ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ YENİ NESİL TEKNİK LİFLER (KARBON, LENZİNG FR, METAARAMİD,PARAARAMİD) KULLANILARAK ÖZELLİKLİ İPLİKLERİN ÜRETİMİ VE KALİTE - MALİYET ANALİZİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ADANA, 2012
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YENİ NESİL TEKNİK LİFLER (KARBON, LENZİNG FR, METAARAMİD,PARAARAMİD) KULLANILARAK ÖZELLİKLİ İPLİKLERİN ÜRETİMİ VE KALİTE - MALİYET ANALİZİ DOKTORA TEZİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Bu Tez 26/09/2012 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir......... Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Prof. Dr. Rızvan EROL Prof. Dr. Ali KİREÇCİ DANIŞMAN ÜYE ÜYE........... Prof. Dr. Selahattin KAÇIRANLAR Doç.Dr. Pınar DURU BAYKAL ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No: Prof. Dr. Selahattin SERİN Enstitü Müdürü Bu Çalışma Ç. Ü. Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: ZF2005D5 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
ÖZ DOKTORA TEZİ YENİ NESİL TEKNİK LİFLER (KARBON, LENZİNG FR, METAARAMİD,PARAARAMİD) KULLANILARAK ÖZELLİKLİ İPLİKLERİN ÜRETİMİ VE KALİTE - MALİYET ANALİZİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Danışman :Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Yıl: 2012, Sayfa: 299 Jüri :Prof. Dr. Osman BABAARSLAN :Prof. Dr. Rızvan EROL :Prof. Dr. Ali KİREÇCİ :Prof. Dr. Selahattin KAÇIRANLAR :Doç. Dr. Pınar DURU BAYKAL Bu çalışmada yeni nesil teknik lifler (Karbon, Lenzing FR, Metaaramid, Paraaramid) kullanılarak özellikli iplik üretiminde kaliteye etki eden makine ve üretim parametreleri incelenmiştir. Yüksek kalite elde edilirken ürünün pazardaki rekabet gücünü iyileştirmek amacıyla maliyetinin de optimize edilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada lifler seçilirken, Limit Oksijen Indeks (LOI) değerleri, pazarda tercih edilirliği, çalışılabilirliği ve maliyeti dikkate alınmıştır. Ring iplik üretim sisteminde 2 li, 3 lü ve 4 lü karışımlarla iplikler üretilmiş ve güç tutuşurluk testleri için bu ipliklerden numune kumaş üretimleri yapılmıştır. İplik ve kumaşlara ait test sonuçları istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilmiş ve elde edilen sonuçlar kalite maliyet optimizasyonu açısından değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Aramid, Karbon, Lenzing FR, Güç Tutuşur, Modakrilik. I
ABSTRACT PhD THESIS ANALYZE OF QUALITY-COST FOR YARN PRODUCTION BY USING NEW GENERATION TECHNICAL FIBERS (CARBON, LENZING FR, METAARAMID, PARAARAMID) ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF TEXTİLE ENGİNEERİNG Supervisor :Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Year: 2012, Pages: 299 Jury :Prof. Dr. Osman BABAARSLAN :Prof. Dr. Rızvan EROL :Prof. Dr. Ali KİREÇCİ :Prof. Dr. Selahattin KAÇIRANLAR :Assoc. Prof. Dr. Pınar DURU BAYKAL In this study, machine and production parameters affecting quality in speciality yarns have been analyzed by using new generation technical fibers (Carbon, Lenzing FR, Metaaramid, Paraaramid). While obtaining high-quality, optimization of the cost of product has been also aimed in order to improve the its competitiveness in the market. During process of selecting the fiber; its Limit Oxygen Index (LOI) values, preferentiality in the market, workability and cost have been taken into consideration in this study. Yarns have been produced in double, triple and quartet blends with ring yarn production system and sample fabric productions with these yarns have been carried out for its flame resistant tests. Test results belonging to yarns and fabrics have been analyzed by using statistical methods and gathered results have been assessed from the perspective of quality-cost. Keywords: Aramid, Carbon, Lenzing FR, Flame Resistant, Modacrylic. II
TEŞEKKÜR Çalışmamın her aşamasında yardımlarını esirgemeyen ve bana Yeni Nesil Teknik Lifler (Karbon, Lenzing Fr, Metaaramid, Paraaramid) Kullanılarak Özellikli İpliklerin Üretiminde Kalite Maliyet Optimizasyonu konulu doktora tezini veren yapıcı ve yönlendirici fikirleri ile bana daima yol gösteren danışman hocam Sayın Prof. Dr. Osman BABAARSLAN a, Çalışmamın tüm aşamalarında yönlendirici ve olumlu katkılarından dolayı Sayın Prof. Dr. Rızvan EROL a, Yapıcı ve yönlendirici fikirleriyle katkıda bulundukları için Sayın Doç Dr. Pınar DURU BAYKAL a, Fikirleriyle desteğini esirgemeyen değerli arkadaşım Dr. Yılmaz ERBİL e, Tezim süresince çalışmalarımı yürüttüğüm firmada bana destek veren Karsu Tekstil San. Tic. A.Ş Genel Müdürü Sayın Nevzat SEYOK a, Karsu Tekstil kurum şemsiyesi altında hazırlanan projeye destek veren Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TUBİTAK) a, Ortak vakitlemizden fedakarlık yapan eşim Fatma Naciye ÜLGER ve çocuklarımıza gönülden teşekkür ediyorum. III
İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ... I ABSTRACT... II TEŞEKKÜR... III İÇİNDEKİLER....V ÇİZELGELER DİZİNİ... IX ŞEKİLLER DİZİNİ... XXXIII SİMGELER VE KISALTMALAR... XLV 1. GİRİŞ... 1 1.1. Dünyada ve Türkiye de Tekstil Sektörünün Durumu... 1 1.2. Güç Tutuşur Lifler... 7 1.2. Güç Tutuşur Tekstil Ürünlerinin Önemi... 15 1.3. Karışım Teknolojisi ve Tekstil İçin Önemi... 15 1.4. Çalışmanın Önemi ve Amacı... 16 1.5. Çalışmanın Kapsamı ve Organizasyonu... 17 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR... 19 3. MATERYAL VE METOD... 23 3.1. Materyal... 23 3.2. Metod... 25 3.2.1. Lif Karışım Çalışmaları... 25 3.2.1.1. Metaaramid /Lenzing FR Karışımları... 26 3.2.1.2. Modakrilik /Pamuk Karışımları... 27 3.2.1.3. Yün /Lenzing FR Karışımları... 27 3.2.1.4. Metaararamid /Paraaramid /Karbon Karışımları... 28 3.2.1.5. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon Karışımları... 29 3.2.2. Makine Ve Üretim Ayarı Deneme Planları... 30 3.2.3. Kumaş Tasarım Planı... 32 3.2.4. Uygulanan Testler... 33 3.2.5. İstatistiksel Analiz... 34 4. BULGULAR VE TARTIŞMA... 35 V
4.1. İplik Test Sonuçları... 35 4.1.1. İğ Devrinin İplik Özelliklerine Etkisi... 36 4.1.2. Kopça Tipinin Etkisi... 38 4.1.3. Manşon Sertliğinin Etkisi... 40 4.1.4. İplik Büküm Katsayısının Etkisi... 42 4.2. Kumaş Güç Tutuşurluk Test Sonuçları... 44 4.2.1. Metaaramid /Lenzing FR Karışımlı Kumaşların Test Sonuçları... 44 4.2.2. Modakrilik /Pamuk Karışımlı Kumaşların Test Sonuçları... 45 4.2.3. Yün /Lenzing FR Karışımlı Kumaşların Test Sonuçları... 46 4.2.4. Metaararamid /Paraaramid /Karbon Karışımlı Kumaşların Test Sonuçları... 47 4.2.5. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon Karışımlı Kumaşların Test Sonuçları... 49 4.3. İstatistiksel Analizler......50 4.3.1. Farklı İğ Devirlerinin İplik Kalitesine Etkisi... 50 4.3.1.1. Lenzing FR /Yün Karışımları... 51 4.3.1.2. Metaaramid /Lenzing FR Karışımları... 61 4.3.1.3. Modakrilik /Pamuk Karışımları... 71 4.3.1.4. M.Aramid/P.Aramid /Karbon Karışımları... 82 4.3.1.5. M.Aramid /Tencel /Modakrilik /Karbon Karışımları... 95 4.3.2. Farklı Kopça Tiplerinin İplik Kalitesine Etkisi... 106 4.3.2.1. Lenzing FR /Yün Karışımları... 106 4.3.2.2. Metaaramid /Lenzing FR Karışımları... 120 4.3.2.3. Modakrilik / Pamuk Karışımları... 132 4.3.2.4. M.Aramid /P.Aramid / Karbon Karışımları... 145 4.3.2.5. M.Aramid / Tencel /Modakrilik (Mac) / Karbon... 158 4.3.3. Farklı Manşon Sertliklerinin İplik Kalitesine Etkisi... 172 4.3.3.1. Lenzing FR /Yün Karışımı....172 4.3.3.2. Metaaramid /Lenzing FR Karışımı.... 184 4.3.3.3. Modakrilik / Pamuk Karışımı... 196 4.3.3.4. Metaaramid /Paraaramid /Karbon Karışımı.... 209 VI
4.3.3.5. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon Karışımı.... 218 4.3.4. Farklı Büküm Katsayılarının İplik Kalitesine Etkisi... 232 4.3.4.1. Lenzing FR /Yün Karışımı..... 232 4.3.4.2. Metaaramid /Lenzing FR Karışımı.... 241 4.3.3.3. Modakrilik / Pamuk Karışımı... 252 4.3.3.4. Metaaramid /Paraaramid /Karbon Karışımı.... 261 4.3.3.5. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon Karışımı.... 272 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER... 285 5.1. Farklı Karışımlarda Teknik İplik Üretim Faktörlerinin İncelenmesi... 285 5.2. Kalite Maliyet Dengesi... 290 5.3. Sonraki Çalışmalar İçin Öneriler... 293 KAYNAKLAR... 295 ÖZGEÇMİŞ... 299 VII
VIII
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA Çizelge 1.1. Dünya çapında teknik tekstil tüketim tahminleri.4 Çizelge 1.2. Kıtalar bazında teknik tekstil tüketim oranları ve tahminleri.5 Çizelge 1.3. Dünyada kullanım alanları itibariyle teknik tekstil tüketim tahminleri.5 Çizelge 1.4. Avrupa da teknik tekstil üretimi ve 2012 Tahminleri.....6 Çizelge 1.5. Yıllar itibariyle Türkiye nin teknik tekstil ihracatı......6 Çizelge 1.6 Bazı liflerin LOI değerleri......7 Çizelge 1.7. Karbon lifinin diğer liflerle karşılaştırması....8 Çizelge 1.8. Paraaramid tipleri.9 Çizelge 2.1. Kumaş Özellikleri..20 Çizelge 3.1. Çalışmada kullanılan liflerin bazı fiziksel özellikleri.23 Çizelge 3.2. Test ortamı şartları. 33 Çizelge 4.1. Numara ve büküm testi sonuçları.....36 Çizelge 4.2. Mukavemet ve kopma uzaması test sonuçları...37 Çizelge 4.3. İplik düzgünsüzlüğü ve hataları ile tüylülük test sonuçları...37 Çizelge 4.4. Numara ve büküm testi sonuçları.. 38 Çizelge 4.5. Mukavemet ve kopma uzaması test sonuçları....39 Çizelge 4.6. İplik düzgünsüzlüğü ve hataları ile tüylülük test sonuçları...39 Çizelge 4.7. Numara ve büküm testi sonuçları......40 Çizelge 4.8. Mukavemet ve kopma uzaması test sonuçları...41 Çizelge 4.9. İplik düzgünsüzlüğü ve hataları ile tüylülük test sonuçları...41 Çizelge 4.10. Numara büküm testi sonuçları..42 Çizelge 4.11. Mukavemet ve kopma uzaması test sonuçları..43 Çizelge 4.12. İplik düzgünsüzlüğü ve hataları ile tüylülük test sonuçları..43 Çizelge 4.13. %50/50 Metaaramid /Lenzing FR İçin Test Sonuçları.44 Çizelge 4.14. %40/60 Metaaramid /Lenzing FR için test sonuçları...44 Çizelge 4.15. %30/70 Metaaramid /Lenzing FR için test sonuçları..45 Çizelge 4.16. %50/50 Modakrilik /Pamuk için test sonuçları..45 Çizelge 4.17. %45/55 Modakrilik /Pamuk için test sonuçları..45 IX
Çizelge 4.18. %40/60 Modakrilik /Pamuk için test sonuçları 46 Çizelge 4.19. %50/50 Yün /Lenzing Fr için test sonuçları.46 Çizelge 4.20. %40/60 Yün /Lenzing FR için test sonuçları 46 Çizelge 4.21. %30/70 Yün /Lenzing FR için test sonuçları 47 Çizelge 4.22. %20/80 Yün /Lenzing FR için test sonuçları 47 Çizelge 4.23. %93/5/2 Metaaramid /Paraaramid /Karbon için güç tutuşurluk test sonuçları... 48 Çizelge 4.24. %90/8/2 Metaaramid /Paraaramid /Karbon için güç tutuşurluk test sonuçları............48 Çizelge 4.25. %85/12/ 3 Metaaramid /Paraaramid /Karbon için güç tutuşurluk test sonuçları.... 48 Çizelge 4.26. %80/17/ 3 Metaaramid /Paraaramid /Karbon için güç tutuşurluk test sonuçları...48 Çizelge 4.27. %50/25/23/2 Metaaramid /Tencel /Mac /Karbon karışımı için test sonuçları.....49 Çizelge 4.28. %45/25/28/2 Metaaramid /Tencel /Mac /Karbon karışımı için test sonuçları.....49 Çizelge 4.29. %40/25/33/2 Metaaramid /Tencel /Mac /Karbon karışımı için test sonuçları.....49 Çizelge 4.30. %40/30/28/2 Metaaramid /Tencel /Mac /Karbon karışımı için test sonuçları.........50 Çizelge 4.31. Lenzing FR /Yün karışımı için devire göre mukavemet değerlerinin ANOVA......51 Çizelge 4.32. Lenzing FR /Yün karışımı için devire göre mukavemet değerlerinin Tukey s karşılaştırmaları...52 Çizelge 4.33. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre % uzama değerleri için ANOVA....53 Çizelge 4.34. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre % uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 53 Çizelge 4.35. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.54 X
