Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı Eğitim-Bir-Sen
Eğitim-Bir-Sen Yayınları: 25 Yayın Sahibi: Eğitim-Bir-Sen Yayınları Adına Ahmet GÜNDOĞDU Genel Başkan Yayın Editörü: Şaban ABAK Genel Basın Yayın Sekreteri Baskı: Başak Matbaacılık Baskı Tarihi: 9 Ocak 2008, Ankara ISBN: 978-975-6153-17-8 Eğitim-Bir-Sen Genel Merkezi Ş. Daniş Tunalıgil Sk. 3/13 Maltepe/ANKARA 0312 231 23 06 www.egitimbirsen.org.tr
SENDİKA İŞYERİ TEMSİLCİSİNİN EL KİTABI Hazırlayan: Erol BATTAL Genel Teşkilatlanma Sekreteri Eğitim-Bir-Sen Yayınları
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Sendika Kavramı... 7 1. Sendika... 7 2. BÖLÜM Sendikal Kavramlar... 10 1. 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununda Sendikal Kavramlar... 10 3. BÖLÜM Konfederasyonumuz Memur-Sen... 12 1. Vizyonu... 12 2. Misyonu... 12 3. Amacı... 14 4. Faaliyet Alanı... 16 5. Memur-Sen e bağlı Sendikalar... 16 4.BÖLÜM Eğitimciler Birliği Sendikası... 17 1. Eğitim Bir Sen in Tarihsel Arka planı... 17 2. Niçin sendika?... 19 3. Eğitim-Bir-Sen in Kuruluşu... 20 4. Eğitim-Bir-Sen in Kurulma Amacı... 21 5. Temel ilkelerimiz... 24
6. Hedeflerimiz... 26 7. Sendikanın ajanda bilgileri... 28 8. Diğer eğitim sendikaları ve konfederasyonlar.. 29 9. Sendika yönetim kademeleri... 29 A. Genel Merkez Yönetim Kurulu... 30 B. Şube... 30 C. İl, ilçe temsilciliği ve il yönetim kurulu üyeliği... 33 D. İş yeri Temsilciliği... 36 a) İş yeri temsilcilerinin yasal güvenceleri. 37 b) İş yeri temsilcilerinin belirlenmesi, görev ve yetkileri... 40 5. BÖLÜM İş Yeri Temsilcilerinin Bilmesi Gereken Sendikal Konular... 44 Sendika üyeliğinin kazanılması... 44 Sendika üyesi olamayacaklar... 47 Hizmet Kolu... 49 Üyelikten çekilme... 51 Sendika üyeliğinin askıya alınması... 52 Üyeliğin sona ermesi... 53 Üyelikten çıkarılma... 56 6. BÖLÜM EKLER... 58 1. İLO Sözleşmeleri... 58
a) 87 No lu Sözleşme... 58 b) 151 No lu Sözleşme... 67 2. 4688 sayılı Kanun kapsamındaki Yönetmelikler... 75 a) Kamu Görevlileri Sendikaları ve Konfederasyonlarınca Düzenlenecek Üyeliğe Başvuru Belgesi, Çekilme Bildirimlerinin Şekli, İçeriği, Tutulacak Defterlerin Şekli, İhtiva Edeceği Bilgiler ile Kayıtların Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik... 75 b) Sendika Üye Sayıları Ve Her Hizmet Kolunda Yetkili Kamu Görevlileri Sendikaları Ve Bunların Bağlı Bulundukları Konfederasyonların Belirlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik... 80 c) Kurum İdari Kurulları, Yüksek İdari Kurul, Kamu İşveren Kurulu Ve Uzlaştırma Kurulunun Teşkili İle Çalışma Usul Ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik... 86 3. Başbakanlık Genelgeleri... 95 a) 1997/70 No lu Genelge... 95 b) 1999/44 No lu Genelge... 99 c) 2002/17 No lu Genelge... 102 d) 2003/37 No lu Genelge... 104 e) 2005/14 No lu Genelge... 107 4. 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununa Göre İşyeri Sendika Temsilcilerinin Seçilmelerine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Çalışma Bakanlığı)...111 5. Milli Eğitim Bakanlığı nın 17/09/2004 tarih ve Sendikal Faaliyetler konulu 2004/ 73 No lu Genelgesi... 114
6. Milli Eğitim Bakanlığı nın 26/04/2007 tarih ve 24459 sayılı yazısı. (Sözleşmeli personelin sendika üyeliği konulu)... 121 7. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü nün 04/10/2007 tarih ve 19418 sayılı yazısı. (Sözleşmeli personelin sendika üye aidat kesintileri ve sendika ödeneğinden yararlandırılması konulu).. 123 8. Kurum Unvanları ve Unvan Kodları Çizelgesi... 124 9. Mevcut Eğitim Sendikaları Adresleri Ve Dosya Numaraları... 126
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı ÖNSÖZ Katılımcı demokrasi, katılımcı vatandaş ve demokratikleşme sürecine geçişin ancak sivil toplum örgütleriyle sağlanabileceğine ilişkin ortak kabulün ortaya çıktığı bir dönemdeyiz. Bu örgütler; aynı zamanda demokrasiyi sivil toplum bağlamında totaliter girişimlere karşı korumak için toplumsal bir mücadele şekli, imkanı ve eylem alanı kabul ederler. Ve bağımsız toplumun ancak sivil toplum örgütleriyle toplumsal bir aktör olarak yer alabileceğine inanırlar. Biz, Eğitim- Bir-Sen olarak kendi medeniyetimizin değerleri ışığında yeniyi ve eskimeyen yeniyi mecz ederek, yeniden üreterek sorumlu bir sendikacılık yapmak üzere yola çıktık. İnanmış insanlar olarak, sivil toplum örgütlerini, aramızdaki bağın tarihsel tecrübelerin tercih ettiği birebir le kurulan bağların alternatifi olarak görmüyoruz. Diğer yandan sivil toplum örgütlerini tüketim kültürünün bir parçası, hayatı estetize etmenin bir aracı olarak görenlerden de elbette farklı düşünüyoruz. Biz örgütlü mücadeleyi, ekonomik, sosyal, ve siyasal çıkarlarımızı korumanın bir aracı olarak görüyoruz. Çünkü: Kendi insanına ve hayatın gerçeklerine yabancılaşan egemen güçler, uzun bir süre demokratik yöntemlerle seçilen iktidarları doğrudan ya da dolaylı yoldan işlevsiz hale getirerek ideolojik, politik ve ırkçı saplantılarıyla, zaman ve zemine göre fanatik gündemler oluşturmaktan hiçbir zaman kaçınmadılar. Her durumda ve ne pahasına olursa olsun, hükümranlıklarını sürdürebilmek için, hayali düşmanlar ve tehditler, öncelikler icat etmeyi stratejik bir tutum olarak benimsediler. Bir bakıyorsunuz insani ihtiyaçlar hiyerarşisinin yerini rejimin ihtiyaçları sıralaması alıyor: Rejimin yaşamsal gereksinimleri, rejimin güvenlik gereksinimi, rejime ait olma (bağlılık) gereksinimi, rejimin sevgi, sevecenlik ge- 1
