YATIRIM TEŞVİK BELGESİ İLE RÖDOVANS SÖZLEŞMESİNE BAĞLI YATIRIMLARDA İNDİRİMLİ KURUMLAR VERGİSİ UYGULAMASI Kenan AKBULUT * 35 ÖZ Yatırım teşvik belgesi kapsamında alınan mal ve ürünler, sahibine fiyat avantajının yanısıra birçok farklı imkanı da beraberinde sunmaktadır. Benzer şekilde rödovans sözleşmesi de sahibine madencilik faaliyeti yapma hakkını tanımaktadır. Söz konusu iki belge kapsamında yatırım yapan girişimlerin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi kapsamında indirimli kurumlar vergisi uygulamasından yararlanıp/yararlanmayacağı ise uygulamada cevaplanması gereken konular arasında önem arz etmektedir. Anahtar Sözcükler: Yatırım Teşvik Belgesi, Rödovans Sözleşmesi, Yatırım 1. GİRİŞ Bilindiği üzere yatırım teşvik belgesi (YTB), yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın bu değerler ve tespit edilen şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkânı sağlayan bir belgedir. Rödovans sözleşmesi ise alınan maden arama ve işletme ruhsatlarının, ruhsat sahiplerince üçüncü kişilere maden sahalarının işletilmesinin devredilmesi için yapılan sözleşmedir. Bu çalışmamızda hem yatırım teşvik belgesine hem de rödovans sözleşmesine bağlı olarak gerçekleştirilen yatırımlarda indirimli kurumlar vergisinin uygulanıp uygulanmayacağı konusu, yatırım teşvik belgesi ve rödovans sözleşmeleri hakkında bilgi verilerek açıklığa kavuşturulacaktır. 2. YATIRIM TEŞVİK BELGESİ VE TEŞVİK SİSTEMİNİN KAPSAMI Yatırım teşviklerinden faydalanabilmek için desteklenen konularda yatırım yapılması ve yapılacak bu yatırım için Ekonomi Bakanlığınca düzenlenmiş/ onaylanmış yatırım teşvik belgesine sahip olunması gerekmektedir. Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmemiş yatırımların teşvik tedbirlerinden faydalanması mümkün bulunmamaktadır. 35 * Defterdarlık Uzmanı Makale Geliş Tarihi: 24.08.2016 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 26.10.2016 EYLÜL - EKİM 2016 281
Ülkemizdeki teşvik sistemi 5 farklı uygulamadan oluşmaktadır: Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Öncelikli Yatırımların Teşviki Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki Asgari sabit yatırım tutarı, uygulamaların türüne göre belirlenmiştir. Genel Teşvik Sistemi nde asgari sabit yatırım tutarı; 1. ve 2. bölgelerde 1 milyon TL, 3., 4., 5. ve 6. bölgelerde 500 bin TL dir. Bölgesel Teşvik Uygulamaları için asgari sabit yatırım tutarı; 1. ve 2. bölgelerde 1 milyon TL den, diğer bölgelerde ise 500 bin TL den başlamak üzere desteklenen her bir sektör ve her bir il için ayrı ayrı belirlenmiştir. Büyük Ölçekli Yatırımlar için asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL den başlamak üzere sektörüne göre farklı büyüklüklerle tanımlanmıştır. Stratejik Yatırımlar için asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL dir. Türkiye nin yeni Yatırım Teşvik Programı, 15 Haziran 2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile yürürlüğe girmiş; Kararın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar da 2012/1 sayılı Tebliğ ile belirlenmiştir. Türkiye nin 2023 vizyonu ile üretim ve ihracat odaklı büyüme stratejisi bakımından büyük önem taşıyan yeni yatırım teşvik programı, kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak; Tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, Üretimi ve istihdamı artırmak, Uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma-geliştirme içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımları özendirmek, Uluslararası doğrudan yatırımları artırmak, Bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltmak, Kümelenme ve çevre korumaya yönelik yatırımları özendirmek, Amaçlarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Yeni Yatırım Teşvik Programının sağladığı desteklere ilişkin uygulama, 1 Ocak 2012 tarihinden sonra müracaat edilmek suretiyle teşvik belgesine bağlanan tüm yatırımlar için geçerli olan bir sistemdir. Yatırım teşvik belgesi alabilecek kişiler şu şekilde sıralanabilir; 282 EYLÜL - EKİM