Çizelge 4.36. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için ANOVA.........55 Çizelge 4.37. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları... 56 Çizelge 4.38. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için ANOVA... 56 Çizelge 4.39. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......57 Çizelge 4.40. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.. 58 Çizelge 4.41. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....58 Çizelge 4.42. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA.59 Çizelge 4.43. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre neps değerleri için ANOVA...59 Çizelge 4.44. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre tüylülük değerleri için ANOVA...60 Çizelge 4.45. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre mukavemet değerleri için ANOVA.....61 Çizelge 4.46. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre % uzama değerleri için ANOVA.... 62 Çizelge 4.47. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre % uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....63 Çizelge 4.48. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.......64 Çizelge 4.49. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....64 Çizelge 4.50. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için ANOVA.....65 XI
Çizelge 4.51. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için ANOVA.....65 Çizelge 4.52. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....66 Çizelge 4.53. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.....66 Çizelge 4.54. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 67 Çizelge 4.55. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA... 68 Çizelge 4.56. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......68 Çizelge 4.57. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre neps değerleri için ANOVA......69 Çizelge 4.58. Metaaramid /Lenzing FR karışımı devire göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 69 Çizelge 4.59. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre tüylülük değerleri için ANOVA.....70 Çizelge 4.60. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre mukavemet değerleri için ANOVA.....72 Çizelge 4.61. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......72 Çizelge 4.62. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %uzama değerleri için ANOVA..... 73 Çizelge 4.63. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre % uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......74 Çizelge 4.64. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA...75 Çizelge 4.65. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...75 XII
Çizelge 4.66. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için ANOVA.. 76 Çizelge 4.67. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...... 77 Çizelge 4.68. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 78 Çizelge 4.69. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA..78 Çizelge 4.70. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...79 Çizelge 4.71. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları... 80 Çizelge 4.72. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre neps değerleri için ANOVA........ 81 Çizelge 4.73. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre tüylülük değerleri için ANOVA. 82 Çizelge 4.74. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri için ANOVA.....83 Çizelge 4.75. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları........ 83 Çizelge 4.76. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %uzama değerleri için ANOVA..... 84 Çizelge 4.77. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre % uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 85 Çizelge 4.78. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri İçin ANOVA.....86 Çizelge 4.79. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için ANOVA...87 Çizelge 4.80. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...88 XIII
Çizelge 4.81. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..88 Çizelge 4.82. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.......89 Çizelge 4.83. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...... 90 Çizelge 4.84. M.Aramid/P.Aramid /karbon karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA.......91 Çizelge 4.85. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...91 Çizelge 4.86. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre neps değerleri için ANOVA....92 Çizelge 4.87. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...93 Çizelge 4.88. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri için ANOVA......94 Çizelge 4.89. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 94 Çizelge 4.90. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri için ANOVA. 95 Çizelge 4.91. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 96 Çizelge 4.92. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre % uzama değerleri için ANOVA......97 Çizelge 4.93. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre % uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları... 97 Çizelge 4.94. M.Aramid/ Tencel/ Modakrilik / Karbon karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA....98 Çizelge 4.95. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......99 XIV
Çizelge 4.96. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %40 ince yer değerleri için ANOVA...100 Çizelge 4.97. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...101 Çizelge 4.98. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA. 102 Çizelge 4.99. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA....103 Çizelge 4.100. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre neps değerleri için ANOVA.... 104 Çizelge 4.101. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri için ANOVA...105 Çizelge 4.102. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..105 Çizelge 4.103. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre mukavemet değerleri için ANOVA.... 107 Çizelge 4.104. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları......107 Çizelge 4.105. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %uzama değerleri için ANOVA...108 Çizelge 4.106. Lenzing FR /Yün Karışımı Kopçaya göre %uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..108 Çizelge 4.107. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %U değerleri için ANOVA.......109 Çizelge 4.108. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...110 Çizelge 4.109. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %40 ince değerleri için ANOVA... 111 Çizelge 4.110. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...111 XV
Çizelge 4.111. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 ince değerleri için ANOVA... 112 Çizelge 4.112. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...113 Çizelge 4.113. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %35 kalın değerleri için ANOVA....114 Çizelge 4.114. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....114 Çizelge 4.115. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 kalın değerleri için ANOVA...115 Çizelge 4.116. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...116 Çizelge 4.117. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre neps değerleri için ANOVA.....117 Çizelge 4.118. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....117 Çizelge 4.119. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre tüylülük değerleri için ANOVA....118 Çizelge 4.120. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..119 Çizelge 4.121. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre mukavemet değerleri için ANOVA....120 Çizelge 4.122. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...120 Çizelge 4.123. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %uzama değerleri için ANOVA...121 Çizelge 4.124. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %uzama değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.. 122 Çizelge 4.125. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.....123 XVI
Çizelge 4.126. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 123 Çizelge 4.127. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %40 ince değerleri için ANOVA...124 Çizelge 4.128. Metaaramid /Lenzing FR kopçaya göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..125 Çizelge 4.129. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %50 ince değerleri için ANOVA......126 Çizelge 4.130. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %35 kalın değerleri için ANOVA 127 Çizelge 4.131. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 127 Çizelge 4.132. Metaaramid /Lenzing FR kopçaya göre %50 kalın değerleri için ANOVA.. 128 Çizelge 4.133. Metaaramid /Lenzing FR kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....129 Çizelge 4.134. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre neps değerleri için ANOVA... 130 Çizelge 4.135. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre tüylülük değerleri için ANOVA 131 Çizelge 4.136. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..131 Çizelge 4.137. Modakrilik /Pamuk kopçaya göre mukavemet değerleri için ANOVA.....132 Çizelge 4.138. Modakrilik /Pamuk kopçaya göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.133 Çizelge 4.139. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre elastikiyet değerleri için ANOVA.....134 Çizelge 4.140. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA...135 XVII
Çizelge 4.141. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..135 Çizelge 4.142. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %40 ince yer değerleri için ANOVA...136 Çizelge 4.143. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..137 Çizelge 4.144. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 ince yer değerleri için ANOVA.....138 Çizelge 4.145. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...138 Çizelge 4.146. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA...139 Çizelge 4.147. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.. 140 Çizelge 4.148. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...141 Çizelge 4.149. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.141 Çizelge 4.150. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre neps değerleri için ANOVA.....142 Çizelge 4.151. Modakrilik /Pamuk kopçaya göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..143 Çizelge 4.152. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre tüylülük değerleri için ANOVA...144 Çizelge 4.153. Modakrilik /Pamuk kopçaya göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......144 Çizelge 4.154. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri için ANOVA. 145 Çizelge 4.155. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....146 XVIII
Çizelge 4.156. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri için ANOVA.... 147 Çizelge 4.157. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...... 147 Çizelge 4.158. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA........148 Çizelge 4.159. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...149 Çizelge 4.160. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri için ANOVA. 150 Çizelge 4.161. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....150 Çizelge 4.162. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri için ANOVA.151 Çizelge 4.163. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....152 Çizelge 4.164. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA....153 Çizelge 4.165. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 153 Çizelge 4.166. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA.154 Çizelge 4.167. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....155 Çizelge 4.168. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre neps değerleri için ANOVA........156 Çizelge 4.169. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....156 Çizelge 4.170. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri için ANOVA.....157 XIX
