T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GOLF TURİZMİ VE PLANLAMASI AKDENİZ ÜLKELERİ VE TÜRKİYE UZMANLIK TEZİ

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GOLF TURİZMİ VE PLANLAMASI AKDENİZ ÜLKELERİ VE TÜRKİYE UZMANLIK TEZİ İlker ÖZKAN MART 2008 ANKARA

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GOLF TURİZMİ VE PLANLAMASI AKDENİZ ÜLKELERİ VE TÜRKİYE UZMANLIK TEZİ İlker ÖZKAN Tez Danışmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Ayşegül ÖZTAŞ MART 2008 ANKARA

İlker ÖZKAN tarafından hazırlanan GOLF TURİZMİ VE PLANLAMASI: AKDENİZ ÜLKELERİ VE TÜRKİYE adlı bu tezin Uzmanlık Tezi olarak uygun olduğunu onaylarım. Ayşegül ÖZTAŞ (Danışman) Bu çalışma, jürimiz tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Kültür ve Turizm Uzmanı Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı ve Soyadı İmzası Başkan : Üye : Üye : Üye : Üye : Tarih :.../. / Bu tez, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Turizm Uzman Yardımcılarının Uzmanlık Tezlerini Hazırlarken Uyacakları Yazım Kuralları Yönergesiyle belirlenen tez yazım kurallarına uygundur.

SINAV YETERLİK KOMİSYONUNA BEYAN Bu belge ile bu uzmanlık tezindeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunduğumu; ayrıca, bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi beyan ederim. 14.03.2008 İlker ÖZKAN Kültür ve Turizm Uzm. Yrd.

ÖNSÖZ Dünya da son on yıla bakıldığında yeni bir turizm türünün ön plana çıktığı görülmektedir. Temeli küçük bir topun özel sopalarla belli sayıdaki deliklere sokulması şeklinde oynanan bir spor dalına dayanan bir turizm türüdür ; Golf Turizmi. Golf oyunu Dünya üzerinde belli bölgelerde yılın hemen hemen tamamında oynanabilmektedir. Bu nedenle bu bölgeler golf turizmi açısından avantajlı bölgeler olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bölgelerin başında ise ülkemizin de içinde yer aldığı Akdeniz Kuşağı yer almaktadır. Tez çalışmasında, Akdeniz Kuşağı içerisinde yer alan ülkeler ile Türkiye nin bir karşılaştırmasını yapmak ve ülkemizde golf turizminin geliştirilmesi için Nasıl bir planlama çalışması yapılmalıdır? sorusuna cevap aramak en önemli hedeflerim olarak ortaya çıkmıştır. Umarım yaptığım bu çalışmanın, gerek Bakanlığımızın gerekse ülkemizin önümüzdeki yıllarda, golf turizmini geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmasını temenni ederim. Tez çalışması sırasında başta yakın ilgi ve desteğini gördüğüm Kültür ve Turizm Uzmanı Sayın Ayşegül ÖZTAŞ olmak üzere destek ve yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen Daire Başkanımız Sayın Adnan ASLAN a, Sayın Mehmet KÖSEOĞLU na, Sayın Cahit ŞAHİN e, Sayın Uğur BUDAK a, Sayın Turgay KINACI ya, Sayın Gürol KÜÇÜK e ve emeği geçen tüm arkadaşlara teşekkür ederim. i

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ i İÇİNDEKİLER ii KISALTMALAR CETVELİ v TABLO VE ŞEKİLLER CETVELİ vi I. BÖLÜM GİRİŞ 1 II. BÖLÜM GOLF VE GOLFÜN TARİHSEL GELİŞİMİ.. 4 2.1. Golf Nedir? 4 2.2. Golf Tarihi 6 2.2.1. Dünya da Golf Tarihi 6 2.2.1.1. Golfun Oyununun Ortaya Çıkışı 6 2.2.1.2. Golfun Gelişimi 8 2.2.2. Türkiye Golf Tarihi 12 III. BÖLÜM GOLF TURİZMİ VE GOLF TURİZMİNİN YAPISI.. 14 3.1. Golf Turizmi 15 3.1.1. Golf Turizminin Faydaları 15 3.1.1.1. Çevresel Faydaları 16 3.1.1.2. Ekonomik Faydaları 17 3.1.1.3. Sosyal Faydaları 18 3.1.1.4. Golfun Turizm Destinasyonlarına Faydaları 19 3.1.2. Golf Turizminin Diğer Sektörlerle İlişkisi 20 3.2. Golf Turisti 21 ii

IV. BÖLÜM DÜNYA DA, AVRUPA DA VE AKDENİZ ÜLKELERİNDE GOLF TURİZMİ. 24 4.1. Dünya da Golf Turizmi 24 4.2. Avrupa da Golf Turizmi 25 4.3. Akdeniz Ülkeleri nde Golf Turizmi 27 4.3.1. Hırvatistan... 28 4.3.2. Mısır 29 4.3.3. Slovenya 30 4.3.4. Yunanistan 31 4.3.5. İsrail 33 4.3.6. Libya 34 4.3.7. Fas 35 4.3.8. Tunus 36 4.3.9. İtalya 38 4.3.10. Fransa 40 4.3.11. Portekiz 42 4.3.12. İspanya 45 4.3.12.1. Costa Del Sol 47 4.3.13. Türkiye 50 4.3.1.1. Belek 53 4.4. Bölüm Değerlendirmesi 54 V. BÖLÜM GOLF ODAKLI TURİZM DESTİNASYONU PLANLAMASI 57 5.1. Planlamanın Önemi 57 5.2. Planlama İlkeleri 59 5.2.1. Yer Seçim Kriterleri 59 5.2.1.1. Arazi Yapısı 60 5.2.1.2. İklim 60 5.2.1.3. Su 61 5.2.1.4. Ulaşım 62 iii

5.2.2. Plan Kapsamındaki Tesisler ve Faaliyetler 63 5.2.2.1. Golf Tesisleri 63 5.2.2.2. Diğer Turistik Tesisler ve Faaliyetler 64 5.3. Tanıtım ve Pazarlama 65 VI. BÖLÜM GOLF ODAKLI TURİZM DESTİNASYONU PLANLAMASINDA UYGULAMA MODELİ 67 VII. BÖLÜM SONUÇ 75 KAYNAKÇA 79 EKLER Ek-1: Golf Turizmi Anket Formu.... 82 Ek-2: Anket Sorularına Verilen Cevaplar. 84 ÖZET.. 88 ABSTRACT 89 iv

KISALTMALAR CETVELİ ABD bk. DR ha. IUOTO m PGA STOL TGF UNWTO YİGM Amerika Birleşik Devletleri Bakınız Driving Range ( Golf Eğitim Alanı) Hektar Uluslararası Turizm Kamu Teşekkülleri Birliği Metre Professional Golf Association (Profesyonel Golf Birliği) Short Take-Off And Landing (Kısa mesafede kalkış ve iniş yapılabilen kısa parkurlu havaalanı) Türkiye Golf Federasyonu Dünya Turizm Örgütü Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü v

TABLO VE ŞEKİLLER CETVELİ Tablolar Tablo 4.1. Türkiye de Faal Durumda Olan Golf Tesisleri 51 Tablo 4.2. Türkiye, İspanya ve Portekiz'de Golf Turizmi, 2003 55 Şekiller Şekil 2.1. St Andrews Golf Kulübü 8 Şekil 2.2. 19.yy ortasında bir golf oyunu 11 Şekil 4.1. Golf Sahalarının Kıtalara Göre Dağılımı 25 Şekil 4.2. Avrupa daki Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 25 Şekil 4.3. Avrupa daki Golf Oyuncu Sayısının Yıllara Göre Değişimi 26 Şekil 4.4. Akdeniz Ülkelerinde Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 27 Şekil 4.5. Hırvatistan da Golf Alanlarının Yerleri 28 Şekil 4.6. Mısır da Golf Alanlarının Yerleri 29 Şekil 4.7. Slovenya da Golf Alanlarının Yerleri 30 Şekil 4.8. Slovenya da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 30 Şekil 4.9. Yunanistan da Golf Alanlarının Yerleri 31 Şekil 4.10. Yunanistan da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 32 Şekil 4.11. İsrail de Golf Alanlarının Yerleri 33 Şekil 4.12. Libya da Golf Alanlarının Yerleri 34 Şekil 4.13. Fas ta Golf Alanlarının Yerleri 35 Şekil 4.14. Fas ta Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 36 Şekil 4.15. Tunus ta Golf Alanlarının Yerleri 36 Şekil 4.16. Tunus ta Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 37 Şekil 4.17. İtalya da Golf Alanlarının Yerleri 38 Şekil 4.18. İtalya da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 39 Şekil 4.19. İtalya daki Golf Saha Sayısının Akdeniz Ülkelerine Oranı 39 Şekil 4.20. Fransa da Golf Alanlarının Yerleri 40 Şekil 4.21. Fransa da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 41 vi