Gerçek kişiler, adi ortaklıklar, sermaye şirketleri, kooperatifler, iş ortaklıkları, Kamu kurum ve kuruluşları, Kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları, Dernekler ve vakıflar, Yurt dışındaki yabancı şirketlerin Türkiye deki şubeleri Yatırım teşviklerinden faydalanabilmek için desteklenen konularda yatırım yapılması ve yapılacak bu yatırım için Ekonomi Bakanlığınca düzenlenmiş/ onaylanmış yatırım teşvik belgesine sahip olunması gerekmektedir. Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmemiş yatırımların teşvik tedbirlerinden faydalanması mümkün bulunmamaktadır. Öte yandan, teşvik belgesi düzenlenebilmesi için yapılacak müracaatlarda aşağıda belirtilen belgeler aranır: Yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişilerce imzalı müracaat dilekçesi, Yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişilere ait noter tasdikli imza sirküleri veya kamu kurumları, şahıs şirketleri ve gerçek kişiler için imza beyannamesi. Her sayfası yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişilerce imzalı ve kaşeli yatırım bilgi formu, taahhütname ve makine-teçhizat listeleri, Ekonomi Bakanlığına yapılacak müracaatlarda, dört yüz Türk Lirası tutarındaki meblağın Bakanlık Döner Sermaye İşletmesine ait hesaba yatırıldığına dair belge; yerel birimlere yapılacak müracaatlarda, yukarıda belirtilen meblağın yüz Türk Lirası tutarındaki kısmının ilgili yerel birim hesabına yatırıldığını gösterir belge ile bakiye kısmının Bakanlık Döner Sermaye İşletmesi hesabına yatırıldığına dair belge, Firmanın ortaklık yapısı, sermaye miktarı ve faaliyet konuları açısından nihai durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Sicil Gazetesi aslı veya noterden veya sicil merciinden tasdikli örneği, Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak müracaatlar hariç olmak üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Türkiye genelinde Sosyal Güvenlik Kurumuna muaccel olmuş prim ve idari para cezası borçlarının bulunmadığına veya tecil EYLÜL - EKİM 2016 283
ve taksitlendirildiğine ya da yapılandırıldığına ve yapılandırmanın bozulmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili birimlerinden alınacak yazı veya Kurumun elektronik bilgi iletişim ortamından alınacak barkodlu çıktı. 2872 sayılı Çevre Kanununa istinaden, sadece ÇED Yönetmeliği eki listelerde yer alan Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı şartı aranması gereken yatırım konuları için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan alınan Karar veya Karara ilişkin yazı, Yatırımın Karakteristiğine Bağlı Olarak Teşvik Belgesi Talebinde Bulunulmadan Önce İlgili Mevzuatı Gereği Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarından Alınması Gereken Bilgi ve Belgeler, Stratejik yatırımlar için ayrıca, yatırım yapılacak konu ile ilgili olarak Karar ın 8 inci maddesinde belirtilen kriterler ile ilgili teknik, mali ve sektörel analiz ve hesaplamaları içeren fizibilite raporu 3. YATIRIM TEŞVİK BELGESİ KAPSAMINDA SAĞLANAN DES- TEK UNSURLARI Yatırım teşvik belgesi kapsamında sağlanan destek unsurlarına özetle bakacak olursak; Katma Değer Vergisi İstisnası: Teşvik belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için katma değer vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır. Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teşvik belgesi kapsamında yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır. Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin, yatırım için öngörülen katkı tutarına ulaşıncaya kadar, indirimli olarak uygulanmasıdır. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Ekonomi Bakanlığınca karşılanmasıdır. Gelir Vergisi Stopajı Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için belirlenen gelir vergisi stopajının terkin edilmesidir. Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. 284 EYLÜL - EKİM