Çizelge 4.171. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....158 Çizelge 4.172. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri için ANOVA. 159 Çizelge 4.173. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....159 Çizelge 4.174. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri için ANOVA..160 Çizelge 4.175. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.161 Çizelge 4.176. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.....162 Çizelge 4.177. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....162 Çizelge 4.178. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri için ANOVA..163 Çizelge 4.179. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....164 Çizelge 4.180. M.Aramid / Tencel / Mac /karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...165 Çizelge 4.181. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..165 Çizelge 4.182. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA... 166 Çizelge 4.183. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.167 Çizelge 4.184. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA.... 168 Çizelge 4.185. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....168 XX
Çizelge 4.186. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre neps değerleri için ANOVA.. 169 Çizelge 4.187. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri için ANOVA..170 Çizelge 4.188. M. Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....171 Çizelge 4.189. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre mukavemet değerleri için ANOVA.....172 Çizelge 4.190. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....173 Çizelge 4.191. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için ANOVA..174 Çizelge 4.192. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA..... 175 Çizelge 4.193. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....175 Çizelge 4.194. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için ANOVA.. 176 Çizelge 4.195. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 177 Çizelge 4.196. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...... 178 Çizelge 4.197. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...178 Çizelge 4.198. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.. 179 Çizelge 4.199. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....180 Çizelge 4.200. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA..181 XXI
Çizelge 4.201. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....181 Çizelge 4.202. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre neps değerleri için ANOVA......182 Çizelge 4.203. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre tüylülük değerleri için ANOVA.....183 Çizelge 4.204. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları......184 Çizelge 4.205. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre mukavemet değerleri için ANOVA.. 185 Çizelge 4.206. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 185 Çizelge 4.207. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için ANOVA...186 Çizelge 4.208. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..187 Çizelge 4.209. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA....188 Çizelge 4.210. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.188 Çizelge 4.211. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için ANOVA......189 Çizelge 4.212. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...190 Çizelge 4.213. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....191 Çizelge 4.214. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.. 192 Çizelge 4.215. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.. 192 XXII
Çizelge 4.216. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...... 193 Çizelge 4.217. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre neps değerleri için ANOVA........194 Çizelge 4.218. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....195 Çizelge 4.219. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre tüylülük değerleri için ANOVA..196 Çizelge 4.220. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre mukavemet değerleri için ANOVA..197 Çizelge 4.221. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....197 Çizelge 4.222. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için ANOVA. 198 Çizelge 4.223. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.199 Çizelge 4.224. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.. 200 Çizelge 4.225. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için ANOVA..201 Çizelge 4.226. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için ANOVA..201 Çizelge 4.227. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.202 Çizelge 4.228. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.203 Çizelge 4.229. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 203 Çizelge 4.230. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA..204 XXIII
Çizelge 4.231. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....205 Çizelge 4.232. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre neps değerleri için ANOVA....206 Çizelge 4.233. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......206 Çizelge 4.234. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre tüylülük değerleri için ANOVA.207 Çizelge 4.235. Modakrilik / Pamuk karışımı manşona göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...208 Çizelge 4.236. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri için ANOVA...209 Çizelge 4.237. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...209 Çizelge 4.238. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için ANOVA....210 Çizelge 4.239. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA.211 Çizelge 4.240. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...211 Çizelge 4.241. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için ANOVA.....212 Çizelge 4.242. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.213 Çizelge 4.243. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için ANOVA..214 Çizelge 4.244. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA 214 Çizelge 4.245. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...215 XXIV
Çizelge 4.246. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.215 Çizelge 4.247. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre neps değerleri için ANOVA... 216 Çizelge 4.248. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...217 Çizelge 4.249. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre tüylülük değerleri için ANOVA......218 Çizelge 4.250. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri için ANOVA..218 Çizelge 4.251. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...219 Çizelge 4.252. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için ANOVA.....220 Çizelge 4.253. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...220 Çizelge 4.254. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA... 221 Çizelge 4.255. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...222 Çizelge 4.256. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için ANOVA..223 Çizelge 4.257. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..223 Çizelge 4.258. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için ANOVA 224 Çizelge 4.259. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..225 Çizelge 4.260. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA... 226 XXV
Çizelge 4.261. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.226 Çizelge 4.262. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA.....227 Çizelge 4.263. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.228 Çizelge 4.264. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre neps değerleri için ANOVA.....229 Çizelge 4.265. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...229 Çizelge 4.266. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre tüylülük değerleri için ANOVA.. 230 Çizelge 4.267. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.231 Çizelge 4.268. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için ANOVA..232 Çizelge 4.269. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....233 Çizelge 4.270. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için ANOVA..234 Çizelge 4.271. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları. 234 Çizelge 4.272. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA. 235 Çizelge 4.273. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri için ANOVA....236 Çizelge 4.274. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için ANOVA....237 Çizelge 4.275. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA......237 XXVI
Çizelge 4.276. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...... 238 Çizelge 4.277. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için ANOVA.....239 Çizelge 4.278. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için ANOVA.. 240 Çizelge 4.279. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 240 Çizelge 4.280. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için ANOVA..242 Çizelge 4.281. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....242 Çizelge 4.282. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için ANOVA....243 Çizelge 4.283. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları..244 Çizelge 4.284. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA..245 Çizelge 4.285. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...245 Çizelge 4.286. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri için ANOVA 246 Çizelge 4.287. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için ANOVA... 247 Çizelge 4.288. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA. 247 Çizelge 4.289. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA..248 Çizelge 4.290. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları. 248 XXVII
Çizelge 4.291. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için ANOVA.249 Çizelge 4.292. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları... 250 Çizelge 4.293. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için ANOVA.. 251 Çizelge 4.294. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.251 Çizelge 4.295. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için ANOVA..252 Çizelge 4.296. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 252 Çizelge 4.297. Modakrilik /Pamuk karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için ANOVA....254 Çizelge 4.298. Modakrilik /Pamuk karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA..254 Çizelge 4.299. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri için ANOVA...255 Çizelge 4.300. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için ANOVA... 256 Çizelge 4.301. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA.. 256 Çizelge 4.302. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları........257 Çizelge 4.303. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA......258 Çizelge 4.304. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....258 Çizelge 4.305. Modakrilik /Pamuk karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için ANOVA..... 259 XXVIII
Çizelge 4.306. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için ANOVA... 260 Çizelge 4.307. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları. 261 Çizelge 4.308. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için ANOVA..262 Çizelge 4.309. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...262 Çizelge 4.310. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için ANOVA 263 Çizelge 4.311. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...264 Çizelge 4.312. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA..265 Çizelge 4.313. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri için ANOVA....266 Çizelge 4.314. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için ANOVA... 267 Çizelge 4.315. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA...267 Çizelge 4.316. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...268 Çizelge 4.317. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 268 Çizelge 4.318. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için ANOVA.. 269 XXIX