Eğitim-Bir-Sen reksinimi, rejimin saygınlık gereksinimi, rejimin kendini gerçekleştirme gereksinimi Dolayısıyla kendilerini ülkelerinin ve dünyanın sahibi, doğruların tek belirleyicisi olarak gören zihniyetlerin ve temsil ettikleri çıkar gruplarının gereksinimlerine göre öncelikler ve buna bağlı olarak da gündem belirlemektedirler. Işığını gerçek bir dünya vizyonundan almayan, toplumun tüm kesimlerini harekete geçirmekten uzak, ona tutumlar dikte eden, tercihleri yönlendiren, ön yargıları besleyen, bir toplumun hareketlerini eğip büken zihniyetlerin eylemlerinin sonuçlarını yaşamak zorunda bırakıldığımızın farkındayız. Diğer yandan uluslar ötesi siyasetin ve bunların aktörlerinin öteden beri yürüttükleri ancak 11 Eylül sonrası açıklık ve hız kazanan uluslar ötesi faaliyetlerin kurbanlarına dönüştürülmek isteniyoruz. Dünya terör ve güvenlik kavramlarının içinde kasılıp kalmaya, aklın ve devletin kurumları önceliklerini buna göre ayarlamaya zorlanıyor. Bizden her türden gücü kendilerine teslim etmemizi ve zorunlu olarak her türden hakkımızı da onlara emanet etmemizi, ehveni şer in zorunlu buyruklarına teslim olmamızı istiyorlar. Bu arada kamuoyu olarak adlandırılan ve bizzat demokrasinin özü dediğimiz toplumsal talepler de bu süreçlerden korunabilmiş değildir. Dolaşıma sokulan bir iddia, bir resim, bir haber kamuoyunu alt üst etmeye yetebilmektedir. Kamuoyu kendisine ulaşan bölük pörçük söz parçalarıyla derinleşme fırsatı bulamadan karar vermeye zorlanıyor. Kamuoyu yoklamalarında ortaya çıkan talepler kendi gerçeğinin çok uzağında yorumlanarak işe yaramaz sonuçlara dönüştürülebilmektedir. Zaman zaman insana, siyasete, ekonomiye, uluslar arası ilişkilere; dün ve bugün yaşadığımız acılara dair söylediklerimizin toplum tarafından bilinenleri onlara yeniden söylemekle aynı anlama geldiğini fark ediyoruz. Belki de hiç kimsenin karşı çıkamayacağı, dünyanın başka yerlerinde de aynı şekilde yaşanan şeyleri söylüyo- 2
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı ruz. Ancak biz başka şeyler de söylüyoruz, söylemek ve yapmak zorunda olduğumuzu biliyoruz: Kendimiz ve diğer insanlar için daha iyi bir dünya, daha iyi bir gelecek mümkündür. Yaşadıklarımızın sorumlularına karşı kendimizde ve toplumumuzda bilinçli öfkeler uyandırmaktan elbette vazgeçmeyeceğiz. Ancak dünyanın pek çok yerinde okumuş eğitimli insanlar da dahil toplumları kötürüm eden bir düşünme biçiminin sonucu olarak, pek çok şeyin nasıl kötü yönetildiğini bilmelerine rağmen bunu değiştirmenin mümkün olamayacağına inanmalarıdır. Biz ise bu anlayışın tam aksine, insanımızın ve insanlığın sorularına ve sorunlarına bize özgü cevaplar üretmek, zorba sistemlerin, kötü yönetimlerin sonunu getirmek inancıyla yola çıktık. Tarihin derinliklerinden gelen bir bakış açısıyla, yaşadığımız dönem ve mensup olduğumuz çalışma kolunda yeni bir temsil biçimi geliştirdik ve müesseseleştik. Örgütlü birey olarak kendimizi ve mücadele alanımızı tanımladığımız sendikamız, bizim için özerk başlangıç alanı oldu. Dev bir kök, görkemli bir ağaç olmak için uygun boşluğu kendimiz açtık, güzergahımızı kendimiz belirledik. Ancak hayat dinamik bir süreçtir. Kendini yenileyemeyen kurum ve kişilere yaşama hakkı tanımaz. Başlangıçta temel hak ve özgürlüklerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi mücadelesinde canları pahasına mücadele ederek bunların yasalar ve toplum nezdinde kabul görmesini sağlayanlar zaman içinde mücadelenin gücü ve kararlılığını yitirerek statülerini korumak adına o hak ve özgürlük için mücadele edenler karşısında yer alanların durumuna düşmemek için sürekli kendimizi yenilemek ve eylem içinde olmak zorundayız. Dikkat etmemiz gereken başka bir gerçek: Birçok otorite biçimi- ulusal ve ulus ötesi- hegomanyalarını tehdit etmediği sürece bir çok itaatsizlik biçimini ve düzeyini hoş görebiliyor. Örgütler de kendilerini eylem içinde gördükleri için yapay bir doygunluk yaşabiliyorlar. Ya da 3
Eğitim-Bir-Sen mevzi kaybeden otoriter güçler kendilerini ve tahakkümlerini yeniden üretebilirler. Her meşru eylemi olumsuz bir etiketle anlamından saptırabilirler. Son dönem Çek tarihinin en önemli entelektüelleri arasında bulunan kadife devrimin öncülerinden Vaclav Havel in dediği gibi: Resmi yorum sonuç olarak gerçekle birleşir. Genel ve her şeyi kapsayan bir yalan hakim olmaya başlar; insanlar ona adapta olmaya başlarlar ve her kes yaşamının bazı kısımlarında yalanla uzlaşır ya da onunla birlikte yaşar. Bu koşullar altında, insanın bütün dünyayı karşısında bulması riski de dahil olmak üzere her şeye rağmen, her şeyi saran yalanlara ağını parçalayarak doğruyu öne sürmek, içten bir şekilde davranmak olağanüstü politik öneme sahip bir edimdir. Bütün örgütlü mücadelelerde olduğu gibi Sendikalar da onu var eden, ona hayat veren insanların bilincine, onların dünya vizyonuna bağımlıdır. Eğitim- Bir- Sen bizzat hepimizin taşıdığı ahlaki ve entelektüel değerleri, ülküleri, adanmışlığı taşır. Bizim kıpırdamamız ve dönüşmemiz halinde sendikamız da dönüşür. Sendikamızın her kademesinde yer alan insanımızın eylemleri olmaksızın sendika olmaz. Hepinizin çok iyi bildiği gibi strateji taktiklerin birikimidir. Taktikleri ulusal ya da yerel düzeyde kampanyalar, etkinlikler dediğimiz şeyler halinde bir araya getiririz. Bunların da bir araya gelmesiyle değişim senaryosu dediğimiz şey ortaya çıkar. Peşinden koştuğumuz kazanımları vermekten başka çareleri, kalmayıncaya kadar, bunun maliyetini her defasında artıracak yollar bulmak, taktikler geliştirmek bizim görevimizdir. Bugüne kadar aldığımız yol, özgürlülük, demokrasi ve insan hakları konusundaki duruşumuzla gerçek bir değişim ekibi olduğumuzu hep birlikte gösterdik. Bundan dolayıdır ki bir çekim merkezi olmayı başardık. Aramıza yeni katılan her üyemiz değişim idealine inanır ve bu ekip içinde üye olmaktan öte yerini aldıkça Eğitim- Bir- Sen herkes için 4
