CONSEIL DE L EUROPE A V R U P A K O N S E Y Đ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE YARDIMCI vd. -TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru numaraları: 5605/02, 5639/02, 5649/02, 6339/02, 9600/02, 16393/02 ve 16404/02) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 20 Kasım 2007 Đşbu karar AĐHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2007. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
USUL Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan (5605/02, 5639/02, 5649/02, 6339/02, 9600/02, 16393/02 ve 16404/02) no lu davaların nedeni,bilgileri işbu kararın ekinde sunulan (T.C. vatandaşları) başvuranların Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ne Temel Đnsan Hakları ve Özgürlüklerini güvence altına alan Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi nin (AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuranları temsil eden avukatların listesi de ekte sunulmaktadır. OLAYLAR I. DAVANIN KOŞULLARI Đdare, başvuranlara ait taşınmazları kamulaştırmış ve başvuranlara kamulaştırma bedelini ödemiştir. Đdare tarafından başvuranlara ödenen miktardan memnun olmayan başvuranlar, Asliye Hukuk Mahkemeleri nde bedel artırım davası açmışlardır. Yargıtay tarafından verilen kararların tarihi, gecikme faizi başlangıç ve ödeme başlangıç tarihleri, ulusal mahkemeler tarafından verilen kamulaştırma bedelleri ve gecikme faizi ile birlikte hesaplanarak verilen kamulaştırma bedelleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: Başvurular Ali Yardımcı ve diğerleri n o 5605/02 başvuru tarihi 04/12/2001 Hüseyin Ak (parsel n o 1673 ve parsel n o 1674) n o 5639/02 başvuru tarihi 04/12/2001 M. Göl ve Kılıç n o 5649/02 başvuru tarihi 04/12/2001 S. Canyurt vd n o 6339/02 başvuru tarihi 07/12/2001 D. Ataş ve diğerleri (parsel n o 2271) n o 9600/02 başvuru tarihi 10/10/2000 M. Çakır (parsel n o 2) n o 16393/02 başvuru tarihi 08/11/2001 Gecikme faizi başlangıç tarihi Yargıtay tarafından verilen kararların tarihi Ödeme tarihleri Ödenen kamulaştırma bedelleri (gecikme faizi ile birlikte) (Türk Lirası olarak (TL)) 24/07/1996 23/11/1998 18/07/2001 16 279 137 000 7/08/1996 30/10/2000 16/10/2001 6 333 150 000 7/08/1996 30/10/2000 16/10/2001 17 145 708 000 (başvurana ait düşülecek kısım ) 17/07/1996 28/11/2000 14/09/2001 17 055 726 000 19/06/1998 7/06/1999 17/10/2001 53 944 313 000 24/07/1996 28/12/1998 17/05/2000 11 242 735 000 17/04/1996 28/06/1999 27/07/2001 36 389 360 000 2
A. Ak et M.R. Avcı (parsel n o 1578) n o 16404/02 başvuru tarihi 16/01/2002 17/07/1996 06/04/2000 20/07/2001 78 163 820 000 HUKUK I. DAVALARIN BĐRLEŞTĐRĐLMESĐ AĐHM, olayların ve esasa ilişkin ortaya koydukları sorunların benzerliğini göz önüne alarak Đç Tüzüğü nün 42/1. maddesi uyarınca davaların birleştirilmesine karar vermiştir. II. KABULEDĐLEBĐLĐRLĐĞE ĐLĐŞKĐN Başvuranlar, kamulaştırmayı gerçekleştiren Đdare tarafından ödemenin gecikmeli yapılması sonucunda, Türkiye deki yüksek enflasyon oranı karşısında gecikme faizinin yetersiz kalması nedeniyle kamulaştırma bedelinin değer kaybetmesinden şikayetçi olmaktadır. Başvuranlar, ayrıca