Şekil 4.22. Fransa daki Golf Saha Sayısının Akdeniz Ülkelerine Oranı 41 Şekil 4.23. Portekiz de Golf Alanlarının Yerleri 42 Şekil 4.24. Portekiz de Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 43 Şekil 4.25. Portekiz deki Golf Saha Sayısının Akdeniz Ülkelerine Oranı 44 Şekil 4.26. İspanya da Golf Alanlarının Yerleri 45 Şekil 4.27. İspanya da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 46 Şekil 4.28. İspanya daki Golf Saha Sayısının Akdeniz Ülkelerine Oranı 46 Şekil 4.29. Valderrama Golf Sahası 49 Şekil 4.30. Valderrama Golf Sahası Planı 49 Şekil 4.31. Türkiye de Golf Alanlarının Yerleri 50 Şekil 4.32. Türkiye de Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi 50 Şekil 4.33. Kemer Golf İstanbul 52 Şekil 4.34. Sirene Golf Sahası, Belek 53 Şekil 4.35. Yıllara Göre Belek te Oynanan Golf Oyunu Sayısı 54 Şekil 6.1. Golf Turizminin Etkileşim Şeması.. 68 Şekil 6.2. Destinasyon Merkezi ni Oluşturan Bileşenler Şeması... 73 vii

I. BÖLÜM GİRİŞ Golf turizm endüstrisi geçtiğimiz yıllarda çok büyük gelişme göstermiş ve tüm dünyada önemli bir yol kat etmiştir. Özellikle Dünya daki ekonomik ve teknolojik gelişmeye bağlı olarak mesafelerin kısalması, ulaşım imkânlarının artması, insanların şehir yaşantısından uzaklaşma istekleri gibi nedenlerle turizm etkinliklerinde artış kaçınılmazdır. Özellikle bunun en büyük örnekleri golf turizminde görülmektedir. Bugün insanlar hafta sonu golf oynamak için birkaç saatlik hava yolculuğu ile İngiltere den İspanya ya gelebilmekte ve diğer gün tekrar İngiltere ye dönebilmektedir. Son yıllarda golf turizm hacmindeki ve golf pazarındaki büyüme çok dikkat çekicidir. Uzmanlar tarafından golf pazarının önümüzdeki yıllarda daha da büyüyeceği ve gelecek on yıl içerisinde Dünya da golf pazarının ekonomik büyüklüğünün günümüzdeki değerlerin iki katı olacağı tahmin edilmektedir. Bu gibi nedenlerden dolayı ülkeler büyük bir gelişme gösteren golf pazarından daha fazla pay alabilmek için yeni stratejiler ve planlama yöntemleri geliştirmektedirler. Artık ülkeler golf pazarında lider olmak ya da lider ülkelerden biri olmak için ellerinde bulunan imkânları ve maddi kaynakları kullanmaktadırlar. Öyle ki Dubai de yapılacak bir golf sahasının mimari çizimi için Tiger Woods a 37 milyon Avro ödenmiştir (Golf Poland, 2007). Dünya da golf turizmi potansiyelinin en yüksek olduğu bölgeler arasında Ortadoğu (Türkiye ve Dubai) ilk sırada gösterilmektedir (Sartori, 2007). Golf turizmi açısından dünyada en gelişmiş bölgeler arasında Akdeniz Kuşağı gelmekte olup, özellikle İspanya bu kuşak içerisinde en öne çıkan ülke konumundadır. Golf sporu için iklim yapısı ve coğrafi özelliklerin büyük önemi vardır. İspanya ile benzer iklim ve coğrafya yapısına sahip olan ülkemizde golf turizminin gelişmesi, ülkemizde mevcut olan kıyı turizmine alternatif oluşturacak turizm türlerinin geliştirilmesine

katkıda bulunacağı gibi turizm sezonunun 12 aya yayılmasını ve yüksek gelir düzeyine sahip turistlerin ülkemize gelmesini de mümkün hale getirecektir. Ülkemizde golf turizmi yeni gelişme gösteren bir turizm türüdür. Dünya geneline bakıldığında ülkemiz golf turizminde gelişmekte olan ülkeler arasında gösterilmektedir. Ancak; uluslar arası golf pazarında önemli bir paya sahip ülkelere (özellikle İspanya, Portekiz, Fransa) bakıldığında gerek mevcut turizm potansiyeli, gerekse iklimsel ve coğrafi özellikler açısından Türkiye ile benzer özellikler taşıdıkları görülmektedir. Bu tez çalışmasında; Türkiye de yaşanan golf turizmi gelişiminin Akdeniz çanağındaki rakip ülkelerde görülen golf turizmi gelişimi ile karşılaştırılması, golf turizmi açısından Türkiye nin Akdeniz Ülkeleri içerisindeki durumunun ortaya koyulması, Türkiye de golf turizminin geliştirilmesine ilişkin planlama esaslarının tespit edilmesi ve bu doğrultuda destinasyon odaklı golf turizm gelişiminin sağlanmasına yönelik ilkelerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Tezin ikinci bölümünde Golf Kavramı irdelenerek ve Dünya da ve Türkiye de golf sporunun gelişimi incelenecektir. Üçüncü bölümde Golf Turizmi Kavramı açıklanacak ve golf turizminin faydaları ile golf turizmiyle ilgili sektörler ortaya koyulacaktır. Tezin dördüncü bölümünde Dünya da ve Avrupa da golf turizmi (istatistikî verilere dayanarak) incelendikten sonra Akdeniz Ülkelerinde golf turizminin gelişimi ele alınacak, Türkiye nin golf turizmi açısından Akdeniz Ülkeleri içerisindeki yeri ortaya koyularak Türkiye de golf turizminin gelişimine yönelik genel bir değerlendirme yapılacaktır. Beşinci bölümde ise; golf planlaması makro ölçekte değerlendirilerek planlama ilkeleri ortaya koyulacak ve son bölümde de golf destinasyonu makro planının genel esaslarına ilişkin olarak önerilen kriterler açıklanacaktır. Tezin uygulama kısmı da bu bölümde yer alacak olup golf destinasyonu için öneri makro plan şeması geliştirilecektir. Bu tez, golf sahası tasarımlarını, golf sahalarının inşaat aşamalarını, peyzaj özelliklerini ve bakımını kapsamamaktadır. 2

Tez hazırlanırken, belirlenen amaçlar çerçevesinde kaynak taraması, istatistikî bilgilerin toplanması, sektör temsilcileriyle anket ve birebir görüşme ile internet taraması çalışmaları yapılmıştır. Literatür taraması ile golf, golf turizmi, golf destinasyonu vb. kavramlar ile golf ve golf turizminin tarihi gelişimi, ülkemizdeki ve dünyadaki durumu saptanmıştır. İstatistikî çalışmalar ile ülkeler arası karşılaştırmalar yapılmıştır. Anket çalışmaları ve birebir görüşmeler ile Belek, Bodrum ve İstanbul daki sektör temsilcilerinin ( Mevcut ve inşaat halindeki golf tesislerinin üst düzey çalışanları ve yatırımcıları) görüşleri alınmış ve tez çalışmasına veri oluşturulmuştur. 3

