Ticarette Standardizasyon: 98/11

Ticaret Müste arl ndan: Resmi Gazete tarih ve say : 03.04.1998-23306 Ticarette Standardizasyon: 98/11 Madde 1-06.02.1990 tarih ve 20425 say Resmi Gazete de yay mlanarak d ticarette zorunlu uygulamaya konulan TS/2410 Yemeklik Mantar Standard, Ekim 1976 yürürlükten kald larak, yerine Türk Standardlar Enstitüsü taraf ndan revize edilen ili ik TS/2410 Sebzeler-Yemeklik Kültür Mantar Standard, Kas m 1997 d ticarette zorunlu uygulamaya konulmu tur. Madde 2- Bu Tebli, Resmi Gazete de yay ndan 6 ay sonra yürürlü e girer. Madde 3- Bu Tebli i, Ba bakanl k D Ticaret Müste arl yürütür. 0-KONU, TAR F, KAPSAM SEBZELER-YEMEKL K KÜLTÜR MANTARI Bu standard, yemeklik kültür mantar n tarifine, s fland rma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz ekline dairdir. 0.2-TAR FLER 0.2.1-Yemeklik Kültür Mantar Yemeklik kültür mantar bitkiler aleminin Mycota ubesinin Eumycotina alt ubesine ait Basidiomycetes ndan, Agaricales tak ndan Agaricaceae familyas n Agaricus cinsinden kültürü yap lan, sap, apka ve kökleri olan, genellikle beyaz, bazen de krem, kemik renginde ve çok de ik hibritleri bulunan mantar türleridir ( ekil 1) 0.2.2-Mantar apkas Yatay kesiti daire, dikey kesiti elips eklinde olan, içinde lâmeller bulunan ve mantar n besin de eri aç ndan en de erli olan k sm r ( ekil 1). 0.2.3-Aç k apkal Mantar Mantar n üretim s ras nda yeterince havaland lma yap lmamas kültür odas n s cakl n yüksek olmas ve hasat n geciktirilmesi gibi nedenlerle apkan n aç larak lâmelleri görünür hale gelmi eklidir ekil 2). 0.2.4-Kapal apkal Mantar Uygun üretim artlar sa lanarak yeti tirilen, zaman nda hasat edilen ve lâmelleri görünmeyen mantar eklidir ( ekil 1). 0.2.5-Mantar Sap Silindir eklinde olup apkay ortama ba layan, destek görevi yapan, besin maddelerini apkaya ta yan, iletim elemanlar içeren, besin de eri apkaya göre daha dü ük olan k md r ( ekil 1). 0.2.6-Mantar Kökü

Mantar örtü topra ve komposta ba layan, kompostun içindeki besin maddelerinin mantar sap na ta nmas sa layan toprak alt k sm r ( ekil 1). 0.2.7-Kompost Kültür mantar n yeti tirilmesi için özel olarak haz rlanm, çürütülmü, mantar n istedi i belli oranlarda de ik besin maddelerini içeren fermantasyona u rad ktan sonra misellerin ekiminin yap ld, mantar n geli imini tamamlamaya yarayan çe itli maddelerin bir kar r. 0.2.8-Örtü Topra Kompost yüzeyine ç kan miselyumlar n mantar haline dönü mesine yard mc olan, nem tutma kapasitesi yüksek ve organik madde bak ndan zengin materyaldir. 0.2.9-Misel Ana kültürden bu day, çavdar, dar v.b materyale a lama veya s kültür yoluyla elde edilen ve mantar üretimi için komposta ekilen ço altma materyalidir. Ayr ca miseller mantar n beslenmesine yard m eden ve yüksek bitkilerdeki köklerin görevini yapan organlard r. 0.2.10-Ana Kültür Mantar sporlar n ya da doku parçalar n çimlendirilmesiyle haz rlanan, mantar n istenilen gen özelli ini ihtiva eden ve misel elde etmek amac yla ço alt labilen hibrit materyaldir. NOT-Mantar Hibritleri Agaricus bitorquis hibritleri W20, W2, K26, EH4, EH5, EH6, EH8, EH10, EH11, EH12, H32, K46, K32, LM455, LM 450, R20, R21, R34, EH 20, vb d r. Agaricus bisporus hibritleri A1, A2, U1, U3, X25, X30,A1B1, A2B2, X33, A2B1, A1B2, B344, B136, U3 - L1, B92, D649, S512, S130 vb d r. 0.2.11-Parmak zi Mantar hasad s ras nda dikkatsizlik nedeniyle, mantar apkas üzerinde parmakla ezikler meydana gelmesi olay r. (Böyle ezik mantarlar k sa zamanda renk de tirerek kahverengi lekeli görünüm al rlar). 0.2.12-Bozulma Mantar n hasat ve muhafaza hatalar nedeniyle su kaybederek buru mas, a nemli ortamda bulunmas ndan dolay da yumu amas, ek imesi ve ac la mas gibi durumlard r. 0.2.13- Hasarl Mantar 0.2.13.1-Hafif Hasarl Mantar Mantar n sap ve apka k sm nda meydana gelen ufak parçalanma, kopma, y rt lma gibi mekanik yaralanmalardan ve yanl toplamadan kaynaklanan parmak izlerinin görülmesi halidir. 0.2.13.2-A r Hasarl Mantar

