Avrupa Birliği Maddi Hukuku Malların Serbest Dolaşımı: Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler (İstisnalar) -8. Ders- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı 2012-2013 Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- İstisnalar --- Genel Tespitler Miktar kısıtlamaları ve eş etkili tedbirler, kural olarak, yasaktır. Yine de, bu tür bir ulusal önlem, kimi şartlar altında haklı gösterilebilecektir. Bu şartlar: meşru sebep + orantılılık ilkesine uyum İlke GÖÇMEN 2
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- İstisnalar --- Genel Tespitler Meşru sebepler, serbestînin tahdidine göre farklılık gösterir. Ulusal önlem, (uyrukluk / köken temelinde) doğrudan ayrımcı ise Yalnızca ABİHA md. 36 istisnaları Ulusal önlem, (uyrukluk / köken temelinde) dolaylı ayrımcı veya serbestîyi kısıtlıyor (pazara erişim güçleştiriyor) ise Hem ABİHA md. 36 istisnaları hem zorunlu gereksinimler İlke GÖÇMEN 3
Malların Serbest Dolaşımı Serbestînin Tahdidi ve Haklı Gösterme Ulusal Önlem Miktar kısıtlaması Miktar kısıtlamasına eş etkili tedbir Belirli satış düzenlemesi Doğrudan ayrımcı uygulanan Ürün gereklilikleri Pazara erişimi güçleştiren her türlü diğer önlem Keck pr. 16 koşulları sağlanıyor mu? md. 34: yasak md. 34: yasak Hayır Evet md. 36 istisnaları + orantılılık md. 36 istisnaları + zorunlu gereksiminler + orantılılık eş etkili tedbir değildir.» Keck pr. 16: Bir önlem, İlke etkilenen GÖÇMENtüm tacirlere uygulanıyor mu; yerli ve 4ithal mallar yönünden hukuken ve fiilen aynı etkiye sahip mi?
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- İstisnalar --- Genel Tespitler ABİHA md. 36 istisnaları & zorunlu gereksinimler --- kimi tespitler Md. 36 istisnaları Sınırlı sayıda Zorunlu gereksinimler Sınırsız sayıda Bu sebeplerle ilgili olarak, dar yorum yapılır. Bu sebepler, ekonomik amaçlarla kullanılamaz. İlke GÖÇMEN 5
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- İstisnalar --- Genel Tespitler İspat yükü Serbest dolaşım hakkını reddeden tarafa düşer. Çoğunlukla: ilgili üye devlet Orantılılık ilkesi Çoğu kez, uyuşmazlık çözülürken, merkezi bir konum tutar. İlke GÖÇMEN 6
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- İstisnalar --- Genel Tespitler AB uyumlaştırma tasarrufu var ise -öngörülmüş ise- yalnızca, o tasarrufta belirtilen istisnalara dayanmak mümkün hâle gelir. Temel haklar / İnsan hakları Serbest dolaşımı kısıtlamayı haklı gösteren meşru bir sebep olabilir. Serbest dolaşımı kısıtlayan ulusal önlem, temel haklar / insan hakları ile uyumlu olmalıdır. İlke GÖÇMEN 7
ABİHA md. 36 ABİHA md. 36 (1) genel ahlak, kamu düzeni ya da kamu güvenliği insan, hayvan veya bitki sağlığının ve hayatının korunması sanatsal, tarihi veya arkeolojik değeri haiz ulusal hazinelerin korunması sınai ve ticari mülkiyetin korunması ABİHA md. 36 (2) Haklı gösterilmeye çalışılan ulusal önlem, üye devletler arası ticarette keyfi bir ayrımcılık veya örtülü bir kısıtlama aracı oluşturmamalıdır. İlke GÖÇMEN 8
ABİHA md. 36 (1) --- Genel Ahlak Olay (1979) Bay Henn ve Darby, Rotterdam dan gelen bir kamyon ile Danimarka kökenli ve edebe aykırı birtakım film ve dergiyi Birleşik Krallık a sokmak istemiştir. Birleşik Krallık hukukuna göre, edebe aykırı ve müstehcen eşyalar hakkında ithalat yasağı vardır. Birlik hukuku uyarınca, bu olay, nasıl çözülecektir? İlke GÖÇMEN 9
ABİHA md. 36 (1) --- Genel Ahlak (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: Miktar kısıtlaması (3) Haklı gösterilebilir mi? Genel Ahlak + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 10