II. BÖLÜM GOLF VE GOLFÜN TARİHSEL GELİŞİMİ 2.1. Golf Nedir? Golf kelimesi Flemenkçe deki kolf, Almanca daki kolbe ve Danimarkaca daki holbe kelimesinden türetilmiştir ki; bu dillerde golf sopası anlamına gelmektedir. Golfün kökeninin Romalıların oynadığı paganica isimli topsopa oyununa dayandığına ve buradan tüm Avrupa ya yayılmış olabileceğine ilişkin çeşitli rivayetler vardır. Cambuca İngiltere de jeu de mail Fransa da, het kolven Hollanda da, shinty İskoçya da oynanan eski top-sopa oyunlarıdır (Beard, 1982). Golf oyununa ilişkin yapılmış birçok tanım vardır. Golf günümüzde gün geçtikçe popülaritesini arttıran; ard arda açılan golf sahalarıyla golf severleri bir araya getiren, nezaketin kalitenin ve prestijin bir arada bulunduğu seçkin bir spordur (http://www.golfsporu.com/golf-nedir.html, 15/10/2007). Golf 3 cm çapında yüksek yoğunluktaki bir topun, belli kurallara uyarak, ucu değişik kıvrımlardan oluşan 75 cm kadar uzunluktaki bir sopa ile birbirini izleyen vuruşlarla başlangıç noktasından bir deliğe doğru hareket ettirilmesi temelinde oynanan bir çim sporudur (Önen, 1992). Bu sporda amaç küçük bir topa golf sopasıyla vurarak golf sahasında belirlenmiş 18 deliğe topu en az vuruşla sokmaktır. Oyunu, en az vuruş yaparak bitiren kişi oyunu kazanır. Golf oyunu belirli bir sıra takip edilerek oynanan 18 oyun pistinden, yani 18 delikten ibarettir. 9 delikli sahalarda ise oyunun tamamlanması için her delik iki kez oynanır (Önen, 1992). Golf oyunu için 18 delikli bir sahanın olması şart değildir.

Golf sahası 6 ve 9 delikli de olabilmektedir. Golf oyunun oynandığı sahanın kesin olarak belirlenmiş bir standardı yoktur. Ancak günümüzde uygulamada nizami sahalar (turnuva ve şampiyona sahaları), modifiye sahalar ve 3-par sahaları olarak bir sınıflama yapılmaktadır. Bu sınıflamadaki temel kıstas par sayıları, uzunluk ve par (parkur uzunluğuna göre önceden belirlenmiş vuruş sayısı) sıralamalarıdır (YİGM, 2006). - Nizami Sahalar: Bu sahalar 18 delikli ve 72 par sahalar olup, saha uzunluğunun en az 6000 yard (5485 m) olması gerekmektedir. Profesyonel golf oyuncularının tercih ettiği bu sahalar golf oyuncusunun kendini en iyi test ettiği, dengeli bir yapıya sahip olan sahalardır. Turnuva sahaları ve şampiyona sahaları bu gurup içine girmektedir. Nizami Sahalar 65-75 ha büyüklüğünde bir alan gerekmektedir. Şampiyona sahaları olarak nitelendirilen sahaların temel özelliği büyük turnuvalara ev sahipliği yapabilecek şekilde tasarlanmış olması ve yüksek standartlardaki bakımıdır. Şampiyona sahalarında saha uzunluğu 6500-7000 m yi bulabilmektedir. (YİGM, 2004). - Modifiye Sahalar: Bu alanlar 58 68 par sahalarıdır. Uzunlukları 3000 4500 yard (2742 m ile 4113 m) arasında değişmektedir. Bu tip sahalar için gerekli alan genelde 17 30 ha arasında değişmektedir. 6 ve 9 delikli olabilen bu sahalar acemi ve ortalama oyuncular için uygun olduğu gibi golf sporunun sevilmesi ve yaygınlaştırılması açısından önemlidir. Akademi sahaları olarak da adlandırılmaktadırlar. - Par 3 sahalar: Bu sahalar deliklerinin tamamı par 3 olan ve 18 delik içeren sahalardan oluşmaktadır. Par 3 sahaları 1800 2300 m uzunluğunda olmaktadır. Bu sahalar için gerekli alan 15 19 ha kadardır. Oyun süresi olarak kısa sürede tamamlanan 18 delikli oyun yeni golf oyuncuları için ideal sahalardır. Golf sporu sadece yarışma ya da kazanma amacıyla oynanmamaktadır. Diğer bir deyişle, golf sadece kurallar zincirinden oluşan ve amacı kazanmak olan bir spor değildir. Hobi amaçlı golf oyuncuları golf oyununu hayatlarının önemli bir parçası 5

olarak görmekte ve golfsuz bir hayat düşünememektedirler. Golfü sadece oyun olarak görenler, bu oyundan daha fazla zevk almaktadırlar (Gürkan, 2007). Birçok insan için golf hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiş olsa da, bu durumun herkes için geçerli olduğunu söylemek pek doğru olmaz. Golf sporunun günümüzde kişiden kişiye değişen göreceli bir spor olduğu söylenebilir. 2.2. Golf Tarihi Golf oyununun tarihsel gelişimini, Dünya daki ve Türkiye deki gelişimi şeklinde özetlemek mümkündür. 2.2.1. Dünya da Golf Tarihi Golf oyununun tarihi, golf oyununun ortaya çıkışı ve golf oyununun gelişimi olarak iki başlık altında anlatılmıştır. 2.2.1.1. Golf Oyununun Ortaya Çıkışı Golfün nerede ve nasıl ortaya çıktığı ve nasıl bir gelişim süreci izlediğine dair çok sayıda görüş vardır. 6

Modern sporlar olan futbol, basketbol ve beysboldan farklı olarak golf için başlangıç tarihi belirlemek güçtür. Romalıların kuzey fetihleri sırasında golf oyununu Avrupa ya ve İngiltere ye getirdikleri söylenmekle birlikte, Sir Walter Simpson 1887 yılında yazdığı Golf Sanatı kitabında golf oyununun ortaya çıkışını, sürülerini gütmekte olan çobanların karşılarına çıkan yuvarlak çakıl taşlarına ellerindeki değneklerle hızlı bir şekilde vurmaları ile açıklamaktadır (Beard 1982). Golf ilk olarak Normandiya civarında, Roma İmparatorluğu içerisindeki bir vadide, Kuzey Denizi nin üzerindeki kumullarda, Pekin e yukarıdan bakan bir dağın yamacında, Londra da bir avluda ya da Hollanda daki bir kanalın donmuş yüzeyinde oynanmış olabilir. Ancak hiç kimse tam olarak golf sporunun nerede ve ne zaman ortaya çıktığını bilmemektedir (Newell, 2004). Santiago da yapılan bazı kazılarda (1750-1600) Şili Kızılderililerinin çoban değnekleriyle, yerde duran yuvarlatılmış cisimlere vurdukları figürler bulunmuştur.(beard 1982). Dünya üzerindeki en genel kanı İskoçların golfü bulduğudur, 15. yüzyılda golf adı verilen bu sporun geçmişine ilişkin iki ayrı görüş vardır. Birinci görüşe göre; dönem yasalarının bu sporu yasakladığı söylenirken karşı cephede yer alan akademisyenlere göre; bahsi geçen spor golf değil günümüzün çim hokeyine benzeyen bir diğer spordur. Bazı akademisyenler golfün ilk defa 17. yüzyılda Hollandalılar tarafından oynandığını ve Hollanda da ortaya çıktığını savunmaktadırlar (http://www.ajansspor.com/golf/golftarihi.html, 01.10.2007). 15. yüzyılda İskoçya da yaygınlaşan golf neredeyse İskoçların ulusal oyunu olmuştur. 1547 de İskoç Parlamentosu, okçuluk çalışmalarını engellediği gerekçesiyle oyunu yasaklamıştır. Londra da ise 17. yüzyılda oynanmaya başladığı sanılmaktadır. Bu oyun 17. yüzyılda Amerika ya geçtiyse de 19. yüzyıldan önce yaygınlaşmamıştır (Ercan, 1993). 7