Çizelge 4.319. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....270 Çizelge 4.320. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için ANOVA 271 Çizelge 4.321. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....271 Çizelge 4.322. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için ANOVA..272 Çizelge 4.323. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 273 Çizelge 4.324. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için ANOVA.274 Çizelge 4.325. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri için Tukey s karşılaştırmaları....... 274 Çizelge 4.326. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için ANOVA...275 Çizelge 4.327. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.......276 Çizelge 4.328. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri için ANOVA 277 Çizelge 4.329.Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm Katsayısına göre %40 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.....277 Çizelge 4.330. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için ANOVA...278 XXX
Çizelge 4.331. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları.... 279 Çizelge 4.332. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için ANOVA...280 Çizelge 4.333. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 280 Çizelge 4.334. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için ANOVA...281 Çizelge 4.335. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri için Tukey s karşılaştırmaları 282 Çizelge 4.336. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri için ANOVA...283 Çizelge 4.337. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için ANOVA....283 Çizelge 4.338. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri için Tukey s karşılaştırmaları...284 Çizelge 5.1. İstatistik analiz sonuçlarına göre Lenzing FR/Yün için değerlendirme tablosu...286 Çizelge 5.2. İstatistik analiz sonuçlarına göre Metaaramid /Lenzing FR için değerlendirme tablosu.......287 Çizelge 5.3. İstatistik analiz sonuçlarına göre Modakrilik /Pamuk için değerlendirme tablosu...288 Çizelge 5.4. İstatistik analiz sonuçlarına göre M.Aramid /P.Aramid /Karbon için değerlendirme tablosu...289 Çizelge 5.5. İstatistik analiz sonuçlarına göre M.Aramid /Tencel /Modakrilik /Karbon için değerlendirme tablosu...290 XXXI
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 1.1. Lif tipi bazında lif pazarındaki büyüme.....2 Şekil 1.2. 2010 yılı için global lif ihtiyacı tahmini......3 Şekil 1.3. 2020 yılı İçin global lif talebi tahmini.......3 Şekil 1.4. Twaron un kesmeye karşı dayanım gerektiren alanda kullanımı...9 Şekil 1.5. Twaron lifinin kablolarda kullanımı......10 Şekil 1.6. Twaron lifinin ısıl dayanımı..... 10 Şekil 1.7. Twaron lifinin kimyasal dayanımı.... 11 Şekil 1.8. Kermel lifinin kullanıldığı alanlara örnekler.... 11 Şekil 1.9. Kermel lifi kullanılarak üretilmiş giysinin endüstride kullanımı.... 12 Şekil 1.10. Kermel lifinin şerit halinde görünümü.....12 Şekil 1.11. Aramid ve Lenzing FR /Aramid kumaşların buhar transferi...13 Şekil 1.12. Isı transfer testinde Lenzing FR Karışımının %100 aramid ile karşılaştırılması.....14 Şekil 1.13. Isıl izolasyon ve dayanım açısından karşılaştırma 14 Şekil 1.14. İtfaiyeci giysilerinde güç tutuşur kumaşların kullanımı...17 Şekil 3.1. Lenzing FR (beyaz kesit) ve Twaron (Siyah kesit) liflerinin enine kesit görünleri...24 Şekil 3.2. Kermel lifinin enine kesit görüntüsü.....24 Şekil 3.3. Tencel LF kesit görüntüsü.....25 Şekil 3.4. Kermel / Lenzing FR lif karışımlarında kullanılan karışım oranları...26 Şekil 3.5. Modakrilik /Pamuk lifleriyle yapılan karışımlar...27 Şekil 3.6. Yün ve Lenzing FR lifleriyle yapılan karışımlar...28 Şekil 3.7. Metaaramid / Paraaramid/ Karbon lif karışımlarında kullanılan karışım oranları......29 Şekil 3.8. Metaaramid /Tencel /Mac/Karbon lif karışımlarında kullanılan karışım oranları.....29 Şekil 3.9. Proje çalışmasında kullanılan hazırlık aşaması makine parkı.. 30 Şekil 3.10. Ribana ve Dimi örgü raporları..32 Şekil 4.1. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre mukavemet değerleri grafiği......52 XXXIII
Şekil 4.2. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre % uzama değerleri grafiği.....54 Şekil 4.3. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri grafiği...55 Şekil 4.4. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre %50 ince yer değerleri grafiği 57 Şekil 4.5. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre neps değerleri grafiği...60 Şekil 4.6. Lenzing FR /Yün karışımı devire göre tüylülük değerleri grafiği....61 Şekil 4.7. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre mukavemet değerleri grafiği....... 62 Şekil 4.8. Metaaramid / Lenzing FR Karışımı devire göre %uzama değerleri grafiği...63 Şekil 4.9. Metaaramid /Lenzing FR Karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri grafiği......67 Şekil 4.10. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre neps değerleri grafiği.. 70 Şekil 4.11. Metaaramid / Lenzing FR karışımı devire göre tüylülük değerleri grafiği..71 Şekil 4.12. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre mukavemet değerleri grafiği 73 Şekil 4.13. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre % uzama değerleri grafiği...74 Şekil 4.14. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri grafiği...76 Şekil 4.15. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %40 ince yer değerleri grafiği...77 Şekil 4.16. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri grafiği.79 Şekil 4.17. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri grafiği 80 Şekil 4.18. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre neps değerleri grafiği...81 Şekil 4.19. Modakrilik /Pamuk karışımı devire göre tüylülük değerleri grafiği.82 Şekil 4.20. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri grafiği 84 Şekil 4.21. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %uzama değerleri artık analizi...85 XXXIV
Şekil 4.22. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri grafiği....86 Şekil 4.23. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %40 ince yer değerleri grafiği....87 Şekil 4.24. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %50 ince yer değerleri grafiği....89 Şekil 4.25. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri...90 Şekil 4.26. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri grafiği.....92 Şekil 4.27. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre neps değerleri grafiği...93 Şekil 4.28. M.Aramid/P.Aramid /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri grafiği....95 Şekil 4.29. M.Aramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı devire göre mukavemet değerleri grafiği 96 Şekil 4.30. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %uzama değerleri grafiği 98 Şekil 4.31. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /karbon karışımı devire göre düzgünsüzlük değerleri grafiği. 99 Şekil 4.32. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %40 ince yer değerleri grafiği.100 Şekil 4.33. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %50 ince yer değerleri grafiği.101 Şekil 4.34. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %35 kalın yer değerleri grafiği..102 Şekil 4.35. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre %50 kalın yer değerleri grafiği... 103 Şekil 4.36. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre neps değerleri grafiği.104 XXXV
Şekil 4.37. M.Aramid/Tencel/Modakrilik /Karbon karışımı devire göre tüylülük değerleri grafiği..106 Şekil 4.38. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre mukavemet değerleri grafiği..107 Şekil 4.39. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre % uzama değerleri grafiği 109 Şekil 4.40. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri grafiği. 110 Şekil 4.41. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %40 ince yer değerleri grafiği.112 Şekil 4.42. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 ince yer değerleri grafiği.113 Şekil 4.43. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %35 kalın yer değerleri veri grafiği..115 Şekil 4.44. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre %50 kalın yer değerleri grafiği.116 Şekil 4.45. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre neps değerleri grafiği....118 Şekil 4.46. Lenzing FR /Yün karışımı kopçaya göre tüylülük değerleri grafiği..119 Şekil 4.47. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre mukavemet değerleri grafiği. 121 Şekil 4.48. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %uzama değerleri grafiği.....122 Şekil 4.49. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri grafiği.124 Şekil 4.50. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %40 ince değerleri grafiği. 125 Şekil 4.51. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %50 ince değerleri grafiği.126 Şekil 4.52. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %35 kalın değerleri grafiği.128 Şekil 4.53. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre %50 kalın değerleri grafiği 129 XXXVI
Şekil 4.54. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre neps değerleri veri grafiği..130 Şekil 4.55. Metaaramid / Lenzing FR kopçaya göre tüylülük değerleri grafiği...132 Şekil 4.56. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre mukavemet değerleri grafiği...133 Şekil 4.57. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre elastikiyet değerleri grafiği.134 Şekil 4.58. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri grafiği...136 Şekil 4.59. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %40 ince yer değerleri grafiği.137 Şekil 4.60. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 ince yer değerleri grafiği.139 Şekil 4.61. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %35 kalın yer değerleri grafiği...140 Şekil 4.62. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre %50 kalın yer değerleri grafiği...142 Şekil 4.63. Modakrilik / Pamuk kopçaya göre neps değerleri grafiği..143 Şekil 4.64. Modakrilik /Pamuk kopçaya göre tüylülük değerleri grafiği....145 Şekil 4.65. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri grafiği.....146 Şekil 4.66. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri grafiği.148 Şekil 4.67. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri grafiği.....149 Şekil 4.68. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri grafiği.....151 Şekil 4.69. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri grafiği.. 152 Şekil 4.70. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri grafiği.154 Şekil 4.71. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri grafiği.....155 Şekil 4.72. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre neps yer değerleri grafiği.157 Şekil 4.73. M.Aramid / P.Aramid /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri grafiği.. 158 Şekil 4.74. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre mukavemet değerleri grafiği.160 XXXVII
Şekil 4.75. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre elastikiyet değerleri grafiği.161 Şekil 4.76. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre düzgünsüzlük değerleri grafiği..163 Şekil 4.77. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %40 ince yer değerleri grafiği. 164 Şekil 4.78. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %50 ince yer değerleri grafiği......166 Şekil 4.79. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %35 kalın yer değerleri grafiği 167 Şekil 4.80. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre %50 kalın yer değerleri grafiği......169 Şekil 4.81. M.Aramid / Tencel / Mac /Karbon kopçaya göre neps değerleri grafiği. 170 Şekil 4.82. M.Aramid /Tencel /Mac /Karbon kopçaya göre tüylülük değerleri grafiği 171 Şekil 4.83. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre mukavemet değerleri grafiği. 173 Şekil 4.84. Lenzing FR /Yün Karışımı manşona göre elastikiyet değerleri grafiği.....174 Şekil 4.85. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri grafiği.....176 Şekil 4.86. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri grafiği..... 177 Şekil 4.87. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri grafiği..179 Şekil 4.88. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri grafiği.....180 Şekil 4.89. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri grafiği...182 XXXVIII
