Kompost karışım demektir.

KOMPOST NEDİR? Kompost karışım demektir. Katı atık organik bileşenlerinin, özellikle mutfak ve bahçe atıklarının kontrol edilen şartlar altında biyolojik ayrışmasıdır. ş Atık maddeler tam stabil (kararlı) hale getirilmeden kısmen kararlı halde tutulurlar. Organik maddelerin tamamen ayrışıp mineralleşmesine imkan verilmez ve kompostun daha sonra kullanılacağı toprakta bir besin kaynağı ğ olması sağlanır. ğ Genellikle mutfak ve bahçe artıkları ile atık kağıtlar kompostlaşabilirler. Kompostlaştırma ile organik katı atıklar toprak şartlandırıcısı olarak kullanılan ve humusa benzeyen yarı kararlı bir ürüne dönüştürülürler. 1/ 43

Kompostlaştırma; Asırlardan beri ülkemiz dahil doğu ülkelerinde çiftçilerin bilip uyguladıkları bir prosestir. Büyük ve küçükbaş hayvanların ahır ve ağıllarında hayvanların altına serilen ot ve samanlar zaman zaman toplanarak dışarıya alınır. Bunlara ev çöpleri, tarla ve bahçelerden toplanan otlar ilave edilip karıştırılır ve karışım nemli tutularak kompostlaşmaya tâbi tutulur. Hindistan da bu yöntemi gören İngilizg subayları prosesi Avrupa ya taşımışlar ve kompostlaştırma 20 yüzyılın 1. yarısında uygulanmaya başlamıştır. Çöplerin 3-4 metrelik yığınlar yerine 1,5-2 metre yükseklikte yığılmasının, zaman zaman karıştırılmasının ve su ilave edilmesinin uygun olacağı belirlenmiş. 2/ 43

KOMPOSTLAŞTIRMA Karbon, kimyasal enerji, protein, azot tiçeren organik madde Azot ve diğer besi maddelerini içeren mineraller Su Mikroorganizmala Ham maddeler Su Isı CO 2 Kompost yığını Karbon, kimyasal enerji, azot, protein, humuslu organik madde; mineraller; su; mikroorganizmalar Bitmiş kompost O 2 3/ 43

1. Anaerobik Kompostlaştırma: Kompost elde etmede çevreye hoş olmayan kokular yayılır, proses çok uzun zamanda tamamlanır ve dışarıdan ısı verilmesi de gerekebilir. Anaerob usulle kompost üretilmesi halinde katı atıkların sıcaklığı aerob kompostlaştırmada olduğu gibi 50 70ºC ye kadar çıkamaz. Aerob kompostlaştırma sözü edilen sıcaklıkta patojen mikroorganizmaların i ölümüneü yol açtığından ğ evsel katı atıkların kompostlaştırılmasında tercih sebebidir. 2. Aerobik Kompostlaştırma: ş Aerob hal kokusuz ve çevreyi rahatsız etmeyen bir prosestir. Aerob yöntem daha yaygındır. yg Çünkü aerob kompostlaştırmada, 1. Kötü kokular çıkmaz. 2. Fermantasyon süresi kısadır. 3. Patojen mikroorganizmalar ölür. Ancak aerob yöntem sürekli oksijen temini ve nem kontrolü yanında dikkat ve itina gerekmektedir. kt 4/ 43

Biyolojik Reaksiyon Üç Kademede Gerçekleşmektedir: 1) Bakteriler şeker, glikoz, nişasta gibi çabuk ayrışan organik maddeleri kısa sürede ve kuvvetli bir ısı çıkışı ile parçalarlar. 2) Mantar, maya veaktinomisetler, özellikle selüloz, lignin, yağ ğ ve reçine gibi bileşikleri daha uzun bir sürede parçalarlar. 3) Mineralizasyon son kademe olup kompostlaştırmada istenmeyen bir safhadır. 5/ 43

KOMPOSTLAŞTIRMAYA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 1) Dane Çapı 2) C/N Oranı 3) Mikrobiyal Özellikler 4) Sıcaklık k 5) ph 6) Su Muhtevası 7) Havalandırma 6/ 43