Ancak; Ocak 2006 da Lanzhou Üniversitesi nden Profesör Ling Hongling (ortaya çıkarttığı son kanıtlarla) golfün İskoçya da ilk kez oynandığı dönemlerden yaklaşık 500 yıl önce Çin de oynanamaya başladığını ve bu dönemde oynanan golfün günümüz modern golfüne büyük benzerlikler gösterdiğini ortaya koymuştur. Song Hanedanı nın Dongxuan Kayıtları nda chuiwan adı verilen bir oyun çizimleriyle birlikte gösterilmektedir. Cuanbang, pubang, ve shaobang adlarını taşıyan, altından yapılan ve günümüzün drive, 2-wood, 3-wood sopalarına benzeyen sopalarla oynanan bu oyun, o dönemde sadece zenginler tarafından oynanmıştır. Profesör Ling e göre golfün Avrupa ya gelmesini sağlayanlar ise Orta Çağda Avrupa ya seyahat eden Moğollar dır (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 09.11.2007). 2.2.1.2. Golfün Gelişimi Golf oyununun yaygınlaşması ve gelişmesinde en önemli etkenlerden biri de hiç kuşkusuz golf kulüpleridir. İlk golf kulübü 1735 yılında Edinburg şehrinde kurulmuştur (Golf Magazin, 1994). Golf kulübü denilince akla ilk gelen golf kulübü 1754 yılında kurulan ve 1897 yılından beri golf kurallarından sorumlu olan Royal and Ancient Golf Club of Saint Andrews (St Andrews Golf Kulübü) dir (Isaac, 2007a). Edinburg golf kulübü üyesi 12 golfçü 1 Mayıs 1744 te 13 kuraldan oluşan bir doküman oluşturmuşlardır. Articles and Laws in Playing Golf (Golf Oynamaya Yönelik Kurallar ve Yasalar) adı verilen bu kurallara 1875 yılına kadar 7 kural daha eklenmiştir. 1754 yılında Royal and Ancient Golf Club of Saint Andrews kulübü bu kuralları konuldukları tarihten 10 yıl sonra tanımış ve yayınlamıştır (Golf Magazin, 1994). 8

Şekil 2.1. St Andrews Golf Kulübü (Isaac, 2007a) 1766 yılında Londra da kurulan The Blackheath İskoçya dışında kurulan ilk golf kulübü olmuştur (http://www.ajansspor.com/golf/zaman1.html, 12.10.2007). 15. yüzyılda St. Andrews de 11 delikli bir sahada oynanan turnuvalarda oyuncular kulüp evinden başlayarak sahanın sonuna kadar 11 delik oynar ve aynı yoldan geri dönerek toplamda 22 delik ile oyunu bitirirlerdi. Ancak; 1764 de ise bazı deliklerin aralarında çok az mesafe olması sebebiyle 11 delik sayısı 9 a düşürülmüş ve yine 2 tur sonunda toplam 18 delikle oyunlar bitirilmiştir (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007). İlk golfçüler kerestenin sıkıştırılmasıyla elde edilen bir topla golf oyununun oynanması gerektiğine inanmışlardı. Ancak, 17.yy da kaz ve tavuk tüyünün deri ile çevrelenmesiyle elde edilen ve Faethery olarak adlandırılan yeni bir topla golf oynanmaya başlanmıştır (Newell, 2004). 9

1848 yılında tüyden yapılanlara göre daha az maliyetli "guttie" toplar ortaya çıkmıştır. Guttieler, diğerlerine göre daha uzun vuruşlara da imkân tanımıştır. (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007 ). Krallığın golfe ilgisi, bu çok eski oyunun popülaritesini arttırmada en önemli faktörlerden biri olmuştur. Fakat golfün tüm dünyada hızlı bir şekilde yayılması, hiç kuşkusuz bu sporun halk kitlelerine ulaşması ve halkın bu spor dalına olan ilgisinin artması ile gerçekleşmiştir. Özellikle 19. yüzyılın ortasında golfun popularitesi en üst seviyeye gelmiştir. 1860 yılında İskoçya da 30 golf kulübü varken, İngiltere de sadece 3 golf kulübü bulunmaktaydı. Ancak, 1900 lü yıllara gelindiğinde Britanya daki golf kulübü sayısı 2000 e ulaşmıştır (Newell, 2004). Golfün halk arasındaki popularitesini arttıran bir diğer etken de golf turnuvalarıdır (Newell, 2004). Dünyada çok sayıda golf turnuvası ve golf maçı düzenlenmektedir. Her yıl oynanan en önemli oyunlardan biri ABD ve İngiliz açık golf turnuvalarıdır. Bu turnuvalara bütün ülkelerden profesyonel ve amatör oyuncular katılabilmektedir. Yalnızca amatörlere açık olan Amatörler Şampiyonası da vardır. Golfün sevilmesi ve yaygın olarak oynanmasının temel nedeni; kadın, erkek, genç, yaşlı ayrımı olmadan herkes tarafından oynanabilmesidir (Ercan, 1993). Golf oyunu 17. yüzyılda Amerika Kıtası na geçtiyse de 19. yüzyıldan önce yaygınlaşamamıştır. Ancak, günümüzde Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) golf İngiltere den daha yaygın olarak oynanmaktadır. İngiltere ve ABD nin yanı sıra; Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Amerika, Japonya ve birçok Avrupa ülkesinde golf gitgide artarak oynanmaktadır (Ercan, 1993). Golf sporu asıl gelişimini 19. yüzyıldan itibaren yaşamaya başlamıştır. Çok daha iyi tasarlanan Green bölgesi (delik çevresinde bulunan özel çimle kaplı alanlar) ve çok daha iyi yapılmaya başlanan top tasarımları 1900 lü yıllardan itibaren kullanılmaya başlanmıştır (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007) 10

Golf ilk olarak 1900 yılında Paris Olimpiyatları nda bir olimpiyat sporu olarak kabul edilip oynanmıştır. 1904 St. Luis Olimpiyatı ise, golf karşılaşmalarının yapıldığı son olimpiyat olmuştur (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007). Şekil 2.2. 19.yy ortasında bir golf oyunu (Newell, 2004) Bugün, Royal Ancient Golf Kulübü ile birlikte, dünya golfünün gelişim çizgisini belirleyen PGA, 82 asil üyenin katılımıyla 1916 yılında kurulmuştur (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007 ). 1947 yılında Mildres Zaharias İngiltere Açık Golf Turnuvası'nı kazanan ilk Amerikalı bayan olma başarısını göstermiş, aynı yıl içerisinde Amerika Açık Golf Turnuvası, yerel Saint Louis Televizyonu tarafından yayınlanmıştır. Golf World Dergisi'nin yayım hayatına geçmesiyle birlikte golf, medyadaki yerini sağlamlaştırarak, daha büyük kitlelere ulaşma yolunda büyük bir aşama kaydetmiştir. 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde golf artık başlı başına bir sektör haline gelmeye başlamıştır. Bu yüzden PGA ve Royal Ancient Golf Kulübü bir araya gelerek, golfü 11

daha komplike ve ilgi çeken bir spor haline getirmek için çalışmalara başlamışlardır. 1951 yılında, oyun baştan sona gözden geçirilmiş ve yeni golf oyun kuralları oluşturulmuştur (http://www.golfmerkezi.com/tarihce.htm, 9.11.2007). Günümüzde golf dünyanın dört bir tarafında oynanan bir oyun haline gelmiştir. Ayrıca teknolojik gelişmeler ve ulaşım imkânlarının artması golf turizminin gelişmesini sağlamış, özellikle iklim koşulları nedeniyle golf sezonunun kısıtlı olduğu ülkelerdeki golfçülerin, yılın tamamında golf oynanabilen ülkelere olan hareketlerini arttırmıştır. Golf sporunun popularitesinde yaşanan büyük artışın önemli göstergelerinden biri de uluslarararı golf turnuvalarıdır. Canlı televizyon yayınlarının yapılması ve izleyici sayısının artması bu turnuvalara yönelik sponsor firma taleplerini arttırmaktadır. Ayrıca turnuvalarda verilen ödüllerdeki artış da son derece dikkat çekicidir. 1860 yılında ilk defa düzenlenen The Open Championship de birincilik ödülü; birinci için 50 pound, toplamda 115 pound iken; 2006 yılında ise birincilik ödülü, birinci için 720.000 pound, toplamda 4.000.000 pounda ulaşmıştır (Isaac, 2007b). Golf turnuvalarında verilen ödüllerin gitgide artması, golf sporunun yıllar içerisinde yaygınlaştığını ve popülaritesini arttırdığını açıkça ortaya koymaktadır. 2.2.2. Türkiye Golf Tarihi Türkiye de ilk golf kulübü 1895 yılında İstanbul da kurulmuştur. 19 yüzyılda kurulan İstanbul Golf Kulübü nden önce Avrupa da yalnızca beş adet golf kulübü açılmıştır. Bunun yanı sıra, 1911 de Bebek yakınında Boğaziçi Golf Kulübü kurulmuştur. 30 üyeli bu kulüp 1923 yılına kadar ayakta kalabilmiştir. İstanbul Golf Kulübü Okmeydanı ndaki 12 delikli sahanın varlığını 1914 yılına kadar sürdürebilmiştir. 1920 yılında, Maslak ta yer alan ve kulübün malı olan arazide 12

