BURHANETTİN DURAN
Analiz Niçin İhtiyaçtır? Siyasal vesayetlerinden kurtulmuş, ekonomisi büyüyen, kronik toplumsal sorunlarını çözüme kavuşturmuş ve bölgesinde itibarı artan bir Türkiye nin önündeki en önemli mesele küresel bir aktöre dönüşebilme meselesidir. Türkiye nin küresel bir aktöre dönüşebilmesi, ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda sağlayacağı atılımlar yanında bölgesinde düzen kurucu bir güç olarak varlık gösterebilmesine bağlıdır. Türkiye bugün ciddi imkanlar yanında hatırı sayılır meydan okumalarla da karşı karşıyadır. Türkiye nin bu meydan okumalarla yüzleşebilmesi ve sahip olduğu fırsatları kalıcı kazanımlara dönüştürebilmesi her şeyden önce analiz kapasitesini geliştirebilmesine bağlıdır. Gerek ülke içindeki gerek çevredeki yapısal sorun alanlarını doğru tespit edebilmenin, muhtemel krizleri öngörebilmenin ve yönetebilmenin de yolu budur. Tanıklık ettiğimiz tarihsel dönem Türkiye nin analiz kapasitesini ve analiz kültürünü geliştirmesini zorunlu kılmaktadır. Söz konusu zorunluluğun en temel dinamikleri ise şunlardır. 1) Bölgesel düzenin kurulması hedefi yeni Türkiye yi büyük sorunlarla ve meydan okuyucu gündemlerle karşı karşıya bırakmaktadır. 2) Arap devrimleri Kuzey Afrika ve Ortadoğu için çok sancılı bir dönüşüm dönemi başlatmıştır. Türkiye uzun süre bölgedeki eski ve yeni sorunlarla uğraşmak durumunda kalacaktır. Bu sorunların hem Türkiye nin iç siyasetini hem de genel dış politikasını belirleyecek etkileri olmaktadır. 3) Türkiye nin yaşadığı son on yıllık dönüşümün kalıcı olabilmesi bu analiz kapasitesinin ve kültürünün geliştirilmesini gerektirmektedir. Analiz, ister siyasal analiz, ister siyasa analizi, isterse de risk analizi boyutları ile olsun, sosyo-politik gerçeklik zemininde inandırıcılık, öngörü, yeni politika inşası ve insan yetiştirme ihtiyaçlarını karşılayacak en önemli araçtır. 2023 Türkiye sinin vizyonu ve ihtiyaç duyulan aktivist insan sermayesi bir analiz kültürü oluşturmayı gerekli kılmaktadır. Söz konusu analiz kapasitesinin ve kültürünün geliştirilmesi noktasında stratejik düşünce kuruluşlarının oldukça merkezi bir payı vardır. ABD, İngiltere ve Almanya gibi Batılı güçlerin kendilerine mahsus düşünce kuruluşu geleneğine sahip olduklarını, buna mukabil ülkemizde bu geleneğin henüz oluşmadığını söylemek gerekir. Türkiye, bu bağlamda kendi ihtiyaçlarına yönelik bir gelenek oluşturmak durumundadır. 2
Bir Düşünce Kuruluşu Ne Yapar? 16 Ağustos 2013 Düşünce kuruluşları, bugün Türkiye nin, karşı karşıya kaldığı meydan okuyucu gündemlerle sağlıklı bir biçimde yüzleşebilmesi ve elindeki imkanları kalıcı kazanımlara dönüştürebilmesi için şu faaliyet alanlarına odaklanmak durumundadır. 1) Stratejik analiz ve öngörü 2) İlgili kurumlar bazında gerçekleştirilecek stratejik planlama 3) Planlamaya dayalı olarak politika önceliklerini belirleme 4) Kapasite geliştirme ve insan kaynaklarını seferber etme. Bir düşünce kuruluşunun öncelikli hedefi hiç kuşkusuz kamuoyunu ve siyaseti etkilemektir. Bunu yapmanın ise 3 temel aracı vardır. 1) Stratejik düşünce 2) Güvenilir araştırma 3) Etkili bir iletişim planı Bir düşünce kuruluşu, en temelde a) sorun alanlarını tespit etme, b) siyasa alternatifleri oluşturma ve c) belirli bir fikrin savunuculuğunu üstlenmek üzere faaliyette bulunur. Kimi düşünce kuruluşları bu 3 alanda birden faaliyette bulunurken, kimi düşünce kuruluşları 2, kimisi ise tek bir alanda faaliyette bulunur. Köklü ve etkili düşünce kuruluşlarının her 3 alanda faaliyette bulunduğunu görebiliriz. Bununla birlikte bu kurumlar, belirli bir fikrin savunuculuğunu yaparken güvenilir araştırma lardan hareket etmektedir. Bu durum, bir düşünce kuruluşu için en önemli sermaye olan kurumsal güvenirliliğin oluşması için de elzemdir. SETA nın Konumu Ne Olmalıdır? SETA kurulduğu günden bugüne ülkemizin düşünce kuruluşu geleneğine olumlu katkılarda bulunmuştur. Yaptığı faaliyet ve ürettiği metinlerle