Sigorta Primi (İşçi Hissesi) Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. Faiz Desteği: Faiz Desteği, teşvik belgesi kapsamında kullanılan en az bir yıl vadeli yatırım kredileri için sağlanan bir finansman desteği olup, teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70 ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belli bir kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Yatırım Yeri Tahsisi: Teşvik Belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilmesidir. Katma Değer Vergisi İadesi: Sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk Lirasının üzerindeki Stratejik Yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen KDV nin iade edilmesidir. 4. RÖDOVANS SÖZLEŞMELERİ Rödövans, maden ruhsat sahalarının hukuku uhdesinde kalmak kaydıyla hak sahibi tarafından sözleşme ile özel veya tüzel bir kişiye bir süre tahsis edilmesi durumunda maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya tüzel kişinin esas ruhsat sahibine istihsal ettiği beher ton maden için ödemeyi taahhüt ettiği meblağ olarak tarif edilmektedir. Madenlerin yönetilmesi aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Anayasa nın 168 inci maddesine göre; devlet madenlerin arama ve işletme hakkını belli bir süre için gerçek ve tüzel kişilere devredebilmektedir. Bu devir mülkiyet devri niteliğinde olmayıp, madenler özel mülkiyete konu olamamaktadır. Madenlerin arama ve işletmesi hakkı devirleri ruhsat adı verilen idari izinde gerçekleşmektedir.( http://rodovans.nedir.com/) Rödovans sözleşmesinde rödovansçı, maden ruhsatına konu alanın tamamında veya bir kısmında kullanma hakkına sahip olmayacaktır. Rödovansçının bu kullanma hakkı, madencilik faaliyeti yapmak yetkisini içerir. Bu yetkiye dayanılarak maden sahasında ocak, kuyu ve galeriler açabilir ve sondaj yaparak maden varlığını tespit edebilir ve bulduğu madeni çıkarabilir.(topaloğlu, 2001 : 250) EYLÜL - EKİM 2016 285
Ruhsat sahibi, rödovansçıya sahada maden işletmesi için gerekli bütün ortamı sağlamakla zorunludur. 3213 sayılı Maden Kanunu ve diğer mevzuat uyarınca ruhsat sahibi tarafından yerine getirilmemesi gereken yükümlülüklerinde ruhsat sahibince gerçekleştirilmesi gerekir. Ruhsat sahibi yükümlülüklerini yerine getirmezse, bu durum maden ruhsatının iptalini gerektirmektedir. Rödövansçı maden sahasını iyi bir şekilde işletme ve sözleşmede kararlaştırılan rödövans bedelini ruhsat sahibine ödemekle yükümlüdür. Rödövansçının maden sahasını, kuyuları ve galerileri iyi bir şekilde muhafaza etmesi ve emniyet tedbirlerini alma yükümlülüğü mevcuttur. Rödovans sözleşmesi, ruhsat sahibinin veya rödovansçının yukarıda anlatılan yasadan veya sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerine aykırı hareket etmesi nedeniyle sona erdirilebilir. Sözleşme hükümlerine aykırılık nedeniyle sona erdirme, karşı tarafa gönderilen fesih beyanı ile gerçekleşir. Fesih beyanı, bozucu ve yenilik doğuran hakkın kullanımı niteliğinde olduğundan karşı tarafa ulaştığı anda hüküm ve sonuçlarını doğurur. Rödovans Sözleşmesi süreli olarak yapılabilir. Bu süre normalde bir yıldan daha az olamaz. Rödovans sözleşmesinin süresi hiçbir şekilde işletme ruhsat süresini geçemez. Belirli bir süre öngörülmeyen rödovans sözleşmesini hem ruhsat sahibi hem de rödovansçı, diğer tarafa rödovansı sona erdirmek iradesini ulaştırarak rödovans sözleşmesinden kurtulabilir. Bunun için sözleşmeyi sona erdirmek isteyen taraf fesih bildiriminde altı aylık süre tanımak zorundadır. Başka bir deyişle, rödovans sözleşmesi, fesih bildiriminin karşı tarafa ulaştığı andan itibaren altı ay sonra sona erecektir. Belirli süreli rödovans sözleşmesi önceden öngörülmeyen, sözleşmenin devamını çekilmez hale getiren olaylar nedeniyle feshedilebilir. Bu nedene dayanılarak yapılacak fesih için de altı aylık fesih bildirimi süresine uyulmalıdır. Önemli olaylara pazarlama şartlarındaki değişiklik, cevherin istenen tenörde çıkmaması gibi olaylar örnek gösterilebilir. Önemli olay nedeniyle sözleşmenin feshi halinde sözleşmeyi fesheden taraf diğer tarafa, sözleşmeden elde edeceği yararın tam karşılığında tazminat ödemek durumundadır.