bugün de varlığını sürdüren saha açılmıştır. 1922 de kulüp binası yapılmış ve delik sayısı 18 e çıkarılmıştır. 1923 de ise kulüp ikinci defa, 60 üye ile faaliyete geçirilmiştir. İstanbul Golf Kulübü, 1972 den beri etkinliğini bir zamanlar sahibi olduğu, zaman içinde küçülerek dokuz deliğe düşen Maslak taki golf sahasının üzerinde sürdürmektedir. (Önen, 1992). Ülkemizde 1978 yılına kadar biri Ankara da diğeri de İzmir de olmak üzere, iki golf kulübü daha etkinlik göstermiştir. 1905 yılında İzmir Bornova da kurulan İzmir Golf Kulübü ülkenin üçüncü golf kulübü olmuştur. 18 delikli saha zamanla dokuz deliğe indirilmiştir. 1970 li yılların sonlarında üyelerinin iyice azalması sonucu, kulüp kapanmıştır (Önen, 1992). 1949 yılında kurulan Ankara Golf Kulübü, Aydınlıkevler semtinde Ziraat Fakültesi yakınında bir alana sahipti. Başlangıçta üç delikten ibaret olan saha zaman içerisinde 18 deliğe çıkarılmıştır. 1980 yılında sahanın park yapılmak amacıyla istimlâk edilmesi sonucu kulüp kapanmak zorunda kalmıştır (Önen, 1992). Türkiye de golfun geliştirilmesi, golf eğitimi, golf standartlarının belirlenmesi ve golf turnuvaları ile ilgili konularda çalışmalar yürüten Türkiye Golf Federasyonu 1996 yılında kurulmuş olup, 2005 yılında da özerk hale gelmiştir (http://www.tgf.org.tr/tarihce.asp, 10.11.2007). 13

III. BÖLÜM GOLF TURİZMİ VE GOLF TURİZMİNİN YAPISI Tarihsel, sosyal, sınıfsal, kültürel, çevresel ve ekonomik bakış açılarına göre alanın araştırmacıları ve yaklaşımları tarafından değişik zamanlarda değişik anlamlar yüklenen turizm, UNWTO tarafından Gelir getirici etkinlikler dışında kalan, boş zamanların hemen hepsini içine alan bir seyahat, bundan doğan konaklama, yemeiçme, ulaşım, eğlence gibi hizmetler ve ilişkilerdir şeklinde tanımlanırken, IUOTO nun üye ülkelere kullanmaları yönünde telkinde bulunduğu yaygın olarak benimsenmiş olan 1963 tarihli Birleşmiş Milletler tanımında ise turizm; 24 saatten az olmamak, sürekli kalışa dönüşmemek ve gelir sağlayıcı herhangi bir uğraşıda bulunmamak koşulu ile bireylerin yolculuk ve/veya konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin tümüdür şeklinde tanımlanmaktadır (Middleton, 1998). Günümüzde yaşanan ekonomik, sosyal, politik ve teknolojik gelişmeler turistlerin istek ve ihtiyaçlarını da değiştirmiştir. Dünya turizmindeki gelişme eğilimi ile standart turist tipinin ve turist beklentilerinin değişmesi turistik ürünlerde çeşitlenmeye gidilmesini gerekli kılmıştır. Günümüzde turizm deniz, kum, güneş üçlüsünden farklı değerleri de akla getirmektedir. Değişen turistik talebe ve artan turist beklentilerine cevap verebilmek için turistik ürünlerin çeşitlendirilmesi eğilimi golf sporunu da etkilemiş ve bu sporun bir turizm çeşidi olarak tüm dünyaya yayılmasını sağlamıştır (YİGM, 2004). Bir spor türü olarak ortaya çıkan golf günümüzde önemli bir turizm türü haline gelmiştir.

3.1. Golf Turizmi Golf turizminden anlaşılan; insanların golf yarışmalarına aktif ya da pasif olarak katılmak, golf oynamak ya da sadece izlemek amacıyla yaptıkları hareket etme eyleminden ortaya çıkan akımdır. Golfün turistik seyahatin temel amacı olmadığı durumlarda, golf oynamak diğer turizm aktiviteleri için tamamlayıcı bir faaliyet olarak görülmektedir (Camara Malaga, 2007). Golf sporunu turizm sektörü ile birleştirerek genel bir tanım yapmak gerekirse, sürekli golf oynama isteğinde olan ve golf sporu hayatlarının bir parçası haline gelmiş insanların zamana bağımlı olmaksızın golf oynama imkânlarının olduğu bölgelere seyahat etmeleri, seyahat ettikleri bölgelerdeki turistik tesislerde geçici sürelerle kalmaları ve bu tesislerin ürettiği mal ve hizmetlerden yararlanmaları şeklinde ortaya çıkan faaliyetler bütününe golf turizmi denir. Özetle, golf turizmi için; - Golf oyunu - Bir bölgeden başka bir bölgeye hareket - Konaklama - Turistik mal ve hizmetlerden yararlanma faaliyetlerinin olması gerekmektedir. 3.1.1. Golf Turizminin Faydaları Golf turizmi, kaynağının golf sporu olması nedeniyle çevresel fayda, bir turizm türü olması nedeniyle de sosyal ve ekonomik fayda sağlamaktadır. Bunun 15

yanı sıra, bir destinasyon bölgesi içerisin de farklı birçok sektör üzerinde direk etkisi bulunmaktadır. 3.1.1.1. Çevresel Faydaları Golfün çevreye etkisini başlıklar altında toplarsak; - Ormanların korunup düzenli olarak bakımını sağlar, - Estetik güzellik sağlar, - Erozyonu önler, - Atık suların değerlendirilmesini sağlar, - Havadaki oksijen oranını arttırır, - Aşırı şehirleşmemenin etkisi olan kirli havayı filtre eder, - Yağmur sularını su toplama rezervlerinde toplayarak seli engeller, - Şayet su toplama havzası veya baraj kıyısında yer alıyorsa koruma bandı oluşturarak, su kaynaklarının bozulmasını engeller, - Mevcut su rezervleri ile orman yangınlarına anında müdahale imkânı yaratır, - Korunan arazi olduğu için kaçak tarla ve gecekondu olayını engeller (Önen, 1992) Smith (2006), golf gelişiminin sürdürülebilirlik çerçevesinde ele alınmasının gerekliliğine değinmiş, manzara ve kültürel mirasın korunmasına, biyolojik çeşitliliğin sürekli olarak zarar görmemesine, yer, hava ve su kirliliğinin yaşam kalitesini etkilememesine yönelik önlemlerin alınması durumunda sürdürülebilir bir golf gelişiminin gerçekleştirilebileceğini belirtmiştir. Günümüzde özellikle golf tesislerinde kullanılan kimyasal maddeler, kullanılan su miktarı ve golf sahalarının yapılması amacıyla kesilen ormanlar nedeniyle golfün çevreye zarar verdiğine ilişkin bazı görüşler ortaya atılmaktadır. Golf gelişimi 16