Mantar n sap ve apka k sm nda büyük ölçüde kopma, y rt lma, ezilme olmas ve ayr ca apkan n saptan ayr lmas halidir. 0.2.14-Böcek Galerileri (Kanallar ) Mantar n sap ve apka k sm nda komposttan geçen zararl lar n larva veya pulplar bar nd rmak ve beslemek amac yla açt klar kanallard r. 0.2.15-Lâmel apkan n alt k sm nda d çevreden sapa do ru, radyal bir ekilde, dizilmi pembe çizgili sporlar n olu tu u bölümdür ( ekil 3). 0.2.16- kizlik ki mantar n yap k görünümü olup ekil bozuklu u olarak nitelendirilen durumdur. 0.2.17-Yabanc Madde Hasat edilmi mantar n üzerinde veya içinde gözle görülebilen ta, toprak, çöp, sap, canl veya ölü böcek gibi kendinden ba ka her türlü maddedir. 0.2.18-Y kanm Mantar Yemeklik mantar yabanc maddelerden temizlemek üzere, usulüne uygun ekilde örselenmeden kanm, kurutulmu ve so uk muhafazaya al nm halidir. 0.3-KAPSAM Bu standard, yemeklik kültür mantarlar kapsar, yenilebilir oldu u halde kültürü yap lmayan mantarlarla, zehirli mantarlar kapsamaz. 1-SINIFLANDIRMA VE ÖZELL KLER 1.1-SINIFLANDIRMA 1.1.1-Gruplar Yemeklik kültür mantarlar so uk i leme tâbi tutulup tutulmad na göre: -So utulmu, -So utulmam olmak üzere iki gruptur, 1.1.2-Tipler Mantarlar hibritlerine göre: -Beyaz apkal hibritler, -Krem-kemik renkli apkal hibritler

olmak üzere iki tipe ayr r 1.1.3-Türler Yemeklik kültür mantarlar : -Kapal apkal, -Aç k apkal olmak üzere iki türdür 1.1.4-S flar Yemeklik kültür mantarlar kalite özelliklerine göre: -Ekstra, -S f I, -S f II olmak üzere 3 s ft r. 1.1.5-Boylar Yemeklik kültür mantarlar apkan n çap na ve sap n uzunlu una göre: -Küçük, -Orta, -Büyük olmak üzere 3 boya ayr r. 1.2-ÖZELL KLER 1.2.1-Genel Özellikler Kapal apkal mantarlarda lâmeller aç lmam, pörsümemi, taze görünümlü, hasara ve renk de ikli ine u ramam, kararmam sap uçlar ndaki kökler kesilmi olmal, gözle görünür yabanc madde ve içerisinde zararl lara ait galeriler bulunmamal r. Aç k apkal mantarlarda ise bu özelliklere ilâve olarak lâmeller aç lm olmal r. 1.2.2-Grup Özellikler Tâze mantarlar TS 6316 1) ya uygun olarak haz rlanm olmal r. 1.2.3-Tip Özellikleri Hibrit mantarlar kataloglar nda belirtilen özelliklerde olmal r. 1.2.4-Tür Özellikleri