Kompostlaştırmaya Etki Eden Faktörler Parametre Aralık Tavsiye Edilen Karbon azot oranı (C/N) 20:1-40:1 25:1-30:1 Nem muhtevası % 40-65 % 50-60 Oksijen konsantrasyonu > % 5 >> % 5 Partikül boyutu (cm çap) 0,32-1,27 Değişir ğ ş ph 5,5-9,0 6,5-8,0 Sıcaklık (ºC) 43-65 54-60 7/ 43

8/ 43

Komposttaki Mikroorganizmaların Faaliyet Gösterdiği Optimum Sıcaklıklar MİKROORGANİZMA CİNSİ OPTİMUM SICAKLIK (ºC) Bakteriler 10-60 Mezofil bakteriler 10-45 Termofil bakteriler 50-60 Mantarlar 20-30 Aktinomisetler 30-40 Protozoerler 40 9/ 43

KOMPOSTLAŞTIRMA KADEMELERİ 1. Ayırma 2. Parçalama (Öğütme) 3. Fermantasyon 4. Olgunlaştırma için depolama 10 / 43

1. Ayırma Cam, metal, seramik, tabii kauçuk, plastik, taş, kül ve cüruf gibi katı atık bileşenleri kompost olamadıklarından prosesin başlangıcında hemen çöpten ayrılmalıdır. Kompostlaşamayan maddelerin önemli bir kısmı bir hammadde kaynağı olarak değer taşımaktadır. 11 / 43

2. Parçalama (Öğütme) Öğütme sonucu elde olunan tanelerin çok küçük olması hava girişini iişi i azalttığından ğ arzu edilmez, bu nedenle parçalama sonucu oluşan tane boyutu 2-5 cm arasında kalmalıdır. Heterojen olan katı atığı homojen hale getirmektedir. 12 / 43

3. Fermantasyon Fermantasyon, bir maddenin bakteriler, mantarlar ve diğer mikroorganizmalar aracılığıyla, genellikle ısı vererek çürümesi olayıdır. Öğütmeden hemen sonra yığın haline getirilen çöpler veya bir çürütücü reaktöre konan katı atıklarda bakteri faaliyeti artar ve fermantasyon başlar. 13 / 43

4. Olgunlaştırma İçin Depolama Taze kompost depolanma için yeterli olacak kadar kararlı hale geldiği kanaatini i veriyorsa, bu kompost kaba uygulamalara, yani büyük ölçekli tarımda arazi ıslahında, düşük kaliteli toprakların tarıma elverişli hale getirilmesinde kullanılır. Bazı kompost tesislerinde kompost elenmektedir. Elenmişş ince kompost bahçe ve çiçek üretiminde kullanılmaktadır. Uygun şekilde kompost olmuş katı atıklar istenmeyen durumlara yol açmadan uzun süre depolanabilirler. Uzun süre açık havada depolama sonunda nem oranı azalan kompost içinde mikroorganizma faaliyeti çok yavaşlamış olduğundan kompost içinde yan ürünler ortaya çıkmaz. 14 / 43

KOMPOSTLAŞTIRMA YÖNTEMLERİ 1. Açıkta kompostlaştırma 2. Kapalı kompostlaştırma 15 / 43

1. Açıkta Kompostlaştırma Asfalt veya beton kaplı zemin üzerine olduğu gibi dökülen katı atıklar 6 ay ila bir sene sonra elenmektedir. Elek altına geçenler kompost olarak kullanılmaktadır. Bu, kompost üretiminin en basit yoludur. Katı atıkları 1,5-2 metre yükseklikte yığmak, ğ bunları yükleyici y ile (loderle) zaman zaman aktararak havalandırmak ve su vermek kompostlaşma süresini azaltmaktadır. Kompost üretiminde kompostlaşma süresini kısaltan, daha masraflı bir yöntem, kompost kümelerinin havalandırma kanalları üzerine yığılması ve kümelerin alttan havalandırılmasıdır. 16 / 43

2. Kapalı Kompostlaştırma Katı atıklar kapalı hücre veya reaktör içinde tutularak karıştırılmakta, havalandırılmakta, su püskürtülmekte veya arıtma çamuru ilave edilmektedir. Böylece fermantasyon süresinin azaltıldığı ileri sürülmektedir. 17 / 43

