.. ELEKİK DEVESİ anım-: Üreteç, Sigorta, Anahtar, Alıcı (yük) ve İletkenden oluşan akımın geçtiği yola elektrik devresi denir. anım-: Üreteçten çıkan akımın; Sigorta, Anahtar, Alıcı (yük) ve İletkenden geçerek tekrar üretece gelmesi için izlediği yola elektrik devresi denir. A. Devre Elemanları. ÜEEÇ (Batarya, Kaynak): Elektrik devresindeki alıcıların çalışabilmesi için gerekli olan elektrik enerjisini üreten elemandır. Üreteç çitleri şunlardır. Doğru akım kaynakları : Pil, Akümülatör, Dinamo, Gün Pili. Alternatif akım kaynakları : Alternatör NO: Elektrik enerjisi denilince akla elektrik akımı gelmekte. Elektrik akımı ise elektrik geriliminden kaynaklanmaktadır. Öyleyse biz herhangi bir yolla elektrik gerilimi elde ettiğimizde bunun anlamı aslında elektrik enerjisi ürettiğimizdir. Gerilim Üretme Yöntemleri:. İndüksiyon (Manyetik alan )Yoluyla : Dinamo ve Alternatör (barajlarda). Kimyasal Etki Yoluyla.: Pil, Batarya, Akü. şık Yoluyla : Gün Pili 4. sı Yoluyla...... : ermo Kupl = ermo Eleman 4. Sürtünme Yoluyla.: NO: Bütün bu üretim şekillerinde - Pozitif yükler bir kutupta ve negatif yükler bir kutupta sürekli kalıyorsa bir DOĞ GEİLİM - Kutupların yük cinsleri (polaritesi) sürekli değişiyor ise bir ALENAİF GEİLİM Üretiliyor demektir. ----------------------------------------------------. ALC (Yük): Elektrik enerjisini başka enerjilere çeviren elemanlara alıcı denir. Ör: Ütü akımı ısıya çevirir ( Yükü) Lamba akımı ışığa çevirir ( Yükü) Motor akımı hareket enerjisine çevirir (L Yükü) ----------------------------------------------------
. İLEKEN: Kaynak ve yük arasında elektrik akımının dolaşımını sağlamak için Bakır, Alüminyum gibi metallerden yapılan elemandır. NO: Elektrikli yüklerin beslenmesinde kullanılan iletkenler rastgele seçilmez. Örneğin KONLADAKİ Priz sortilerinin beslenmesinde en az,5 mm, Lamba sortilerinin beslenmesinde en az,5mm kesitinde YALKANL BAK iletkenler kullanılır. Doğada buluna her maddenin, iletken kabloların (tellerin) ve elektrik aygıtlarının bir direnci vardır. Özellikle iletken kablolarda direnç hiç istenmez. Çünkü her direnç güç kaybettirir. Bir İletkenin Direncinin Bulunması Bir iletkenin direnci; Boyu (l), Kesiti (A) ve Özgül Ağırlığına (ρ) bağlı olarak hesaplanır. A A ρ : İletkenin özgül direnci ϗ : (/ ρ) Özgül direnç çok küçük olduğundan hesaplamalarda hata yapmamak amacıyla kullanılır. Direncinin sıya Göre Değişmesi..( t t ).( t t ) : t anındaki direnç değeri : t anındaki direnç değeridir. İletken ϗ 0Cº α 0Cº β 0Cº Bakır 56,9 0,6 Alimimyum 5,77, Wolfram 8 4, Krom-Nikel (Cr-Ni) 0,9 0, --- α ve β malzemenin ısıl katsayılarıdır. 000 Cº nin altında β ihmal edilir. ------------------------------- Örnek-: km uzunluğundaki Bakır a) Bir telin, b) Hattın Kesiti 5 mm dir. Dirençlerini hesaplayınız.(ϗcu =56) a) 000 0, A 5 elin 56.5 ------------------------------- b). 000, A 0 Hat 56.5 4
