Adli TÝp BŸlteni KOCAELÜÕNDE ADLÜ TIP ÞUBE M D RL Ú ÜLE ANABÜLÜM DALIÕNDA VERÜLEN ADLÜ TIP HÜZMETLERÜNÜN KARÞILAÞTIRILMASI Comparison between the Forensic Medicine Departments and the Unit of Council of Forensic Medicine in Kocaeli in related with forensic service Baßar OLAK, * mit BÜ ER, * TŸrker DOÚAN, * mer KURTAÞ, * mit Naci G NDOÚMUÞ, * ÜlkgŸl DEMÜRBAÞ, * olak B, Bi er, DoÛan T, Kurtaß, GŸndoÛmuß N, Demirbaß Ü. KocaeliÕnde Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸ ile Anabilim DalÝÕnda verilen adli týp hizmetlerinin karßýlaßtýrýlmasý. Adli TÝp BŸlteni, 2003; 8 (1): 9-14. ZET Adli TÝp Kurumu ve Adli TÝp Anabilim dallarý yasalarca resmi bilirkißilik yapýlarý olarak tanýmlanmakta ise de, uygulamada hizmet Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸkleri aracýlýûý ile yÿrÿtÿlmektedir. Adli týp anabilim dallarý, hekim ve yargý mensuplarýnýn eûitiminde gšrev aldýklarý gibi yeni bilgi ve teknoloji Ÿreten araßtýrma kurumlarýdýr. Ancak anabilim dallarý ve šûretim Ÿyelerinden uygulamada yeteri kadar yararlanýlmamasý bu šzelliklerin yaný sýra hizmetin yaygýnlýûý ve hýzlý ger ekleßmesini de engellemektedir. Kocaeli niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝÕnÝn verdiûi adli týp hizmetlerine ait veriler ile ATK Kocaeli Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnde verilen adli týp hizmetlerine ait istatistikler beß yýllýk sÿre (1998-2002) i in karßýlaßtýrýlmýßtýr. Adli raporlarýn %98.1Õi Kocaeli Þube MŸdŸrlŸÛŸ tarafýndan verilirken, sadece % 1.9Õunun Adli TÝp Anabilim DalÝ tarafýndan verildiûi belirlenmißtir. Cinsel su larýn deûerlendirilmesinde Þube MŸdŸrlŸÛŸ % 96.3 oranýnda, Anabilim DalÝ % 3.7 oranýnda, adli psikiyatriyi ilgilendiren konularda ise Þube MŸdŸrlŸÛŸ % 97.6, Anabilim DalÝ %2.4 oranýnda gšrev ŸstlendiÛi saptanmýßtýr. lÿ muayenesi ve otopsilerin Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnde gšrevli adli týp uzmanlarý tarafýndan yapýldýûý tespit edilmißtir. Adli týbbi olaylarýn deûerlendirilmesinde Adli TÝp Anabilim DallarÝndan uygun ßekilde hizmet alýnmasý eûitime yapaca- ÛÝ katkýnýn yaný sýra Adli TÝp Kurumunda gšrev yapan adli týp uzmanlarýnýn iß yÿkÿnÿ de hafifletecek, adli olgularla pratisyen hekimlerin karßýlaßma sýklýûýný azaltacaktýr. Anahtar Kelimeler: Adli TÝp Kurumu, Adli TÝp Anabilim DalÝ, adli týp uzmaný, otopsi, šlÿ muayenesi, adli rapor, cinsel su lar, adli psikiyatri. SUMMARY Although Council of Forensic Medicine(CFM) and Forensic Medicine Departments of University are both defined as official expertise centers for medicolegal cases, forensic expertise services are carried out by Units of Council of Forensic Medicine in practice. Under ordinary circumstances, forensic medicine departments should take responsibility not only for education but also science and technology