kamulaştırma sürecinin uzunluğundan (9600/02, 16393/02 ve 16404/02 no lu başvuranlar) ve mallarına saygı haklarını ihlal ederek gecikme faizi oranını Mahkeme nin %50 yerine %30 olarak uygulamasından (6339/02 no lu başvuru) şikayetçilerdir. Başvuranlar bu bağlamda AĐHS nin 6. maddesine atıfta bulunmaktadırlar. AĐHM, söz konusu şikayetlerin yalnızca 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesi uyarınca incelenmesi gerektiği kanaatindedir. Hükümet ilk olarak ise başvuruların altı ay süresi içinde takip edilmemesi nedeniyle AĐHS nin 35/1. maddesi uyarınca AĐHM ye, başvuruları reddetmesi çağrısında bulunmaktadır. Bununla birlikte AĐHM, kendisine sunulan şikayetin ek kamulaştırma bedelinin ödemesindeki gecikmeye ve gecikme sonucunda başvuranların uğramış oldukları zarara ilişkin olduğunu belirtmektedir. AĐHM, söz konusu gecikmenin Đdare nin ödemeyi gerçekleştirdiği tarihte sona erdiğini tespit etmektedir. Yukarıdaki tabloda belirtilen tarihlerde AĐHM ye başvurarak başvuranlar AĐHS nin 35/1. maddesinin gereklerini yerine getirmişlerdir. AĐHM, bu durumda Hükümet in itirazını reddetmektedir. Đkinci olarak ise Hükümet, AĐHS nin 35. maddesi uyarınca başvuranların iç hukuk yollarını tüketmediklerini ve Borçlar Kanunu nun 105. maddesinde öngörülen başvuru yolunu kullanmadıklarını savunmaktadır. Başvuranlar, bu iddiaya itiraz etmektedirler. AĐHM, Aka davasında benzer bir itirazı reddettiğini hatırlatmaktadır ve bu kararından vazgeçmek için hiçbir gerekçe görememektedir. AĐHM, içtihadından doğan kriterler ışığında ve (Bkz. özellikle, Akkuş kararı) sahip olduğu unsurların tamamını dikkate alarak, başvurunun esastan inceleme konusu yapılması gerektiği kanaatindedir. Sonuç olarak AĐHM, başka bir kabuledilemezlik unsuru da bulunmadığını tespit etmektedir. 3
II. ESAS AĐHM, mevcut davadakine benzer sorunların konu olduğu çok sayıda dava incelemiş ve 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesinin ihlal edildiğini tespit etmiştir (sözü edilen Akkuş ve Aka kararları). Mevcut davada AĐHM, Hükümet in davayı farklı şeklide sonuçlandıracak hiçbir tespit ve delil sunmadığını not etmektedir. AĐHM, ulusal mahkemeler tarafından ödenmesine hükmedilen kamulaştırma bedelinin ödemesindeki gecikmenin Đdare ye isnat edilebileceğini tespit etmektedir. Kamulaştırma bedelinin gecikmeli olarak ödenmesi başvuranları mülkiyetin kamulaştırılmasına ilaveten ayrı bir zarara daha sokmuştur. Bu gecikme, AĐHM yi, başvuranların toplum yararının gerektirdikleri ile mülkiyet hakkına saygının korunması arasında hüküm sürmesi gereken adil dengeyi bozan alışılmışın dışında ve ölçüsüz bir yüke katlanmak zorunda kaldıkları yönünde düşünmeye sevk etmektedir. Sonuç olarak, 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesi ihlal edilmiştir. III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI HAKKINDA A. Tazminat, Yargılama masraf ve giderleri Başvuranlar, maruz kaldıkları maddi ve manevi zarar için ve AĐHM ve ulusal mahkemeler önünde yapmış oldukları yargılama masraf ve giderleri için aşağıdaki miktarları talep etmişlerdir: Ali Yardımcı ve diğerleri, 