KOMPOST HAKKINDAKİ HÜKÜMLER Yıllık kapasite 200 tondan büyük olan kompost tesislerinde; 1) Kompost tesisi havalandırılarak çalıştırılıyorsa, emilen havanın filtreden geçirilmek suretiyle temizlendikten sonra atmosfere verilmesi, 2) Kompost sahasından toplanan sızıntı suyu kompostun ıslatılması için kullanılmıyorsa, sızıntı suyu arıtıldıktan sonra alıcı ortama verilmesi ve bu konuda Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin alıcı ortam standartlarına uyulması, 3) Tesise gelen katı atıklar için ön depolama ve dengeleme görevi yapan ön deponun (bunker) kapalı olması, 4) Kompost tesislerinin i i yeraltı ve yerüstü ü su kaynaklarının kl koruma alanı içine inşa edilmemesi, 5) Yerleşim alanlarına l en yakın mesafenin 1000 metre olması gerekir. 18 / 43

Kompostun Toprakta Kullanılabilmesi İçin ç (TKKY); a) C/N oranının 35dendahabüyükolması halinde kompost reaksiyonunun optimum şartlarda cereyan edebilmesi için reaktörde komposta azot beslemesinin yapılması, b) Kompostun, organik madde muhtevasınınkurumaddeninenaz% 35 ioranında olması, c) Piyasaya y sürülen kompostun su muhteva oranının % 50 yi geçmemesi, d) Piyasaya sürülen kompost içinde, cam, cüruf, metal, plastik, lastik, deri gibi seçilebilir maddelerin toplam ağırlığın % 2 sini geçmemesi, e) Üretilen kompostun ağır metal muhtevaları, en az altı aylık aralarla, ihtiva ettikleri kurşun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, cıva ve çinko yönünden analizlerinin yapılması, f) Kompostun kullanılacağı toprağın, EK II-A daki Toprak Analiz Belgesi nde yer alan parametre analizlerinin on iki ayda bir belgelendirilmesi, g) Toprak ve kompost numunelerinin usulüne ve tekniğine uygun olarak alınması ve tüm kütleyi temsil edici olması, h) Toprak analizleri sonucu, topraktaki ağır metal içeriklerinin EK I-A(a) da yer alan değerleri aşması halinde söz konusu toprakta kompostun kullanılmaması, ı) Kompostun toprakta 10 yıllık ortalama esas alınarak her yıl uygulanması halinde, ağır metaller itibari ile toprağa verilen yükün EK I-C de verilen değerleri aşmamasış gerekir. 19 / 43

KOMPOSTLAŞTIRMA NEDEN GEREKLİDİR? Katı atıkların geri dönüşümü ve geri kazanımı müzakere sürecinde olduğumuz Avrupa birliği normları gereği zorunludur. 2020 yılında düzenli depolanabilecek evsel atık miktarının 1995 yılı seviyesinin % 35 ini aşamayacakş olması sebebi ile organik içerikli katı atıkların en uygun geri kazanım yolu kompostlaştıma metodudur. 20 / 43

KOMPOST VE GERİ KAZANIM TESİSİNİN KURULUŞ AMACI Organik atıklardan, toprak zenginleştirici gübre (kompost) üreterek çevre ve ekonomiye fayda sağlamak. Katı atıklar içinde mevcut geri kazanılabilecek atıkları, ekonomiye kazandırmak. Depolama sahalarının ömrünü uzatmak. Park bahçe, mezarlıklar ve bunun gibi birimlerden gelen dal, budak, ot ve yabani bitkilerin kompostlaştıma sürecinde kullanılmasını sağlamak. 21 / 43

İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSTAÇ Ç A.Ş. Ş KOMPOST VE GERİ KAZANIM TESİSİ Tesis Türk-Alman konsorsiyumu tarafından yapılmıştır 2001 de işletmesine başlanmıştır. Tesisin montajından itibaren İSTAÇ A.Ş. işletmeyi yürütmektedir. 22 / 43

Kompost ve Geri Kazanım Tesisi Yılda 200.000 ton organik atık* işlenerek; 26.000 ton kompost, 18.000 ton örtü toprağı üretilmektedir. Evsel atıkları elle ayrıştırarak Yılda 6.000 ton plastik metal ve kağıt malzemeyi geri kazanılmaktadır. k (*) Kompost tesisinin toplam yıllık atık işleme kapasitesi 365.000 ton a ulaşmıştır. Kömürcüoda Depolama Sahasında, 2000 ton/gün kapasitede geri kazanım tesisi ve çıkan organik atıkları işleyecek Açık Kompost Tesisi nin geri kazanım bölümü tamamlanmış olup, atık alımına başlanmıştır. 23 / 43