Şekil 4.90. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre neps değerleri grafiği.183 Şekil 4.91. Lenzing FR /Yün karışımı manşona göre tüylülük değerleri grafiği.184 Şekil 4.92. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre mukavemet değerleri grafiği..........186 Şekil 4.93. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre elastikiyet değerleri grafiği..187 Şekil 4.94. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri grafiği..... 189 Şekil 4.95. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri grafiği.. 190 Şekil 4.96. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri grafiği.... 191 Şekil 4.97. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri grafiği.....193 Şekil 4.98. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri grafiği. 194 Şekil 4.99. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre neps değerleri grafiği.. 195 Şekil 4.100. Metaaramid /Lenzing FR karışımı manşona göre tüylülük değerleri grafiği...196 Şekil 4.101. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre mukavemet değerleri grafiği......198 Şekil 4.102. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre elastikiyet değerleri grafiği.......199 Şekil 4.103. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri grafiği...200 Şekil 4.104. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri grafiği......202 Şekil 4.105. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri grafiği...204 XXXIX
Şekil 4.106. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri grafiği...205 Şekil 4.107. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre neps değerleri grafiği..207 Şekil 4.108. Modakrilik /Pamuk karışımı manşona göre tüylülük değerleri grafiği... 208 Şekil 4.109. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri grafiği....210 Şekil 4.110. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri grafiği.. 212 Şekil 4.111. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri grafiği......213 Şekil 4.112. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri grafiği.. 216 Şekil 4.113. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı manşona göre neps değerleri grafiği...217 Şekil 4.114. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre mukavemet değerleri grafiği.... 219 Şekil 4.115. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı manşona göre elastikiyet değerleri grafiği.. 221 Şekil 4.116. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı manşona göre düzgünsüzlük değerleri grafiği. 222 Şekil 4.117. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %40 ince yer değerleri grafiği..224 Şekil 4.118. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %50 ince yer değerleri grafiği.. 225 Şekil 4.119. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre %35 kalın yer değerleri grafiği 227 Şekil 4.120. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı manşona göre %50 kalın yer değerleri grafiği.228 Şekil 4.121. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı manşona göre neps değerleri grafiği... 230 XL
Şekil 4.122. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı manşona göre tüylülük değerleri grafiği.....231 Şekil 4.123. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri grafiği.233 Şekil 4.124. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri grafiği.235 Şekil 4.125. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri grafiği.....236 Şekil 4.126. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri grafiği.... 238 Şekil 4.127. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri grafiği....239 Şekil 4.128. Lenzing FR /Yün karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri grafiği...241 Şekil 4.129. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri grafiği....243 Şekil 4.130. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri grafiği.. 244 Şekil 4.131. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri grafiği.246 Şekil 4.132. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri grafiği 249 Şekil 4.133. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri grafiği...250 Şekil 4.134. Metaaramid /Lenzing FR karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri grafiği...252 Şekil 4.135. Modakrilik /Pamuk karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri grafiği....253 Şekil 4.136. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri grafiği....255 XLI
Şekil 4.137. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri grafiği.....257 Şekil 4.138. Modakrilik /Pamuk karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri grafiği.259 Şekil 4.139. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri grafiği..260 Şekil 4.140. Modakrilik / Pamuk karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri grafiği....261 Şekil 4.141. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri grafiği.....263 Şekil 4.142. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri grafiği..264 Şekil 4.143. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri grafiği..... 265 Şekil 4.144. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri grafiği.. 266 Şekil 4.145. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri grafiği....269 Şekil 4.146. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre neps değerleri grafiği... 270 Şekil 4.147. Metaaramid /Paraaramid /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri grafiği.272 Şekil 4.148. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre mukavemet değerleri grafiği. 273 Şekil 4.149. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre elastikiyet değerleri grafiği...275 Şekil 4.150. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı büküm katsayısına göre düzgünsüzlük değerleri grafiği. 276 Şekil 4.151. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %40 ince yer değerleri grafiği...278 XLII
Şekil 4.152. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 ince yer değerleri grafiği... 279 Şekil 4.153. Metaaramid /Tencel /Modakrilik / Karbon karışımı büküm katsayısına göre %35 kalın yer değerleri grafiği....281 Şekil 4.154. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre %50 kalın yer değerleri grafiği.282 Şekil 4.155. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımı büküm katsayısına göre tüylülük değerleri grafiği..284 XLIII
SİMGELER VE KISALTMALAR αₑ : İngiliz numaralandırma sisteminde büküm katsayısı C : Santigrat derece Co : Pamuk dk. : Dakika dev. : Devir FR : Flame Resistant g : Gram Len FR : Lenzing FR LOI : Limit oksijen indeks Mac : Modakrilik PBI : Polibenzimidazol PTFE : Politetrafloroetilen XLV
XLVI
1. GİRİŞ 1. GİRİŞ Ulaşım ve iletişim araçlarının gelişmesiyle birlikte dünyanın hızla globalleşmesi, ticaret hacmini ve olanaklarını artırırken üretim anlayışlarını da kökünden değiştirmektedir. Bu durum üretim yapılan her alanı olduğu gibi tekstil sektörünü de derinden etkilemektedir. Değişimin hızına ayak uyduramayan firmalar, hızlarını kaybederek karlılık ve dolayısıyla uzun vadede gelişme yörüngesinden uzaklaşarak zor duruma düşmektedirler. Türkiye nin kalkınmasının en sağlıklı yolu; rekabetçi, farklı ve pazarın ihtiyaçlarına uygun ürün ve çözümler geliştirmekten geçmektedir. Ağırlıklı olarak tekstil sektöründe olduğu gibi, artık geleneksel ve katma değeri olmayan ürünlerde rekabet şansımız kalmamıştır. Global bir bakış açısı ile, rekabet gücü ve katma değeri yüksek ürünlerin ve bu tür ürünleri ortaya çıkarmada kullanılacak süreçlerin iyileştirilmesi ve geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Geliştirilecek ürün, süreç ve hizmetlerin global anlamda pazarlanabilmesi de yapılacak geliştirmelerin başarısı için tamamlayıcı diğer unsurdur. Türkiye deki tekstil firmalarının sıkı rekabet şartlarında ayakta kalabilmesi ve gelişebilmesi için, faaliyet alanlarında katma değeri yüksek ürün üretme, yeni ürün geliştirme çabalarına hız vermeleri gerekmektedir. 1.1. Dünyada ve Türkiye de Tekstil Sektörünün Durumu İnsanların gıdadan sonra gelen temel ihtiyacı olan giyim tekstil sektörünün temelini oluşturmaktadır. Zaman içerisinde değişen şartlar tekstili bir çok sektörün stratejik ortağı haline getirmiştir. Günümüzde tekstil ürünleri, inşaattan otomotive, medikal uygulamalardan askeri uygulamalara geniş bir alanda kendisine pazar bulabilmektedir. Dünya nüfusunun artması, tekstil ihtiyacının artmasını da beraberinde getirmektedir. Şekil 1.1 de 1960 ile 2010 yılları arasında nüfus artışı ve tekstil lif pazarındaki büyüme ilişkisi ele alınmıştır (Gherzi, 2011). Aynı grafikte 2015 ile 1
1. GİRİŞ 2020 yılları arasındaki talep tahmini de yapılmıştır. Grafiğe bakıldığında önümüzdeki yıllarda nüfusun ve lif ihtiyacının önemli ölçüde artacağı görülmektedir. Şekil 1.1. Lif tipi bazında lif pazarındaki büyüme (Gherzi, 2011) Şekil 1.2 de 2010 yılı için global lif ihtiyacının, hammaddelerine göre lif türleri açısından dağılımı görülmektedir (Gherzi, 2011). Yaklaşık 73,8 Milyon ton lif ihtiyacının yarısından fazlası sentetik liflerden karşılanmaktadır. Doğal liflerin ihtiyacı karşılama oranı ise yaklaşık %35 tir. 2010 yılında toplam lif ihtiyacının yaklaşık 150 milyar amerikan doları olduğu tahmin edilmektedir. 2
1. GİRİŞ Şekil 1.2. 2010 yılı için global lif ihtiyacı tahmini (Gherzi, 2011) Şekil 1.3 de 2020 yılı için global lif ihtiyacı tahmini görülmektedir (Gherzi, 2011). Grafiğe bakıldığında 2020 yılında 2010 yılına göre suni lif talebinin artacağı öngörülmektedir. Diğer yandan doğal liflerin ihtiyacı karşılama oranının %28,5 civarına gerilemesi beklenmektedir. Şekil 1.3. 2020 yılı İçin global lif talebi tahmini (Gherzi, 2011) 3
1. GİRİŞ İhtiyaçlara ve uygulama alanlarına göre tekstil malzemeleri farklı özelliklerde ve niteliğiyle bağlantılı olarak farklı değerlerde üretilmektedirler. Genel bilinirliğe sahip nicelik bakımından fazla fakat değer bakımından ucuz olan ürünlerin üretimi işçilik maliyetlerinin yüksek olduğu ülkelerde oldukça zorlaşmıştır. Bu ülkelerde daha bilgi yoğun ve fonksiyonel ürünlerin üretimi öne çıkmaktadır. Üretimi kolay ve emek yoğun ürünler ise genelde işçilik maliyetlerinin daha uygun olduğu uzak doğu ve Ortadoğu ülkelerinde üretilmektedir. Teknik tekstiller konusunda spesifik çalışmalarıyla bilinen David Rigby Associates firmasının yaptığı çalışmaya göre teknik tekstil talebinin yıllık bazda ortalama %3,8 oranında artacağı öngörülmüştür (David Rigby, 2005). Çizelge 1.1 de dünyanın farklı bölgeleri için tahmini talep değişimleri görülmektedir. Çin in teknik tekstil talebinin artış oranının diğer bölgelere göre dikkat çekici oranda daha fazla olduğu görülmektedir. Çizelge 1.1. Dünya çapında teknik tekstil tüketim tahminleri. (David Rigby, 2005) Değişim 2005 2010 % Kuzey Amerika 4.774 5.591 17 Güney Amerika 1.004 1.230 23 Batı Avrupa 4.107 4.760 16 Doğu Avrupa 666 817 23 Asya (Çin hariç) 5.220 6.348 22 Çin 2.871 3.808 33 Diğer Bölgeler 1.041 1.219 17 Toplam 19.683 23.773 21 Birim: 1000 Ton Çizelge 1.2 de teknik tekstil talebinin kıtalar bazında tahminlenmesine bakıldığında ise en çok talep artışının Asya kıtasında olduğu görülmektedir. 4
