EĞİTİM, BİLİM VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI Alt seviye ortaöğretim altıncı sınıf ÖĞRETİM PLAN VE PROGRAMI Priştine, ağustos 2003 1
Yayın Sorumlusu İsuf Zeneli Yayına Hazırlayanlar: Xhavit Rexhaj Ramush Lekaj Bajram Shatri Türkçe Yayın Sorumluları: Nazan Safçı Cevdet Şanlı İsa Sülçevsi 2
UNMIK IPVQ INSTITUCIONET E PËRKOHSHME TË VETËQEVERISJES PROVISIONAL INSTITUTIONS OF SELF-GOVERNMENT PRIVREMENE INSTITUCIJE SAMOUPRAVLANJA GEÇİCİ ÖZYÖNETİM KURUMLARI MINISTRIA E ARSIMIT, SHKENCËS DHE TEKNOLOGJISË MINISTRY OF EDUCATION, SCIENCE, AND TECHNOLOGY MINISTARSTVO ZA OBRAZOVANJE, NAUKU I TEHNOLOGIJU EĞİTİM, BİLİM VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI GENELGE KONU: ALTINCI SINIF DERS PROGRAMININ UYGULANMASI SAYI: MASHT 53/01B/2003 Tarih: 15 Ağustos 2003 İlk ve Ortaöğretim Kanunu 6.1 maddesi (b) fıkrası, 7.1 maddesi ve Kosova Geçici Özyönetim Kurumları 2001/19 sayılı ve 13 Eylül 2001 tarihli Yürütme Düzenlemesine göre; Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı bu Genelgeyi yayınlıyor. Madde 1 1.1. Bu genelgenin amacı eğitim sisteminin yeniden yapılanması sonucu olarak hazırlanan altıncı sınıflara yönelik ders programının uygulanmasıdır. 3
Madde 2 2.1. Altıncı sınıflara yönelik ders programı, bu genelgenin ekinde sunulmuştur. Madde 3 3.1. Altıncı sınıflara yönelik ders programı 2003/2004 öğretim yılında uygulamaya girer. 3.2. Altıncı sınıflara yönelik ders programının uygulamaya girmesiyle, şimdiye kadarki tüm diğer ders programları uygulamadan kaldırılır. Madde 4 4.1. Bu genelge 15 Ağustos 2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girer. Bakan, Mr. Rexhep Osmani 4
İÇİNDEKİLER Genelge, 3 DERS PROGRAMININ UYGULAMA ESASLARI, I. Giriş, 7 II. Hedefler, 8 III.Değerlendirme, 10 IV. Öğretim yöntem ve teknikleri, 12 V. Öğretim araç ve gereçleri, 13 VI. Ders planı, 13 VII. Ders süreci, 14 TÜRKÇE, 19 YABANCI DİLLER İNGİLİZCE, 33 FRANSIZCA, 43 ALMANCA, 55 MATEMATİK, 77 BİYOLOJİ, 91 FİZİK, 109 TARİH, 121 5
COĞRAFYA, 139 YURTTAŞLIK EĞİTİMİ, 155 SANATLAR MÜZİK EĞİTİMİ, 169 RESİM-İŞ EĞİTİMİ, 179 TEKNOLOJİ, 187 BEDEN VE SPOR EĞİTİMİ, 197 6
DERS PROGRAMININ UYGULANMA ESASLARI I. GİRİŞ Eğitim, Kosova nın toplumsal, siyasi ve ekonomik gelişmesinin etki alanını temsil eder. Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (EBTB) savaşın hitiminden sonra başlayan, en gelişmiş uluslararası standartlar düzeyinde bir okulun yaratılması fikrini, bütün çalışma sahalarında çok yönlü ve pratik adımlar atarak gerçekleştiriyor. Kosova toplumunun kalkınması ve gelişmesi için tarihi öneme haiz bu yapılanmada EBTB bakış açısını, kendi geleceği ve ülkesi hakkında somut görüşe sahip bireyleri yetiştirecek şekilde, değiştirmeyi amaç edinmiştir. Bu gelişme Kosova insanını ve toplumunu, gelişmiş Avrupa ve dünya ülkelerinin siyasi etkinlik, ekonomik, entelektüel, bilimsel ve teknolojik ve de sosyal-kültürel gelişmelerde yer almasının ön koşullarını sağlamaktadır. Bu ders programının geliştirilmesi şekil, metodolojik yaklaşım, ders yönetimi ve kapsamı, ders araçları, yöntemler, değerlendirme teknik ve araçları açısından gelişmiş bir bilimsel süreci temellerine dayanmaktadır. Program geliştirme grubu, eğitimdeki yeni gelişmeleri takip edip uluslar arası uzmanlarla sürekli temas halindeydiler. EBTB nin uzun vadeli stratejisi olan program geliştirme sürecine UNICEF ve bazı ülke kuruluş ve hükümetlerinin önemli katkıları olmuştur. Bu süreç öğretimin üç seviyesinde (birinci seviye 1.-5. sınıflar, ikinci seviye 6.-9. sınıflar ve üçüncü seviye 10.-12 veya 13. sınıflar) önceden tespit edilmiş evrelerde tamamlanacaktır. Birinci evrede (2003 yılında) 1. sınıf ders programı geliştirildi. Bu yaştaki öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişmelerinin özellikleri göz önünde bulundurularak öğrenmeye karşı olumlu davranışlar geliştirmek, okul hayatına katılımını doğru bir şekilde sağlamak için yüreklendirme ve günlük alışkanlıklarını geliştirmelerine özellikle dikkat edilmiştir. 7
Öğretmenlerimize adanmış olan bu programın hayata geçirilmesi, kendilerinin görevlerine verdikleri önem derecesinde gerçekleşecektir. Ders programının uygulanmasını kolaylaştırmak için Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, ek talimatların verileceği, alan uzmanları tarafından yönetilen hizmet içi eğitim kursları düzenleyecektir. II. HEDEFLER Altıncı sınıf ders programının hedefleri: Öğrencilerin manevi değerlerinin gelişimini sağlamak ve bilgilerini pekiştirmek, geleceklerini bina edecek ilgi ve becerilerini uyandırıp yönlendirmek. Öğrencileri aile ortamında ve toplum içinde, temel davranış kurallarına uyarak sorumluluk ve görev üstlenmeye yüreklendirmek. Öğrencilerin bilgilerini pekiştirip geleceklerini bina edecek beceri ve yetilerini geliştirilip yönlendirilmesi. Bilgi kaynağına ulaşmada fırsat eşitliğini sağlayıp bilgileri işleyip karşılaştıkları durum ve kanıtlara karşı eleştirel bir yaklaşım geliştirmek. Katıldıkları etkinliğe bağlı olarak grupta davranış kurallarına uymak şartı ile bağımsız sorumluluk ve görev üstlenmeye imkan tanımak. Müfredat geliştirme grupları içeriğe uygun olan, yukarıda belirtilen hedeflerden altıncı sınıfın sonunda geliştirilecek davranışları temin etmek için genel ve özel amaçları seçmişlerdir. 8
9
III. DEĞERLENDİRME Değerlendirme, öğrencilere kazandırılmaya çalışılan davranışlar hakkında bilgileri algılama, sistematik derleme, inceleme ve yorumlama sürecidir. Değerlendirme, ders programında belirlenen davranışların kazanılma derecesi esasına dayanır. Bu süreç aşağıda belirtilen bazı temel ilkelere dayanır: Değerlendirme sürecinde hedef ve öncülüklerin tespiti; Ölçülmek istenen amaca uygun araçların uygulanması; Sürekli ölçme ve değerlendirme aracılığıyla öğrencinin başarı derecesi hakkında nitelikli verilerin sağlanması; Ders programını kapsayacak şekilde ölçme ve değerlendirmenin dengelenmesi; Öğrencinin başarı derecesi verilerinin doğru ve kalıcı olması; Öğrencilerin başarıları arasındaki farkları belirleyecek doğru tekniklerin uygulanması. III. 1. Değerlendirme Araçları Okul yönetimi ve öğretmen yeterli ölçme ve değerlendirme aracı seçip uygulamalıdır. Bu araçlar şöyle sıralanabilir: Algılama Soru sorma Uygulama veya deney raporu Sözlü ifade Yazılı ifade Belirtke tablosu Ölçüt ve amaçlara dayalı testler Soru sorarak oluşturulan başarı testleri - çoktan seçmeli - kısa açık cevaplı - uzun açık cevaplı testler ve öğretmenin uygun gördüğü diğer araçlar olabilir. Her okul altıncı sınıf sonunda elde edilen başarı derecesi için kendi ölçü ve ölçütlerini belirler. 10
III. 2. Başarı Derecesi Okul yılı sonunda her öğrenci aşağıdaki başarı derecesi ile değerlendirilir: Pek iyi (başarı derecesi çok yüksek) İyi (başarı derecesi yüksek) Orta (başarı derecesi orta) Yeter (başarı derecesi sınırlı) Zayıf (başarı derecesi zayıf) Başarı derecesi, genel amaçlarda belirlenen öğrencilerin kazanacakları davranışlar esasına dayanır. GENEL amaçlar Ders bilgisi Bilimsel süreçleri anlama Eleştirel düşünme Çok yüksek Yüksek Orta başarı % 90 başarı % 80 başarı % 60 Ders bilgilerini Ders Ders basit bilgilerini bilgilerini durumlarda basit basit bilme ve durumlarda durumlarda uygulamada bilme ve bilme ve çok yüksek uygulamada uygulamada başarı. yüksek başarı. orta başarı. Kanıtları, ilkeleri, sebep sonuç ilişkilerini bilme; bilgilerin toplanıp yönetilmesi ve basit yargılara varmada çok yüksek anlama ve uygulama yeteneği Doğru bilgiye sahip olma, uygulanabilir ilke ve deneyler yardımıyla problemlerin çözümü gibi karmaşık Kanıtları, ilkeleri, sebep sonuç ilişkilerini bilme; bilgilerin toplanıp yönetilmesi ve basit yargılara varmada yüksek anlama ve uygulama yeteneği Doğru bilgiye sahip olma, uygulanabilir ilke ve deneyler yardımıyla problemlerin çözümü gibi karmaşık Kanıtları, ilkeleri, sebep sonuç ilişkilerini bilme; bilgilerin toplanıp yönetilmesi ve basit yargılara varmada orta anlama ve uygulama yeteneği Doğru bilgiye sahip olma, uygulanabilir ilke ve deneyler yardımıyla problemlerin çözümü gibi karmaşık Sınırlı Yetersiz başarı % 40 başarı Ders bilgilerini basit durumlarda bilme ve uygulamada sınırlı başarı. yetersiz. Kanıtları, ilkeleri, sebep sonuç ilişkilerini bilme; bilgilerin toplanıp yönetilmesi ve basit yargılara varmada sınırlı anlama ve uygulama yeteneği Doğru bilgiye sahip olma, uygulanabilir ilke ve deneyler yardımıyla problemlerin çözümü gibi karmaşık Ders bilgilerini basit durumlarda bilme ve uygulamada Kanıtları, ilkeleri, sebep sonuç ilişkilerini bilme; bilgilerin toplanıp yönetilmesi ve basit yargılara varmada yetersiz anlama ve uygulama yeteneği Doğru bilgiye sahip olma, uygulanabilir ilke ve deneyler yardımıyla problemlerin çözümü gibi 11
Manevra becerisi durumlarda eleştirel düşünce geliştirmede çok yüksek başarı. durumlarda eleştirel düşünce geliştirmede yüksek başarı. Manevra becerisi yüksek durumlarda eleştirel düşünce geliştirmede orta başarı. durumlarda eleştirel düşünce geliştirmede sınırlı başarı. karmaşık durumlarda eleştirel düşünce geliştirmede yetersiz başarı. Manevra becerisi düşük IV. ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Öğretim yöntemi seçiminde öğretmen kendi yetkisini kullanır. Seçim, öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda ders kapsamı özellikleri, öğretim esasları, öğrencilerin seviyesi vb. hususlar göz önünde bulundurularak yapılır. Dersin daha hareketli olması, tekdüzeliğin kırılması ve öğrencilerin katılımının sağlanması için yöntem ve tekniklerin uygun bir şekilde harmanlanması gerekir. Öğretim yöntem ve teknik türleri öğrenmenin kendisi kadar farklılık arz eder. Öğretim sürecinde en yüksek başarı derecesini yakalayabilmek için öğretmen, birkaç yöntem ve teknikten kombinasyonlar yapabilir. Daha nitelikli bir öğrenimin temini için uygulanacak muhtemel yöntem ve tekniklerin başlıcaları şöyle sıralanabilir: Anlatma yöntemi Sözlü ifade Yazılı ifade Problem çözme Tartışma Grupta çalışma Gösterme ve yorumlama Eleştirel düşünme Beyin fırtınası Araştırma yöntemleri Çok sayıda bilgiyi kapsayan konular için etkileşimli teorik ve uygulamalı yöntemler de uygulanabilir. Belli konular için doğada öğrenme, teknik gezi, kurum ve kuruluşları ziyaret vb. yöntemler başarıyla uygulanabilir. 12
Arzu edilen sonuçların elde edilmesi için yukarıda sözü edilen yöntemlerin uygulanması, uygun öğretim araç ve gereçleri eşliğinde yapılmalıdır. V. ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ Bu programın etkin öğretim ve öğrenimi için öğretmenler ve öğrenciler farklı bilgi kaynaklarına başvurmalıdırlar. Şimdiye kadar temel bilgi kaynağı olarak ders kitapları kullanıldı. Ders kitaplarının yanı sıra aşağıda belirtilen bilgi kaynaklarının da kullanımı faydalı olacaktır: el kitabı, atlas, broşür; resim, poster, afiş, şema, diyagram, harita, tabela; model, şekil, maket; slayt, saydam (asetat), video kayıtları; bilgisayar yazılımları, Internet, CD vb. Öğrenilmek istenen bilginin türüne göre öğretmen sözel, görsel, işitsel ve görsel- işitsel bilgi kaynaklarından herhangi birinin önemini vurgulayarak okuldan temin edebilir. Bilgi seçimi hakkı öğrenciye de tanınmalıdır. VI. DERS PLANI No Dersin Adı Ders sayısı % oranı 1. Türkçe 185 17,85 2. İngilizce 111 10,71 3. Matematik 148 14,29 4. Biyoloji 74 7,14 5. Fizik 74 7,14 6. Tarih 74 7,14 7. Coğrafya 74 7,14 8. Yurttaşlık eğitimi 37 3,57 9. Müzik Eğitimi 37 3,57 13
10. Resim İş Eğitimi 37 3,57 11. Teknoloji 37 3,57 12. Beden eğitimi 74 7,14 13. Seçmeli: a. zorunlu derslerden ek ders; b. İkinci yabancı dil c. yurttaşlık eğitimi, ahlak, sahne sanatları, sağlık kursları, insan hak ve özgürlükleri, 74 7,14 işletmecilik eğitimi, HİT; d. çevre a. gezi/teknik gezi, bireysel gelişim etkinlikleri Toplam: 1036 100.0 VII. DERS SÜRECİ Zorunlu Dersler 2003/04 öğretim yılında altıncı sınıf ders programının en az 37 hafta veya 185 iş günü içinde gerçekleştirilmesi kanunla öngörülmüştür. Ders planı tablosunda ders dağılımı verilen ilk on iki ders zorunludur. Seçmeli dersler Ders planındaki seçmeli ders kısmı için okul özerkliğinden yararlanarak kendi inisiyatifini kullanır. Ders planındaki seçmeli kısmın seçimi öğrenci, öğretmen, öğrenci velisi ve diğer ilgililerin tavsiyeleri dikkate alınarak yapılır. Seçmeli dersler okul yetkililerince en geç 15 eylüle kadar tespit edilir. Okul, öğrencilerin kişisel ihtiyaçları göz önünde bulundurarak, ders seçimini yapar. Öğrencilerin seçmeli bir derse yönlendirilmesi okul etkinliklerinin kişiselleştirme ve aynı zamanda öğrencilerin ilgi alanlarından bağımsız olarak daha nitelikli ve ortak bir öğretim süreci için imkanlar sağlanır. 14
Seçmeli ders ve etkinlikler Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığınca veya okul yönetimi tarafından tavsiye edilebilir. Seçim aşağıdaki şekildeki gibi yapılır: a. Zorunlu derslerden ek ders (örneğin, anadili, yabancı dil, matematik veya başka bir dersten 1 veya 2 saat) b. Yabancı dil (öğrenciler ikinci yabancı dil olarak şu dilleri seçebilirler: Almanca, Fransızca veya başka bir Avrupa dili.) c. Yeni dersin eklenmesi (örneğin, yurttaşlık eğitimi, ahlak, sahne sanatları, sağlık kursları, insan hak ve özgürlükleri, işletmecilik eğitimi, bilgisayar ve iletişim teknolojisi vb.) d. Değişik konular (örneğin, çevre koruması, birleştirilmiş konular) e. Gezi, teknik gezi ve kişisel etkinliklere ayrılmış süre. Buna göre okullar zorunlu ders ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak öğrencilerin temel gereksinimleri karşılanacak şekilde ve herkese fırsat eşitliği tanıyarak seçmeli ders programı hazırlarlar. Okul tarafında seçilen derslerle ilgili malzemeler için EBTB den yardım istenebilir. Okul yönetimi, seçmeli ders programını yaptıktan sonra (zorunlu dersler için ek ders veya başka alanlardan yapılan seçim), gerekli kadroyu da belirler. Öğrencilerin talep ve ihtiyaçları doğrultusunda seçilen dersin yapılması, zorunlu hale gelir. Bunun için il ve belediye eğitim müdürlükleri bilgilendirilir. Seçmeli dersin süresi, amaçlanan başarı seviyesine göre okulun yetkili mercileri tarafından belirlenir. 15