Madde 0.2.3 ve Madde 0.2.4 de verilen özelliklere uygun olmal r. 1.2.5-S f Özellikleri Yemeklik kültür mantarlar n s f özellikleri Çizelge 1 de verilmi tir. ZELGE 1Yemeklik Kültür Mantarlar n S f Özellikleri Ekstra f I f II Kapal apkal mantarlar apka çap 15-35 mm, sap uzunlu u en çok 20 mm, kökleri kesilmi, düzgün ekilli, renk de imi olmayan, hasars z, taze, bozulmam, usulüne uygun ekilde y kanm olmal, içerisinde yabanc madde bulunmamal r. apka çap 36-55 mm, sap uzunlu u en çok 25 mm, bozulmam olmal ve yabanc madde bulunmamal r. K sa sürede renk de ikli ine meydan vermeyecek zararlardan kaynaklanan hafif hasarlar olabilir. apka çap 55 mm den, sap uzunlu u 30 mm den büyük, bozulmam olmal ve ileri derecede renk bozuklu u görülmemelidir. Aç k apkal mantarlar apka en çok 65 mm çap nda, sap uzunlu u en ço 25 mm, kökleri temizlenmi, hafif hasarl olabilir. Bu s fa giren mantarlar bozulmam kararmam ve pörsümemi, olmal r. apka çap 65 mm den büyük, sap uzunlu u en ço 30 mm, bozulmam, pörsümemi, renk de ikli ine u ramam olmal r. apkadan kopmalar olabilir 1)Bu standard metninde at f yap lan standardlar n numaralar, yay m tarihleri, Türkçe ve ngilizce isimleri kapak arkas nda verilmi tir. 1.2.6-Boy Özellikleri Yemeklik kültür mantarlar n türlerine göre boy özellikleri, Çizelge 2 de verilmi tir. ZELGE 2- Kültür Mantarlar n Türlere Göre Boy Özellikleri (mm) Kapal apkal mantarlar Aç k apkal mantarlar Boylar apkan n çap Sap n uzunlu u apkan n çap Sap n uzunlu u Küçük 15-35 20 20-35 20 Orta 36-55 25 36-65 25 Büyük 55 den büyük 30 65 den büyük 30 1.3-TOLERANSLARI 1.3.1-Boy Toleranslar Ayn ambalâj içinde, bir alt ve bir üst boydan veya her ikisinin kar ndan toplam olarak kütlece % 5 tolerans tan r. f Toleranslar 1.3.2.1-Ekstra Bu s fta bir alt s fa giren yemeklik mantarlardan ayn ambalâj içerisinde kar ma oran kütlece % 5 i geçmemelidir.

1.3.2.2-S f I Bu s fta bir alt veya üst s fa giren yemeklik mantarlardan veya her ikisinin kar ndan ayn ambalâj içerisinde kar ma oran toplam olarak kütlece % 10 u geçmemelidir. 1.3.2.3-S f II Bu s fta genel özelliklere uymayan, fakat pazarlamaya ve tüketime elveri li olan yemeklik mantarlardan ayn ambalâj içerisinde kar ma oran kütlece % 10 u geçmemelidir. 1.3.3-Kapal apkal Mantarlar çin Özel Toleranslar Kapal apkal yemeklik mantar ambalâj içinde hafifçe aç lm mantarlar n miktar kütlece, ektrada % 10 u, di er s flarda % 20 yi geçmemelidir. 1.4-ÖZELL K VE MUAYENE MADDE NUMARALARI Özellik ve muayenelerle ilgili madde numaralar Çizelge 3 de verilmi tir. ZELGE 3- Özellik Ve Muayene Madde Numaralar ra No Özellik Madde No Özellikler Muayene Madde No 1 1.2.1 Genel Özellikler 2.2.2 2 1.2.2 Grup Özellikleri 2.2.2 3 1.2.3 Tip Özellikleri 2.2.2 4 1.2.4 Tür Özellikleri 2.2.2 5 1.2.5 f Özellikleri 2.2.2 6 1.2.6 Boy Özellikleri 2.2.2 7 1.3 Toleranslar 2.2.2 8 3.1 Ambalâj ve Ambalâj Malzemesi 2.2.1 9 3.2 aretleme 3.2 2-NUMUNE ALMA VE MUAYENELER Numune partiden al r. Grubu, tipi, türü, s, boyu ve ambalâjlar ayn olan ve bir defada muayeneye sunulan yemeklik kültür mantarlar bir parti say r. 2.1-NUMUNE ALMA Numune Çizelge 4 de verilen partiyi olu turan d ambalâj birimlerinin miktar na göre kar lar nda gösterilen say da ambalâj, a daki sistematik metot uygulanarak ayr r. Partiyi olu turan birim d ambalajlâr, birden ba layarak 1,2,3... N eklinde numaralan r. Herhangi bir ambalâjdan ba lanarak, ambalâjlar 1,2,3... eklinde N/n=r kadar say r. (N/n) bir tam say de ilse (r) tam say ya tamamlan r ve (r) inci ambalâj numune olarak ayr r. Sayma ve ay rma i lemi Çizelge 4 e göre ayr lmas gereken numune say na eri ilinceye kadar sürdürülür. Muayeneler, ayr lan bu ambalâjlar n her birinden tesadüfi olarak al nan bir ambalâj üzerinde yap r. Burada : N : Parti içindeki ambalâj say,