5605/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 103.780.461.097 TL (yaklaşık: 57.295 Euro) Manevi tazminat: 500 Amerikan Doları (yaklaşık 368 Euro) Yargılama masraf ve giderleri: 15 Yeni Türk Lirası (YTL), (yaklaşık 8 Euro) Hüseyin Ak 5639/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 58.817.836.258 TL (yaklaşık 32.472 Euro) Manevi tazminat: 500 Amerikan Doları (yaklaşık 368 Euro) Yargılama masraf ve giderleri 15 YTL (yaklaşık 8 Euro) Göl ve Kılıç 5649/02 no lu başvuru: Maddi tazminat:156.003.872.097 TL (yaklaşık 86.126 Euro) Manevi tazminat: 500 Euro Yargılama masraf ve giderleri: 15 YTL (yaklaşık 8 Euro) Canyurt ve diğerleri 6339/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 200.000 Euro Manevi tazminat: 35.000 Euro Yargılama masraf ve giderleri: 30.000 Euro Ataş ve diğerleri 9600/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 6.775 Amerikan Doları (yaklaşık 4.990 Euro) Manevi tazminat: 3.000 Amerikan Doları (yaklaşık 2.208 Euro) Yargılama masraf ve giderleri: 2.000 Amerikan Doları (yaklaşık 1.472 Euro) 4
Çakır 16393/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 20.015 Amerikan Doları (yaklaşık 14.735 Euro) Manevi tazminat: 5.000 Amerikan Doları (yaklaşık 3.681 Euro) Yargılama masraf ve giderleri: 3.000 Amerikan Doları (2.208 Euro) Ak ve Avcı 16404/02 no lu başvuru: Maddi tazminat: 18.285 Amerikan Doları (yaklaşık 13.461 Euro) Manevi tazminat: 5.000 Amerikan Doları (yaklaşık 3.681 Euro) Yargılama masraf ve giderleri: 3.000 Amerikan Doları (yaklaşık 2.208 Euro) Hükümet, bu iddialara karşı çıkmaktadır. AĐHM, Akkuş kararında benimsenen hesaplama yöntemini göz önünde bulundurarak ve ilgili ekonomik veriler ışığında, başvuranlara veya başvuranların hak sahiplerine aşağıda belirtilen miktarların maddi tazminat olarak ödenmesine karar vermiştir. Ali Yardımcı ve diğerleri 5605/02 no lu başvuru: 12.800 Euro (başvuranlara ortaklaşa olarak); Hüseyin Ak 5639/02 no lu başvuru: 1.780 Euro (1673 no lu parsel) ve 1.650 Euro (1674 no lu parsel); Göl ve Kılıç 5649/02 no lu başvuru: 3.780 Euro (başvuranlara ortaklaşa olarak); Canyurt ve diğerleri 6339/02 no lu başvuru: 63.600 Euro (başvuranlara ortaklaşa olarak); Ataş ve diğerleri 9600/02 no lu başvuru: 4.990 Euro (başvuranlara ortaklaşa olarak); Çakır 16393/02 no lu başvuru: 14.730 Euro; Ak ve Avcı 16404/02 no lu başvuru: 13.460 Euro (başvuranlara ortaklaşa olarak); Manevi tazminata ilişkin olarak ise, AĐHM, mevcut dava koşullarında ihlal tespitinin kendisinin yeterli adil tatmin oluşturduğu kanaatindedir. AĐHM yerleşik içtihadına göre, AĐHS nin 41. maddesi uyarınca, masraf ve harcamaların ödenmesi, gerçekliğinin, gerekliliğinin ortaya konulmasını ve miktarlarının makul oranda olmasını öngörmektedir (Iatridis-Yunanistan (adil tatmin), başvuru no: 31107/96). AĐHM, başvuranların yapmış oldukları masraf ve giderleri belgelendirmediklerini gözlemlemekte ve bu durumda bu taleplerinin reddedilmesine karar vermektedir. B. Gecikme Faizi Gecikme faizi Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı orana üç puanlık bir artış eklenerek belirlenecektir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AĐHM, OYBĐRLĐĞĐYLE; 1. Başvuruların birleştirilmesine; 5