sürdürülebilirlik çerçevesinde, yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda gerekli önlemler alınmak suretiyle sağlandığında, golf sahalarının çevreye vereceği olası negatif etkiler en aza indirilebilir. Bu şekilde, golf sahalarının çevreye zarar vermekten öte, estetik güzellik kattığı ve daha yeşil bir çevrenin oluşturulmasına büyük fayda sağladığı söylenebilir. Örneğin golf sahaları, çevrelerindeki orman yangınlarına karşı bir sigorta olarak kabul edilmektedir. Orman yangınlarıyla mücadele politikasının temel unsurlarını oluşturan yangın riski yüksek ormanlık bölgelerde emniyet alanları açmak; bu tür bölgelerde zor yanan yayvan yapraklı ağaçlardan şeritler ve orman alanları oluşturmak; yangınların çıkış ve yayılışlarını engellemek için yanma ısısı yüksek kısa boylu ağaççıklarla ve çalılarla perdeleme bölgeleri oluşturmak aynı zamanda golf sahaları düzenlemesinde de geçerlidir. Golf tarihi boyunca hiçbir golf sahasında ve çevresinde yangın yaşanmamış olması da bir tesadüf değildir (TGF, 2004). 3.1.1.2. Ekonomik Faydaları Golf turizmi; turizm aktivitesini mevsimlik olmaktan çıkararak, faaliyetin tüm yıla yayılmasına yardımcı olur. Aynı zamanda turist ürün kalitesinin gelişmesine imkân sağladığı gibi, turizmin çeşitlendirilmesine ve büyük bir harcama hacmine sahip turizm çekiciliğinin oluşmasına olanak sağlamaktadır (Camara Malaga, 2007). Turizmde harcama hacmi ve çekiciliği yüksek olan golf turizminin ekonomik faydalarını iki açıdan incelemek gerekir: - Ülke Ekonomisine katkı - Yerel Ekonomiye katkı 17

2003 yılı verilerine göre İspanya nın toplam turizm geliri 50 milyar $ iken golf turizminden elde ettiği gelir 4,5 milyar $ olup, İspanya nın toplam turizm gelirinin %9 unu oluşturmaktadır. Yine aynı yıla ait verilere göre Portekiz in toplam turizm geliri 9 milyar $ iken golf turizminden elde ettiği gelir 1 milyar $ olup, Portekiz in toplam turizm gelirinin %11 ini oluşturmaktadır (TGF, 2004). Bu rakamlara göre turizmde gelişmiş bir ülkede golf turizminin ekonomik payı milyar dolarlarla ölçülmekte ve toplam turizm ekonomisinin de yaklaşık olarak %10 unu oluşturmaktadır. Golf turistleri, güneş-kum-deniz odaklı kitle turizmine yönelik turistlerin genellikle tercih etmediği ve turizmde düşük sezon olarak tabir edilen mevsimlerde seyahat ederek golf oynamaktadırlar. Bu turizm hareketi, golf tesisinin yanı sıra konaklama ve ikrama yönelik tesislerdeki faaliyet süresini, istihdamı ve geliri doğrudan arttırırken; ekonominin inşaattan ticarete ve bankacılığa kadar birçok sektörünü de dolaylı olarak etkilemektedir. (TGF, 2004). Bu değerlendirmeden yola çıkarak golf turizminin yerel ekonomiye katkılarını ise; - Yeni istihdam olanağı sağlaması, - Yerel ticari faaliyetleri canlandırması, - Yerel üretim faaliyetlerini arttırması, - Yılın bütününde bölgesel ekonomik faaliyetlerin devam ettirilmesi, şeklinde özetlemek mümkündür. 3.1.1.3. Sosyal Faydaları Türkiye Golf Federasyonu nun tanımına göre golf yemyeşil bir alanda her yaştan kadın ve erkeğin birlikte yapabildiği; tüm dünyada hızla yaygınlaşan bir spordur (TGF, 2004). 18

Bu tanıma göre golf sporcusu için herhangi bir yaş sınırlaması yoktur. Golf yemyeşil, şehrin gürültüsünden ve stresinden uzak bir ortamda oynandığı için insanlara hem spor yapma hem de doğa ile baş başa kalma fırsatı vermektedir. Günümüzde popüler olan spor dallarına bakıldığında bu spor türlerinin belli yaş aralıklarında yapıldığı görülmektedir. 50 yaşının üzerindeki bir insanın futbol, basketbol ya da voleybol oynadığı ender olarak görülmektedir. Oynayanlar için oyun süresi de oldukça kısadır. Ancak, bir golf sahasında 70 yaşın üzerindeki golf oyuncularına rastlamak olağan bir durumdur. Bir golf oyunu profesyonel oyuncular tarafından 4.5 saatte tamamlanmaktadır. Amatör oyuncularda bu süre 6 saati aşabilmektedir. Parkurun 6000-7000 m olduğu bir sahada, oyuncu bir oyunu tamamlarken 8000-10000 m arasında yürümektedir. Açık ve temiz bir alanda bu şekilde yapılan bir sporun kuşkusuz insan sağlığına büyük yararları vardır. 3.1.1.4. Golfün Turizm Destinasyonlarına Faydaları - Golf, etkileşim içinde olduğu farklı sektörler ve turizm türlerine yönelik yatırımların ortaya çıkmasını sağlar. Bu yatırımlar hem kendi tesisleri (yani golf sahaları, kulüp binaları, düzeni ve kurulumun değişik elemanlarını, yönetim ve hizmet) hem de gayrimenkul yatırımları ile ilişkileri sağlar. - Turizmde mevsimselliği azaltır. - Diğer sektörlerle birliktelik oluşturur. - Golf sahasının bakımı ve diğer turistik aktiviteler ile ilgili tamamlayıcı servislerin çeşitliliğine yardımcı olur. - Golf, çevresel prosedürler ve standartlar sağlandığı sürece destinasyon niteliğini hem arazi açısından hem de çevre açısından arttırır. - Turizm arzının arttırılmasına, ziyaretçilere spor yapma ve boş zamanı değerlendirme imkânı sağlanmasına yardımcı olur. 19

- Golf turistinin sosyo-ekonomik profili orta-üst düzeyde olup ortalama harcaması genel turistlerin harcama ortalamasının çok üzerindedir. Destinasyon için ekonomik güç oluşturur. - Destinasyon imajını güçlendirir. - Golfün büyüteç etkisi vardır. İş olanağı yaratmada hem doğrudan hem de dolaylı olarak büyük bir pozitif etki yaratır (Camara Malaga, 2007). 3.1.2. Golf Turizminin Diğer Sektörlerle İlişkisi Golf turizminin diğer turizm türleriyle ve turizm dışı sektörlerle doğrudan ve dolaylı olarak etkileşim içerisinde olduğu bilinmektedir. Golf endüstrisi ile doğrudan bağlantılı aktiviteler: - Golf tesislerinin yapımı ve yatırımı - Golf alanlarının işletilmesi - Golf sahası ile doğrudan ilgili malzeme sağlayan tedarikçi firmalar - Tur operatörleri - Konaklama Golf endüstrisi ile dolaylı bağlantılı aktiviteler: - Tanıtım, pazarlama ve turnuvalar - Ulaşım - Üreticiler (golf ekipmanı, kıyafet, yiyecek vb.) - Kamu kuruluşları - Perakende ticaret - Diğerleri (gastronomi, satış-rekreasyon vb.) şeklinde sıralamak mümkündür (Camara Malaga, 2007). Golf sahalarının yapılmaya başlandığı yerlerde doğal olarak arazi fiyatlarında artış görülür. Fakat yükselen sadece toprağın değeri değildir. Golf gelişimi aynı zamanda aşağıdaki faktörlerle sürekli etkileşim içindedir: 20