ABİHA md. 36 (1) --- Genel Ahlak ABAD a göre Her üye devlet kendi değerler ölçüsüne ve kendince seçtiği forma uygun olarak kendi ülkesinde genel ahlakın gereksinimlerini belirler. Somut olay yönünden Birleşik Krallık, edebe aykırı ve müstehcen eşyaların ithalatı hakkında yasak getirebilir. Zira, bu tür eşyalar, Birleşik Krallık içinde de satılamamaktadır. İlke GÖÇMEN 11
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Düzeni Olay (1978) Üç İngiliz, Birleşik Krallık ta 1947 yılı öncesinde basılan gümüş alaşımlı paraları ihraç etmek istemiştir. Birleşik Krallık hukukuna göre, bu tür paraların ihracı, on tanenin üstü için ve ihraç tarihinde paranın yüz yıllık olmaması hâlinde yasaktır. İlke GÖÇMEN 12
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Düzeni (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 35: Miktar kısıtlaması (3) Haklı gösterilebilir mi? Kamu düzeni + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 13
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Düzeni ABAD a göre Her üye devlet para basmak ve parayı imhadan korumak yönünden yetkilidir. Somut olay yönünden Birleşik Krallık, tedavülde olmasa bile ulusal paraların eritilmesi ya da imha edilmesini yasaklayabilir. İlke GÖÇMEN 14
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Güvenliği Olay (1991) Bay R., kabarcık bellek devresi yapımında kullanılan ve Birlik içinde hukuka uygun olarak serbest dolaşımda olan kimi maddeleri, Sovyetler Birliği ne ithal etmektedir. Bay R., Fransa da bu ithalata ilişkin gerekli formaliteleri yerine getirmiştir. Buna göre, mallar, Fransa dan uçakla doğrudan Moskova ya taşınacaktır. Bununla birlikte, uçak, arıza yapınca, bu mallar, Lüksemburg a tırlar ile taşınmıştır. Lüksemburg otoriteleri, buradaki gümrük kontrolleri esnasında bu malları alıkoymuştur. Lüksemburg hukukuna göre bu tür mallar yönünden özel transit lisansı aranmaktadır. İlke GÖÇMEN 15
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Güvenliği (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram 222/77 sayılı Tüzük: transit mallar (3) Haklı gösterilebilir mi? Kamu güvenliği (md. 36---transit terimi) + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 16
ABİHA md. 36 (1) --- Kamu Güvenliği ABAD a göre Kamu güvenliği iç güvenlik + dış güvenlik Stratejik amaçlarla kullanılmaya elverişli mallar ithalat, ihracat ve transit geçiş yönünden bir üye devletin kamu güvenliğini etkileyebilir. Somut olay yönünden Lüksemburg, stratejik malların niteliklerini tasdik etmek için, bu tür malların transit geçişini özel bir onayın verilmesine bağlı kılabilir. İlke GÖÇMEN 17
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması Genel tespitler En önde gelen çıkar olarak görülür. Üye devletler (kural olarak), sağlamayı amaçladıkları koruma düzeyini belirlemekte serbesttir. Bunun için Hakiki sağlık endişeleri kanıtlanmalıdır. + Ciddi bir sağlık politikası olmalıdır. İlke GÖÇMEN 18
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması Olay --- Uyuşmazlık konusu (1989) Ulusal hukuk uyarınca eczacılar, hastayı muayene eden doktorca yazılan reçetedeki tıbbi ürünü aynı tedavi edici etkiye sahip bir başka ürünle değiştirememektedir. İlke GÖÇMEN 19
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? İnsan sağlığının korunması + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 20