1. GİRİŞ Çizelge 1.2. Kıtalar bazında teknik tekstil tüketim oranları ve tahminleri. (David Rigby, 2005) 1995 2000 2005 2010 Amerika 30,7 30,1 29,4 28,7 Avrupa 25 24,9 24,2 23,5 Asya 40,9 41,7 43,2 44,8 Diğer Bölgeler 3,4 3,3 3,2 3 Toplam 100 100 100 100 Birim: %Pay Çizelge 1.3 te teknik tekstillerin kullanım alanları itibariyle tüketim tahminlerine bakıldığında, 2005-2010 yılları arasında ciddi bir artışın olduğu görülmektedir. Çizelge 1.3. Dünyada kullanım alanları itibariyle teknik tekstil tüketim tahminleri. (David Rigby, 2005) Değişim % 2005 2010 Zirai tekstiller (Agrotech) 1.615 1.958 21 İnşaat tekstilleri (Builtech) 2.033 2.591 27 Teknik giysiler (Clothtech) 1.413 1.656 17 Jeolojik tekstiller (Geotech) 319 413 29 Ev tekstilleri (Hometech) 2.499 2.853 14 Endüstriyel tekstiller (Indutech) 2.624 3.257 24 Tıbbi tekstiller (Medtech) 1.928 2.380 23 Taşıt araçları için tekstiller (Mobiltech) 2.828 3.338 18 Ambalaj tekstilleri (Packtech) 2.990 3.606 21 Koruyucu tekstiller (Protech) 281 359 28 Sportif tekstiller (Sportech) 1.153 1.362 18 Toplam 19.683 23.773 21 Çizelge 1.4 te yıllar itibariyle Avrupa ve Türkiye nin teknik tekstil üretimi ve 2012 tahminleri görülmektedir (CIRFS, 2011). Batı Avrupa da üretim artışının son dönemde durduğu ve azalmaya başladığı görülmektedir. İşçiliğin daha ucuz olduğu Orta ve Doğu Avrupa da ise üretimin ivmesi düşük de olsa artmaya devam ettiği 5
1. GİRİŞ görülmektedir. Türkiye de Orta ve Doğu Avrupa ya göre daha ivmeli bir üretim artışı olduğu görülmektedir. Çizelge 1.4. Avrupa da teknik tekstil üretimi ve 2012 Tahminleri (CIRFS, 2011) Batı Orta ve Doğu Türkiye Toplam Yıllar Avrupa Avrupa 1995 1.079 90 45 1.214 2000 1.237 135 101 1.473 2001 1.209 143 104 1.456 2002 1.265 129 128 1.522 2003 1.289 133 137 1.559 2004 1.350 146 145 1.641 2005 1.287 147 150 1.584 2008 1.222 152 162 1.536 2012* 1.135 155 175 1.465 Birim: 1000 Ton *Tahmin Teknik tekstiller açısından ülkemizin içinde bulunduğu durum bir geçiş dönemini işaret etmektedir. Mevcut durumda klasik ürünlerin üretimi ağırlıklı olmakla birlikte teknik ağırlıklı ürünleri üretme yeteneği kazanan işletmelerin sayısı da hızla artmaktadır. Bu artışın önemli bir kısmı iç pazarda kullanılmakla birlikte ihracatta da yıllar itibariyle artış olduğu Çizelge 1.5 te görülmektedir (DTM, 2008). Çizelge 1.5. Yıllar itibariyle Türkiye nin teknik tekstil ihracatı (DTM, 2008) Yıllar Değer Değişim (%) 2000 425.701.333 2001 495.402.697 16 2002 562.203.183 13 2003 675.371.434 20 2004 824.846.748 22 2005 903.737.293 10 2006 943.174.079 4 2007 1.091.572.258 16 Birim: ABD Doları 6
1. GİRİŞ 1.2. Güç Tutuşur Lifler Liflerin güç tutuşur olmasında Limit Oksijen İndeks (LOI) değeri, tutuşmanın atmosfer şartlarında oluşması ve devam etmesi açısında önem taşımaktadır. Lifin LOI değerinin havadaki oksijen oranı olan %21 in üstünde olması, kolay tutuşmasına engel oluşturmaktadır. LOI değerinin bu değerin altında olması ise yanmayı kolaylaştırmaktadır. Çizelge 1.6 da bazı liflere ait LOI değerleri verilmiştir. Çizelge 1.6 Bazı liflerin LOI değerleri (Kutlu, 2002) Fiber type LOI (%) Profilen (PTFE) 95 PBI (Polybenzimidazol) 40 Polyimide 38 Polyamidimide 32 Lenzing FR (Viskon FR) 28 Aramid 28 Yün 25 Polyester 21 Polyamid 21 Viskon 19 Pamuk 19 Karbon lifi cam liflerinden daha sonra gelişen ve tekstilde farklı amaçlarla kullanılan bir lif türüdür. Karbon liflerinin en önemli özellikleri düşük yoğunluğun yanı sıra yüksek mukavemet ve tokluk değerleridir. Karbon lifleri nemden etkilenmezler ve sürtünme mukavemetleri çok yüksektir. Aşınma ve yorulma mukavemetleri oldukça iyidir. Bu nedenle askeri ve sivil uçak yapılarında yaygın bir kullanıma sahiptir. Karbon elyafının tüm diğer liflere göre en önemli avantajı yüksek modül özelliğidir. Bilinen tüm malzemelerle eşit ağırlıklı olarak karşılaştırıldığında en sert malzemedir. Çizelge 1.7 de (Morgan, 2005) karbon elyafının belli başlı teknik liflerle yoğunluk ve çekme dayanımı yönünden karşılaştırması görülmektedir. 7
1. GİRİŞ Çizelge 1.7. Karbon lifinin diğer liflerle karşılaştırması (Morgan, 2005) Değerlere bakıldığında Karbon lifinin diğer liflere oranla erime noktasının ve elastisite modülünün çok yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca yüksek mukavemetli karbon liflerinin, mukavemetinin yüksek olmasıyla bilinen paraaramid liflerinden bile daha yüksek mukavemete sahip oldukları tablodan görülmektedir. TÜBİTAK ın 2023 bildirgesinde, karbon lifinin kalkan patent hakları nedeniyle üretiminin yaygınlaşacağı ve sağladığı avantajlar nedeniyle kullanımının oldukça artacağı öngörülmektedir. Bu öngörü de önümüzdeki yıllarda karbona olan ilginin artacağına dair oluşan güçlü kanaatin bir sonucudur. Aramidler, naylon gibi alipatik poliamidlere göre eşsiz özelliklere sahip olan aromatik poliamidlerdir. Aromatik poliamidin kısa formülü olan aramid terimi, Nomex in geliştirilmesi ve ticarileştirilmesinden sonra, ilk kez ABD de Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ve daha sonra da Uluslar arası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından, yüksek derecede aromatik yapıya sahip poliamid liflerinin genel adı olarak kabul edilmiştir. Kimyasal yapısı itibariyle Nomex, Kermel gibi meta yerleşime sahip aramid liflere meta aramidler, Kevlar, Twaron gibi para yerleşimdeki liflere para aramidler denilmektedir. Aramid lifler düşük ağırlık, yüksek çekme mukavemeti ve düşük maliyet özelliklerine sahiptir. Darbe direnci yüksektir. Doğal kimyasallara karşı dirençlidir ancak asit ve alkalilerden etkilenirler. Çizelge 1.8 de farklı ticari markalara ait paraaramid tiplerinin mukavemet ve elastikiyet yönünden karşılaştırmaları verilmiştir (Hearle, 2001). 8
1. GİRİŞ Çizelge1.8 Paraaramid tipleri (Hearle, 2001) Mukavemet Modül Tipi (cn/tex) (N/tex) Kopma Uzaması (%) Kevlar 29 203 49 3,6 Kevlar 49 208 78 2,4 Kevlar 149 168 115 1,3 Twaron 210 60 3,6 Technora 220 50 4,4 Japon Teijin firması tarafından üretilen Twaron lifinin yanmaya karşı dayanımı çok yüksektir. Düşük ağırlıkta, yüksek mukavemet gösteren aramid esaslı sentetik bir elyaftır. Geotekstil uygulamalarında, inşaat sektöründe, sportif giysi ve malzemelerde, aleve ve kesmeye karşı kullanılan giysi ve malzemelerde ve daha birçok mühendislik uygulamalarında kullanılmaktadır. 1000 ºC ye kadar dayanabilmektedir. Şekil 1.4 te Twaron lifinden elde edilmiş kesmeye karşı koruyucu bir ürünün kullanım şekli görülmektedir. Şekil 1.4. Twaron un kesmeye karşı dayanım gerektiren alanda kullanımı (www.teijinaramid.com, 2010) Yüksek mukavemeti ve yanmaya dayanımı nedeniyle kurşun geçimez yeleklerde, balistik ürünlerde, araç lastiklerinde ve elektrik kablolarında kullanılmaktadır. Şekil 1.5 te Twaron lifinin kablolarda kullanımı görülmektedir. 9
1. GİRİŞ Şekil 1.5. Twaron lifinin kablolarda kullanımı (www.teijinaramid.com, 2010) Twaron un ısıya dayanımını test etmek amacıyla yapılan bir çalışmada, farklı sürelerde farklı sıcaklık değerlerine maruz bırakılan Twaron lifinin kalan mukavemet değerleri 20 ºC ve %65 relatif nem şartlarında ölçülmüştür. Bu konuda yapılan çalışmanın sonuçları Şekil 1.6 da verilmiştir. Şekil incelendiğinde Twaron lifinin yüksek sıcaklık değerlerinde uzun süre mukavemetini koruduğu görülmektedir. Şekil 1.6. Twaron lifinin ısıl dayanımı (www.teijinaramid.com, 2010) Twaron un kimyasal dayanımıyla ilgili Teijin firmasının yaptığı bir çalışmada lif oda sıcaklığında 3 ay boyunca ayrı ayrı kimyasallara maruz bırakılmış ve mukavemetindeki azalma değerleri gözlemlenmiştir (Şekil 1.7). 10
1. GİRİŞ Şekil 1.7. Twaron lifinin kimyasal dayanımı (www.teijinaramid.com, 2010) Çalışmada metaaramid olarak Kermel lifi kullanılmıştır. Bu lif aleve ve ısıya karşı yüksek dayanımı ile bilinmektedir. Kullanım alanına göre %100 ve diğer liflerle karışım halinde kullanılmaktadır. Isı ve aleve, mekanik etkilere, kimyasallara karşı koruma sağlamaktadır. Ayrıca elektrik akımına karşı koruma sağlaması nedeniyle endüstriyel pazarda tercih edilebilmektedir (Şekil 1.8 ve 1.9). Şekil 1.10 da Kermel lifinin farklı renklerde şerit haline getirilmiş haldeki resimleri görülmektedir. Şekil 1.8. Kermel lifinin kullanıldığı alanlara örnekler (www.kermel.com, 2010) 11
1. GİRİŞ Şekil 1.9. Kermel lifi kullanılarak üretilmiş giysinin endüstride kullanımı (www.kermel.com, 2010) Şekil 1.10. Kermel lifinin şerit halinde görünümü (www.kermel.com, 2010) Lenzing FR güç tutuşur özellikli olmasına rağmen aleve karşı dayanımı aramid ve karbon liflerine göre daha düşüktür. Ancak güç tutuşurluğun yanı sıra giyim konforunu da sağlaması nedeniyle askeri, endüstriyel ve itfaiye giysilerinde içte kalan kısımda özellikle kullanılmaktadır. Bu lifin bazı önemli performans özelliklerini ortaya çıkarma adına yapılmış olan bir çalışmanın sonuçları aşağıda verilmiştir (Şekil 1.11, 1.12 ve 1.13) Şekil 1.11 de TS ISO-EN 11092 su buharı geçirgenliği standardına göre yapılan testin sonucu verilmiştir. %50/50 Lenzing FR /Aramid karışımının buhar 12
1. GİRİŞ transferinin, %100 aramid ten üretilen kumaşa göre çok daha iyi olduğu görülmektedir. Bu durum özellikle iç ve orta katman giysilerde kullanımda önemli kazanımlar sağlamaktadır. Lenzing FR, kumaşa nefes alabilirlik özelliği de kazandırarak giysi konforunu artırmaktadır. Ayrıca yüksek nem geri kazanımı sağlamaktadır (www.lenzing.com, 2010). *(dikey koordinat; imt= buhar transfer indeksi) Şekil 1.11. Aramid ve Lenzing FR /Aramid kumaşların buhar transferi karşılaştırması (www.lenzing.com, 2010) Lenzing FR/Aramid karışımları, %100 aramid esaslı kumaşlara göre ısı transferinin daha az olmasını sağlamaktadır. Bu nedenle dış kumaş yanmadan giysi içerisinde pişme etkisini azaltmaktadır. Lenzing AG firmasının ISO 11092 su buharı geçirgenliği standardına göre yaptığı testin sonuçları şekil 1.12 de görülmektedir. 13
1. GİRİŞ Şekil 1.12. Isı transfer testinde Lenzing FR Karışımının %100 aramid ile karşılaştırılması (www.lenzing.com, 2010) Şekil 1.13 te %100 Aramid ve %50/50 Lenzing FR /Aramid karışımlı kumaşların Isıl izolasyon ve dayanım açısından karşılaştırması görülmektedir. %100 Aramid kumaşta aynı şartlarda delinme görülürken, %50/50 Lenzing FR /Aramid kumaşta herhangi bir delik oluşmamıştır. Şekil 1.13. Isıl izolasyon ve dayanım açısından karşılaştırma (www.lenzing.com, 2010) 14
1. GİRİŞ 1.3. Güç Tutuşur Tekstil Ürünlerinin Önemi Güç tutuşur liflerden oluşturulmuş kumaşlar günümüzde sadece savunma sanayi (silahlı kuvvetler/özel kuvvetler), sosyal güvenlik (itfaiye, iş güvenliği) alanlarıyla sınırlı kalmayıp artık günlük hayatımıza kadar girmiştir. Toplu organizasyonlarda toplantı salonlarının döşeme ve perdelerinin güç tutuşur özellikli olması bir talep haline gelmiştir. Artan ve zenginleşen insan ihtiyaçları bu teknolojik liflerin kullanımını günlük hayatımıza kadar sokma yolunda ilerlemektedir. Ülkemizin bu konudaki teknik kumaş ihtiyacı mevcut durumda ithalatla karşılanmakta ve silahlı kuvvetlerde, itfaiye, inşaat, geotekstil ve diğer endüstriyel alanlarda ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. Bu durumda artan ihtiyaçların mümkün olduğu kadar yerli üretimleri karşılanması gerek dış ticaret dengesi ve gerekse yerli sanayimizin gelişmesi açısından ayrıca önem arz etmektedir. 1.4. Karışım Teknolojisi ve Tekstil İçin Önemi Tekstilde karışıma farklı nedenlerden dolayı ihtiyaç duyulabilmektedir. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür: - Yeni teknik özellikler gösterebilecek iplikler üretmek, - Maliyeti düşürmek, - Ürün çeşitliliği sağlamak, - Tek başına özellikleri yeterli olmayan hammaddelerden üretim yapabilmek. İplik üretiminde karışım yapılması aşağıdaki özelliklerin iyileştirilmesini sağlamak amacıyla yapılabilmektedir; - Homojenlik: İplik işletmelerine işlenmek üzere gelen hammadde, özellikleri bakımından homojen değildir. İncelik, uzunluk, mukavemet, elastikiyet renk gibi temel lif özellikleri aynı partide kendi arasında veya 15