n : Numune olarak ayr lacak ambalâj say,d r. ZELGE 4- Numune Olarak Al nmak Üzere Ayr lacak Ambalâj Say Partideki Ambalâj Say (N) Numune Olarak Ayr lacak Ambalâj Say (n) 25 e kadar (25 dahil) 2 26-90 3 91-150 5 151-250 8 251-500 12 501-1200 18 1201 ve daha çok 22 2.2-MUAYENELER 2.2.1-Ambalâj ve Ambalâj Malzemesinin Muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesi gözle ve elle incelenerek muayene edilir. Sonuçlar n Madde 3.1 ve Madde 3.2 ye uygun olup olmad na bak r. 2.2.2-Yemeklik Kültür Mantar n Muayenesi Muayene, mantar, gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tart larak, ölçülerek ve tolerans uygunlu una bak larak yap r. Sonuçlar n Madde 1.2.1, Madde 1.2.2, Madde 1.2.3, Madde 1.2.4, Madde 1.2.5, Madde 1.2.6, Madde 1.3 ve Madde 3.2 ye uygun olup olmad na bak r. 2.3-MUAYENE RAPORU Muayene raporunda en az a daki bilgiler bulunmal r: -Muayenenin yap ld yerin, muayeneyi yapan n ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlar, görev ve meslekleri, -Muayene tarihi, -Numunenin tan lmas, -Muayenede uygulanan standardlar n numaralar, -Sonuçlar n gösterilmesi, -Muayene sonuçlar de tirebilecek faktörlerin mahzurlar gidermek üzere al nan tedbirler, -Uygulanan muayene metotlar nda belirtilmeyen veya zaruri görülmeyen, fakat muayenede yer alm olan i lemler, -Standarda uygun olup olmad, -Rapor tarih ve numaras,

-Mal n standarda uygun ç kmas halinde ihracatç ya verilecek denetleme (kontrol) belgesinin geçerlilik süresi mantar 0-3ºC da muhafaza edilmek kayd yla 7 gündür Mantarlar n depolama s cakl na göre dayan m süreleri Çizelge 5 de verilmi tir. 3-P YASAYA ARZ Yemeklik kültür mantarlar piyasaya ambalâjl olarak arz edilir. 3.1-AMBALÂJ Küçük ambalâjlar için kullan lan ambalâj malzemesi, mantar n d tan görünmesini engellemeyen nitelikte tabak, kutu, po et vb. kaplarda ambalâjlanmal, her ambalâjdaki mantar kütlesi 200, 400, 500, 1000 gram olmal, büyük ambalâjlar 10 kg m geçmemelidir. Ancak al n talebi üzerine kurallara uyulmak art yla de ik büyüklüklerde ambalâjlar yap labilir. Ambalâj yap nda kullan lan her çe it malzeme, temiz, kokusuz, mantar n özelli ini bozmayan, insan sa na zarar vermeyen özellikte ve yeni olmal, üzerine yaz lan yaz da kullan lan mürekkep ve boya, etiketlerin yap lmas nda kullan lan yap insan sa na zararl olmamal ve yaz taraf ürünle do rudan temas etmemelidir. Ambalâj kaplar birkaç yerden delinerek mantar n kararmas engellenmeli ve k sa sürede ambalâjlanmal r. 3.2- ARETLEME Küçük ve büyük ambalâjlar üzerine konulacak etikete a daki bilgiler okunakl olarak silinmeyecek ve bozulmayacak ekilde yaz lmal veya bas lmal r. -Firman n ticari ünvan veya k sa ad, adresi, varsa tescilli markas, -Bu standard n i aret ve numaras, (TS 2410) -Parti numaras, -Üretim tarihi, -Mal n ad -Grubu, tipi, türü, s, boyu, -Büyük ambalâjdaki küçük ambalâj say ve kütleleri, -Firmaca tavsiye edilen son kullanma tarihi veya raf ömrü. hraç mallar nda bu bilgiler yabanc dille de yaz labilir. Bunlar n d nda reklam olarak ambalâj içindekilere ayk ve al yan lt olmamak art ile ba ka yaz ve resimler de konulabilir. 3.3-TA IMA VE MUHAFAZA Ambalâjl yemeklik kültür mantarlar, s cakl 5ºC den daha yüksek veya 0ºC dan daha dü ük yerlerde muhafaza edilmemeli, ya mur ve güne alt nda b rak lmamal, bu artlarda yüklenip bo alt lmamal r. ZELGE 5- Depolama S cakl ve Dayanma Süreleri Depolama s cakl (Cº) Dayanma Süresi (gün)

0-3 5-7 4-9 2-3 10-14 1-2 15-16 1 NOT - Bu standardda yer almayan hususlarda özel mevzuat hükümlerine göre i lem yap r. EK L 1 - Kapal apkal Mantar EK L 2 - Aç k apkal Mantar

EK L 3 - Lâmellerin Görünü ü YARARLANILAN KAYNAKLAR 1-GÜNAY A. ve Ark 1984 Mantar yeti tirme, Çay Matbaas 2-VAN GRIENSEN, JD. 1988 The cultivation Of Mushroom, Darlington Mushroom Laboratories Ltd England 3-VEDDER, P.J.C 1978 Modern Mushroom Growing, Hauser Champignon Kulturen AG Gossau-Zurch, Switzerland. 4-I IK,E. ve Ark. 1987 Mantar, TAV, Yalova