2. Başvuruların kabuledilebilir olduğuna; 3. 1 No lu Ek Protokol ün 1. maddesinin ihlal edildiğine; 4. Đhlal tespitinin kendisinin başvuranların maruz kaldığı manevi zarar için yeterli adli tatmin oluşturduğuna; 5. a) AĐHS nin 44. maddesinin 2. paragrafı gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Yeni Türk Lirası na çevrilmek üzere Savunmacı Devlet tarafından başvuranlara veya hak sahiplerine aşağıdaki miktarların ödenmesine; i. maddi tazminat olarak - Başvuranlar, Ali Yardımcı, Meral Şanlı, Durdu Gidemen ve Mehmet Yardımcı ya (başvuru no: 5605/02)ortaklaşa olarak 12.800 Euro (on iki bin sekiz yüz Euro) ödenmesine; - Başvuran Hüseyin Ak a (başvuru no: 5639/02) 3.430 Euro (üç bin dört yüz otuz Euro) ödenmesine; - Başvuranlar, Mahmut Göl ve Đbrahim Kılıç a (başvuru no: 5649/02) 3.780 Euro(üç bin yedi yüz seksen Euro) ödenmesine; - Başvuranlar Safiye Canyurt, Hidayet Canyurt, Đnayet Canyurt, Abdurrahman Canyurt, Seyhan Canyurt (Arslanca) ve Zeliha Canyurt a (Şahin) (başvu no: 6339/02) ortaklaşa olarak 63.600 Euro (Altmış üç bin altı yüz Euro) ödenmesine; - Başvuranlar, Diyap Ataş, Zeynap Durmaz, Derya Ataş, Tuncay Ataş ve Çiğdem Ekinci ye (başvuru no: 9600/02) ortaklaşa olarak 4.990 Euro (Dört bin dokuz yüz doksan Euro) ödenmesine; - Başvuran Mehmet Çakır a (başvuru no: 16393/02), 14.730 Euro (on dört bin yedi yüz otuz Euro) ödenmesine; - Başvuranlar Arif Ak ve Mehmet Ramadan Avcı ya (başvuru no: 16404/02) ortaklaşa olarak 13.460 Euro (on üç bin dört yüz altmış Euro) ödenmesine; ii. Bu miktarların her türlü vergi ve kesintiden muaf tutulmasına; b) sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ödemenin yapılmasına kadar Hükümet tarafından, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan faiz oranının üç puan fazlasına eşit oranda basit faiz uygulanmasına; 6. Adil tatmine ilişkin diğer tüm taleplerin reddine; KARAR VERMĐŞTĐR. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3. paragraflarına uygun olarak 20 Kasım 2007 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir. 6
EK Başvuru numaraları ve tarihleri 5605/02 11 Aralık 2001 5639/02 11 Aralık 2001 5649/02 11 Aralık 2001 6339/02 13 Şubat 2002 9600/02 10 Ekim 2000 16393/02 8 Kasım 2001 16404/02 16 Ocak 2002 Başvuranları adları ve doğum tarihleri Ali Yardımcı (1956) Meral Şanlı (1970) Durdu Gidemen (1955) Mehmet Yardımcı (1953) Hüseyin Ak (1940) Mahmut Göl (1947) Đbrahim Kılıç (1949) Safiye Canyurt (1931) Hidayet Canyurt (1959) Đnayet Canyurt ( 1961) Abdurrahman Canyurt (1969) Seyhan Canyurt (Arslanca) (1964) Zeliha Canyurt (Şahin) (1969) Diyap Ataş (1952) Zeynap Durmaz (1976) Derya Ataş (1981) Tuncay Ataş (1977) Çiğdem Ekinci (1976) Mehmet Çakır (1933) Arif Ak (1910) Mehmet Ramadan Avcı (1952) Başvuranların avukatları Ali Aksel (Đskenderun Barosu) Ali Aksel (Đskenderun Barosu) Nalan Akküllah (Đskenderun Barosu) Gökçal Çetin Ekşįoğlu Tekin Akıllıoğlu, Adil Aktay, Mustafa Nerse Tekin Akıllıoğlu, Adil Aktay, Mustafa Nerse Tekin Akıllıoğlu, Adil Aktay, Mustafa Nerse 7