gerek ulusal, gerek uluslararası ortamlarda nitelikli temsillere imza atan SETA, yeni dönemin ihtiyaçlarına uygun olarak daha donanımlı ve güçlü bir hale gelmek durumundadır. SETA, araştırmaya dayalı analiz ve analize dayalı çözüm önerisi mottosu ekseninde yeniden yapılandırılmalıdır. Bu çerçevede öncelikleri yeniden belirlenmeli ve kapasitesi geliştirilmelidir. SETA, AK Parti liderliğince kendisine yüklenen anlam ve biçilen önem nedeniyle bugün Türkiye deki diğer düşünce kuruluşlarından çok daha fazla sorumlulukla karşı karşıyadır. Bu itibarla SETA devletin kritik kurumlarına nitelikli analist yetiştiren bir tür mega düşünce kuruluşu olarak çalışmak durumundadır. SETA nın her şeyden önce bu rolü ile Türkiye deki diğer düşünce kuruluşlarına yol gösteren hatta yönlendiren bir konumda olması gerekmektedir. 3
Hangi Adımlar Atılmalı? Bu sorumluluğun gerektirdiği yapılandırmaya bağlı olarak yeni şubelerin ve temsilciliklerin açılması düşünülmelidir. İstanbul, Londra, Brüksel, Berlin ve Moskova gibi yeni şubelerin belirli bir konsept etrafında açılması yerinde olacaktır. Bunların yanında SETA nın gerek Türkiye nin çevresinde artan sekter ve etnik çatışmaların doğurduğu güvenlik sorunları ile başa çıkabilmesi, gerek yeni Türkiye nin inşası sürecinde ihtiyaç duyacağı insan malzemesinin oluşturulması, gerekse de sağlıklı toplumsal ve siyasal iletişim kanallarının tesisi adına oluşturulacak politikalara anlamlı katkılar sunabilmesi için bazı yeni çalışma alanlarının ihdas edilmesi yararlı olacaktır. Bu çerçevede Grand strateji birimi: Uzun dönemli gelecek senaryolarının ve stratejik dönüşümlerin analizi (Ankara) Stratejik analiz birimi: Düşünce kuruluşlarının hedeflerine ve dünyasına yönelik çalışmalar, stratejik analiz nasıl yapılır eğitim programı (Ankara) Güvenlik çalışmaları birimi: Artan güvenlik sorunlarının tespiti, risk analizleri, Ortadoğu orduları, istihbarat birimleri, sivil-asker ilişkileri, silahsızlanma (Ankara) Çatışma çözümleri birimi: Bölgedeki mevcut ve muhtemel çatışma konu ve taraflarının analizi; Mezhep çatışmaları, Çözüm süreci, gezi parkının sonuçları ve yönetilmesi, Sünni, Selefi-Şii, Alevilik vs. (İstanbul) Medya ve iletişim birimi: Siyasal iletişim, etkili medya kullanmı, siyasal kampanya çözümlemeleri, medya etnografisi (medyada kim, kimdir, kim kiminledir çalışmaları), analizlerin farklı kitle iletişim ortamlarında savunulabilmesi için gerekli medya eğitimleri (İstanbul) Bölgesel gençlik birimi: Türkiye den ve çevresindeki bölgelerden seçilecek gençlik gruplarının siyasi eğitim programlarının düzenlenmesi, networklerin kurulması (İstanbul) Bu öneriler ışığında SETA şubelerinin yapılanması şu şekilde yapılabilir: Ankara: İç siyaset, dış politika, güvenlik. İstanbul: Medya ve iletişim, ekonomi-finans, gençlik çalışmaları Kahire: Ortadoğu da demokratikleşme, İslamcılık, mezhep çatışmaları, sivil-asker ilişkileri Berlin: Avrupa daki Türklerin sosyal ve siyasal durumlarının iyileştirilmesi, islamofobya Brüksel: AB ile ilişkiler, NATO Londra: Finans ve enerji piyasası Moskova: Orta Asya, enerji güvenliği. Bütün bu şube yapılanmalarının sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi için öncelikle merkezin 4
İsim Önerileri Aşağıdaki isimler, farklı düzey ve yoğunluklarda katkı verebilecek, alanında öne çıkmış, ortak bir dil ve birliktelik ruhu oluşturulabilecek nitelikteki isimlerdir. Medya ve İletişim: Doç. Dr. Fahrettin Altun (İstanbul Şehir Güvenlik Çalışmaları: Prof. Dr. Yılmaz Çolak (Polis Akademisi) Grand Strateji: Doç. Dr. Ali Resul Usul (İstanbul Ticaret Çatışma Çözümü: Prof. Dr. Medaim Yanık (İstanbul Şehir Bölgesel Gençlik çalışmaları: Dr. Kerem Kınık (Yeryüzü Doktorları) Ortadoğu da Demokratikleşme ve İslamcılık: Doç. Dr. Ahmet Uysal (Marmara Dış Politika ve Ortadoğu: Prof. Dr. Kemal İnat (Sakarya, Doç. Dr. Ali Balcı (Sakarya İç Siyaset: Doç. Dr. Bünyamin Bezci (Sakarya, Yrd. Doç. Dr. Nebi Miş (Sakarya 5