Kompost ve Geri Kazanım Tesisi 1.000 ton/gün kapasiteli Kompost tesisi ile organik menşeli atıklar kompostlaştırılarak geri kazanılmaktadır. Aynı zamanda plastik ve metal türevli malzemelerin de geri kazanımı sağlanmaktadır. ğ Tesise Giren Atık Miktar 160.000 Fermantasyona Giren Atık 82.000 Toplam Geri Kazanım 6.000 Atık (Çıkan ve İşlenmemiş) ş) 72.000 Fermantasyon Sızıntı Suyu 9.000 0-15 mm Kompost 26.000 15 mm üzeri 18.000 24 / 43

KOMPOST ve GERİ KAZANIM TESİSİ AKIM ŞEMASI KATI ATIK KABUL İŞ MAKİNESİ İLE ÖN AYRIŞTIRMA İSTENMEYEN KABA ATIKLARIN AYRILMASI ELEKLERDE ELEME 80 mm < KATI ATIK 80 mm > KATI ATIK Organik içeriği yüksek FERMANTASYON ELLE AYIKLAMA SON ŞARTLANDIRMA DEPONİYE GİDEN KATI ATIK 25 / 43

Kaba Malzeme Ayırma Parçalama ( öğütme ) Fermantasyon Son elekten geçirilmesi Olgunlaştırma için depolama Geri kazanılabilir maddelerin toplanması 26 / 43

ATIK KABUL Aktarma istasyonlarında, s nd seçilmiş mahalle ve beldelerin l atıklarının n ayrılan taşıma araçlarına yüklenir. Evsel ve organik içerik ağırlıklı atıkların tesise gelir. Dolayısıyla mahallelerden atıkların toplanması büyük önem arzetmektedir. Tesise gelen atıklar her ne kadar seçilmeye çalışılsa da kaba atıklardan tamamen kurtulmak mümkün olmamaktadır. Bunlar tesis konveyörlerini tıkayarak, iş güçü, zaman ve malzeme kaybına sebep olmaktadır. 27 / 43

KABA ATIKLARIN AYRILMASI Çöp kabul alanına dökülen bu atıklar, ön ayıklamadan geçirilerek kaba malzemelerden ayrılır. İş makineleri tarafından konveyör bantlar yolu ile, atıklar tambur eleklere gönderilir. 28 / 43

PARÇALAMA Tambur elekler içindeki bıçaklar ile, çöp poşetlerinin yırtılıp atıkların elek ee içine edökülür üü Tambur eleğin eğimli dönüşü ile, organik atıklar 80 mm lik elekten alt konveyöre aktarılır. 29 / 43

FERMENTASYON 80 mm elek altına dökülen atıklar fermentasyon hollerine gönderilir. Sekiz bölümden oluşan holün birinci bölümüne dökülen atıklar, her hafta bir sonraki bölüme aktarma makinası ile aktarılır. elek üstü %46 geri kazanılan maddeler elle ayırma 77000 teka/yıl (%74 * ) uzaklaştırma biyofiltre fermentasyon kaybı (%49 * ) %25 %20 %18 %16%13 %8 ilave su (%22 * ) (23000 t/yıl) Kaba kompost (18870 t/yıl) EKA (142000 t/yıl) %54 Ø15mm elek Ø80mm elek manyetik (%36 * ) ayırma 37000 t/yıl yonga (%4 * ) (4000 t/yıl) hava sızıntı suyu (%15 * ) (15000 t/yıl) İnce kompost (18130 t/yıl) 30 / 43

FERMENTASYON-2 Fermantasyon ünitesi, her biri 8 bölümden oluşan birbirine paralel iki holden oluşur. Her iki holün ilk bölümlerine serme makinası ile max. 2 m yüksekliğinde organik atık serilir. Her bir bölümde birer hafta kalan atıklar kompost aktarma makinası ile bir sonraki bölüme aktarılır. Fermentasyon bölümündeki kompost aktarma makinesi 31 / 43