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı tek seçenek olma hedefine daha çok yaklaşacaktır. Ancak etraflarındaki onca olumsuz şey karşısında kararsız davranan insanlar ve kurumlar farkında olmadan yıkıcı süreçlerin bir parçası olmaktan kurtulamazlar. Kendimizi amaç ve değerlerimizin hakkını vermek için dönüştürmek, sınırlarımızı zorlamak, bedelini ödemeye hazır ve istekli olmak zorundayız. Daha iyisini yapamamanın alternatifi: Kaybedilmiş yeni bir dönem olmaktan başka bir şey değildir. Eğitim Bir Sen de temsil edilmiş değer ve ideallerin savunucusu olarak, her türden yeni olgu ve gelişmeler karşısında mücadelemizi sürdürmemiz bizim bu adanmışlığımızı ve farkındalığımızı çoğaltmaya bağlıdır. Bu bağlamda genel olarak sendikaların işyeri temsilciliğine özelde Eğitim- Bir- Sen in iş yeri temsilcileriyle ilgili olarak bir bölüm açmak istiyorum. Onlar, demokratik sendikacılığın gelişmesinde hayati derecede önemli yöneticilerdir. Dolayısıyla sendikanın o işyerindeki gücünü ya da zayıflığını belirleyen kişilerdir. Bir anlamda sendikanın en ön cephedeki neferleridirler. Yalnız il ya da ilçedeki örgütünü değil, bağlı bulundukları sendikayı bütünüyle temsil ederler. Bunun için sendikalarını tanımaları üyelerle sendikaları arasında köprü görevi yapmaları gerekir. İşyeri temsilcilerinin bunların yanında bunlara eş değer görev ve misyonları bulunmaktadır. Kayıtlı üyeyi örgütlü üye haline getirme ve onları eyleme hazırlama; seçme, seçilme, temsil, sorun çözmede diyalog gibi yöntemleri işyerine taşıyarak çalışma ilişkilerine ve demokrasi kültürüne katkıda bulunma, kamu işverenlerinin yönetim haklarını, çalışanlarla paylaşarak, işyerinde katılımcılığı ve sonuçta verimliliği artırabilecek gelişmelere yol açma; İşyerindeki sorunların tespitine ve çözümüne katkı verme; sendikanın üst organlarında üretilen politikaların, alınan eylem kararlarının işyerlerine(üyelere) taşınması; üyelerin öneri, eleştiri ve taleplerinin sendikanın üst or- 5
Eğitim-Bir-Sen ganlarına iletilmesi ve üyelerin işyeri ile ilgili sorunlarının çözümü, taleplerinin karşılanması için(sendika tüzel kişiliğini temsilen) işveren temsilcisi ile muhatap olmayı burada zikredebiliriz. Bu boyutuyla işyerlerinin sendikaya taze kan üreten sendika üst organlarında alınan kararları pratiğe taşıyan birimler olduğundan hareketle işyeri temsilcilerini üretilen kanın sendika üst organlarına, alınan kararların da işyerlerine taşınmasında görev yapan hayati bir kanal / damar olduğunu söyleyebiliriz. Sendikal sorunlara ve eylem kararlarının hayata geçirilmesine ilişkin yapılan toplantılar ve tartışmalarda yüzümüzü işyerlerine dönelim ifadesinin anlamının bu işlevlerinde saklı olduğunu unutmamalıyız. Dolayısıyla işyerlerine yüzünü değil sırtını dönen sendikal anlayış kaybetmeye mahkumdur. Yargısı tartışmasız doğrudur. Bu misyonları itibariyle, işyeri temsilcileri sendikaların, İsimsiz kahramanlarıdır. diyebiliriz. Sonuç olarak, bugüne kadar olduğu gibi icazetçi ve bürokratik sendikacılığın tuzaklarına düşmeden, emeğin, özgürlüğün, hakkın ve toplumsal dönüşümün mücadelesini vermeye devam edeceğiz. Eğitim Bir Sen olarak amaçlarımızı gerçekleştirecek potansiyele, güce ve inanca sahibiz. Elinizde tuttuğunuz bu çalışmanın da mücadelemize umut ettiğimiz katkıyı yapması dileğiyle. Ahmet GÜNDOĞDU Genel Başkan 6
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı I.BÖLÜM SENDİKA KAVRAMI SENDİKA Çalışanların ve işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak ekonomik, sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip kuruluşlara sendika denir. Sendika kavramı, Batıda sadece çalışanların oluşturdukları kuruluşlar için kullanılır, işverenlerin aynı amaçla kurdukları örgütlere işverenler birliği denir. Türkiye de her ikisi de sendika olarak isimlendirilir. Hak arama mücadelelerinin tarihi hem Batı da hem de Doğu da çok eski olmasına rağmen kavram olarak sendika, kapitalizmin gelişme süreci içinde 19.yy başlarında ortaya çıkmıştır. 18.yy sonlarında ilerleyen tekniğe bağlı olarak kapitalizmin gelişmesi, başta İngiltere olmak üzere, Batı Avrupa ülkelerinde sanayi devrimini ortaya çıkarmış, o zamana kadar bağımsız çalışan esnaf ve sanatkârların çoğu başka bir kimsenin hizmetinde işçi olarak çalışmaya başlamışlardır. Ancak iktisadî liberalizmin ortaya koyduğu bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler anlayışı içinde devletin çalışanları koruyucu bir rol üstlenmemesi karşısında işçi sınıfının sömürülmesi gerçeği ortaya çıkmıştır. Böyle bir ortamda işçiler kendi kendilerine yardım anlayışı içerisinde bir araya gelme ve ortak menfaatlerini koruma yolunda birleşmeye başlamışlar ve bu birlikler sendika olarak anılmıştır. Zamanla bu birliktelikler özellikle işveren kesimlerince sakıncalı bulunmuş, devlet etkilenmiş ve yasaklamalar, zorlamalar ortaya çıkmıştır. Ancak özellikle demokratik ülkeler bu taleplere karşı fazlaca kayıtsız 7
Eğitim-Bir-Sen kalamamış ve sendikacılığın kıstasları, yetkileri, sorumlulukları, örgütlenme biçimleri yasalarla düzenlenmeye başlanmıştır. Bizde kavram olarak sendika, geç kullanılmasına rağmen; dünyada ilk toplu iş sözleşmesi, 1776 yılında Kütahya da fincancı esnafıyla imzalanmıştır. Sendika kavramı ise ilk defa Prens Sabahattin in kurduğu Teşebbüs-ü Şahsı ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti nin metinlerinde telaffuz edilir. Daha sonra 1871 de kurulan Amele Perver Cemiyeti bir çeşit yardım derneğidir. Ancak 1895 te kurulan Osmanlı Amele Cemiyeti bugünkü manada ilk sendikal örgütlenmedir. Amele Perver Cemiyeti ni ise araştırmacılar ilk sarı sendika olarak tanımlarlar. Sendikacılığın başlangıçta işçiler arasında soğuk karşılanmasının önemli sebeplerinden biri Selanik te Yahudiler tarafından 1908 de kurulan Sosyalist Kulübün, işçileri Sosyalist Partiye katılmaya davet eden bildiriler dağıtması, işçilerin tepkisini doğurmuş, bununla beraber ilk yıllarda sendikal faaliyetlere Osmanlı da Rum, Ermeni ve Bulgarların öncülük etmesi de sendikacılığın sahiplenilmesini engellemiştir. Ayrıca birbirini izleyen grevler nedeniyle 1909 yılında çıkarılan Tatil-i Eşkâl Kanunu sendikacılığın Türkiye de önünü tıkayan etkenlerdendir. Çünkü yasa sendika kurmayı yasaklayan ve cezalandıran hükümler içeriyordu. Türkiye de sendika hakkı ilk olarak 1947 de 5018 sayılı sendikalar kanunuyla tanınmıştır.1947 de çıkan ve grev hakkını tanımayan kanunla 1952 de Türk-İş, 1967 de DİSK, 1970 de MİSK, 1976 da da Hak-İş kurulmuştur. İşverenler ise 1962 de TİSK adıyla örgütlenmişlerdir. Memurlara sendika kurma hakkı ise 1961 Anayasası ile verilmiş, 12 Mart 1971 Muhtırasıyla ya- 8