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması ABAD a göre Ulusal genel sağlık sistemi doktorlar ile eczacılar arasındaki ilişkiye dair kurallar getirebilir. Üye devletler insan sağlığı ve hayatının korunmasının derecesine ve bu koruma derecesine nasıl ulaşacağına karar vermekte serbesttir. İlke GÖÇMEN 21
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması Olay (1994) Alman hukukuna göre, %2 tuz oranını aşan ekmek ve fırın ürünlerinin pazarlanması yasaktır. Zira, belirli bir miktarı aşan tuz alımı, genel sağlığa risk oluşturmaktadır. İlke GÖÇMEN 22
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? İnsan sağlığının korunması + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 23
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması ABAD a göre Tüketicilere yönelik risk varsa Bu düzenleme, md. 36 gereklilikleri ile uyumlu sayılacaktır. Bu risk genel varsayımlar ölçütüne göre değil; ilgili bilimsel araştırmalar temelinde ölçülmelidir. İlke GÖÇMEN 24
ABİHA md. 36 (1) --- İnsan, Hayvan veya Bitki Sağlığı ve Hayatının Korunması Soru: Gıda katkı maddelerinin zararlılığı konusunda bilimsel araştırmanın mevcut durumunda belirsizlikler bulunuyorsa, ne olacaktır? İhtiyatlılık ilkesi Makul şüphe varsa Birlik hukuku genel sağlığın korunması tarafında yer alacaktır. İlke GÖÇMEN 25
ABİHA md. 36 (1) --- Sınaî ve Ticari Mülkiyetin Korunması Genel tespitler Sınai ve ticari mülkiyet patent, marka, telif ve tasarım hakları Fikri mülkiyet haklarının etkisi Çoğunlukla: pazar bölücü Hassas denge Malların serbest dolaşımı vs. sınaî ve ticari mülkiyetin korunması İlke GÖÇMEN 26
ABİHA md. 36 (1) --- Sınaî ve Ticari Mülkiyetin Korunması Hassas denge --- iki doktrin Hakkın varlığı vs. hakkın kullanılması Hakkın varlığı korunur. Hakkın kullanımı hakkın spesifik konusu olan o hak ile korunan merkezi alanın aşılıp aşılmadığı yönünden denetime tâbi tutulur. İlke GÖÇMEN 27
ABİHA md. 36 (1) --- Sınaî ve Ticari Mülkiyetin Korunması Hakkın tüketilmesi doktrini Hak sahibi bir ürünün ilk kez pazarlanmasını kontrol edebilirken; bundan sonraki pazarlanma ve dağıtımını kontrol edememektedir. İlke GÖÇMEN 28
ABİHA md. 36 (2) --- Ticaret Üzerinde Keyfi Ayrımcılık ve Örtülü Kısıtlama Oluşturmama Keyfi ayrımcılık ve örtülü kısıtlama Orantılılık ilkesi ile yakından bağlantılıdır. Keyfi ayrımcılık (söz gelimi) İthal mallar için alınan önlemler ile yerli mallara karşı alınan önlemler karşılaştırılabilir. Ayrım var ise; bu ayrım, nesnel ve meşru bir temele dayanmalıdır. Örtülü kısıtlama (söz gelimi) Malların serbest dolaşımı üstündeki her türlü kısıtlayıcı etki, ilgili çıkarı korumak için gerekli olan ile sınırlanmalıdır. İlke GÖÇMEN 29
ABİHA md. 36 (2) --- Ticaret Üzerinde Keyfi Ayrımcılık ve Örtülü Kısıtlama Oluşturmama Olay (1975) Almanya, İtalya dan ithal edilen elmaları sağlık denetiminden geçirmektedir. Almanya ya göre, bu denetimler, bitki sağlığının korunması adına yapılmaktadır. Bu denetimler sayesinde ithal bitki ürünleri, ithalat esnasında, bitkiler için zararlı kimi organizmaları taşıyıp taşımadıkları yönünden incelenebilmektedir. İlke GÖÇMEN 30
ABİHA md. 36 (2) --- Ticaret Üzerinde Keyfi Ayrımcılık ve Örtülü Kısıtlama Oluşturmama (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? Bitki sağlığının korunması + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 31