improvement. Insufficient contribution of forensic medicine departments to the forensic expertice service is an handicap to spread the service and make it faster. We compare the statistical data of forensic services for the years 1998-2002 that was held by two different forensic expertise office. We found that most of the forensic reports were prepared by the Units of CFM, (98.1% of all reports) while only a small proportion of the reports were prepared by the Forensic Medicine Departments, Kocaeli University, Faculty of Medicine (1.9%).The proportion of reports about other aspects of forensic subjects between two offices are as follows; 96.3% of the reports of sexual assaults were prepared by the units of CFM, while only 3.7 % of them was prepared by the forensic medicine departments. 97.6% of the reports related with forensic psychiatry was prepared by the units of CFM, and 2.4% of them were prepared by the forensic medicine departments. We found that post mortems were carried out only by the forensic specialists from the units of CFM. As a conclusion, appropriate contribution of the forensic medicine departments in the forensic field can decrease excessive work load on the units of CFM, reducing the need for general practitioners and would be beneficial for educational duty of forensic medicine departments. Keywords: The Council of Forensic Medicine, The Forensic Medicine Department, Forensic Specialist, Autopsy, Corpse Evaluation, Sexual Assault, Forensic Psychiatry. * Kocaeli Ÿniversitesi, TÝp FakŸltesi, Adli TÝp Anabilim DalÝ Geliß tarihi: 08.07.2004 DŸzeltme tarihi: 26.07.2004 Kabul tarihi: 02.08.2004 9
Cilt 8, SayÝ 1, 2003 GÜRÜÞ Adli TÝp Kurumu ve Adli týp anabilim dallarý yasalarca resmi bilirkißilik yapýlarý olarak tanýmlanmakta ise de, uygulamada hizmet Adli TÝp Kurumu(ATK) Þube MŸdŸrlŸkleri aracýlýûý ile yÿrÿtÿlmeye alýßýlmaktadýr. TŸrkiyeÕde Ÿniversiteler adli týp uzmaný ve asistanlarýnýn %45Õini, ATK %40ÕÝnÝ istihdam etmesine karßýn, Ÿniversitelerin adli týp hizmetlerine katkýsý adli raporlarda %15, otopsilerde ise %5Õdir(1). TŸrkiye genelinde ATK birimleri ile SaÛlÝk BakanlÝÛÝÕna baûlý SaÛlÝk OcaklarÝ verilerini karßýlaßtýran bir alýßmada, adli raporlarýn %57.6ÕsÝnÝn, otopsilerin ise % 62.7Õsinin pratisyen hekimler tarafýndan yapýldýûý bildirilmektedir(2). Adli týp anabilim dallarý, hekim ve yargý mensuplarýnýn eûitiminde gšrev aldýklarý gibi yeni bilgi ve teknoloji Ÿreten araßtýrma kurumlarýdýr. Ancak, anabilim dallarý ve šûretim Ÿyelerinden uygulamada yeteri kadar yararlanýlmamaktadýr. Bu durum, adli týp hizmetlerinin yaygýnlýûýný ve hýzlý ger ekleßmesini de engellemektedir. Anabilim dallarýnýn gereken yoûunlukta bilirkißilik hizmeti verememesi de adli týp eûitimini de olumsuz yšnde etkileyebilmektedir. Bu alýßmada, KocaeliÕnde Adli TÝp(AT) Anabilim DalÝnÝn bilirkißilik hizmetinde aldýûý rolÿn belirlenmesi ama lanmýßtýr. GERE VE Y NTEM alýßmada, Kocaeli niversitesi(ko ) TÝp FakŸltesi AT Anabilim DalÝÕnda verilen adli týp hizmetleri ile ATK BaßkanlÝÛÝÕna baûlý ATK Kocaeli Þube MŸdŸrlŸ- ÛŸÕnŸn verdiûi adli týp hizmetleri, beß yýllýk (1998-2002) sÿre i in karßýlaßtýrýlmýßtýr. AyrÝca, anabilim dalýndaki rapor dÿzenlenme sÿrecinde istenen konsÿltasyonlarýn anabilim dallarýna gšre daûýlýmý incelenmißtir. Bu sÿre i inde eksik evrak, ve/veya dava dosyasý temin edilmesi vs. i in yazýlan 87 mÿzekkere alýßma kapsamýna alýnmamýßtýr. AT Anabilim DalÝÕndan šlÿ muayenesi ve otopsi ißlemelerinde yararlanýlmamasý nedeniyle ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸ verileri ile karßýlaßtýrma ßansÝ olmamýßtýr. AT Anabilim DalÝÕna ait veriler anabilim dalý arßivindeki raporlarýn retrospektif deûerlendirilmesinden, ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸÕne ait veriler ise Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnŸn istatistiklerinden elde edilmißtir. ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnŸn verilerinin istatistiklerden elde edilmiß olmasý, bu alýßmanýn en šnemli kýsýtlýlýûýdýr. Kocaeli niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ, AT Anabilim DalÝ, TÝp FakŸltesinin kuruluß aßamasýnda(1996), bir šûretim gšrevlisinin atanmasý ile hizmete baßlamýßtýr. Kadrosunda halen 4 šûretim Ÿyesi ve 2 araßtýrma gšrevlisi bulunmaktadýr. AraßtÝrma gšrevlileri uzmanlýk sÿrelerinin bir kýsmýný Adli TÝp Kurumu BaßkanlÝÛÝÕnda ge irmißtir. Bir araßtýrma gšrevlisi 2003 yýlýnda uzman olmuß, halen Adli TÝp KurumuÕnda alýßmaktadýr. Anabilim DalÝ, TÝp ve Hukuk FakŸltesi ile Ütfaiyecilik YŸksek Okulunda eûitim vermekte, šûrencilerinin eûitiminde ATK imkanlarýndan da yararlanýlmaktadýr. Anabilim DalÝ, TÝp FakŸltesi HastanesiÕnden talep edilen bÿtÿn adli raporlarýn dÿzenlenmesinde gšrev almaktadýr. Anabilim DalÝÕnÝn bÿtÿn teknik imkanlara sahip kendisine ait otopsi salonu mevcuttur. Anabilim DalÝ Morgunda yapýlan otopsiler, ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸnde gšrevli adli týp uzmanlarý tarafýndan yapýlmaktadýr. Anabilim DalÝ Morgundaki otopsiler, bilgi sahibi olunduûunda araßtýrma gšrevlileri ile birlikte izlenmektedir. Adli olgularýn deûerlendirilmesinde diûer anabilim dallarýndan, tetkikler ve konsÿltasyonlarla destek alýnmaktadýr. Adli biyolojik ve adli toksikolojik incelemelerin yapýlmasý i in gerekli laboratuar donanýmý bulunmamakla birlikte bu birimlerin olußumu i in alýßma sÿrdÿrÿlmektedir. Ancak, yargýnýn ve bilirkißilerin bu konudaki taleplerinin yetersiz olmasý sÿrecin hýzlanmasýný engellemektedir. Adli TÝp Kurumu Kocaeli Þube MŸdŸrlŸÛŸ, ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸ ise Anabilim DalÝÕnÝn kurulmasýndan sonra (1996) kurulmuß olup, halen kadrosunda birisi asli gšrevli, ikisi 2. gšrevli (AT Anabilim DalÝ Ûretim yesi) olmak Ÿzere 3 adli týp uzmaný gšrev yapmaktadýr. Ûretim Ÿyesi adli týp uzmanlarý, 2001 ve 2004 yýllarýnda gšrevlendirilmißlerdir. Bilirkißilik Hizmetinde Anabilim DallarÝnÝn Gšrev AlmasÝ Ü in Hukuksal Gereklilik TŸrkiye Cumhuriyeti AnayasasÝ Madde 130; aûdaß eûitim-šûretim esaslarýna dayanan bir dÿzen i inde milletin ve Ÿlkenin ihtiya larýna uygun insan gÿcÿ yetißtirmek amacý ile; ortašûretime dayalý eßitli dÿzeylerde eûitim-šûretim, bilimsel araßtýrma, yayýn ve danýßmanlýk yapmak, Ÿlkeye ve insanlýûa hizmet etmek Ÿzere eßitli birimlerden olußan kamu tÿzel kißiliûine ve bilimsel šzerkliûe sahip Ÿniversiteler Devlet tarafýndan kanunla kurulur. Tababet UzmanlÝk TŸzŸÛŸ Madde 2; Asistan, tababet dallarýndan birinde uzman olabilmek i in bilgi ve becerisini gelißtirmek amacýyla šzel mevzuatýna ve tÿzÿk 10
Adli TÝp BŸlteni hÿkÿmlerine gšre šûrenim, eûitim ve uygulama yapmak ve bilimsel esaslara gšre yetißtirilmek Ÿzere atanan kißi anlamýna gelir. YŸksek Ûretim Kanunu Madde 3-t; TÝpta UzmanlÝk: SaÛlÝk ve Sosyal YardÝm BakanlÝÛÝ tarafýndan dÿzenlenen esaslara gšre yÿrÿtÿlen ve týp doktorlarýna belirli alanlarda šzel yetenek ve yetki saûlamayý ama layan bir yÿksekšûretimdir. YŸksek Ûretim Kanunu Madde 38;YŸksekšÛretim BULGULAR Anabilim DalÝnda ve ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸnde verilen adli raporlarýn beß yýllýk (1998-2002) sÿre i in karßýlaßtýrýlmasýnda yýllar i inde oransal olarak belirgin bir fark gšrÿlmemißtir. Ortalama olarak adli raporlarýn %98.1Õi ATK Þube MŸdŸrlŸÛŸ tarafýndan verilirken, sadece % 1.9Õu AT Anabilim DalÝ tarafýndan verildiûi belirlenmißtir (Tablo 1, Grafik 1). Anabilim dalýnda dÿzenlenen adli raporlarýn Tablo 1. AT ßube mÿdÿrlÿûÿ ve adli týp anabilim dalýõnda verilen raporlarýn yýllara gšre daûýlýmý. Toplam Adli Rapor Þube MŸdŸrlŸÛŸ Anabilim DalÝ SayÝ % 1998 5236 99.1 50 0.9 5286 100.0 1999 4553 97.5 118 2.5 4671 100.0 2000 7178 97.5 185 2.5 7363 100.0 2001 7670 98.4 128 1.6 7798 100.0 2002 7711 98.0 154 2.0 7865 100.0 Toplam 32348 98.1 635 1.9 32983 100.0 Grafik 1. Adli raporlarýn verilen birimlere gšre oransal daûýlýmý %1,9 Anabilim DalÝ D.?ube Þube M. M. %98,1 Kurulunun isteûi ve ilgili kamu kurulußunun onayý ile yÿksekšûretim kurumlarý veya birimleri, ilgili adli mercilerin talebi ile adli týp mevzuatý er evesinde adli týp olaylarýnda ve diûer adli konularda resmi bilirkißi olarak gšrevlendirilebilirler. CMUK Madde 66: šzÿmÿ šzel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde bilirkißinin oy ve gšrÿßÿnÿn alýnmasýna karar verilir. Resmi bilirkißi mevcut ise šzel nedenler olmadýk a baßkasý dinlenemez. 1219 SayÝlÝ Tababet ve ÞuabatÝ ve SanatlarÝnÝn TarzÝ ÜcrasÝna Dair Kanun Madde 11: Mahkemeler bilirkißi olarak TŸrkiyeÕde hekimlik yapma yetkisine haiz hekimlere baßvurabilir. %73.4ÕŸnŸn TÝp FakŸltesi Hastanesinde ayaktan veya yatarak tedavi gšren hastalara ait olduûu gšrÿlmÿßtÿr. Cinsel Su larla ilgili raporlar karßýlaßtýrýldýûýnda; Þube MŸdŸrlŸÛŸnŸn % 96.3 oranýnda, Anabilim DalÝnÝn % 3.7 oranýnda rol aldýûý belirlenmißtir (Tablo 2). Adli psikiyatriyi ilgilendiren raporlarda ise; Þube MŸdŸrlŸÛŸnŸn % 97.6, Anabilim DalÝnÝn % 2.4 oranýnda gšrev ŸstlendiÛi saptanmýßtýr (Tablo3). Anabilim DalÝnda dÿzenlenen raporlarýn %13.4 (85)ÕŸnde mevcut raporlarýna ek olarak diûer anabilim dallarýndan konsÿltasyon istenmiß olduûu belirlenmißtir. Üstenen konsÿltasyonlarýn Anabilim DalÝna gšre daûýlýmý Grafik 2Ôde gšsterilmißtir. ocuk psikiyatrisi, psikiyatri kapsamýnda deûerlendirilmißtir. KonsŸltasyonlarÝn 11
Cilt 8, SayÝ 1, 2003 Tablo 2. Cinsel su larla ilgili raporlarýn verilen birimlere ve yýllara gšre daûýlýmý Cinsel S. Þube MŸdŸrlŸÛŸ Anabilim DalÝ Toplam YÝllar SayÝ % SayÝ % SayÝ % 1998 63 96.9 2 3.1 65 100.0 1999 73 96.1 3 3.9 76 100.0 2000 118 99.2 1 0.8 119 100.0 2001 160 95.2 8 4.8 168 100.0 2002 129 94.9 7 5.1 136 100.0 Toplam 543 96.3 21 3.7 564 100.0 Grafik 2. Anabilim dalýnda verilen raporlarda konsÿltasyon istenen anabilim dallarýnýn oransal daûýlýmý KBB, %4 roloji,%4 DiÛer, %9 Psikiyatri, %32 KadÝn DoÛum, %5 Ortopedi, %5 Ü HastalÝklarÝ, %6 Fizik Tedavi, %7 Nšroloji, %14 Radyoloji, %14 Tablo 3. Adli psikiyatriyi ilgilendiren raporlarýn, verildiûi birimlere ve yýllara gšre daûýlýmý Adli Psikiyatri Þube MŸdŸrlŸÛŸ Anabilim DalÝ Toplam YÝllar SayÝ % SayÝ % SayÝ % 1998 225 98.7 3 1.3 228 100.0 1999 130 97.7 3 2.3 133 100.0 2000 296 97.7 7 2.3 303 100.0 2001 334 96.5 12 3.5 346 100.0 2002 375 97.7 9 2.3 384 100.0 Toplam 1360 97.6 34 2.4 1394 100.0 Grafik 3. Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnde verilen hizmetlerin oransal daûýlýmý (1998-2002) n 35000 30000 %79,4 25000 20000 15000 10000 5000 0 %11,9 %3,7 %1,5 %1,9 %0,9 %0,8 Yaralanma R. Adli psikiyatri R. Cinsel su lar lÿ muayenesi Otopsi Adliye memur. mua. DiÛer 12
Adli TÝp BŸlteni %8 (51)Õinin cinsel su lar ve adli psikiyatriyi ilgilendiren olgularda istendiûi saptanmýßtýr. AT Þube MŸdŸrlŸÛŸnde verilen hizmetlerin genel olarak daûýlýmý Grafik 3Õde gšsterilmißtir. TARTIÞMA Kocaeli ilinde Þube MŸdŸrlŸÛŸ ve Anabilim DalÝ verileri dikkate alýndýûýnda adli olgularda genel bir artýß olduûu gšzlenmektedir. KocaeliÕnde adli týp uzmaný bulunan iki kurulußtan AT Anabilim DalÝ ile Þube MŸdŸrlŸÛŸnde verilen adli raporlarýn beß yýllýk (1998-2002) sÿre i in karßýlaßtýrýlmasýnda yýllara gšre oransal olarak belirgin bir fark gšrÿlmemißtir. Anabilim dalý tarafýndan bu sÿre te dÿzenlenen raporlarýn %1.9Õu olußturduûu gšrÿlmÿßtÿr. Anabilim dalý tarafýndan dÿzenlenen raporlarýn niversite Hastanesinin deûißik birimlerince ayaktan veya yatarak deûerlendirilen hastalara ait olduûu dikkate alýndýûýnda yargýnýn AT Anabilim dallarýndan da zorunlu kalmadýka yararlanmadýûýný dÿßÿndÿrmektedir. Bu tablo, eßitli alýßmalarda adli týp hizmetlerinin adli týp uzmaný sayýsýnýn yetersizliûi nedeni ile pratisyen hekimler tarafýndan verildiûi gšrÿßÿ ile uyumsuzdur(3-7). Bu durum adli týp anabilim dallarýndan yeterince yararlanýlmadýûý gšrÿßÿ ile šrtÿßmektedir(2). YargÝ, bilirkißi olarak yalnýzca Adalet BakanlÝÛÝÕna baûlý birimleri tanýmladýûý sÿrece, uzman sayýsý artýrýlsa bile sorun ayný šl Ÿde var olacaktýr. Sorunun šzÿmÿ i in adli týp uzmaný sayýsýnýn artýrýlmasýnýn dýßýnda, yargýda bilirkißinin tanýmý ve bilirkißilikten yararlanma konusunda da bir tutum deûißikliûi zorunlu gšzÿkmektedir. Cinsel su larla ilgili raporlar(% 3.7) ile adli psikiyatriyi ilgilendiren raporlarda(%2.4) ise tÿm adli raporlara gšre oransal olarak bir yÿkseklik gšrÿlmekle birlikte; deûerlendirilen olgu sayýsý, verilen hizmetin kapsamý ve uzmanlýk becerisini gelißtirmek i in yetersiz bulunmußtur. Bšlgedeki cinsel su larýn sayýsal boyutu tam bilinmemekle beraber, TŸrkiye genelini i eren bir alýßmada cinsel su maûdurlarýnýn % 20.8Õinin saûlýk ocaklarýnda muayene olduûu dikkate alýndýûýnda, pek ok olgunun adli týp uzmanlarý dýßýnda deûerlendirildiûi sšylenebilir (8,13). Adli týp uzmanlýûý i in yeterli olmayan bir sÿre - ten sšz edilirken birinci basamakta bu hizmetin saûlýklý verildiûini dÿßÿnmek mÿmkÿn deûildir. TÝp ve hukuk fakÿltelerinde, adli týp eûitiminin AT anabilim dallarý tarafýndan ŸstlenildiÛi dÿßÿnÿldÿûÿnde, sorunun šzÿmÿ i in anabilim dallarýndan yararlanmak i in šzel aba gšsterilmesi gerekmektedir. Adli bilimler alanýnda spesifik birimlerin kurulmasýnýn (cinsel su lar merkezi gibi), hizmetin nicelik ve niteliûini artýracaûý ileri sÿrÿlmÿßtÿr (9-11). Cinsel su larda laboratuar imkanlarý ve multidisipliner bir alýßma olmasýnýn gerekliliûi, hizmet birimlerinin saûlýk yapýlanmasý i inde deûerlendirilmesini ka ÝnÝlmaz kýlmaktadýr. Cinsel su larda olgularýn pek oûunda fiziksel bulgu bulunmamasý ve psikiyatrik deûerlendirme ihtiyacý duyulmasý, multidisipliner yaklaßýmýn gerekliliûini gšstermesi a ÝsÝndan šnemlidir. Anabilim DalÝnda dÿzenlenen raporlarda, mevcut raporlara ek olarak, olgularýn %13.4 (85)ÕŸnde diûer anabilim dallarýndan konsÿltasyon istenmesi, konsÿltasyon istenen 85 olgunun 51(%60)Õinin cinsel su lar ve adli psikiyatriyi ilgilendiren olgular olmasý, fiziksel bulgularýn yaný sýra ruhsal boyutunda ele alýnmasýnýn šnemine ißaret etmektedir. Anabilim dalýmýz bu iki baßlýktaki konularla ilgili olarak psikiyatri veya ocuk psikiyatrisi konsÿltasyonu istenmesi gerekliliûi doûrultusunda tutum belirlemektedir. Adli psikiyatriyi ilgilendiren konularda, anabilim dalýna mÿracaat eden olgularýn sayýsal azlý- ÛÝ, Psikiyatri ve ocuk Psikiyatrisi anabilim dallarýnda kazanýlan deneyime de olumsuz etki yapabilecektir. AT Anabilim DalÝÕndan šlÿ muayenesi ve otopsi ißlemlerinde yararlanýlmamasý nedeni ile Þube MŸdŸrlŸÛŸ ile karßýlaßtýrma ßansÝ olmamýßtýr. KocaeliÕnde standartlara uygun olarak tanýmlanacak tek otopsi salonunun AT anabilim DalÝ bÿnyesinde olmasýna ve Adalet BakanlÝÛÝ ile protokol imzalanmasýna raûmen, Cumhuriyet SavcÝlÝklarÝ bu birimden nadiren yararlanmakta ve AT Anabilim DalÝ šûretim Ÿyeleri ok az sayýdaki otopside gšrevlendirilmektedir. Anabilim DalÝndan yalnýzca deprem sonrasý 11 mezarýn a ÝlmasÝ ve kimliklendirme ißlemlerinde yararlanýlmýßtýr. Anabilim DallarÝnÝn kuruluß ve alt yapý projelerinin tamamlanarak rutin hizmet verecek duruma gelmesi gerektiûi (6) vurgulanmakta ise de, adli makamlar tarafýndan anabilim dallarýndan yeterince yararlanma isteûi olmadýûý sÿrece, yapýlanlarýn gereksiz bir yatýrým haline dšnÿßme olasýlýûý ka ÝnÝlmazdÝr. ATKÕndaki otopsilerin, %87.2Õsinin morg ihtisas dairelerinde yapýldýûý(2), baßka bir alýßmada ise morg ihtisas dairesindeki otopsilerin %46.7Õsinin evre il ve il e- lerden geldiûi bildirilmißtir(12). Hastanelerde olußturula- 13
Cilt 8, SayÝ 1, 2003 cak morg ihtisas daireleri, CMUKÕta tanýmlanan hizmetin gereklerini yerine getirmenin yaný sýra eûitime de katký saûlayacaktýr. Üdari anlamda da morg ihtisas dairelerinin kurulmasý hizmet verilen alanýn genißlemesini saûlayacak, birinci basamak hekimlerinin otopsi yapmasýnýn šnÿne ge ebilecek bir yapýlanma olacaktýr. TŸm bunlar adli týp hizmetlerinin adliye binalarýnda deûil, saûlýk sistemi i inde yapýlanmasý gerekliliûini ißaret eden gšstergelerdir (2,11). Adli týp hizmetlerinin daûýlýmýna bakýldýûýnda; ilk sýrada yaralanmalara baûlý adli raporlarýn, ikinci sýrayý adliyede alýßanlarýnýn ve yakýnlarýnýn muayenelerinin aldý- ÛÝ belirlenmißtir. Sonu lar, adli týp uzmanlarýnýn kurum hekimliûi gšrevini de ŸstlendiÛini gšstermektedir (Grafik 3). TŸrkiye genelindeki bir alýßmada, bazý ßube mÿdÿrlÿklerinde bu muayenelerin adli týp hizmetlerinden daha yÿksek olduûu bildirilmißtir(2). Kocaeli Adliyesinde daire tabibi olmasýna raûmen bu hizmetin ikinci sýrada yer almasý dikkat ekici bulunmußtur. Adli týp uzmaný sayýsýnýn ve daûýlýmýnýn yetersizliûi nedeni ile adli olgularýn adli týp uzmanlarý dýßýndaki hekimler tarafýndan verilmek zorunda olduûu belirtilmektedir(3-7). Adli týp uzmaný sayýsýnýn bu gÿn TŸrkiyeÕdeki tÿm otopsileri yapacak sayýda olduûunu dÿßÿnmekteyiz. Hatta patoloji uzmanlarýnýn sayýsý da dÿßÿnÿldÿûÿnde otopsilerin pratisyen hekimlerce yapýlmasýnýn temel sebebinin, adli týbbi hizmetleri veren birimlerin yapýlanma sorunlarý ve Cumhuriyet SavcÝlarÝnÝn ATKÕda gšrev yapan adli týp ve patoloji uzmanlarýndan yeterince yararlanmamasý ve yararlanma konusunda aba sarf etmemesi olduûu sšylenebilir. SONU AT anabilim dalýnýn rutin adli týp hizmetinde yeterince gšrev almadýûý belirlenmißtir. Adli týbbi olaylarýn deûerlendirilmesinde AT Anabilim DallarÝndan uygun ßekilde hizmet alýnmasý eûitime yapacaûý katkýnýn yaný sýra ATKÕnda gšrev yapan adli týp uzmanlarýnýn iß yÿkÿnÿ de hafifletecek, adli olgularla pratisyen hekimlerin karßýlaßma sýklýûýný azaltacaktýr. Ancak, Adalet Sistemi, bu gÿnkÿ ißleyiß yapýsý ile adli týp a ÝsÝndan, bu gÿnÿ ve geleceûi riske eden bir durumdadýr. KAYNAKLAR 1. Adli TÝp Üßleyißinin DeÛerlendirilmesi Raporu. Adli TÝp UzmanlarÝ DerneÛi (ATUD), 2003, Üstanbul. 2. olak B,Etiler N, Bi er. Adli TÝp Hizmetleri Kim TarafÝndan SunulmaktÝr/ SunulmalÝdÝr? : SaÛlÝk BakanlÝÛÝ mý? Adalet bakanlýûý mý? Toplum ve Hekim Dergisi, TŸrk Tabipleri BirliÛi YayÝn OrganÝ, Mart-Nisan 2004;19(2);131-8. 3. Kšk AN, GŸraksÝn A, ÜnandÝ T, ankaya H. Erzurum Ül SÝnÝrlarÝ Ü indeki SaÛlÝk OcaklarÝnda Gšrev Yapan Hekimlerin Adli TÝp Üle Ülgili Bilgi DŸzeylerinin SaptanmasÝ. Toplum ve Hekim, TŸrk Tabipleri BirliÛi YayÝn OrganÝ, MayÝs -Haziran 1997; 12(79); 7-10 4. FincancÝ Þ K. TŸrkiyeÕde ve DŸnyada Adli TÝp EÛitimi. 1.Adli Bilimler Kongresi KitabÝ, Adana, 12-15 Nisan 1994; 52-54. 5. Sala in S, Tuncer Ü, Erko ak EU. TŸrkiyeÕde Mezuniyet ncesi ve Mezuniyet SonrasÝ Adli TÝp EÛitiminin SorunlarÝ. Adli TÝp Dergisi 1993; 8(1-4);17-22. 6. Sala in S, ekin N, zdemir MH, Kalkan Þ. Mezuniyet ncesi Adli TÝp EÛitimi AlmÝß Ûrencilere Yšnelik Bir anket alýßmasý. Adli TÝp BŸlteni 1997; 2(1):21-24. 7. olak B, Bi er, GŸndoÛmuß N, Etiler N. Kocaeli Ülinde Adli Gšrev ve Pratisyen Hekimler. Adli TÝp Dergisi 2001: 15( 2), 36-45. 8. Barut u N, Yavuz MF, etin G. Cinsel SaldÝrÝ SonrasÝ MaÛdurun KarßÝlaßtÝÛÝ Sorunlar. Adli TÝp BŸlteni. 1999;4(2):41-53. 9. ekin N, Hilal A, Bilgin N, Alper B, GŸlme M, Savran B, SarÝca AD. AdanaÕda AÛÝr ceza MahkemesiÕne YansÝyan Cinsel Su larýn Üncelenmesi. Adli TÝp BŸlteni 1998;3(3):81-5. 10. Dokgšz H, YanÝk A, GŸnaydÝn U, BŸtŸn C, Sšzen Þ. Cinsel SaldÝrÝ iddiasý ile gelen 18 yaß ŸstŸ olgularýn muayene sÿre ve sonu larýnýn deûerlendirilmesi. Adli TÝp Dergisi 2001;15(4):2-16. 11. GŸlmen MK, ekin N, Hilal A, Alper B, Sala in S. lkemizde adli týp uygulamalarýnda bilirkißilik sisteminin etik ilkeler a ÝsÝndan tartýßýlmasý. Adli TÝp BŸlteni 1998;3(2), 57-60. 12. Hilal A, ekin N, Karanfil R. Adli Otopsilerin Belirli Merkezlerde YapÝlmasÝnÝn GerekliliÛi. Ü inde; YÝllÝk Adli TÝp ToplantÝlarÝ Sunular KitabÝ (Eds: CantŸrk G. AÛrÝtmÝß H.) 2002; 322-325. 13. KatkÝcÝ U. SivasÕda adli otopsiler (1990-1995): Demografik veriler ve otopsiyi yapan hekimin šzellikleri. Adli TÝp BŸlteni 1997; 1:3-6. Ületißim Adresi: Yrd. Do. Dr. Baßar olak Kocaeli niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp AD. Tel: 0 262 2335981/ 1509 e-mail: colakbasar@hotmail.com 14