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı saklanmıştır. Bu dönemde sarı sendikalar da oluşmaya başlamıştır. Sendikal hayatın en zor olanı ise sarı sendikalarla mücadeledir. Bu sendikalar, işveren kesiminin çalışanların kurdukları sendikaları denetimleri altına almak için kendi kontrollerinde oluşturdukları ve çalışanların haklarının gaspında kullandıkları birer araçtır. Sendikaların yanı sıra benzer amaçlarla kurulmuş farklı örgütlenmeler de vardır. Bu örgütlenmelerle (dernek, vakıf gibi) sendikalar, temel amaç ve araçlarda birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Dernek ve vakıflar sosyal ve kültürel alanda belli bir amaca hizmet eden kuruluşlardır. Üyelerinin, mensuplarının bu yöndeki isteklerini karşılamaya çalışırlar. Doğrudan doğruya hak aramayı, elde edilen bir menfaati korumayı amaç edinen kuruluşlar değildirler. Sendikalar ise toplumun büyük bir kitlesinin kollektif ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak, kalkınmalarını sağlamak, çalışanların ezilmesini veya işverenle aralarında çıkacak anlaşmazlıklar yüzünden toplum düzeninin bozulmasını önleyerek bir denge kurmak suretiyle kamu düzenine ve menfaatine çalışan bir kuruluş olması nedeniyle dernek ve vakıflardan ayrıdır. Sendikaların bu kuruluşlardan asıl farkı siyasal görüşü, dinî, mezhebi, bölgesi, etnik kökeni, anadili ve mesleği ne olursa olsun tüm çalışanları bünyesinde bir araya getirme çabasıdır. Ayrıca, Sendikalara, amaçlarına ulaşabilmeleri için grev ve toplu sözleşme gibi haklar tanınmasına karşın bugün itibariyle, yürürlükte bulunan Anayasa da ve 4688 sayılı Kanunda sendika ve sendikacılık anlayışıyla örtüşmeyecek bir şekilde- Kamu Görevlileri Sendikalarına bu haklar tanınmamıştır. 9
Eğitim-Bir-Sen II. BÖLÜM SENDİKAL KAVRAMLAR 4688 SAYILI KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI KANUNUNDA SENDİKAL KAVRAMLAR KAMU GÖREVLİSİ : Kamu kurum ve kuruluşlarının işçi statüsü dışındaki bir kadro veya sözleşmeli personel pozisyonunda çalışan, adaylık veya deneme süresini tamamlamış kamu görevlileri. (Sözleşmeli pozisyonda çalışan öğretmenler adaylık ve deneme süresi olmaksızın üye olabilirler) KAMU İŞVERENİ : Kamu görevlilerinin çalıştığı tüzel kişiliği olan ya da olmayan kamu kurum ve kuruluşları. KAMU İŞVEREN VEKİLİ : Kamu kurum ve kuruluşlarını temsile ve bütününü sevk ve idareye yetkili olanlar ile bunların yardımcıları. İŞYERİ : Kamu hizmetinin yürütüldüğü yerler. KURUM : Kuruluş kanunları veya kuruluşlarına ilişkin mevzuatlarında görev, yetki ve sorumlulukları belirlenen, hizmetin niteliği ve yürütülmesi bakımından idarî bir bütünlüğe sahip işyerlerinden oluşan kuruluşlar. SENDİKA : Kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar. 10
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı KONFEDERASYON : Değişik hizmet kollarında bu Kanuna tabi olarak kurulmuş en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel kişiliği olan üst kuruluşlar. TOPLU GÖRÜŞME : Kamu görevlileri için uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, fazla çalışma ücretleri, harcırah, ikramiye, lojman tazminatı, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, tedavi yardımı ve cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ile bu mahiyette etkinlik artırıcı diğer yardımlara ilişkin olarak yetkili kamu görevlileri sendikaları ve üst kuruluşları ile Kamu İşveren Kurulu arasında yapılan görüşme. UZLAŞTIRMA KURULU : Toplu görüşmeler sırasında çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümü için oluşturulan kurulu. MUTABAKAT METNİ : Toplu görüşme sonucunda varılan anlaşmayı gösteren belge. YÜKSEK HAKEM KURULU BAŞKANI: 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 53 üncü maddesine göre teşekkül etmiş bulunan Kurulun Başkanı. 11
Eğitim-Bir-Sen III. BÖLÜM KONFEDERASYONUMUZ MEMUR-SEN 1. VİZYONU Memur Sen özelde; üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel, özlük, mesleki, hak ve menfaatlerini korumayı ve geliştirmeyi genelde ise; ülkemizde cereyan eden her türlü haksızlık ve hukuksuzluğa karşı çıkmayı temel amaç sayar. Bu amaçların gerçekleştirilmesinde evrensel insan haklarına ve Anayasaya dayanan demokratik, laik, sosyal adalet ve hukuk devleti anlayışı içinde çalışır. 2. MİSYONU Memur Sen, Anayasa, yasalar ve Türkiye Cumhuriyeti nin taraf ve üye devlet olarak bağlı olduğu uluslararası sözleşme ve şartlardan doğan hak ve yetkilerine dayanarak üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel ve demokratik hak ve menfaatlerini adalet ve eşitlik ilkelerine göre korumak ve geliştirmek için gerekli çalışmayı yapar. Bu amaçla, tüzel kişi olarak genel hükümlere sahip olduğu yetkilerden başka; a- Yasal yetkiler çerçevesinde toplu görüşmeye esas teklifler hazırlar ve toplu görüşme çalışmalarına katılır, temsilci gönderir. b- Toplu görüşme sonucunda anlaşmaya varılan mutabakat metinlerinin uygulanmasını izlemek üzere idari kurumlara üyelerin arasından temsilciler gönderir. c- Yetki ve toplu görüşme uyuşmazlıklarında ilgili makamlara ve yargı organlarına başvurur, görüş ve önerilerini sunar, taleplerde bulunur. d- Devlet Personel Mevzuatında kamu görevlilerinin 12