- Yerel inşaat ekonomisi - Otellerin doluluk oranı - Boş zaman aktivitelerinin düzenlenmesi - Yerel havaalanı trafiği ve havaalanında yapılan harcama - Yerel ulaşım geliri - Personel eğitimi - Turizm tesislerindeki istihdam - Yerel tarımsal faaliyetler - Yerel pazarlama - Bölgenin diğer turizm sektörlerine açılımı - Doğal yaşamı koruma ve çevre düzenlemesi - Zarar görmüş toprakların doldurulmuş araziler de dâhil yenilenmesi (TGF, 2004). Sektör temsilcileriyle yapılan birebir görüşme ve anketler sonucunda elde edilen verilere göre ulaşım, inşaat sektörü, ticaret, kimya sanayi (gübre ve toprak için gerekli kimyasalları üreten) ve tarım ve tekstil sanayi golf turizminden etkilenen başlıca sektörler iken Kültür Turizmi, Kıyı Turizmi, Kongre Turizmi, Sağlık Turizmi, Termal Turizm, Eko Turizm, Doğa sporları ve diğer spor türleri, turizme yönelik ticari birimler (gastronomi vb.) gibi turizm türleri de golf turizminden etkilenmektedir (bk. Ek-2). 3.2. Golf Turisti Golf, doğuşundan itibaren belli bir sınıf ve yaş gurubunun sporu olma eğiliminde olmuş, ancak oyunun kurallarının iyice belirlenmesi ve golf sahalarının dünyada yaygınlaşması ile birlikte, daha geniş kitleler tarafından oynanan bir spor 21

haline gelmiştir. Bugün tüm yaş, gelir, eğitim ve meslek guruplarından erkek ve kadın golf oyuncusu bulunmaktadır (Önen, 1992). Golf turisti için herhangi bir yaş sınırının olmadığı, her yaştan insanın rahatlıkla golf oynayabildiği söylenebilir. Harcama düzeyi yüksek olan golfçülerin ortak özellikleri, kendi ülkelerinde toplum önderleri olmaları ve golfü bir yaşam biçimi olarak benimsemeleridir. Golfçüler, gezmeye gittiklerinde dahi golf oynayan, hatta gezi amacıyla bile olsa golf oynayabilecekleri yerlere gitmeyi tercih eden bir kesimdir (TGF, 2004). Bu tercihleri, onların turistik hareketlerinin yönelimini ve zamanını etkileyen en önemli özellik olarak ortaya çıkmaktadır. Golfçüler gittikleri ülkelerde birden fazla sahada golf oynamayı tercih etmektedirler. Yalnızca otele ve lokantaya değil; golf sahalarına, golf malzemelerine, golf tesisi görevlilerine, ulaşıma, yöredeki gezintilere ve eğlencelere para harcamaktadırlar. Golfçüler aynı zamanda aileleri ile birlikte tatile gelerek golf sahaları dışında diğer birçok servis ve aktiviteden de faydalandıkları için daha çok harcama yapmaktadırlar (PGA, 2004). İspanya ve Portekiz istatistikleri bir golfçünün ortalama üç turist kadar harcama yaptığını göstermektedir. Bu denklik golf turizmi açısından yeterince gelişememiş ülkelerde turizm dışı sektörlerdeki yansımalarıyla 1 e 10 u geçmektedir (TGF, 2004). Yukarıda belirtildiği gibi golf turistinin harcama ve faaliyetlere katılma kapasitesi normal bir turiste göre oldukça yüksektir. Ancak, golf turistinin gittiği yerlere ve orada katıldıkları faaliyetlere göre harcama miktarı da değişiklik göstermektedir. Burada önemli etkenlerden biri de mülk edinmektir. Golf turistleri, turizm sezonunu uzatmaları hatta bazen yıl boyunca kalmaları sebebiyle turizm işletmecileri için çok önemlidir. Araştırmalar, golf tatilcilerinin genelde bir kulübe üye olan rekabetçi ve daha düzenli golf oynayan insanlar olduğunu göstermektedir. Kulüp üyesi olan golfçülerin ortalama turizm harcaması 22

normal turist harcamasının 4 katı olabilmektedir. Portekiz ve İspanya yı golf için ziyaret eden Avrupalılar; villaları, bahçeli evleri veya apartman katları olan mülk sahibi ve yatırımcılardan oluşmaktadır (PGA, 2004). Golfçüler turistik amaçlarına göre; - Golf tatilcileri - temel amacı golf oynamak olan turistler, - İş golfü - golfü işleriyle birleştirenler, - Tatil golfü sıradan bir tatile çıkıp golfü de dâhil edenler, örneğin, tatilleri boyunca tesadüfen bir tur golf oynayanlar, - Golf oynamayan turistler Golfçülerle birlikte gelip özel bir ücret ödeyen fakat kendileri golf oynamayanlar, - Emekliler normalde golf turisti olmayan fakat emekli olup ılıman iklime sahip olan bölgelerde uzun tatiller yapmak isteyen ve golf için keyfi olarak zaman ve para harcayanlar, olarak sınıflandırılmaktadır. (PGA, 2004). 23

IV. BÖLÜM DÜNYA DA, AVRUPA DA VE AKDENİZ ÜLKELERİNDE GOLF TURİZMİ Bu bölümde Dünya daki, Avrupa daki ve Akdeniz Ülkeleri ndeki golf turizmi ve gelişimi istatistikî verilerden de faydalanılarak incelenmiştir. 4.1. Dünya da Golf Turizmi Golf turizmi sürekli gelişen ve yayılan bir turizm faaliyeti haline gelmiştir. 2020 yılında golf oyuncusu sayısının 120 milyon civarında olacağı tahmin edilmektedir. Bu da günümüz golf oyuncu sayısının yaklaşık iki katı kadardır. Golf saha sayısının da 32.000 in üzerinde olması beklenmektedir (Camara Malaga, 2007). Golf Araştırma Gurubu nun verilerine göre Dünya üzerindeki golf sahalarının %59 u Kuzey Amerika da yer almakta olup, 500 milyonun üzerinde golf oyuncusu bu sahalarda oynamaktadır. Dünya golf pazarından yine en büyük payı ABD almaktadır (Camara Malaga, 2007). Golf sahalarının kıtalara göre dağılımına bakıldığında (Şekil 4.1) Kuzey Amerika Kıtası nda yer alan golf sahaları toplamının, Dünya genelinde yer alan saha sayısının yarısından fazla olduğu görülmektedir. Kuzey Amerika Kıtası nı takip eden Avrupa ise dünya genelinde %19 luk bir paya sahiptir.

10% 12% Kuzey Amerika Avrupa Asya Diğerleri 19% 59% Şekil 4.1 Golf Sahalarının Kıtalara Göre Dağılımı (Camara Malaga, 2007) 4.2. Avrupa da Golf Turizmi Avrupa Kıtasında 6000 in üzerinde golf sahası ve yaklaşık olarak 7 milyon golf oyuncusu (federasyonlara kayıtlı olmayanlar da dâhil) bulunmaktadır. En fazla oyuncu İngiltere de olup bu ülkeyi sırasıyla Almanya, Fransa, İskoçya, İsveç, İrlanda, Hollanda ve İspanya takip etmektedir. İngiliz, Alman, Norveç, İrlanda, Hollanda ve Fransız pazarı uluslar arası golf pazarında yurt dışına seyahat eden golf oyuncuları ile ön plana çıkmışlardır (Camara Malaga, 2007). 7000 6000 5000 4863 5782 6242 6560 Saha Sayısı 4000 3000 2000 2914 3578 Saha Sayısı 1000 0 1985 yılı 1990 yılı 1995 yılı 2000 yılı 2005 yılı 2007 yılı Şekil 4.2. Avrupa daki Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi (Camara Malaga, 2007) 25

Avrupa daki golf sahalarının yıllara göre değişimi incelendiğinde (bk. Şekil 4.2.), 1985-2007 yılları arasında golf sahalarının sayısında %251 lik bir artış olduğu görülmektedir. 4500000 4000000 4107174 4270156 3500000 3187622 Oyuncu Sayıs ı 3000000 2500000 2000000 1500000 1312032 1713906 2497163 Golf Oyuncusu 1000000 500000 0 1985 yılı 1990 yılı 1995 yılı 2000 yılı 2005 yılı 2007 yılı Şekil 4.3. Avrupa daki Golf Oyuncu Sayısının Yıllara Göre Değişimi (Camara Malaga, 2007) Avrupa da 1985-2007 yılları arasında golf oyuncu sayısı ise %356 lik bir artış göstermiştir. Bu oran Avrupa daki golf saha sayısındaki artış oranının yaklaşık 1.4 katıdır. Özellikle 2000-2005 yılları arasında golf sahalarındaki artış oranı %8 iken aynı dönemde golf oyuncu sayısındaki artış oranı %32 olup, golf saha sayısındaki artış oranının 4 katıdır. Bu durum Avrupalılar arasında golf sporunun hızla yaygınlaşmış olmasına rağmen, golf sahası arzının oyuncu sayısının oldukça altında kaldığını ve bu nedenle oluşan talebi karşılamaya yönelik yeni golf sahası yatırımlarının gerçekleştirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Diğer bir deyişle, Avrupa Kıtası ndaki golf oyuncu sayısında görülen yüksek artışın, yeni golf sahalarının açılmasına yönelik talepleri arttıracağı öngörülmektedir. 26