Örnek-: Çapı 0,45mm olan ve direnci 55Ω olan Cr-Ni telin uzunluğu ne kadardır? (ϗcr-ni = 0,9 ve ρcr-ni =, ) r / ve A ------------------------------- iletkenin kesiti 55 (,) 0,59 A r 0,45 (,4). 7,95m 0,59 mm Örnek-: Bir motorun 5 derecedeki sargısına 0V uygulandığında 5A geçmektedir. Gerilim aynı kalmasına rağmen akımın bir süre sonra 4,5 A e düşmüştür. Bu durumda sargının sıcaklığı ne kadar olmuştur. (α=4.0-4 K - ) t 5 C..( t t).( t t) 4 48,8 44. 4.0 ( t 5) 4 (,09 ) 4.0 ( t 5) t 40, 974 C ------------------------------- 0 5 44 ve 48, 8 Örnek-4: Bir ampül içerisindeki Wolfram telin çapı 0,04 mm ve uzunluğu 6 cm dir. Bu durumda a) Bu telin 0 ve 00 derecedeki dirençleri ne kadardır. b) Her iki durumda 0V 0 4,5 kaynaktan çektikleri akımları hesaplayınız. (α= 4,.0-4 K - ) (β=.0-6 K - ) (ϗwolf = 8) 0,04 4 0,6 a) A r (,4). 4,5.0 mm 0 76,9 4 A 8.4,5.0 00 00 0. 76,9..(t t).(t t) 6 4,.0 (80).0 (80) (76,9).(4690 ) 8,48 0 0 b),88 A 0,96 A 76,9 8,48 NO: Sıcaklık Artınca; elin Direnci arttı ve akım azaldı. ------------------------------- Örnek-5: Bir telden oluşturulmuş 5 derecedeki sargıya 0V uygulandığında 0A geçmektedir. Gerilim aynı kalmasına rağmen bir süre sonra sargı sıcaklığının 40 ye yükseldiği gözleniyor. Son durumda sargıdan geçen akımı bulunuz. (α=4.0-4 K - ) (0 /0). 0 4, 0 A 4.(t t ). 4.0 (40 5) 4, 9,049 A 5
B. Yardımcı Devre Elemanları. ANAHA: Elektrik Devresini açıp kapamaya yarayan araçtır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akım kesilir ve alıcının çalışması durur.. SİGOA: Elektrik devresini, üreteci ve alıcıyı aşırı akım geçişlerine karşı korumaya yarayan elemandır. ygulamada buşonlu, otomatik, bıçaklı ve benzeri sigortalar kullanılır..4. ELEKİK DEVE ÜLEİ Elektrik devreleri akımın alıcıdan geçiş durumuna göre üç çittir.. Açık Devre: Şekil.'de görüldüğü gibi anahtarın açık olduğu ve akımın geçmediği devredir. Sigortanın atması, iletkenlerin kopması, ek yerlerinin değmemesi de açık devreyi oluşturur.. Kapalı Devre: Şekil.'de görüldüğü gibi devreye kumanda eden anahtarın kapalı olmasıdır.. Kısa Devre: Şekil.'de görüldüğü herhangi bir arıza nedeniyle akım alıcıya gitmeden devresini kısa yoldan tamamlıyorsa bu duruma kısa devre denir. NO: - İletkenlerin, yalıtkan kaplamalarının özelliğini kaybetmesinden ötürü birbirine değmesi de kısa devreyi oluşturabilir. -Elektrik akımı, direncin en küçük olduğu yerden geçmek ister. Kısa devre durumunda devreden yüksek akım geçer ve sigorta atar. Şekil.: Açık Devre Şekil.: Kapalı Devre Şekil.: Kısa Devre 6
.5. ELEKİK AKMN EKİLEİ. sı Etkisi : İçerisinden akım geçen iletken ısınır Örnek: Ocak, sıtıcı, Fırın. şık Etkisi : Elektrik ampülleri elektrik enerjisini ısı dolayısı ile ışık enerjisine çevirirler.. Manyetik Etkisi : İçerisinden akım geçen iletken etrafında bir manyetik alan oluşur Örnek: Motor, Generatör, ransformatör ve öle nin çalışma prensibi. 4. Kimyasal Etkisi : İçerisinden akım geçen elektrolitlerde kimyasal bir değişim görülür. Örnek: Pil ve Akümülatörün çalışma prensibi. 5. Fizyolojik Etkisi : Elektrik akımı hayvan ve insanların sinir ve kaslarına etki ederek canlılarda organik bozukluklar ve hatta ölümlere yol açabilir. Örnek: 00-500mA geçiş süresine bağlı olmakla birlikte ölüme neden olur. -----------------------------------------------------.6. Akımın Ölçülmesi Elektrik devrelerinde alıcıların yapmış oldukları iş karşılığında kaynaktan çektikleri akım değerini ölçen ölçü aletlerine AMPEMEE denir. Ampermetre devreye seri bağlanır. İç direnci küçüktür (0,-0,5 Ω). Eğer ampermetre devreye paralel olarak bağlanırsa devre ampermetre üzerinden kısa devre olur. Ampermetre zarar görür. -----------------------------------------------------.7. Gerilimin Ölçülmesi Elektrik devrelerinde, iki nokta arasındaki potansiyel farkı (gerilimi) ölçen ölçü aletlerine VOLMEE denir. Voltmetre devreye paralel bağlanır. İç direnci çok büyüktür (0k Ω, 00k Ω). Voltmetre devreye seri bağlanırsa, zarar görmez. 7
-----------------------------------------------------.8. DİENÇ Ölçülmesi Direnç değeri ölçümü yapılırken alıcının uçları arasındaki gerilim ve alıcının çektiği akım değerleri ölçülerek hesaplanabilir. Yada bu işlemi tek başına yapabilen OHM MEE isimli ölçü aleti ile yapabiliriz. Ohm metreler içlerinde 9 voltluk bir pil sayesinde alıcı uçlarına bir gerilim uygular ve daha sonra alıcının çekmiş olduğu akım değerini ölçerek hesaplar. Ohmmetre ile direnç ölçümü yapılırken devredeki kaynak kapalı olmalıdır. Yani devrede gerilim olmamalıdır..9. ELEKO MOO KVVE (EMK) EMK; kısaca bir kaynağın uçları arasındaki potansiyel farktır. (Şekil-) Açık devrede; kaynağın uçları arasındaki potansiyel farkta EMK dır. (Şekil-) Kapalı devrede, kaynağın uçlarına bağladığımız voltmetre ise kaynağın gerilimini ölçer. 8
S S E V Kaynağın emk E Yük E Yük V Kaynağın Gerilimi V Kaynağın emk V Kaynağın Gerilimi (Şekil-) (Şekil-) (Şekil-) Bir kaynak için; EMK > GEİLİM dir. Çünkü kaynak devreye enerji verirken gerilimin bir kısmı kaynakta harcanır. Kapalı bir devre için; EMK= Kaynakta Düşen + Kaynak çlarındaki Gerilim Gerilim ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.0. ELEKİK AKMNN ÇEŞİLEİ Elektrik akımı; değerinin zamana göre değişimine göre DOĞ AKM ve ALENAİF AKM diye ikiye ayrılır..0.. Doğru Akım (DC, DA) Zamana bağlı olarak yönü değişmeyen akıma denir. (Şekil-a) Doğru akımın yönü değişmese de şiddeti değişebilir. (Şekil-b) Şekil (a) Düzgün DC Akım Eğrisi Şekil (b) Farklı Değişken DC Akım Eğrileri Düzgün doğru akım dinamolar, piller, akü ve bataryalardan elde edilir. Şekil (a) da zamanın hangi anını alırsak alalım akımın değerinde de bir değişme yoktur. Örneğin, akımın. ve 8. saniyelerdeki değerlerine baktığımızda ikisinde de A olduğunu görmekteyiz. Şekil (b) de iki farklı değişken doğru akım eğrisi görülmektedir. Şekilde birinci eğri pozitif değere sahipken ikinci eğri negatif değere sahiptir. 9
.0.. Alternatif Akım (AC, AA) Zamana bağlı olarak hem yönü hem de şiddeti SİNÜS biçiminde değişen akımlara denir Alternatif akım denince akla ilk olarak şebekeden çekilen akım gelir. ------------------------------------------------------------------------------------------.. DİENÇLEİN Seri Bağlanması İçlerinden aynı akım geçecek şekilde dirençler birbiri ardına eklenirse bu devreye seri devre denir. Kirşof un Gerilimler Kanunu Devreye uygulanan gerilim; dirençler üzerinde düşen gerilimlerin toplamına ittir + _ + _ Seri devrede Akımlar aynıdır.... Kirşof un Gerilimler Kanunundan + _.... ------------------------------------------------------------------------------------------ ÖNEK: Şekildeki devrede dirençler üzerine düşen gerilimleri bulunuz. ( ) (57) 5 AB Devreden geçen akım 0 5 A... ( x) 6 Volt (x5) 0 Volt ( x7) 4 Volt (60 4 ) 0 Volt 0
SEİ DEVEDE GÜÇ Seri bir devrede toplam güç; her bir direnç üzerinde harcanan güçlerin toplamına ittir. P P P P P P P P... P n P. P P. NO: Üretilen güç (-) ve harcanan güç (+) işaretlidir. Bir devreye ilişkin toplam güç her an için sıfıra ittir. -------------------------------------- ÖNEK: Şekildeki gösterilen devrede (a) Her bir direnç üzerindeki güç kaybını (b) oplam güç kaybını ve (c) Kaynağın gücünü bulunuz 0Ω 40V 0Ω 0Ω (0 0 0) 60 op Devreden geçen akım 40 60 A 0. (. 0 ) Volt 40. (. 0 ) Volt 60. (. 0 ) Volt 0 40 60 40 P.. 0 P.. 0 P.. 0 Devredeki toplam güç kaybı 4,444 Watt 8,888 Watt, Watt P P P 6,665 Watt veya P P op 40 60 Kaynağın gücü P Kaynak P 6,666 Watt ( 6,666 )Watt
.. DİENÇLEİN Paralel Bağlanması Dirençlerin karşılıklı uçlarının bağlanması ile oluşan devreye paralel bağlantı denir. Paralel bağlantıda toplam direnç azalır. Dirençler üzerindeki gerilimler it, üzerinden geçen akımlar farklıdır. Kirşof un Akımlar Kanunu Devrede bir düğüm noktasına gelen akımların toplamı o düğüm noktasını terk eden akımların toplamına ittir + _ + _ + _ PAALEL devrede Gerilimler aynıdır. Kirşof un Akımlar Kanunundan ------------------------------------------------------------------------------------------ PAALEL DEVEDE GÜÇ Seri devrede olduğu gibi, oplam Güç; her bir direnç üzerinde harcanan güçlerin toplamına ittir. P P P P... P n P P P n P n P. P. P den hareketle.....
ÖNEK: Şekildeki gösterilen devrede oplam gücü bulunuz. A 47Ω 56Ω 8Ω 47 56 8 47. 56. 8 9, 48 56.8 47.8 47. 56 P.,46 x47 P.,047 x56 P. 0,77 x8 7,6874 Watt 6,00 Watt 4,65 Watt. x 9,48 47. x 9,48 56. x 9,48 8, 46,047 0,77 A A A oplam güç P P P 75,98 Watt veya P. Yol P (. P Kaynak ) x(9,48 ) 75,98 Watt P ( 75,98 ) Watt --------------------------------------------------------------------------------------.. PİL ve AKÜMÜLAÖLEDE Amper-Saat Oranı Piller ve aküler kimyasal enerjiyi dc elektrik enerjisine dönüştürürler. Onların kimyasal enerjisi sınırlı olduğu için ürettikleri güç ancak belli bir süre yüke aktarılabilir. Pil ve aküler için Amper-Saat ile verilen bir tanım kullanılır. Amper-Saat: Bir pil veya akümülatörün belirli bir miktardaki akımı, yüke kaç saat boyunca sağlayabileceğini belirler. ÖNEK: 4V luk bir akünün kapasitesi 80Ah ise, bu akü Amper çeken yükü 80 saat 4 Amper çeken yükü 0 saat 8 Amper çeken yükü 0 saat besleyebilir demektir. ÖNEK:,5V luk bir pilin kapasitesi 500 mah ise, Bu pil
Amper çeken bir yük,5 Saat besleyebilir -------------------------------------------------- eknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği ÖNEK: V luk bir akümülatör 600Ω değerindeki bir direnç yükü beslemektedir. Akümülatörün V 50Ah kapasitesi 50Ah olduğuna göre, bu yükü kaç saat besleyebilir. yük 600 Ω yük yük A 0,0 A 600 t? 0,0 A 50 saat t 50 0,0 500 h ----------------------------------------------------- ÖNEK: V luk bir akümülatör 0Ω değerindeki bir rezistansı beslemektedir. dk içerisinde rezistansta tüketilecek enerjiyi bulunuz. V yük 0 Ω yük P yük 4,4 Watt 0 E P x t (4,4 watt x 60 h) 0,48 Watt h ----------------------------------------------------- ÖNEK: 00Ah kapasitesindeki bir akü 4 saat te boşalmıştır. Ortalama darj akımını kaç Amperdir? Yük A çeker se?a Akü Akü 00 saat' te 4saat' te biter biter 00 Ah 5A 4 h -----------------------------------------------------.4. DC Gerilim Kaynaklarının SEİ Bağlanması Seri bağlantıda amaç daha fazla gerilim verebilen bir kaynak elde etmektir. Seri bağlantıda kaynaklar; birinin (-) ucu diğerinin (+) ucuna gelecek şekilde arka arkaya bağlanır. E E E E E E E E ÖNEK: 4
V 5V 0 V V Akımın yönü + dan - ye doğru E 5 (0 ) V ----------------------------------------------------- ÖNEK: Şekildeki devrede akan akımın değerini ve yönünü bulunuz. V 4V V 0kΩ L 6V V 48V ----------------------------------------------------- (4 6) 48 V V V 0.0,mA 0kΩ V.5. DC Gerilim Kaynaklarının PAALEL Bağlanması Paralel bağlantıda amaç daha fazla akım verebilen bir kaynak elde etmektir. Paralel bağlantı için gerekli şartlar şunlardır. - üm kaynakların elektro motor kuvveti (emk) it olmalıdır. - üm kaynakların iç dirençleri it olmalıdır. i i i yük i yük E E E E E E E i i i E E E E i i i i.6. Kondansatörler 5
Kondansatör iki tane paralel iletken tabaka arasına yalıtkan bir maddenin konulmasıyla meydana gelen pasif bir devre elemanıdır. Şekil de gösterildiği gibi bağlantı uçları paralel plakalara bağlanır..7. Kondansatörlerin Seri Bağlantısı Seri bağlantıda toplam kapasitans azalır çalışma gerilimi artar. C C C C...... C n n.8. Kondansatörlerin Paralel Bağlantısı Paralel bağlantıda kondansatör kapasiteleri aritmetik olarak toplanır. Gerilimler ise aynı kalır. Paralel bağlantı yapılan kondansatörlere uygulanacak çalışma gerilimi en düşük gerilime sahip olan kondansatörün değeri kadar olabilir. C C C C...... C n n Örnek: Şekildeki devrede değer sığayı bulunuz..9. Doğru Akım Devresinde Kondansatör 6
Kondansatör doğru akımı geçirmeyip alternatif akımı geçiren bir elemandır. AC/DC dönüştürülmesinde diyotlar ile düzgün bir DC elde edilemez burada filtre elemanı olarak kullanılır. Enerji depolama özelliğinden faydalanılarak kontakların gecikmeli açılması istenen yerlerde röleye paralel bağlanarak kullanılabilir..9.. Kondansatörün Şarj Olması Kondansatörü bir DC kaynağa bağladığımızda kondansatör tamamen şarj oluncaya kadar devreden akım akar. Kondansatör şarj olduğunda uçları arasındaki gerilim maksimum değerine ulaşır. Bu gerilim, kendisini besleyen kaynağın gerilimine ittir. Kondansatör tamamen şarj olduğunda, kondansatör uçları ve kondansatörü besleyen kaynağın uçları arasında potansiyel farkı sıfır olacağı için devreden akım akmaz. Dolayısıyla dolma zamanı dışında bir kondansatör DC gerilim altında açık devre davranışı gösterir. Aşağıdaki şekiller bir kondansatörün nasıl şarj olduğunu görsel olarak anlatmaktadır. Şarj edilmemiş kondansatör: İlk durumda kondansatörün her iki iletken plakası da it sayıda serbest elektronlara sahiptir. Kondansatör Kaynağa bağlandığında: Kondansatör bir dirençle birlikte DC bir kaynağa bağlandığı zaman A plakasındaki elektronlar DC kaynağın pozitif kutbu tarafından çekilir ve B plakasına elektron depo edilir. Yani A plakası elektron kaybederken B plakası elektron kazanır. Böylece A plakası, B plakasına göre daha fazla pozitif yüke sahip olur. Şarj esnasında yalıtkan maddeden elektron geçmez. 7
Kondansatör V DC gerilimine şarj olur: Elektronların akışı kondansatör üzerindeki şarj gerilimi kaynak gerilimine it oluncaya kadar devam eder. Eşit olduğu anda elektron akışı durur. Kondansatör kaynaktan ayrılsa bile şarj gerilimi üzerinde durur. Eğer kondansatör ile kaynak arasındaki bağlantı kesilirse, kondansatör üzerindeki şarj gerilimi uzun süre kalır. (Bu süre kondansatörün tipine bağlıdır.) Bu özelliği ile kondansatör aslında geçici bir bataryadır..9.. Kondansatörün Darj Olması Kondansatöre uygulanan gerilim kesildiği zaman veya azaldığı zaman kondansatör kendisine bağlı olan bir yüke darj olmak ister. Yük olarak direnç, iletken tel veya başka bir eleman olabilir. Aşağıdaki şekillerde kondansatörün nasıl darj olduğu gösterilmiştir, ilk anda VDC gerilimine şarj olmuş bir kondansatöre seri bir yük direnci bağlanırsa ve S anahtarı kapatılırsa kondansatör direnç üzerine darj olacaktır. Sonunda sıfır potansiyele sahip olacaktır. --------------------------------------------------------------------------------.0. Kondansatörün Kapasitansı 8
Şarj işlemi sonunda kondansatör, Q elektrik yüküyle yüklenmiş olur ve bir EC enerjisi kazanır. Kondansatörün yüklenebilme özelliğine kapasitans (sığa) denir. Birimi Farad (F) sembolü C dir. Q, EC, C ve uygulanan gerilimi arasında şu bağlantı vardır. C Q () E C C. () Q: Elektrik yükü (Coulomb) : Gerilim (Volt) C: Kapasitans (Farad) EC: Enerji (Joule) () numaralı bağlantıdan da anlaşıldığı gibi, C kapasitansı ve uygulanan gerilimi ne kadar büyük ise Q elektrik yükü ve buna bağlı olarak devreden akan C akımı da o kadar büyük olur. ------------------------------------------------------------- ÖNEK: 48 V 000μF lık bir kondansatör tam şarj durumunda depoladığı yükü ve enerjisini hesaplayınız. Kondansatörün yükü; -------------------------------------------------------------.. Kondansatörün C Zaman Sabiti Pratikte devre içinde kondansatör dirençler beraber kullanılır. Direnç bir kondansatörün şarj ve darjında zamanı etkileyen en önemli unsurdur. Kondansatörün tamamen şarj olmasında ve tamamen darj belli bir süre gereklidir. Bu süre C zaman sabiti ile belirlenir. Seri bir C devresinin zaman sabiti direnç ve kondansatör değerinin çarpımına ittir. Zaman sabiti τ simgesi ile ifade edilir ve "O" diye okunur. τ =.C τ: Zaman Sabiti (Saniye) : Direnç Değeri(Ω) C: Kondansatör Değeri (F) Örnek: 9
.. Kondansatörün Şarj ve Darj Eğrileri Kondansatör toplam 5τ süresince şarj olur. τ süresince şarj olabileceği geriliminin %6'lük bir kısmına şarj olurken diğer kalan kısmı 4τ süresince şarj olur. Kondansatörler şarj olurken exponansiyel bir eğri çizer. Bu durum aşağıda (a) şeklinde gösterilmiştir. Aynı şekilde kondansatörler darj olurken de yaklaşık 5τ süresince darj olur. τ süresince Başlangıç geriliminin %7'si kalır. Diğer 4τ süresince de tamamı darj olur. Yine darj eğrisi exponansiyel bir eğridir. Bu durum şekil (b)'de gösterilmiştir... İndüktans 40
Dışı izole edilmiş iletken telin, genellikle silindirik bir gövde üzerine sarılması ile elde edilen ve kendisine verilen enerjiyi elektromanyetik enerji şeklinde depolayan devre elamanıdır. L ile gösterilir birimi Henry dir. Pratikte gerçek indüktans, telin özdirencinden dolayı bir omik dirence de sahiptir..4. İndüktansların Seri Bağlantısı Seri bağlanmış bobinlerin toplam indüktansı aritmetik toplama ile bulunur. L L L L... L n.5. İndüktansların Paralel Bağlantısı oplam indüktans, indüktans değerlerinin çarpmaya göre terslerinin toplamının yine çarpmaya göre tersi alınarak bulunur. L L L L... L n Örnek Şekildeki devrede A-B noktaları arasındaki değer indüktansı hesaplayınız. L e L L 0,4 0,4 0,4 L e 0,4 0,H'dir.6. FAADAY KANN 4
Üzerinden akım geçen iletkenin etrafında bir manyetik alanın ortaya çıktığı 89 yılında H.C Oersted tarafından bulunmuştur. Aynı manyetik alan (manyetik alan çizgileri) indüktansta da meydana gelmektedir. Akım değişirse elektromanyetik alanda değişir. Akım artarsa artar ve akım azalırsa azalır. 8 yılında Henry ve Faraday, bir devrede manyetik alanın değiştirilmesiyle de elektrik akımının meydana geleceğini göstermiştir. Şekilden de görüldüğü gibi indüktans içerisinde bir mıknatıs hareket ettirilirse indüktans uçlarında bir gerilim indüklenir. Bu indüklenen gerilim bir akım meydana getirir. Mıknatıs ne kadar hızlı hareket ettirilirse indüklenen gerilimde o kadar büyük olur..7. LENZ KANN Bu kanun Faraday kanununa ilave olarak indüktansta indüklenen gerilimin yönünü tanımlar. İndüktans içerisinde bir mıknatıs hareket ettirilirse bir manyetik alan oluşur. Bu durumda indüktans; mıknatısın var ettiği manyetik alanı yok etmek üzere karşı tepki göstererek ters yönde bir manyetik alan oluşturur. Sonuç olarak bu manyetik alan ile ters bir gerilim indüklenerek bir elektrik akımı üretilir. İndüklenen bu gerilim zıt elektro motor kuvvet (zıt EMK) olarak adlandırılır. Lenz Kanunu: İndüksiyon elektro motor kuvvetinin meydana getirdiği akım: kendisini meydana getiren akım değişimine veya harekete karşı koyar. 4
.8. Doğru Akımda İndüktans Elektrikte motor ve röle, elektronikte ise filtre ve regüle devrelerinde kullanılır. İndükatnsın DC de dar ve AC de daha geniş bir kullanım alanı vardır. DC de indüktans üzerinde herhangi bir gerilim indüklenmez. Sadece iç direnci üzerinde küçük bir gerilim düşer. Bu dirence sargı iç direncide denir. Manyetik alan içerinde bobinde depolanan enerji E L L..9. İndüktansın L/ Zaman Sabiti İndüktans içerisinden geçen akımın değişimine karşı bir gerilim meydana getir. Ancak akımın bir değerden başka bir değere geçmesi için belirli bir zaman gerekir. Bu süre τ zaman sabiti ile belirlenir. L saniye τ: Zaman Sabiti (Saniye) : Direnç Değeri(Ω) C: İndüktans Değeri (Henry).40. Bobinde Akımın Değişimi İndüktanstan geçen akımın değişimi; kondansatör gerilimindeki değişim gibi, τ zaman sabitine bağlı olarak exporansiyel olarak artar ve azalır. 4