FERMENTASYON-3 Her bir bölümde kompost aktarma makinası aracılığığ ile su verilen organik atıkların nem oranları, aktarma sonrası numune almak suretiyle ölçülür ve takip edilir. 1., 2., ve 3. bölümlerde basınçlı havalandırma sistemi ile hava verilirken 4., 5., 6., ve 7. bölümlerde emme havalandırma sistemi ile organik atıkların havası emilir. 8. bölümde su verilmeyen organik atıklar 8. hafta sonunda komposta dönüşür. C/N oranı kompostlaştırmada önemli bir parametre olduğundanbuoranı artırmak için saman, kuru ot, dal ve budak gibi atıklar her alana ilave edilir. Patojen bakterilerin ölmesi ve filizlenebilir tohumlarınimhaedilmesiiçinatıkların en az 3 gün 65-70ºC ye ulaşması sağlanır. biyofiltre ilave su 45-60 o C 55-70 o C 45-50 o C kompost hava sızıntı suyu 32 / 43

FERMENTASYON-4 Tesise gelen budama atıkları ot ve çim gibi malzemelerin l yongalama makinesinde parçalanarak havalandırmayı kolaylaştırmak üzere fermentasyon hattına ilave edilir. 33 / 43

İZLEME ve KONTROL Aktarma sırasında, numune alınarak hesaplanan miktarda su verilir. Fermentasyon sonucu ısı açığa çıkması ve bakteri faaliyetlerinin hızlanır. Tesisin tüm faaliyetlerinin (start-stop) kumanda odasından takip edilip yönetilir. 34 / 43

FERMENTASYON ve OLGUNLAŞMA Sıcaklığın,patojen ğ bakterilerin ve bitki tohumlarının ölmesi için 65 O C üzerine çıkar. Fakat 70 derecenin üzerinde bakteri ölümü başlayacağından,verilen hava miktarının ayarlanır ve sıcaklığın kontrolü yapılır. 8. hafta 8. bölüme gelindiğinde d sıcaklığın ğ 40 derecenin altına indirilir. ili 8. hafta sonunda çıkan ürünün 15 mm lik elekten elenir. Bu eleme ile 0-15 mm kompost ürünü elde edilir. Kompost ürününün İ.B.B. park ve bahçeler müdürlüğüne gönderilir. 15 mm elek üzeri kompost artığı ise depolama sahalarında örtü toprağı olarak kullanılır. 15 mm elek altı kompost ürünü 15 mm elek üstü kompost artığı 35 / 43

BİYOFİLTRE 8 bölümlük holün,yoğun fermentasyon olan ilk 3 bölümünden, fanlar vasıtasıyla emilen kötü kokulu havanın, biofiltrelere gönderilir. Ağaç dallarıyla dolu olan biofiltrelerde, kötü kokulu havanın biyolojik olarak arıtıldıktan sonra atmosfere verilir. Fermentasyondan çıkan sızıntı suları tankerler ile depolama sahası havuzun taşınır. 8 Haftalık proses sonrasında sıcaklığı ğ 40 C nin altında ve nemi de %35 olan ürün elde edilir. 36 / 43

GERİ KAZANIM BÖLÜMÜ 80 mm elek altına geçemeyen atıklar, geri kazanım amacıyla ayıklama bölümüne gönderilir. Ayıklama bölümünde değerlendirilebilir atıklar elle ayrılır. 37 / 43

GERİ KAZANIM BÖLÜMÜ-2 Ayıklama bölümünde pet şişe, plastik, poşet, aluminyum, teneke malzemeleri elde edilir. Geri kazanılan bu malzemeler balyalama ve preslemeden sonra piyasaya satılır. Kurulan Granül Tesisi ile pet ve plastikler değerlendirilerek daha yüksek k bedellerle l piyasaya satılacaktır. 38 / 43

DEĞERLENDİRİLEMEYEN ATIKLAR Ayıklama bölümünden gelen ve tüm işlemlerden geçtikten sonra değerlendirilemeyen ğ atıklar depolama sahasına gönderilmekteydi. Ancak inşası tamamlanmış olan RDF tesisi ile bu atıklardan çimento fırınlarında kullanılmak üzere alternatif yakıt üretilecektir. RDF Tesisi Depolamaya gönderilen atıklar 39 / 43

40 / 43

41 / 43

42 / 43

43 / 43