4.3. Akdeniz Ülkeleri nde Golf Turizmi Golf sporunun 12 ay oynanabildiği Akdeniz ülkelerinde 2005 yılı itibariyle 1200 adet golf sahası bulunmakta olup, bu sahaların 54 tanesi Afrika da, 1146 tanesi de Avrupa da yer almaktadır (Camara Malaga, 2007). 1400 1200 1042 1200 1000 904 Saha Sayıs ı 800 600 400 340 537 Golf Sahası 200 0 1985 yılı 1990 yılı 1995 yılı 2000 yılı 2005 yılı Şekil 4.4. Akdeniz Ülkelerinde Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi (Camara Malaga, 2007) Akdeniz ülkelerinde 1985-2005 yılları arasında golf sahalarının sayısında %353 lük bir artış olduğu görülmektedir. Bu oran aynı dönemde Avrupa genelindeki saha artış oranının yaklaşık 1,7 katıdır. Akdeniz ülkelerinde golf saha sayısındaki artış oranının Dünya ve Avrupa genelindeki artış oranından daha fazla olması; Akdeniz iklim kuşağının golf oyununa en uygun iklim olması ve buna bağlı olarak da kış ve bahar aylarında Kuzey Avrupa Ülkeleri nden Akdeniz ülkelerine doğru gerçekleşen golf turizm hareketi ile açıklanabilir. Akdeniz Ülkeleri nin golf turizmi açısından taşıdığı önem dikkate alınarak, Akdeniz çanağında yer alan ülkelerde golf turizmi gelişiminin hangi düzeyde olduğu detaylı olarak incelenmiştir. 27

4.3.1. Hırvatistan Şekil 4.5. Hırvatistan da Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) Hırvatistan da 1990 yılına kadar hiç golf sahası yokken 2007 yılı itibariyle biri 9 delikli diğeri 18 delikli olmak üzere 2 adet golf sahası yapılmıştır. Hırvatistan daki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahalarının ancak %0,17 sini oluşturmaktadır. Hırvatistan daki golf sahaları Club Dolina Kordinala (Zagreb) ve Pula Istria Golf Club tür. Hırvatistan Golf Federasyonu, Avrupa Golf Birliği üyesidir (Camara Malaga, 2007). Hırvatistan da 2007 yılı itibariyle 550 golf oyuncusu bulunmaktadır (http://www.ega-golf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007). 28

4.3.2. Mısır Şekil 4.6. Mısır da Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) Mısır da 2000 yılında hiç golf sahası yokken 2005 yılı itibariyle 10 tanesi 18 delikli olmak üzere toplam 12 adet golf sahası mevcuttur. Mısır daki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahalarının %1 ini oluşturmaktadır (Camara Malaga, 2007). Mısır ın golf turizmi açısından yeni bir ülke olduğu söylenebilir ve Mısır da golf sahalarının sayısında 2000-2005 yılları arasında yaşanan bu ciddi artış önümüzdeki yıllarda Mısır ın Dünya da önemli bir golf destinasyonu olacağının bir göstergesi şeklinde yorumlanabilir. Mısır daki dikkate değer golf alanları Kahire, İskenderiye, Luksor, Avsan ve Abu Simbel yerleşmeleri ile Kızıl Deniz kenarında yer almaktadır (Camara Malaga, 2007). 29

4.3.3. Slovenya Şekil 4.7. Slovenya da Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) Slovenya daki en önemli golf alanları Bled, Slovenske, Konjice, Novo Mesto, Brezice de yer almaktadır (Camara Malaga, 2007). 12 10 Saha sayısı 8 6 4 Golf Sahası 2 0 1985 yılı 1990 yılı 1995 yılı 2000 yılı 2005 yılı 2007 yılı Şekil 4.8 Slovenya da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi (http://www.ega-golf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007) 30

Slovenya da 1990 yılında 2 golf sahası varken bu rakam 2000 yılında 10 a kadar çıkmıştır. 2000 yılından sonra saha sayısındaki azalma dikkati çekmektedir. Slovenya da 2007 yılı itibariyle mevcut 8 adet golf sahası, 7309 golf oyuncusu bulunmaktadır. (http://www.ega-golf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007). 2005 yılı itibariyle Slovenya daki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahasının %0,7 ini oluşturmaktadır. Slovenya Golf Birliği, Avrupa Golf Birliği üyesidir (Camara Malaga, 2007). 4.3.4. Yunanistan Şekil 4.9. Yunanistan da Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) 31

Yunanistan da bulunan golf alanları Corfu da, Girit Adası nda, Rodos Adası nda, Halkidiki Bölgesi nde ve Atina da yer almaktadır (Camara Malaga, 2007). Saha Sayısı 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1985 yılı 1990 yılı 1995 yılı 2000 yılı 2005 yılı 2007 yılı Şekil 4.10. Yunanistan da Golf Sahalarının Yıllara Göre Değişimi (http://www.ega-golf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007) Golf Sahası Yunanistan da 1985 ile 2000 yılları arasında 5 saha mevcut olup, bu süreçte golf sahası sayısında herhangi bir artma ya da azalma görülmemiştir. 2000 yılı ile 2007 yılları arasında iki yeni saha açılmıştır. Yunanistan da 2007 yılı itibariyle mevcut 7 adet golf sahası, 1387 golf oyuncusu bulunmaktadır (http://www.ega-golf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007). 2005 yılı itibariyle Yunanistan daki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahasının %0,5 ini oluşturmaktadır. 32

4.3.5. İsrail Şekil 4.11. İsrail de Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) İsrail de 2005 yılında 3 adet golf sahası varken 2007 yılı itibariyle saha sayısı 2 ye inmiştir. İsrail de 1300 golf oyuncusu bulunmaktadır. (http://www.egagolf.ch/050000/050100.asp, 01.10.2007). İsrail deki en önemli golf merkezi Haifa dır. 2005 yılı itibariyle İsrail deki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahasının %0,16 sını oluşturmaktadır (Camara Malaga, 2007). 33

4.3.6. Libya Şekil 4.12. Libya da Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) Libya daki golf sahaları Tripoli (Trablusgarp), Brega ve Bingazi de yer almaktadır. Libya da 2000 yılı itibariyle hiç golf sahası bulunmazken 2005 yılında golf saha sayısı 4 e ulaşmıştır. Libya daki golf sahaları Akdeniz Ülkelerindeki toplam golf sahasının %0,3 ünü oluşturmaktadır (Camara Malaga, 2007). Libya daki golf sahalarının tamamının 2000-2005 yılları arasındaki süreçte yapılmış olması dikkat çekicidir. Bu sürecin devam etmesi durumunda Libya nın önemli bir golf turizm merkezi olması beklenebilir. 34

4.3.7. Fas Şekil 4.13. Fas ta Golf Alanlarının Yerleri (Camara Malaga, 2007) Fas taki en önemli golf destinasyonları Casablanca, Marrakech ve Agadir dir. Bu şehirlerin dışında, Rabat, Fes, Meknes, Tanger, Tetuan ve Ourazzate de de golf sahaları bulunmaktadır (Camara Malaga, 2007). Fas ta 1985 yılı itibariyle 6 golf sahası varken 2005 yılında saha sayısının 17 ye çıktığı görülmektedir. Fas aynı zamanda Akdeniz e kıyısı bulunan Afrika Ülkeleri içerisinde golf turizmi açısından en gelişmiş ülke konumundadır. 1985-2005 yılları arasındaki süreç incelendiğinde, golf saha sayısında düzenli bir artış olduğu görülmektedir. Artış eğiliminin bu hızda devam etmesi ve golf turizminin dünyadaki gelişimi dikkate alındığında, Fas ın Akdeniz deki önemli golf destinasyonlarından biri olması beklenebilir. 35