1. GİRİŞ partiler arasında önemli farklılıklar gösterebilir. Bu durum doğal liflerde daha fazla olmakla birlikte yapay liflerde de görülmektedir. Karışım işlemi ile hammadde özelliklerindeki varyasyonlar dengelenir (Baykal, 2003). - Kalite: Karışımla tek başına bir yada daha fazla özelliği zayıf olan lifler, diğer liflerle karıştırılarak elde edilen ipliğin özelliklerinin daha iyi olması sağlanır. - Ekonomiklik: İpliğin maliyetinin düşürülmesi için, kalite kabul edilebilir değerlerde kalmak kaydıyla daha ucuz hammadde kullanılarak üretim maliyetleri düşürülebilir. - Üretim Kolaylığı: Üretim makinelerinde çalışması zor olan lifler, daha kolay çalışan liflerle karıştırılarak üretim kolaylığı sağlanabilir. - Fonksiyonellik: Farklı özellikler gösteren lifleri bir arada kullanarak ipliğe fonksiyonellik kazandırılabilir. Örneğin pamuk lifi, içi boşluklu yuvarlak kesit yapısından dolayı ısıl izolasyon özelliği sağlayan Thermolite lifi ve nem transfer özelliği iyi olan Coolmax lifi ile karıştırılarak kolay kuruyan, ısıl izolasyon sağlayan fonksiyonel iplik üretilebilir. 1.5. Çalışmanın Önemi ve Amacı Gelişen teknolojinin etkisiyle günümüzde lif çeşitliliği oldukça artmıştır. Nem transferinden, ısıl izolasyona, alev almazlıktan, antistatik özelliğe bir çok fonksiyonellik tekstil ürünlerinde lif yapısından kaynaklanan kalıcı özellik olarak sağlanabilmektedir. Gelişmiş ülkeler günümüzde bir çok alanda kullanılan tekstil ürünü ve giysilerde güç tutuşurluk standartlarının karşılanmasını bir zorunluluk haline getirmişlerdir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri nde ithal edilen çocuk giysileri için bir güç tutuşurluk standardı mecburiyeti vardır. Türkiye de dahil bir çok Avrupa ülkesinde itfaiyeci giysilerinde ISO EN 11612 standardı aranmaktadır. Polis ve asker giysilerinde kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Uçak, tren, otobüs gibi toplu taşıma araçlarında güç tutuşur kumaşların kullanımı birçok ülkede zorunlu hale gelmiştir. 16
1. GİRİŞ Güç tutuşur kumaşların itfaiyeci giysilerinde kullanımına ait bir örnek Şekil 1.14 te görülmektedir. Şekil 1.14. İtfaiyeci giysilerinde güç tutuşur kumaşların kullanımı (www.kermel.com, 2010) Kalıcı güç tutuşur liflerin oldukça pahalı olması, üretilecek ürünlerde özellik ve maliyet optimizasyonunu zorunlu kılmaktadır. Karışımların doğru yapılması bu noktada, maliyetlerin ve özelliklerin optimize edilmesini sağlayacak kilit bir etki sağlamaktadır. Bu çalışmayla, teorik ve pratik yönünü göz önünde bulundurursak, teknik liflerden iplik ve kumaş üretimiyle ilgili bilgi (know-how) birikimi sağlanacak ve böylece daha sonraki çalışmalar için ayrıca zemin oluşturulacaktır. 1.6. Çalışmanın Kapsamı ve Organizasyonu Çalışmanın fabrika destekli olarak yürütülmesi nedeniyle deneysel ve pratik yönü oldukça öne çıkmıştır. Deneysel çalışmalarda kullanılacak olan Metaaramid, Paraaramid, Karbon, Tencel, Modakrilik, Lenzing FR ve Pamuk lifleri temin edilerek lif özellikleri tespit edilmiştir. Lif özellikleri, maliyetleri ve karışım imkanları göz önüne alınarak farklı karışımlarda iplik tasarımları yapılmıştır. 17
1. GİRİŞ Tasarımı yapılan lif karışımlar sandviç harman yöntemiyle harmanlanarak Karsu Tekstil deki aynı hattan beslenerek tarak şeridi oluşturulmuştur. Tüm tasarımların şerit üretimleri sırasında aynı tarak makinesi ayarları kullanılmıştır. Tarak şeritlerinden 6 dublaj ve 6 kat çekim uygulanarak şeridin düzgünleştirilmesi amacıyla 2 pasaj cer işlemi yapılmıştır. Birinci pasaj cer için regülesiz, ikinci pasaj cer için regüleli cer makinesi kullanılmıştır. Üretilen şeritlerden fitil üretimleri yapılmıştır. Aynı işletme şartlarında fitil üretimi yapılmıştır. Üretilen şerit ve fitillerin kalite kontrolleri yapılıp, gerektiğinde müdahale edilerek standart dışı bir durumun yaşanmaması sağlanmıştır. İplik üretimleri için işletmenin tahsis ettiği ring iplik eğirme makinesi kullanılmıştır. Bobinleme aşamasında ipliklerin online kalite kontrolü yapılmıştır. Ayrıca ipliklerin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer, neps, tüylülük, mukavemet ve elastikiyet testleri yapılarak sonuçların toplanması sağlanmıştır. Kumaş oluşumu aşaması öncesinde iplikler 24 saat kondisyonlanarak işletme şartlarına uyumu sağlanmıştır. Kumaşların güç tutuşurluk testleri bağımsız laboratuarda yaptırılmıştır. Sonuçların yorumlanması aşamasında Minitab programı kullanılmıştır. Verilerin varyans analizleri (ANOVA) yapılarak ANOVA tablosu oluşturulmuş ve grafiksel ifadelerle desteklenmiştir. Elde edilen istatistiksel sonuçlar yorumlanarak çalışmanın sonuçlandırılması sağlanmıştır. İplik üretimi ve iplik testleri Karsu Tekstil de, güç tutuşurluğun tespitine yönelik testler ise Ekoteks Tekstil Laboratuarı nda yapılmıştır. 18
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR (Barker ve Lee, 1987), Polibenzimidazol (PBI), PBI /Kevlar karışımı, PBI /rayon karışımı, Kevlar ve Nomex ten yapılmış sekiz farklı kumaşa yüksek yoğunluktaki ısının etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda ısıtmanın, materyallerin ağırlığını, kalınlığını ve yoğunluğunu düşürürken, ısı kapasitesini artırdığını tespit etmişlerdir. Bu değerlerin korunması ile termal koruma performansı arasındaki ilişkinin, maruz kalınan ısının türüyle doğrudan bağlantılı olduğu sonucu elde edilmiştir. Diğer taraftan nem ve etkili termal kalınlığın, ısıya dayanıklı kumaşların termal koruma performanslarını etkileyen en önemli etkenler olduğunu tespit etmişlerdir. (Cireli, 2000), çalışmasında aleve ve ısıya karşı dayanıklı koruyucu giysileri incelemiş, termal korumaya giysi özelliklerinin ve kumaş yapısının etkisini incelemiştir. Termal kumaş gramajlarının koruma indeksine etkisi üzerine çalışma yaparak, farklı kumaşları tablo halinde karşılaştırmıştır. (Hearle, 2001), yaptığı çalışmada, metaaramid, paraaramid, karbon, cam, seramik gibi yüksek performanslı lifleri çeşitli kimyasal ve fiziksel özellikleri açısından detaylı olarak incelemiştir. Liflerin termal özellikler, mukavemetleri, elastikiyetleri, kesit yapıları gibi farklı bilgileri karşılaştırmalı olarak ele almış ve kullanım alanlarıyla ilgili sonuçlara ulaşmıştır. Nomex ve Kevlar liflerinin karışımlarında Nomex in termal izolasyon özelliği ile Kevlar ın yüksek mukavemet özelliklerinin karışımlarda birbirini tamamlayıcı etki göstereceği belirtilmiştir. (Kutlu, 2002), ısıya dayanıklı ve ısıdan koruyucu giysilerin termal özellikleri ve performansları üzerine çalışma yapmıştır. Isıya ve aleve karşı dirençli meta aramid, para aramid, karbon, poliakrilat gibi lifleri inceleyerek karşılaştırmalar yapmıştır. Giysilerin özellikleri ve ısıl korumaları arasında ilişki kurmaya çalışmıştır. Yakma testlerini ve termal koruma testlerini incelemiştir. Çalışmada dördü dış katman kumaşı, biri astar kumaşı ve diğeri ısı bariyeri olmak üzere toplam altı adet ısıya dayanıklı kumaş kullanmıştır. Kullanılan kumaşların özellikleri Çizelge 2.1. de yer almaktadır. 19
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çizelge 2.1. Kumaş özellikleri (Kutlu, 2002) Kumaşlar yanma testine tabi tutulmuş ve yanma sonrası kalan kumaşların durumu yorumlanarak sonuçlar değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bu çalışma kapsamında yapılan termal koruma performansı ölçüm cihazı (NFPA 1971:1991 standardına uygun olarak) ile yıkamadan önce ve yıkadıktan sonra kumaşların ve farklı katman kumaşlarıyla yapılmış olan kompozit yapıların termal koruma performansı oranları ölçülmüştür ve sonuçlar uygulanabilirlik açısından değerlendirilmiştir. (Cireli ve Sarıışık, 2004), kimyasaldan koruyucu giysiler ve test metotları üzerine bir çalışma yapmışlardır. Bu çalışmada koruyucu giysileri incelemişler ve uluslar arası standartlarda uygulanan test metotlarının uygulamalarına göre değerlendirmeler yapmışlardır. (Kayatürk, 2004), Apre uygulamalarıyla güç tutuşur özellik eldesi üzerine bir çalışma yapmıştır. Çalışmada, azot içeren güç tutuşurluk kimyasalları ve inorganik güç tutuşur kimyasalların karşılaştırmasını yapmıştır. Çalışmanın devamında döşemelik, yataklık ve iş kıyafetleri ile ilgili olarak İngiltere, Fransa ve Almanya daki standartları incelemiştir. 20
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR (Duru Baykal, Babaarslan ve Erol, 2005), seçilmiş pamuk/poliester karışımı rotor ipliklerinde iplik hatalarının tahmin edilmesi üzerine bir çalışma yapmışlardır. Pamuk ve polyester liflerinin kullanıldığı çalışmada simpleks kafes tasarım esas alınarak karışım oranları belirlenmiştir. Belirlenen karışım oranlarında laboratuar ortamında open-end iplik makinesinde üretim yapılarak iplik testleri yapılmıştır. Tepki yüzeyi metodu kullanılarak karar değişkenleri ile tepki değişkenleri tahmin edilmeye çalışılmıştır. İstatistik programı kullanılarakta tepki değişkenleri ile karar değişkenleri arasındaki fonksiyonel ilişkiye uygun modeller bulunmuştur. Varyans analizi (ANOVA) kullanılarak sonuçların değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda pamuk /polyester karışımları için, iplik mukavemeti, iplik kopma uzaması, iplik düzgünsüzlüğü, ince yer, neps ve iplik tüylülüğü tahmini için modeller geliştirilmiştir. (Andrae, 2007), sentetik esaslı tekstil yüzeyleri üzerinde bromla işlem görmüş alev geciktiriciler ile yaptığı çalışmada düşük yıkama sayılarında bromla muamele edilmiş alev geciktiricilerin poliester üzerinde halojen içermeyen alev geciktiricilere göre daha iyi sonuç verdiğini tespit etmiştir. Yanma test analizlerinin sonuçlarına göre fosfor bazlı alev geciktiricilerin 3,10 ve 25 yıkamadan sonra bromlanmış olanlara göre iyi bir alternatif olduğu ve naylon üzerinde en iyi performansın fosfor işlemiyle sağlandığı belirtilmiştir. Hiçbir halojen içermeyen alev geciktirici, naylon/poliester karışımı dokusuz yüzey üzerinde alev geciktiricilik bakımından başarılı olamamıştır. (Teli ve Kumar, 2007), yaptıkları çalışmalarda fonksiyonel tekstiller ve uygulamalarını incelemişlerdir. Bu çalışmalarında teknik tekstilleri, koruyucu tekstiller ve tıbbi tekstiller olmak üzere iki grup halinde incelemişlerdir. Koruyucu tekstillerde kullanılan metaaramid ve paraaramidler, karbon, modakrilik, polyamid (P84) liflerinin mukavemet, aleve karşı direnç gibi özelliklerinin yanında diğer genel özelliklerini de ele almış ve iş giysileri açısından değerlendirmesini yapmışlardır. (Tatlı, 2007), üç iplik kumaş yapısı ve geçirdiği terbiye işlemlerinin yanma davranışı üzerine etkilerini incelemiştir. Yaptığı çalışmada %100 pamuk, pamuk /polyester karışımları ve %100 Polyester kumaşlar üretmiş bu kumaşlarda ham kumaş yanıcılığı açısından lif cinsi, karışım oranı ve ilmek uzunluğu faktörlerini 21
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR incelemiş ve bu faktörlerin yanma özelliklerini etkilediklerini tespit etmiştir. Ayrıca bu kumaşlara güç tutuşurluğu artırıcı terbiye işlemleri uyguladıktan sonra BS 5438 Dikey Yanma Testi standardına göre test ederek sonuçlarını incelemiştir. (Kalın, 2008), tekstil yüzeylerinin yanmaya karşı dirençlerinin artırılması ile ilgili olarak yaptığı çalışmada Alfa-x adlı yanmayı geciktirici kimyasalla borlu bileşiklerden borik asit (%5, % 7.5 ve % 10), boraks (%5, % 7.5 ve % 10) ve çinko borat (%5, % 7.5 ve % 10) ile çözelti hazırlayıp, hazırlanan çözeltiyi % 100pamuklu kumaşa pad batch yöntemiyle emdirilerek kumaşa apre uygulanmışlardır. Elde edilen numunelere TS EN ISO 6941:2007 standardına göre dikey yanma testi uygulamışlardır. Çalışma sonucunda en etkin sonucu %7,5 boraks çözeltisi ile elde edilen numunede yakalamışlardır. Yanmaya karşı dayanım özelliğinin yıkamaya karşı dayanımının ise düşük olduğunu tespit etmişlerdir. (Gemci ve Gülşen, 2010), bor bileşiklerini kullanarak polyester kumaşlara güç tutuşur özellik kazandırılması konusunda çalışmışlardır. Çalısmada %100 polyester kumaştan alınan numunelere, çektirme prensibine göre boyama islemi uygulanmıstır. Boyama prosesinde kullanılan boyama suyu; iki farklı bor bilesiğinin üç farklı oranda boyama suyuna katılması suretiyle hazırlanmıştır. Boyama prosesi içerisine ilave edilen bor bileşiklerinden; borik asit ve boraks dekahidrat kimyasalları 10 g/l, 20 g/l ve 30 g/l oranlarında kullanılmıştır. Elde edilen numunelere EN ISO 6940:2006 standardına göre dikey yanma testi uygulanmıştır. Atkı yönlü alınan numunelerde 30 g/l oranında borik asit kullanımıyla elde edilen numunede, güç tutuşurluk açısından diğerlerine istatistiksel olarak anlamlı sonuç elde edildiği görülmüştür. Çözgü yönünde alınan numuneler ile referans numune arasında ve diğer numuneler arasında istatistiki bakımdan anlamlı bir farklılık elde edilememiştir. Konu ile ilgili olarak Avusturyalı Lenzing AG ve Fransız Kermel firmaları, teknik karışımlarla ilgili çalışmalar yapmışlar ve bazı standart tipler oluşturmuşlardır. 22