(toplaoğlu, 2001 : 252) Ayrıca 2015 yılında yapılan değişiklikle Maden Kanununda Ek madde 7 ye Ruhsat sahipleri ile üçüncü kişiler arasında rödövans sözleşmeleri Bakanlığın iznine tabidir. İzin alınmaksızın yapılan rödövans sözleşmesi ile yürütülen madencilik faaliyetleri durdurulur. Kamu kurum ve kuruluşları ile iştirakleri hariç olmak üzere yer altı kömür işletmelerinde maden ruhsat sahipleri, ruhsat sahala- 286 EYLÜL - EKİM
rının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişiler ile üretim faaliyetlerine yönelik rödövans sözleşmeleri yapamaz. Aksi takdirde rödövans sözleşmesi ile yapılan madencilik faaliyetleri durdurulur. Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödövans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödövansçıya aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Maden Kanunundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz hükmü eklenmiştir. Söz konusu değişiklik ile rödovans sözleşmeleri Enerji ve Tabi kaynaklar Bakanlığının iznine bağlanmış, ayrıca yer altı kömür işletmelerinde maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişiler ile üretim faaliyetlerine yönelik rödövans sözleşmeleri yapamayacağı belirtilmiştir. Hukuki ve mali sorumlulukları rödövansçıya yüklenmiştir. 5. Yatırım Teşvik Belgesi İle Rödovans Sözleşmesine Bağlı Yatırımlar 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesinde; 1) Finans ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, taahhüt işleri, 16/7/1997 tarihli ve 4283 sayılı Kanun ile 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Kanun kapsamında yapılan yatırımlar ile rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlar hariç olmak üzere, bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen ve Hazine Müsteşarlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulur. (2) Bu maddenin uygulamasında yatırıma katkı tutarı, indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla yatırımların Devletçe karşılanacak tutarını, bu tutarın yapılan toplam yatırıma bölünmesi suretiyle bulunacak oran ise yatırıma katkı oranını ifade eder... Hükmüne yer verilmiş olup, maddede belirtilen şartları haiz olsalar dahi; Finans sektöründe faaliyet gösteren kurumlar, Sigortacılık sektöründe faaliyet gösteren kurumlar, İş ortaklıkları, Taahhüt işleri, 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar, EYLÜL - EKİM 2016 287
3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar, Rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlar İndirimli kurumlar vergisi kapsamı dışındadır. 6. SONUÇ 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi hükmü uyarınca Bakanlar Kuruluna tanınan yetki çerçevesinde belirlenen ve Ekonomi Bakanlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşılıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Sonuç olarak makalemizin konusu kapsamında ve ele alınan mevzuat hükümleri çerçevesinde yatırım teşvik belgesine konu olan yatırımların rödovans sözleşmesine bağlı olarak yapılan yatırım olması halinde indirimli kurumlar vergisi uygulamasından yararlanılması mümkün değildir. KAYNAKÇA http://rodovans.nedir.com/, [Erişim Tarihi:08.01.2016] T.C. Yasalar (15.06.1985). 3213 sayılı Maden Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18785 sayılı) T.C. yasalar (21.06.2006). 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi gazete (26205 sayılı) Topaloğlu, M. (2001), Rödovans Sözleşmesi; Hukuksal Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Türkiye 17 Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi nde sunulan bildiri. 288 EYLÜL - EKİM