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı temsilini öngören çeşitli kurumlara temsilci gönderir. e- Çalışma hayatından, mevzuattan, toplu görüşmeden, örf ve adetten doğan hususlarda üyelerinin ve mirasçılarının davalarını takip eder, üyelerine ve mirasçılarına adli yardımda bulunur. f- Mevzuat ve uluslararası antlaşma, sözleşme hükümlerine göre toplanan kurullara gerektiğinde temsilci gönderir. g- Verimlilik araştırmaları yapar, sonuçlarla ilgili raporlar düzenler, önerilerde bulunur ve işverenlerle bu konularla ortak çalışmalar yapar. h- Konfederasyon un kurulu bulunduğu hizmet koluna giren işyerlerinde çalışan memur ve kamu görevlilerini çatısı altında bulunan sendikalarda örgütlemeye çalışır. i- Amaçlarına ulaşabilmek için, seminer, konferans, panel, açık oturum, kurultay ve kurs gibi eğitim ve kültürel faaliyetlerde bulunur. j- Üyesi olan sendika mensuplarına ve topluma hizmet için, sağlık, tatil, dinlenme, lokal, misafirhane, kreş, yurt, spor ve benzeri ekonomik ve sosyal tesisler kurar, kurulmasına yardımcı olur, işletir. k- Üyesi olan sendika mensuplarının ve toplumun kültürel gelişmesine katkıda bulunabilmek için kütüphane, kitapevi ve basımevi kurar ve işletir. Kitap yayını, süreli ve süresiz yayınlar yapar. l- Herhangi bir bağışta bulunmamak kaydıyla evlenme, doğum, hastalık, ihtiyarlık, ölüm, açığa alınma, işsizlik gibi hallerde yardım ve eğitim amacıyla sandıklar kurulmasına yardımcı olur ve nakit mevcudunun % 10 undan fazla olmamak kaydıyla bu sandıklara kredi verir. m- Yangın, su baskını, deprem gibi tabii afetlerin vukuunda, gerektiğinde üyelik şartı aranmaksızın nakit 13
Eğitim-Bir-Sen mevcudunun %10 nu aşmamak kaydı ile afete uğrayan bölgelerde konut, sağlık ve eğitim tesisleri yapar ve bu amaçla kamu kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdi yardımda bulunur. n- Herhangi bir bağışta bulunmamak kaydıyla kooperatifler kurulmasına yardımcı olur ve nakit mevcudunun % 10 dan fazla olmamak kaydıyla bu kooperatiflere kredi verir. o- Üye sendikaların hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek amacıyla uluslararası sendikalara üye olabilir, Genel Kurul toplantılarına katılabilir. p- Nakit mevcudunun % 10 undan fazla olmamak kaydıyla sınai ve ekonomik teşebbüslere yatırım yapar. r- Amaç ve görevlerinin gerektirdiği taşınır ve taşınmaz mülk edinir. s- Anayasa, mevzuat ve uluslararası onaylanmış sözleşmelerden doğan diğer görev ve yetkilerini yerine getirir. 3. AMACI a- Memur Sen özelde; üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel, özlük, mesleki, hak ve menfaatlerini korumayı ve geliştirmeyi genelde ise; ülkemizde cereyan eden her türlü haksızlık ve hukuksuzluğa karşı çıkmayı temel amaç sayar. Bu amaçların gerçekleştirilmesinde evrensel insan haklarına ve Anayasaya dayanan demokratik, laik, sosyal adalet ve hukuk devleti anlayışı içinde çalışır. Konfederasyonun amaçlarına ulaşabilmesi için; Sendika mensuplarına insan onuruna yaraşır bir hayat düzeyi sağlamak için elverişli ücret ve sosyal yardımlar ile daha iyi çalışma şartları ve mesleki saygınlık kazandırmayı, 14
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı b- Sendika Üyelerine tayin ve nakillerinde adaletli ve hukuka uygun davranılmasını, c- Üye sendika mensuplarının en iyi biçimde bilgilendirilmelerini mesleklerinde ilerlemelerini sağlamayı ve aile fertlerinin, eğitim, sağlık, sosyal ve hayat şartlarının iyileştirilmesini ve geliştirilmesini, emeklilik, malullük, dul ve yetim kalma durumlarında gerekli koruma ve bakım tedbirlerinden faydalanabilmelerini, d- İşverence mağdur edilmeleri halinde üye sendika mensuplarına maddi, hukuki ve sosyal yardımlar yapmayı, e- Tüm sendika üyeleri arasında dayanışma, birlik ve beraberliği sağlamayı, f- Üye sendikalar, kadın üye mensuplarının mesleki faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına, temel insan hak ve hürriyetlerinden yararlanmalarına yardımcı olmayı, g- Herkesin fırsat eşitliği içinde parasız eğitim ve öğretim hakkından faydalanmasını, h- Dil, din, ırk, mezhep ve siyasi düşünce farkı gözetmeksizin sorumluluklarını bilen insanlar olarak yetişmesini toplumun adalet ve barış içinde yaşamasını, bu hususlarda yapılacak her türlü gayret ve çalışmalara destek vermeyi, i- Doğal hukuktan hareketle her türlü oligarşiye karşı çıkarak, katılımcı demokrasiye ulaşmayı, j- Toplumsal meseleler karşısında sorumluluk bilinci ile düşüncelerini ortaya koymayı ve bunların mücadelesini yapmayı, k- Grevli ve toplu sözleşmeli sendika hakkını elde etmeyi görev bilir. 15
Eğitim-Bir-Sen 4. FAALİYET ALANI Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin yürütmekle görevli oldukları kamu hizmetlerinin görüldüğü genel, katma ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı kuruluşlarda kamu iktisadi teşebbüslerinde, özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan banka ve teşekküller ile bunlara bağlı kuruluşlarda ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarında işçi statüsü dışında çalışan kamu görevlilerinin yurt içi ve yurt dışı tüm birimlerinde faaliyet gösterir. 5. MEMUR-SEN E BAĞLI SENDİKALAR 1. Eğitim-Bir-Sen 2. Bem-Bir-Sen 3. Sağlık-Sen 4. Birlik-Haber-Sen 5. Enerji-Bir-Sen 6. Büro-Memur-Sen 7. Toç-Bir-Sen 8. Bayındır-Memur-Sen 9. Ulaştırma-Memur-Sen 10. Diyanet-Sen 11. Kültür-Memur-Sen 12. Emekli-Bir-Sen 16
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı IV.BÖLÜM EĞİTİMCİLER BİRLİĞİ SENDİKASI (EĞİTİM-BİR-SEN) EĞİTİM BİR SEN İN TARİHSEL ARKAPLANI Sözlükte; gençlik, yiğitlik, mertlik anlamı taşıyan Fütüvvet kavramı çerçevesinde kurulan esnaf örgütleri bu mücadele biçiminin ilk örnekleridir. Fütüvvet; kardeşlerine iyi davranmak ve onların yardımına koşmak kulluk edeplerini koruyarak halkın ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bu anlayışın iki önemli özelliği vardır. Kişinin kendisiyle barışık olmasını sağlamak Kişinin yaşadığı çevreyle sağlıklı ilişkiler kurmasını sağlamak Kişinin hayatını düzenleyen bu anlayış zaman içerisinde çeşitli örgütlenmelerin temelini oluşturmuştur. Bu anlayışla iktisadî hayat arasındaki ilişkiler giderek artmış ve bu esaslar esnafın prensipleri haline gelmeye başlamıştır. Zamanla bu prensipler bütün İslâm dünyasına yayılmış Anadolu da da Ahilik teşkilâtının doğmasını sağlamıştır. Ahi EVRAN (öl. 1262) tarafından kurulan Ahilik çeşitli esnaf ve sanatkâr guruplarının değişik nedenlerle ekonomik sıkıntıya maruz kalmadan varlıklarını sürdürebilmeleri, gelişmeleri, sosyal, iktisadî ve ahlâkî yapılarını koruyabilmelerini hedeflemiştir. Çeşitli otorite boşluğu olan kriz dönemlerinde Ahi- 17
Eğitim-Bir-Sen liğin değişik meslek guruplarına sahip kişileri bünyesine alacak şekilde organize olması Anadolu nun çeşitli kasaba ve köylerinde gerek siyasî, iktisadî gerekse dinî, askeri problemleri çözmek teşkilâta mensup olsun olmasın bütün halkın huzur ve refahını sağlamak çapulculuğu önlemek, mal güvenliğini sağlamak, kaliteli ve ucuz mal teminini garanti etmek gibi bir misyon üstlenmiştir. Hatta Moğol istilasına karşı Selçukluların yanında mücadeleye girmişlerdir. Teşkilâtın her yerde ocakları vardı ve ocak başkanına Ahi Baba denirdi. Ahi Babalar seçimle iş başına getirilirdi. Ahi Babalar şehir ve köyleri gezer fiyat ve kalite kontrolü yapar, çıraklık ve kalfalık imtihanlarını yaparlardı. Ahiliğin batıdaki karşılığı ise loncalardı. Osmanlıda bu kavramlar Gedik ve Oda kelimeleriyle karşılanırdı. Bu teşkilâtların en belirgin özellikleri çalışanların menfaatlerini koruduğu gibi onların iş ahlâkını da düzenliyordu. Bu nedenle de meslek ahlâkı kontrol altında tutuluyordu. Bizim sendikal anlayışımıza etki eden boyutu bu yönüydü. Osmanlıdaki bu dernekler tamamen sivildiler hiçbir şekilde devlet politikalarının değişmesi bu yapının işleyişini etkilemiyordu. Bu birlikler işsizliğe ve fazla üretimden doğan bunalımlara neden olmamak için çeşitli önlemler alıyorlardı ve birçok iktisadî bunalımın ortaya çıkmasına engel oluyorlardı. Ve bütün bu çalışmalarını hem mensuplarını koruyarak hem de vatandaşı mağdur etmeden devletle çatışma 18
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı ortamları yaratmadan sürdürüp, sorunların çözümünü sağlıyordu. M. Akif İNAN tarafından açıklanan kuruluş bildirisinde dile getirmiş olduğu Eğitim Bir Sen in amaçlarının yukarıda izah edilen anlayış biçimiyle birebir örtüştüğü görülmektedir. NİÇİN SENDİKA? Sanayi devrimiyle ortaya çıkan modern toplum tek başına bireyi bir hiç saymakta ve bir güç olarak görmemektedir. Demokratik idealleri olan insan mutlaka bir güç olmak, yönetilenden öte yönlendiren bir yapılanmanın içerisinde bulunmak istemektedir. Bu yapılanmalar en ideal şekilde sivil toplum örgütleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Sivil toplum örgütlerinin en kuşatıcı olanı ise sendikalardır. Demokratik toplumlarda sendikalar, devlet otoritesinin oto kontrol mekanizmasıdır. Demokrasi kültürünü sindirmiş toplumlarda sendikalar bir zaruret olarak ortaya çıkmaktadır. Devlet sendikanın karşısında olmak yerine, onun daha güçlü olabilmesi için çaba sarf etmektedir. İsveç Başbakanı Çocuklarımızı okula yeni bilgiler alsınlar diye değil, bir sivil toplum örgütüne nasıl katılabilirim ve bu sivil toplum örgütü için ne yapabilirim bilincini geliştirsinler diye göndeririz. diyor. Bu anlayış, toplumun yolsuzluklardan, kayırmacılıklardan, kirlenmişliklerden, yoksulluklardan kurtulmasını sağlayan anlayıştır. Demokrasi ile ben devletim anlayışı bağdaşmaz. Hukuk devleti ilkeleri olmaksızın demokrasi tam işlerliğe kavuşamaz. Kişi hak ve özgürlükleri hukuk devletinin özüdür. Fertler hak ve özgürlüklerini korkusuzca, güvenlik içerisinde kullanamıyorlarsa, hukuk devleti 19
Eğitim-Bir-Sen dolayısıyla demokrasi eksik olacaktır. Sivil toplum örgütleri bütün bunların ölçüsüdür. Sivil toplum örgütleri içerisinde sendikalar en ön sıradadır. Kişi hak ve özgürlüklerinin, çalışanların emeklerinin, karşılığını almalarının, üretimin verimli, rasyonel olmasının gereği de budur. Ben haklıyım hakkımı versinler beklentisi yerine, Hak verilmez alınır bilinciyle hareket etmek gerekir. Bu bilincin yaşama alanı ise sendikalardır. Demokrasilerde bireylerin yönetime ortak olması, sadece seçim dönemlerinde mümkün değildir. Bu yönetime baskı uygulamasının sürekliliği ancak sivil toplum örgütlerinin güçlü olmasıyla mümkündür. Bilinçli vatandaş olmanın gereği örgütlenmektir. Kişiler ekonomik, sosyal, kültürel, özlük ve meslekî hak ve menfaatlerini ancak bu tür sivil örgütlenmelerle koruyup geliştirebilir. Organize olmuş güçlü devlet mekanizması karşısında zayıf bireyin haklarının korunması ancak örgütlenmekle mümkündür. Sivil toplum örgütleri devlet faaliyetlerini yönlendiren kuruluşlardır. Bu hedef doğrultusunda çalışmalarını yürütürler. Devletler muhatap olarak karşılarına ancak örgütleri alırlar. Sivil örgütler yasal sınırları zorlamak hatta yasal sınırlar insanların insanca yaşamasına engel oluyorsa bunu şiddete başvurmadan aşmak zorundadırlar. Eğitim-Bir-Sen ve Memur-Sen bu anlayış doğrultusunda örgütlendi. Çalışanların ekonomik ve sosyal haklarının korunması, geliştirilmesi için örgütlenmek gerektiğine inanan insanların öncü çabaları temelini yukarıdaki gerekçelere dayandırır. EĞİTİM-BİR-SEN İN KURULUŞU Kısa adı Eğitim-Bir-Sen olan Eğitimciler Birliği Sendikası 14 şubat 1992 de Ankara da Mehmet Akif İnan, Yusuf Beyazıt, Metin Selçuk, Nurettin Sezen, Ali Parıldar, Yunus Solmaz, Ahmet Temizkök, Necdet Pak- 20
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı dil, Nazire Keten, Zeki Efil, Raşit Yazan, Şükrü Gökdemir, Yurdagül Aydoğan, Gülderen Kuyucu, Burhan Uzgur isimli 15 eğitimci tarafından kuruldu. EĞİTİM-BİR-SEN İN KURULMA AMACI Sendikamız, Türkiye çapında öğretmen, öğretim elemanı, genel idare hizmetleri çalışanları olmak üzere kamu görevlilerinin çalıştığı eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri kolunda faaliyet göstermek üzere kurulmuştur. 1-2- Sendikamızın iki temel amacı var: Eğitim düzenimizin iyileştirilmesi için, sorunlarının özgür bir ortamda tartışılarak bilimsel bir gerçeklik içinde çözüm yollarının bulunması ve uygulama alanına konulması. Üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel, meslekî hak ve yararlarının geliştirilmesi ve korunması. Sendikamız bu amaçlar doğrultusunda düşünceler ve pratikler üretmek için yoğun bir çaba içerisindedir. Bu konular çerçevesinde yapmış olduğumuz çalışmaları öncelikle meslektaşlarımızın özgür katılımıyla geliştireceğimiz daha geniş platformlarda tartışmalara açacağız. Kesin sonuç kazanan önerilerimiz ise, çeşitli araçlarla ilgili çevrelere ulaştırılacaktır. Bu çalışmalar yapılırken her türlü düşünce ve önerilere açık olacağız. Sendikamız, eğitimcilerimizin istismar edilmediğinden emin olacağı; çekinmeden, kaygı duymadan, gönül rahatlığı içinde katılacakları bir kuruluştur. Bütün meslektaşlarımızın saygıyla karşılanıp kabul edileceği bir meslek kuruluşuyuz. 21
Eğitim-Bir-Sen Sendika, demokratik, lâik, sosyal hukuk devleti anlayışıyla yönetilen bir Türkiye de daha katılımcı bir demokrasinin yerleştiği, daha özgür kişi ve sivil toplum örgütlerinin gerçek anlamda var olabildiği, düşünce üretip teklifler sunabildiği veya bunu sivil ve kamusal alanda yaşama geçirebildiği;gelir dağılımının adilce paylaştırıldığı;sosyal devlet olmanın gereği her vatandaşın devlet imkânlarından eşit olarak faydalanabildiği; daha özgür, daha zengin, daha mutlu insanların yaşadığı bir Türkiye ye ulaşabilmeyi amaçlar. Sendika bu amaçlarına ulaşabilmek için; a) 4688 sayılı yasanın Toplu Sözleşmeli ve Grevli Kamu Çalışanları Sendika Yasasına dönüştürülmesini, b) Öncelikli olarak üyelerinin özlük haklarını korumayı, tüm resmi iş ve işlemlerde üyelerine yasa ve yönetmeliklere uygun davranılmasını sağlamayı, haksızlık yapılmasını engellemeyi, c) Başta kendi üyelerinin, sonra bütün eğitim çalışanları ile tüm kamu çalışanlarının çağdaş yaşam standartlarına yakışır bir ücret alabilmelerini sağlamak için her türlü anayasal ve yasal mücadeleyi yapmayı, d) Yapılacak sendikal mücadele ile üyelerinin, diğer eğitim çalışanlarının ve tüm kamu çalışanlarının onurlu, huzurlu ve mutlu olarak çalışabileceği; özgür, adil, katılımcı, planlı, kaliteli bir çalışma ortamı hazırlayabilmek için ihtiyaca göre yasal düzenlemelerin yapılmasını, gerekli yönetmelik değişikliklerinin gerçekleştirilmesini sağlamayı, e) Üyelerinin ve tüm eğitim çalışanlarının emeklilik, malullük, durumunda; eş ve çocuklarının dul ve yetim kalmaları halinde onurlu bir yaşam için yüksek bir tazminat alabilmelerini ve yine kendilerine yeterli bir aylık bağlanmasını sağlamayı; ayrıca kaliteli eğitim, kültür, sağlık ve sosyal yaşam imkânlarından ücretsiz olarak 22
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı faydalanabilmelerini sağlamayı, f) Özürlü üyelerinin ve diğer özürlü eğitim çalışanlarının çalışma ortamlarının ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi için özel yasal düzenlemelerin yapılmasını, gerekli yönetmeliklerin çıkartılmasını sağlamayı, g) Eğitimin her aşamasında (okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim, ve yüksek öğretim) çağdaş normlara uygun eğitim ve öğretim yapılabilmesi için mevcut yasa, yönetmelik ve müfredat programlarının güncelleştirilerek geliştirilmesini, h) Çağdaş ve modern bir eğitim-öğretim sistemine ulaşabilmek için başta öğretmen, öğrenci, aile, uzman ve bürokratların karar sürecine uygulanabilir anlamda etkisinin olacağı;katılımcı, demokratik, şeffaf ve hukukî bir yapılanmanın taşradan merkeze hızlı ve eksiksiz ulaşan kurumsallaşmış bir eğitim-öğretim örgütlenmesini sağlamayı, i) Üyelerinin mesleklerinde başarılı ve verimli olabilmelerini sağlamak için hizmet içi eğitim kursları açarak; seminer, panel, sempozyum, konferans vb. düzenleyerek, kitap, gazete, dergi, bülten, broşür yayınlayarak; örgütlenmiş rehberlik ve danışma birimleri oluşturarak bilgi, birikim, bakış, yetenek ve bilinç düzeylerini geliştirmeyi, j) Tiyatro gösterileri, şiir dinletileri, ödüllü yarışmalar, konserler, bilgi yarışmaları; panel, sempozyum, forum, açıkoturum ve konferans gibi etkinliklerle üyelerinin ve diğer eğitim çalışanlarının, öğrencilerin ve halkın sosyal ve kültürel yaşamlarına bir çeşitlilik, zenginlik kazandırmayı, k) Kamu çalışanlarının, eğitim çalışanlarının, öğrencilerin ve halkın önceliklerini, bakış açılarını, sorunlarını zamanında ve doğru olarak belirlemek ve doğru, tutarlı pratikler gerçekleştirebilmek için sistemli, planlı bir araş- 23
Eğitim-Bir-Sen tırma ve anket birimi oluşturarak hemen her soruna çözüm üretebilmeyi, l) Aile kurumunu korumak, ruh ve bedence sağlıklı nesillerin yetişmesini sağlamak için çocuklu bayan eğitim çalışanlarının çalışma şartlarını daha elverişli duruma getirmek için yasal düzenlemelerin yapılmasını, m) Meslekî ve teknik eğitimin yaygın hale getirilmesini, n) Zorunlu eğitimin tamamında ders kitabı, kaynak kitap ve her türlü eğitim-öğretim araç ve gereçlerinin ve masrafların devlet tarafından karşılandığı bir parasız eğitimi sağlamayı, eğitim alanında özel girişimlerin teşvik edilerek rekabet ortamının sağlanmasını, o) Anayasadaki eşitlik ilkesinin ruhuna uygun olarak her öğrencinin eşit imkân ve fırsatlarla eğitildiği ve zorunlu eğitimden sonra yine her öğrencinin yetenek, bilgi ve birikiminin objektif kriterlerle ölçülebildiği seçme sınavlarıyla istediği, hak ettiği yüksek öğrenim ve iş imkânına kavuştuğu bir eğitim sistemine ulaşmayı, p) Yüksek Öğretim Kurumlarının, akademik özgürlüğe sahip, evrensel normlara uygun, özgür, bilim ve ihtisas kurumları olmasını sağlamayı, r) Laiklik ilkesinin, gereği olarak yurttaşlarımızın dinlerini öğrenmeleri için her türlü kolaylığı sağlamayı amaçlamaktadır. TEMEL İLKELERİMİZ 1- Güçlüyü haklı değil, haklıyı güçlü kılmak. 2- Dürüstlüğün en büyük erdem olduğunu bilmek ve kabul etmek. 3- Birey hakkının en temel insan hakkı olduğunu bilmek ve kabul etmek. 24