3.MATERYAL VE METOD 3. MATERYAL VE METOD 3. 1. Materyal Çalışmada materyal olarak kullanılan lifleri genel özellikleri itibariyle Karbon, Metaaramid, Paraaramid, Viskon FR, Modakrilik, Tencel, Yün ve Pamuk lifleri olarak sıralayabiliriz. Karbon olarak Aksa firmasının üretimini yaptığı elyaf kullanılmıştır. Paraaramid olarak Japon Teijin firmasının ürettiği Twaron, metaaramid olarak ise Fransız Kermel firmasının ürettiği Kermel lifleri tercih edilmiştir. Güç tutuşur özellikli viskon olarak ise, Avusturya lı Lenzing AG firması tarafından üretilen ve Lenzing FR ticari ismiyle piyasaya sürülen lif kullanılmıştır. Yün olarak piyasada yaygın olarak kullanılan 21,5 Micron kalınlığındaki Avustralya yünü, pamuk olarak ege pamuğu, Modakrilik olarak ise Çin elyafı tercih edilmiştir. Çalışmada kullanılan liflerin bazı fiziksel özellikleri Çizelge 3.1 de verilmiştir. Çizelge 3.1. Çalışmada kullanılan liflerin bazı fiziksel özellikleri dtex Elyaf uzunluğu (mm) Mukavemet (cn/tex) LOI (%) Karbon 2,2 50 20 50 Twaron 1,7 40 190-250 29 Lenzing FR 1,7 40 24 28 Kermel 1,7 50 40 28 Tencel LF 1,3 40 40 42 19 Yün 8,5 38-45 12-16 25 Pamuk 1,65 28-30 30 18,5 Modakrilik 1,7 32-34 23-24 30-32 Twaron un mukevemeti ve kesmeye karşı dayanımı oldukça yüksektir. Lenzing FR, güç tutuşur özelliğinin yanı sıra rejenere selülozik esaslı bir lif olması nedeniyle, sentetik esaslı olan aramidlerle karıştırıldığında ürüne ter emicilik, 23
3.MATERYAL VE METOD nefes alabilirlik gibi özellikler kazandırmaktadır. Lenzing FR ın Aramid ve karbon ile optimum karışımı, ihtiyacı karşılayacak özellikteki ürünün daha uygun fiyata üretilmesini de sağlayacaktır. Diğer yandan boyama ve bitim işlemleri aşamasında bilinen selülozik liflerden farklı olarak herhangi bir ilave işlem gerektirmemektedir. Şekil 3.1 de Lenzing FR ve Twaron liflerinin kesit görüntüleri yer almaktadır. Şekil 3.1. Lenzing FR (beyaz kesit) ve Twaron (Siyah kesit) liflerinin enine kesit görünleri Kermel, yumuşak ve yünümsü bir tuşeye sahiptir. Yapısı itibariyle eğirilmeye olduça uygun bir liftir. Kendinden boyalı olarak üretimi yapılmaktadır. Kermel lifinin enine kesit görüntüsü Şekil 3.2 de verilmiştir. Şekil 3.2. Kermel lifinin enine kesit görüntüsü 24
3.MATERYAL VE METOD Yün lifi doğal bir lif olmasına rağmen LOI değerinin %21 in üzerinde olması nedeniyle güç tutuşur grupta değerlendirilmektedir. Çalışmalarda 21,5 mikron kalınlığında, taranmış ve şerit haline getirilmiş Avustralya menşeili yün elyafı kullanılmıştır. Tencel lifi, rejenere selülozik esaslı olması ve güç tutuşur özellikli olmamasına rağmen, tasarımlarda konforu artırma ve maliyeti düşürme yönünde avantaj sağlamaktadır. Çalışmada Lenzing AG firmasının düşük fibrilasyon özellikli Tencel LF lifleri tercih edilmiştir. Şekil 3.3 te Tencel LF lifinin enine kesit görüntüsü verilmiştir. Şekil 3.3. Tencel kesit görüntüsü 3.2. Metod 3.2.1. Lif Karışım Çalışmaları Lif seçimi, liflerin fiziksel özellikleri ve reel sektörün talepleri göz önüne alınarak yapılmıştır. Ordu, itfaiye, endüstriyel uygulamalarda ileri derecede güç tutuşurluk için aramid liflerinin omurgayı oluşturduğu karışımlar kullanılmaktadır. Bu nedenle çalışmada özellikle bu liflerle birlikte maliyeti düşüren, fonksiyonelliği artıran karışımlar hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında deneme üretimleri yapılacak olan ipliklerin tasarımları, lifin güç tutuşur özelliğe etkisi, maliyeti ve iplik üretiminde çalışılabilirliği dikkate 25
3.MATERYAL VE METOD alınarak yapılmıştır. Bu kriterlere göre yapılan değerlendirmelerde tasarımlar 5 farklı gruba ayrılabilmektedir; 1. Grup: Metaaramid /Lenzing FR Karışımları 2. Grup: Modakrilik /Pamuk Karışımları 3. Grup: Yün /Lenzing FR Karışımları 4. Grup: Metaaramid /Paraaramid /Lenzing FR Karışımları 5. Grup: Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon Karışımları. Belirlenen gruplarda lifler farklı oranlarda kullanılarak iplikler üretilmiştir. İplik kalite değerleri açısından yapılan incelemede, her karışım grubundan bir karışım belirlenerek bu karışıma ait iplik test sonuçları incelenmiştir. Gruplardaki diğer karışımlarda üretilen iplikler güç tutuşurluk testinde kullanılmak üzere kumaş üretiminde kullanılmıştır. 3.2.1.1. Metaaramid /Lenzing FR Karışımları Çalışmada 1.grup olarak esas alınan Kermel /Lenzing FR lifleri kullanılarak yapılan karışımlarda esas alınan karışım oranları Şekil 3.4 te görülmektedir. Kermel ve Lenzing FR lifleri için ticari olarak kullanımı daha yaygın olan karışım, %50/50 Kermel /Lenzing FR dır. Kermel in oldukça pahalı bir lif olması, Lenzing FR ın ise rejenere selülozik esaslı olması ve emiciliğinin daha iyi olması nedeniyle, Lenzing FR oranı artırılarak standardı sağlayacak iplikler elde edilmesi amaçlanmıştır. 26
3.MATERYAL VE METOD KERMEL /LEN FR %50/50 %40/60 %30/70 Şekil 3.4. Kermel / Lenzing FR lif karışımlarında kullanılan karışım oranları 3.2.1.2. Modakrilik /Pamuk Karışımları İkinci grup çalışmalarda Modakrilik ve Pamuk lifleri kullanılarak 3 farklı karışım oranlarında iplikler üretilmiştir. Bu grupta üretilen ipliklerde kullanılan karışım oranları Şekil 3.5 te gösterilmiştir. Bu grupta ticari kullanımı yaygın olan %50/50 Modakrilik /Pamuk karışımına alternatif olarak pamuk içeriği daha yüksek ipliklerin tasarlanması hedeflenmiştir. Bu şekilde fiyatı düşürürken güç tutuşurluk standardından taviz vermeden konfor artışı sağlanabilecektir. MODAKRİLİK /PAMUK %50/50 %45/55 %40/60 Şekil 3.5. Modakrilik /Pamuk lifleriyle yapılan karışımlar 27
3.MATERYAL VE METOD 3.2.1.3. Yün /Lenzing FR Karışımları Üçüncü grup olarak Yün /Lenzing FR lifleri kullanılarak yapılan çalışmalarda kullanılan karışım oranları Şekil 3.6 da görülmektedir. Yünün doğal güç tutuşur bir lif olması karışımlarda tercih edilmesinde en önemli etken olmuştur. Sıcak tutma özelliği ile de özellikle kışlık ürünlerde tercih edilen bir lif olması çalışmada kullanımı için tercih sebebi olmuştur. Lenzing FR lifinin ise güç tutuşur olması ve rejenere selülozik esaslı olmasının sağladığı emicilik, insan cildiyle uyum gibi özellikleri karışımla elde edilen ipliğe kazandıracağı artılar olarak belirtilebilir. YÜN /LEN FR %50/50 %40/60 %30/70 %20/80 Şekil 3.6. Yün ve Lenzing FR lifleriyle yapılan karışımlar 3.2.1.4. Metaaramid /Paraaramid /Karbon Karışımları Dördüncü grupta metaaramid /paraaramid /karbon lifleri kullanılarak yapılan çalışmalarda kullanılan karışım oranları Şekil 3.7 de görülmektedir. Metaaramid liflerinin üstün güç tutuşur özelliği olmasına rağmen bazı kullanım alanlarında mukavemet değerini tek başına karşılayamaması, bu özelliğin takviye edilmesini gerektirmektedir. Diğer yandan metaaramid ve paraaramid liflerinin statik elektriklenmesinin yüksek olması nedeniyle özellikle itfaiyeci ve petro kimya çalışanlarının giysilerinde kullanımında bu özelliğinin iyileştirilmesi gerekmektedir. 28
3.MATERYAL VE METOD Çalışmada mukavemet artışının daha yüksek mukavemetli bir lif olan paraaramid ile, antistatik özelliğin kazandırılmasının ise bu özelliği sağlayabilen Karbon lifinin kullanımıyla elde edilmesi amaçlanmıştır. METAARAMİD /PARAARAMİD /KARBON % 93/5/2 % 90/8/2 % 85/12/3 % 80/17/3 Şekil 3.7. Metaaramid / Paraaramid/ Karbon lif karışımlarında kullanılan karışım oranları 3.2.1.5. Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon Karışımları Beşinci ve son grup olarak Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon lifleri kullanılarak yapılan çalışmalarda kullanılan karışım oranları Şekil 3.8 de görülmektedir. Bu grupta Metaaramid lifinin yüksek güç tutuşur özelliği, Karbon lifinin güç tutuşur ve antistatik özelliği, Modakrilik lifinin Metaaramid lifine göre düşük de olsa güç tutuşur özelliği ve fiyat avantajı, Tencel lifinin ise konfor özellikleri ve fiyat avantajı yönlerinde faydalanılarak kalite maliyet dengesi göz önüne alınarak iplik tasarımı yapılması hedeflenmiştir. 29
3.MATERYAL VE METOD METAARAMİD /TENCEL /MAC/KARBON %50/25/23/2 %45/25/28/2 %40/25/33/2 %40/30/28/2 Şekil 3.8. Metaaramid /Tencel /Mac/Karbon lif karışımlarında kullanılan karışım oranları 3.2.2. Makine Ve Üretim Ayarı Deneme Planları Çalışmada temel anlamda işletmenin mevcut altyapısı kullanılmıştır. Kullanılan iplik üretim hazırlık aşamaları Şekil 3.9 da görülmektedir. HARMAN HALLAÇ HATTI (TRÜTZSCHLER) TARAK MAKİNESİ (TRÜTZSCHLER DK 803) 1.PASAJ CER (RIETER RSB D 30) 2. PASAJ CER (RIETER RSB D 30) FİTİL MAKİNESİ 1. PASAJ CER (VOUK SH 802) 2. PASAJ CER (VOUK SH 802) FİTİL MAKİNESİ Şekil 3.9. Proje çalışmasında kullanılan hazırlık aşaması makine parkı Ring iplik üretim makinesinde iplik özelliklerini ve kalitesini etkileyen makine ve üretim parametreleri değiştirilerek teknik iplikler üzerindeki etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. 30
3.MATERYAL VE METOD - İğ Devri Seçimi: İğ devri, çalışmanın yapıldığı makinenin özellikleri de göz önünde bulundurularak aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: 10.000 Devir /dk 11.000 Devir /dk 12.000 Devir /dk - Kopça Seçimi; Kopça tercihlerinde, kopçanın geometrik yapısı, ağırlığı ve hammaddesi önem arz etmektedir. Çalışmada kullanılan kopçalar aşağıdaki gibidir: Kopça 1 : Tip C1 M UDR (Bracker) Kopça 2 : Tip C1 M DR (Bracker) Kopça 3 : Tip C1 UM UDR (Bracker) - Manşon Seçimi; İplik üretiminde kullanılan manşonların sertlik sınıflandırmaları aşağıdaki gibidir: 60 70 Shore Yumuşak (Soft) 70 90 Shore Orta Sertlik (Medium) 90 Üzeri Shore Sert (Hard) İplik üretiminde genel olarak arka silindirlerde sert ve orta sertlikte, ön silindirlerde ise yumuşak manşonlar tercih edilmektedir. Çalışmada kullanılan manşon tipleri sertlikleri göz önüne alınarak aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: 70 Shore (Yumuşak) 75 Shore (Orta Sertlik) 83 Shore (Orta Sertlik) 31
3.MATERYAL VE METOD Farklı sertliklerdeki manşonlardan aşağıdaki şekilde 3 farklı grup oluşturularak çalışmada kullanılmıştır: Grup 1 : 70 / 75 Grup 2 : 70 / 83 Grup 3 : 75 / 83 - Büküm Katsayısı Seçimi; Büküm katsayısının seçimi, ipliğin aşırı bükümlü olmaması, mukavemet kaybı yaşamaması ve üretilebilirlik özellikleri dikkate alınarak yapılmıştır. Çalışmada triko torsiyonlu olarak tercih edilen büküm katsayıları aşağıdaki gibidir: αₑ 1 : 3,5 αₑ 2 : 3,8 αₑ 3 : 4,0 3.2.3. Kumaş Tasarım Planı Kumaş tasarımında, reel sektörün uygulamada tercihleri dikkate alınarak tasarımlar üretilmiştir. Uygulama alanları ve koruyucu giysi tasarımları dikkate alınarak dokuma ve örme kumaş tasarımları yapılmıştır. Metaaramid /Lenzing FR karışımları için ribana yapıda örme kumaşlar, Metaaramid /Paraaramid /Lenzing FR ve Metaaramid /Tencel /Modakrilik /Karbon karışımları için 2/1 dimi yapıda dokuma kumaş tasarımları atkıda ve çözgüde aynı iplik kullanılarak yapılmıştır. Şekil 3.10 da ribana ve 2/1 dimi kumaş raporları görülmektedir. 32
3.MATERYAL VE METOD Rib Örgü Raporu Şekil 3.10. Ribana ve Dimi örgü raporları 2/1 Dimi Örgü Raporu 3.2.4. Uygulanan Testler u İplik Testleri İplikler bobin makinesinden geçirildikten sonra her bir bobinden 10 ar adet test yapılmıştır. İplik testlerinde aşağıda belirtilen standartlar dikkate alınmıştır. İplik numarası tayini. Standart: TS 244 EN ISO 2060 Büküm miktarı tayini. Standart: TS 247 EN ISO 2061 Mukavemet ve uzama. Standart: TS 245 EN ISO 2062 İplik düzgünsüzlüğü ve hataları tayini Standart: TS 2394 ISO 2649 Tüylülük tayini. Standart: TS 12863 u Kumaş Testleri Kumaşlara güç tutuşurluk testleri TS ISO EN 15025:2006 standardına göre yapılmaktadır. Testlerin yapıldığı ortamının şartları çizelge 3.2 de verilmiştir. 33