ABİHA md. 36 (2) --- Ticaret Üzerinde Keyfi Ayrımcılık ve Örtülü Kısıtlama Oluşturmama ABAD a göre Bitki sağlığının korunması Haklı gösterilebilir. Keyfi ayrımcılık yönünden Bulaşık yerli ürünlerin dağıtımını engellemek adına da etkili önlemler alınmalıdır. + Özellikle geçmiş deneyimler ışığında ithalat üzerinde denetim olmadığı takdirde zararlı organizmaların yayılması riski olduğuna inanmak için neden bulunmalıdır. İlke GÖÇMEN 32
Zorunlu Gereksinimler --- (Cassis de Dijon Kararı ve sonrası) mali denetimin etkililiği genel sağlığın korunması ticari işlemlerin adilliği tüketicinin korunması çalışma koşullarının iyileştirilmesi sinemaya ilişkin yeni eserlerin teşvik edilmesi çevrenin korunması çocuğun korunması ulusal ya da bölgesel sosyo-kültürel vasfın korunması toplumda düzenin muhafaza edilmesi basın çeşitliliğinin muhafaza edilmesi İlke GÖÇMEN 33
Olay (1987) Zorunlu Gereksinimler --- Tüketicinin Korunması Alman hukukuna göre bir başka üye devlette hukuka uygun olarak üretilen biraların pazarlanması, ancak 1952 tarihli Bira Sorumluluğu Kanunu nun ilgili maddelerine uygun ise olabilmektedir. Buna göre, bir içki, ancak arpa, şerbetçiotu, maya ve su ile oluşuyorsa, bira adı altında satılabilecektir. Alman Hükümetine göre, bu düzenleme, tüketiciyi korumayı amaçlamaktadır. Zira, tüketiciler, bira terimini bu içeriklerle özdeşleştirmiştir. İlke GÖÇMEN 34
Zorunlu Gereksinimler --- Tüketicinin Korunması (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? Tüketicinin korunması + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 35
Zorunlu Gereksinimler --- Tüketicinin Korunması ABAD a göre Tüketicinin korunması Aldatıcı uygulamalara karşı gerçekleşebilir. Burada, böyle bir durum yoktur. Tüketicinin fikri, bir devletten diğerine ve bir zamandan diğerine değişiklik gösterir. İç pazar, bu fikre katkı yapacaktır. Orantılılık ilkesi Uygun etiketler aracılığıyla tüketicinin korunması sağlanabilir. İlke GÖÇMEN 36
Zorunlu Gereksinimler --- Çevrenin Korunması Olay (1988) Danimarka hukukuna göre bira kutuları, iade edilebilir / depozitolu olmalı ve belirli bir oranda da yeniden kullanılabilir olmalıdır. Ulusal Çevre Ajansı, bu kriterlere uygunluk yönünden kutuları onaylamaktadır. Boş kutular için de, bir depozito-iade sistemi vardır. Danimarka Hükümetine göre, bu kurallar, çevrenin korunması gereksinimi nedeni ile haklı görülmelidir. İlke GÖÇMEN 37
Zorunlu Gereksinimler --- Çevrenin Korunması (1) Uyuşmazlık konuları (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? Çevrenin korunması + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 38
Zorunlu Gereksinimler --- Çevrenin Korunması ABAD a göre Çevrenin korunması Zorunlu gereksinim (1) depozito-iade sistemi Haklı görülebilir orantılı İlgili kural, kutuların yeniden kullanımı için getirilmiştir. Uygun + Gerekli (Daha az kısıtlayıcı araç ile aynı sonuca ulaşılamaz.) İlke GÖÇMEN 39
Zorunlu Gereksinimler --- Çevrenin Korunması (2) Yalnızca Ulusal Çevre Ajansının onayladığı kutuların kullanılabilmesi Haklı görülmemiştir. Danimarka, her bir tacir yönünden onaylanmamış kutular ile 3000 hektolitre bira ithalatına izin vermektedir. Onaylanmamış kutular da, satıcılara iade edilebilmektedir. Öyleyse, bu tür kutuların iadesi sistemi de, zaten, çevrenin korunması amacına hizmet etmektedir. İlke GÖÇMEN 40
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- Temel Haklar / İnsan Hakları Temel haklar / İnsan hakları Serbest dolaşımı kısıtlamayı haklı gösteren meşru bir sebep olabilir. Serbest dolaşımı kısıtlayan ulusal önlem, temel haklar / insan hakları ile uyumlu olmalıdır. İlke GÖÇMEN 41
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- Temel Haklar / İnsan Hakları Olay (2003) Avusturya makamları, Brenner otoyolunda gösteri düzenlemeleri için çevreci bir gruba izin vermiştir. Bu otoyol, bu gösteri nedeniyle, yaklaşık 30 saat için kapatılmıştır. S. şirketi, bu yolu kullanarak, ithalat yapmaktadır. S. şirketi, bu yol kapanınca, zarara uğraması nedeniyle, Avusturya devleti aleyhine tazminat davası açmıştır. İlke GÖÇMEN 42
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- Temel Haklar / İnsan Hakları (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? İfade ve toplanma özgürlüğü (temel hak / insan hakkı) + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 43
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Tedbirler --- Temel Haklar / İnsan Hakları ABAD a göre Temel haklar, temel serbestîleri -malların serbest dolaşımını- sınırlandırabilir. Temel haklar ile temel serbestîler arasında bir denge arayışı olacaktır. Somut olay yönünden Avusturya, yaklaşık 30 saat yolu kapatarak, orantılılık ilkesine uygun bir biçimde, temel serbestîyi sınırlamıştır. Birlik hukukuna uygun İlke GÖÇMEN 44
Orantılılık İlkesi İki unsuru vardır: Uygunluk Uygunluk, önlem ile güdülen hedef arasında illiyet bağı olmasını gerektirmektedir. Gereklilik Gereklilik, bir önlemin güdülen amaca erişmek için gerekli olup olmadığı sorusuna ilişkindir. Aynı hedefe, daha az kısıtlayıcı bir araç ile erişmek mümkün mü? İlke GÖÇMEN 45
Orantılılık İlkesi Olay (2008) Birleşik Krallık ta yerleşik A şirketi, internet sitesi ve elektronik alışveriş platformu aracılığıyla posta siparişi ile görsel ve işitsel dosya satmaktadır. Bu şirket, Japon çizgi filmi olan anime leri DVD veya VCD formatında Birleşik Krallık tan Almanya ya satmaktadır. Bu filmler, satış öncesi İngiliz Film Sınıflandırma Kurulunca incelenerek, 15 yaş ve üzerine uygun olarak tasniflenmiştir. Alman hukukuna göre yetkili Alman makamlarınca incelenmeyen ve yaş sınıflandırması yapılmayan görüntü saklayan araçlar, posta siparişi yoluyla satılamamaktadır. İlke GÖÇMEN 46
Orantılılık İlkesi (1) Uyuşmazlık konusu (2) Hangi madde / kavram ABİHA md. 34: eş etkili tedbir (3) Haklı gösterilebilir mi? çocukların korunması (zorunlu gereksinim) + Orantılılık ilkesi İlke GÖÇMEN 47
ABAD a göre Orantılılık İlkesi Çocukların korunması Çocuklar, sağlıklarına zarar verebilecek bilgi ve malzemelere karşı korunabilir. Orantılılık ilkesi Uygunluk: Araç, amaca erişmek için uygun mu? --- Ulusal önlem, çocukların korunması amacına hizmet etmek için uygun mu? Gereklilik: Aynı hedefe, daha az kısıtlayıcı bir araç ile erişmek mümkün mü?» Hayır (takdir marjı) İlke GÖÇMEN 48
ABİHA md. 34 Üye devletler arasında, ithalata ilişkin miktar kısıtlamaları ve eş etkili tüm tedbirler yasaktır. İlke GÖÇMEN 49
ABİHA md. 35 Üye devletler arasında, ihracata ilişkin miktar kısıtlamaları ve eş etkili tüm tedbirler yasaktır. İlke GÖÇMEN 50
ABİHA md. 36 34 ve 35. madde hükümleri, genel ahlak, kamu düzeni ve kamu güvenliği; insanların, hayvanların veya bitkilerin sağlığının ve yaşamının korunması; sanatsal, tarihî veya arkeolojik değer taşıyan milli varlıkların korunması; sınai ve ticari mülkiyetin korunması nedenlerinin haklı kıldığı, ithalata, ihracata veya transit mallara getirilen yasaklama veya kısıtlamalara engel teşkil etmez. Ancak, bu yasaklama ve kısıtlamalar, üye devletler arasındaki ticarette keyfi bir ayrımcılık veya örtülü bir kısıtlama aracı oluşturamaz. İlke GÖÇMEN 51