enerjisi, insan yaşamında tartışmasız bir önceliğe sahiptir. Günlük yaşamın birçok alanında vazgeçilmez, sınai üretim, ticari ve evsel kullanımda ikame edilemezdir. Refah seviyesinin sürdürülebilmesi için de günlük yaşamda geri dönülemezdir. Enerjisiz bir yaşam, günümüz koşullarında neredeyse olası değildir. Gelişen teknoloji ve artan enerji açığı bütün ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yeni enerji kaynakları üzerinde daha fazla düşünülmesini ve hızlı bir şekilde alternatiflerin üretilmesini gerekli hale getirmiştir. Birincil enerji tüketiminde % 75 lere,elektrik üretiminde % 60 lara varan dışa bağımlılık sorununu aşmak, 2008 yılında 48,2 milyar doları aşan dış alım faturalarını düşürmek, enerjiye ucuz, sürekli, güvenilir ve sürdürülebilir bir şekilde erişmek için ulusal ve kamusal çıkarlara dayalı enerji strateji, politika ve programlarını tasarlamak ve uygulamak gerekir. Oysa ülkemizde yıllardır izlenen özelleştirmeci politikalarla enerjide dışa bağımlılık daha da fazlalaşmış, enerji fiyatları artmıştır. Bu rapor; Odamızın, Elektrik Mühendisleri Odası nın ve İnşaat Mühendisleri Odası nın üyesi olduğu ve Yönetim Kurulunda temsil edildiği Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesinin (DEK-TMK) enerji alanında yürüttüğü çeşitli çalışmaların sonuçlarından hareketle hazırlanmıştır. Raporda; ülkemiz enerji sektörünün durumu irdelenmekte, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarında değerlendirmeyi bekleyen potansiyel vurgulanmakta, Türkiye nin Enerji Görünümü vurucu bir şekilde ve güncel verilerle anlatılmakta, enerji sorununun kamusal ve ulusal çıkarlar doğrultusunda çözümü için, planlı ve programlı bir yaklaşımla hazırlanan kapsamlı önerilerde bulunulmaktadır. Raporu hazırlayan MMO Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz TÜRKYILMAZ a, çalışmanın başlangıç, hazırlık ve sonuçlandırma sürecinde değerli katkılar veren; MMO üyeleri, MMO Enerji Verimliliği Danışmanı ve MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi Tülin KESKİN, MMO Enerji Çalışma Grubu üyeleri Haluk DİRESKENELİ, H. Caner ÖZDEMİR, Yunus YENER ve Barış LEVENT, MMO Enerji Birimi Teknik Görevlileri Koray TUNCER ve Derya BARAN ile İktisatçı ve Araştırmacı-Yazar Mustafa SÖNMEZ, ODTÜ Mezunlar Derneği Enerji Komisyonu Sekreteri Matematikçi Yusuf BAYRAK, DEK-TMK Yönetim Kurulu Üyesi Yön Eylem Araştırmacısı Ülker AYDIN, DEK-TMK Üyeleri Elektrik Mühendisi Zerrin ALTUNTAŞOĞLU ve Maden Mühendisi Mehmet KAYADELEN e teşekkür ederiz. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu
6 boşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşşş