Deniz Taşımacılığı ve İskenderun Limanları Prof.Dr.Okan TUNA
Limanları Etkileyen Makro Gelişmeler
Küresel Ekonomi, Ticaret ve Denizyolu Ticareti Konteyner ticaret büyümesi, liman konteyner elleçlemesini de arttırmıştır. Toplam liman hareketinde aktarmaların payı 1980 lerde % 10 dan 2007 yılında % 27 lere yükselmiştir Konteynerize ticaretin ikiye katlanarak 2016 yılında 287 milyon TEU, 2020 yılında ise 371 milyon TEU ya ulaşacağı tahmin edilmektedir (Drewry Shipping Consultants, 2007; UNCTAD, 2008). Artan konteynerize ticaret hacimleri dünya konteyner filosu ve küresel liman elleçleme kapasitesi için olduğu gibi, çoklu (intermodal) taşıma ve hinterland bağlantıları için de ip uçları vermektedir.
Teknolojik Gelişmeler Gemi kapasitelerinin büyümesi, yeni nesil limanların yüksek su çekimine (draft) sahip rıhtım ve yaklaşım kanallarına sahip olmalarını gerektirmektedir. Gemi kapasitelerindeki artış ve gemi başına elleçlenen konteyner sayılarının artması, yeni nesil limanların konteynere özgü elleçleme ekipmanları, daha geniş depolama alanları ile daha gelişmiş hinterland ulaşım ağlarına sahip olmasını zorunlu kılmaktadır. Limanların otomasyona geçmesi, insan gücüne göre çok daha verimli çalışan bilgisayar kontrollü elektro-mekanik liman işletim sistemlerinin gelecekte tüm saha operasyonlarında insan gücünün yerini alacağını göstermektedir.
Politik/Yasal Gelişmeler Emniyet boyutunda 2004 ortasından beri bireysel bayrak devletlerine ilaveten çeşitli organlar gemilerin ve liman tesislerinin ISPS Kod a uyumunu takip etmektedir. Konteyner Güvenlik İnisiyatifi (CIS) yüksek riskli konteynerleri, Amerika daki varıs yerlerine gelmeden önce denizaşırı limanlarda belirlemek ve denetlemek için ABD Gümrük ve Sınır Koruması (CBP) İnisiyatifidir. Benzer düzenlemeler AB için de sözkonusudur Deniz çevresi ile ilgili düzenlemeler; deniz kirliliği (MARPOL), gemi yakıt emisyonları, balast suyu yönetimi, gemi geri dönüşümünden oluşmaktadır.
Politik/Yasal Gelişmeler Gemi emniyeti ve kalitesi ile ilgili düzenlemeler; Liman Devleti Kontrolü ve SOLAS ın yenilenmesi, gemilerin uzun dönemli takibinden oluşmaktadır. Son 10 yılda birçok devlet rekabet hukuku altında tarifeli deniz taşımacılığını ele alış biçimini yeniden gözden geçirmişlerdir. Avrupa Birliği beli bir süreliğine konferanslar ve discussion agreements lar için blok muafiyetleri gözden geçirme süreci yaşamıştır. Dünyada devletlerin giderek serbestleştirme politikaları uygulamaları neticesinde, liman özelleştirmelerine genel ilgi düzeyi sürekli artmaktadır.
Tedarik Zinciri, Lojistik ve Intermodal Taşımacılık Yönetimindeki Gelişmeler Gemi barındırma işlevi artık bir liman için ikincil önemdedir. Asıl önemli olan, yükü düşük maliyetle, seri biçimde, güvenli ve kaliteli olarak ulaşım sistemleri arasında aktarabilmektir. Liman sistemi sadece ulaştırma sisteminin bir unsuru değil, aynı zamanda üretim ve lojistik sisteminin de temel alt sistemi bir alt sistemi olarak görülmektedir. Limanlar lojistik bir merkez olarak rol almakta ve uluslar arası tedarik zincirlerinin önemli bir unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.
Limanları Etkileyen Mikro Gelişmeler
Liman Müşteri ve Kullanıcıları Taşıtanlar; uluslararası yüklemeleri için kesintisiz bir dağıtım kanalı arayışı içerisindedirler. Bu çerçevede, limanların önemli bir rolü de mamul veya hammaddelerin dağıtım kanalı içerisinde kesintisiz akışını sağlamalarıdır. Taşıtanlar, maliyetleri düşürüp hizmet kalitesini arttırabilmek için müşterilerinin ihtiyaçlarına anında yanıt verme, stoksuz üretim, lojistik dış kaynaklama vb stratejilere yönelmişlerdir. Limanlar da, tüm bu gelişmelere ayak uydurabilmek ve ek gelirler elde edebilmek için, yeni yatırımlar yanı sıra, geleneksel liman hizmetleri dışında maliyet düşürücü ve hizmet kalitesini arttırıcı birtakım katma değerli lojistik hizmetlere yönelmiştir.
Limanlar Arasındaki Rekabet Limanlar, mevcut gemi işletmelerini kaybetmemek ve yeni gemi uğrakları elde edebilmek için esas olarak konteyner gemi işletmeleri ve onların oluşturdukları yeni örgütlerden gelen baskılara boyun eğmek zorunda kalmışlardır. Diğer yandan taşıyıcıların yeni sefer stratejileri ve yeni gelişen çoklu taşıma ağları (intermodal networks) limanların mevcut hinterlandlarını kaybetmelerine ve rollerinin değişmesine yol açmıştır. Bu durum çeşitli düzeylerde liman rekabetine yol açmıştır.
Liman Tedarikçilerindeki Gelişmeler Elleçleme ekipmanları ve teknolojileri üreten firmalar, limanlara hem terminal sahasında, hem de kıyıda bir dizi gelişmiş elleçleme olanakları sunabilmektedirler. Bilişim olanakları üreten teknoloji ve yazılım şirketleri, limanların daha verimli, etkin ve kaliteli hizmetler sunabilmeleri için elektronik veri değişimi, gerçek zamanlı ve tam zamanlı takip sistemleri, komputerize ve otomotize edilmiş elleçleme sistemler ve olanaklar sağlayabilmektedirler. Bu tür olanaklar limanlarda terminal operasyonlarının optimizasyonu ve kapasite kullanımını arttırırken, daha etkin ve kaliteli hizmetler sağlama olanağı vermektedirler.
Akdeniz Bölgesi ve İskenderun
Küresel Ticaret Blokları ve Nüfusları (2010)
Türkiye nin Koridorlar İçindeki Yeri Türkiye nin Uluslararası Ulaştırma Koridorları Kapsamındaki Konumu Türkiye Dışından Geçen Ulaştırma Koridorları * Trans-Sibirya Ulaştırma Koridoru (Rusya-Çin) * Kuzey-Güney Koridoru (Rusya-İran-Hindistan) Türkiye Üzerinden Geçen Ulaştırma Koridorları Karayolu Ağları * E-Karayolu Projesi (AGR) * Asya Otoyolu (Asian Highway) * Trans-Avrupa Kuzey Güney Otoyolu Projesi (TEM) Demiryolu Ağları * E-Demiryolu Projesi (AGC) * Trans-Asya Demiryolu Ağı (TAR) * Trans-Avrupa Demiryolu Projesi (TER) Çok Modlu Ulaştırma Koridorları * E-Kombine Taşıma Ağı (AGTC) * Pan-Avrupa Ulaştırma Koridorları (PETrC) * Avrupa-Kafkasya-Asya Ulaştırma Koridoru (TRACECA)
Dünya Konteyner Trafiği (2007) Los Angeles 8 Milyon TEU Dubai 10 Milyon TEU Pire 1,5 Milyon TEU Pusan 12 Milyon TEU
Türkiye (2030) Türkiye 30 Milyon TEU
İskenderun (2030) İskenderun? TEU
Türkiye deki Limanlar ve Yük Tiplerine İlişkin Talep Tahmini ve Kapasite Analizi Marmara Bölgesi 2030 Tahmini (Ort) Mevcut Kapasite Kapasite Farkı Konteyner (TEU) 13,098,320 5,238,197-7.860.123 Genel ve Dökme Yük (Ton) 200,967,589 118,185,000-82,782,589 Sıvı Kimyasal Yük (Ton) 63,314,147 49,261,000-14,053,147 Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 480,194 1,050,000 569,806 Ro-Ro Kabotaj (Adet) 1,714,316 250,000-1,464,316 Otomobil (Adet) 5,673,034 1,789,230-3,883,804 Ege Bölgesi 2030 Tahmini (Ort) Mevcut Kapasite Kapasite Farkı Konteyner (TEU) 4,539,989 1,705,101-2,834,888 Genel ve Dökme Yük (Ton) 77,818,977 42,930,810-34,888,167 Sıvı Kimyasal Yük (Ton) 46,950,593 36,362,889-10,587,704 Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 95,908 50,000-45,908 Otomobil (Adet) 265,176 200,000-65,176 Akdeniz Bölgesi 2030 Tahmini (Ort) Mevcut Kapasite Kapasite Farkı Konteyner (TEU) 10,015,515 1,907,000-8,108,515 Genel ve Dökme Yük (Ton) 139,670,042 54,574,052-85,095,990 Sıvı Kimyasal Yük (Ton) 63,795,770 54,510,000-9,285,770 Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 230,999 130,000-100,999 Karadeniz Bölgesi 2030 Tahmini (Ort) Mevcut Kapasite Kapasite Farkı Konteyner (TEU) 2,170,230 505,000-1,665,230 Genel ve Dökme Yük (Ton) 65,729,245 53,725,000-12,004,245 Sıvı Kimyasal Yük (Ton) 5,381,525 2,912,000-2,469,525 Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 274,929 449,800 174,871 TÜRKİYE TOPLAMI 2030 Tahmini (Ort) Mevcut Kapasite Kapasite Farkı Konteyner (TEU) 29,824,054 9,355,298-20,468,756 Genel ve Dökme Yük (Ton) 484,185,854 269,414,862-214,770,991 Sıvı Kimyasal Yük (Ton) 179,442,035 143,045,889-36,396,146 Ro-Ro Dış Ticaret (Adet) 1,082,031 1,679,800 597,769 Ro-Ro Kabotaj (Adet) 1,714,316 250,000-1,464,316 Otomobil (Adet) 5,938,210 1,989,230-3,948,980 Kıyı Yapıları Master Planı, 2011
Akdeniz Bölgesi Konteyner Taşımacılığı İhtiyaç Duyulan Kapasiteler ve Yatırım Zamanları Liman 2030 Yılı Liman Tipi 2008 Yılı Yük Hacmi (TEU) Açıklanan teorik kapasite (TEU) Ulaşabileceği teorik kapasite (TEU) Port Akdeniz Uğrak Liman 66,878 200,000 675,984 Mersin Ana Liman 887,918 1,687,000 2,119,770 İskenderun Uğrak Liman 0 10,000 714,619 Akdeniz Toplam 954,796 1,897,000 3,510,373 Yeni Mersin Ana Liman 0 11,400,000* 2030 yılı bölgesel yük hacmi (TEU) İlave kapasite İhtiyacının başlayacağı yıl 10,015,515 2013 Kıyı Yapıları Master Planı, 2011
Akdeniz Bölgesinde Elleçlenecek Yerel ve Kara Transit Konteyner Tahmini (TEU) Kötümser Ortalama İyimser 2015 1,300,404 1,365,996 1,433,114 2020 1,862,273 2,013,093 2,171,048 2025 2,557,694 2,833,517 3,129,242 2030 3,421,363 3,877,221 4,377,664 Kıyı Yapıları Master Planı, 2011
Akdeniz Bölgesinde Elleçlenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU) Kötümser Ortalama İyimser 2015 2,015,818 2,694,621 3,374,951 2020 3,210,835 4,373,078 5,542,454 2025 5,431,856 6,857,343 8,302,733 2030 8,645,443 10,015,515 11,430,173 Kıyı Yapıları Master Planı, 2011
Bölgesinde 2015-2030 Yılları Arasında Elleçlenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteynerin Tahmini Grafiği (TEU)
Sonuç
İskenderun İçin Liman Yönlü Stratejik Bir Kurgu ALTYAPI TALEP LOJİSTİK ÜS ARZ İDARİ YAPI