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı 4- Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünü savunmak ve korumak. 5- İnsan haklarına yönelik her türlü şiddet, baskı, zulüm ve haksızlığa karşı çıkmak. 6- Hür düşünceyi, özgür iradeyi, fikir ve inanç özgürlüğünü en temel insan hakkı bilmek. 7- Fikir hürriyeti ve özgürlüğünü temel insan hakkı bilmek ve savunmak. 8- Antidemokratik, çağdışı oluşum ve yapılanmalara karşı çıkarak demokratik hukuk devletinin kurulması ve korunması için mücadele etmek. 9- Toplumun kültürel altyapısını oluşturan milli ve manevî değerlerimize sahip çıkmak, insanımızın değer yargılarına saygılı olmak. 10- Tarihî ve kültürel mirasımıza sahip çıkmak ve korumak. 11- İdeolojik ve siyasî yapılanmalardan her zaman ve zeminde uzak kalmak. 12- Siyasî partilerimizin tümüne aynı uzaklıkta ve aynı yakınlıkta olmak. 13- Sendikal mücadelede her zaman sorumluluk bilinci içinde, yapıcı, uzlaşmacı ve ilkeli olmak. 14- Sendikacılığın bir kitle hareketi olduğu bilincini hakim kılmak 15- Sendikacılığın tüm aşamalarında sendikal demokrasiyi egemen kılmak Çoğulculuk, aktif katılım ve açıklık kavramlarını hakîm kılmak. 16- Sınıf, zümre, dil, din, ırk ve mezhep ayrımcılığı yapmamak. 17- Özgür iradeye dayalı hür ve ilkeli sendikacılık prensiplerini benimsemek ve savunmak. 25
Eğitim-Bir-Sen 18- Eğitimde fırsat eşitliğini olmazsa olmaz kural bilmek ve sistemimize hakîm kalmaya çalışmak. 19- Ülke kalkınmasının ancak eğitimle olabileceğini yılmadan, usanmadan insanımıza anlatmak, duymak ve görmek istemeyen yetkililere duyuruncaya kadar mücadele etmek. 20- Kavga, çatışma, şiddet değil uzlaşma, hoşgörü, kardeşlik içinde sevgiye ve ülkeye sevdalı olmak. 21- Devletin Anayasamızda ifadesini bulan tüm ilkelerine bağlı kalmak ve korumak. 22- Devletin SOSYAL DEVLET ilkesinin mutlak ve kamil anlamda hayata geçirilmesi için yasal ve hukuk zemininde her türlü mücadeleyi vermek. 23- Hukuk devletinin, hukukun üstünlüğüne ve uluslararası hukuk normlarına bağlı kalınarak korunacağına inanmak. HEDEFLERİMİZ 1- Bugünü kurtarmak yerine geleceği inşa etmek düşüncesiyle, sorunları tartışmak ve bu sorunları kamuoyu önüne getirmek, yönetime katılmak, ayrılığını ve varlığını hissettirmek, yönetimi etkilemek ve denetlemek, 2- Popülist söylemlerin kısa vadeli rantlarına itibar etmeden geleceğin özgür, bilimsel toplumunu kurmak, 3- Sivil toplum örgütü olmanın doğasına uygun olarak ideolojik saplantılardan uzak, kimsenin yandaşı olmadan siyasal yargılamalardan bağımsız;din, dil, ırk ayrımlarının ötesine ulaşmış ülkede yaşayan her insanın hakkına saygılı, barış içinde bir işyeri ortamını tesis etmek, 4- Üyemiz olsun olmasın bütün mağduriyetlerin yanında her türlü hukuksuzluğun karşısında olmak, 5- Demokrasinin, insan haklarına saygının, emeğin 26
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı karşılığının tam olarak alınmasının gökten zembille inmeyeceğini bilen, bunların gerçekleşmesi için yaşasın ve kahrolsun kolaycılığının ötesinde önerileri olan bir yapılanmayı oluşturmak, 6- Milli Eğitim in verimli hale getirilmesi, hizmetin niteliğinin artırılmasını sağlamak 7- Üyelerimizin ortak ekonomik, sosyal, kültürel, özlük, meslekî hak ve menfaatlerini geliştirmek ve korumak, 8- Eğitim düzeninin iyileştirilmesi için sorunların özgür bir ortamda tartışılarak bilimsel temelde çözüm yolları bulmak ve uygulamaya konulmasını temin etmek, 9- Meslektaşlarımızın birlik, beraberliklerini sağlayarak; oluşturulacak gücü, eğitimin nitelikli olması için değerlendirmek, 10- Hiçbir tabuya bağlı kalmadan eğitimin sorunlarının tartışılabileceği özgür ortamları oluşturmak, 11- Eğitimcinin saygınlığını korumak ve geliştirmek. 12- Bölgeler arası fırsat eşitliğini sağlamak. 13- İnsan haklarına saygılı, özgür, demokrat, barışsever nesiller yetiştirmek. 14- Grevli, toplu sözleşmeli sendika yasasının çıkmasını sağlamak 15- Hiç kimsenin inançlarından, düşüncelerinden, ırkından, dolayı eğitim haklarından mahrum bırakılmamasını sağlamak, 16- Üyemiz olsun veya olmasın haksızlığa uğramış, mağdur edilmiş çalışanların yanında olmak. 17- Milli Eğitim Politikası hiçbir ideolojiyi temel almamalı sadece bilimselliği temel almalıdır.toplumun ihtiyaçlarına cevap verir, toplumla çatışmayan bir eğitim 27
Eğitim-Bir-Sen politikasının oluşturulması için çalışmak, 18- Çıkar çatışması değil menfaat birliğini sağlamak. 19- İnsanların özgün, güçlü, kimsenin hiçbir ad altında baskı görmediği, adaletli paylaşım;eğitim, sağlık, sosyal güvenlik ve tüm temel insan haklarından eşitçe faydalandığı, ortak çıkarların kişisel çıkarlarla çelişmediği bir dünya oluşturmak. 20- Sadece ücret sendikacılığı değil, çözümsüzlükle özdeşleşen eğitim sistemimizi iyileştirmek ve alternatif çözümler üretmektir. SENDİKANIN AJANDA BİLGİLERİ 1. Adres: G:M:K Bulvarı şehit Daniş Tunalıgil Sokak No:3/13 Maltepe Ankara 2. Telefon numaraları: 0312. 2312306 (pbx) Bürocell:0533.7414026 / 0505 6408233 Fax: 0312.2306528 3. İnternet: egitimbirsen.org.tr 4. e-mail: egitimbirsen@egitimbirsen.org.tr 5. Vergi numarası: 3260129393 Maltepe Vergi Dairesi Ankara 6. Hesap numaraları: İş Bankası Necatibey Şubesi Şube kod: 4222 Hesap no.: 478663 Ziraat Bankası Beşevler Şubesi Şube kod:5001 Hesap no.: 5495279-7. Maliye Bakanlığı Hesap Kodu:33 8. Sendika kodu: 3100 9. Ayrıntı Kodu:110303.01 10. Çalışma Bakanlığı Dosya: 28 11. Hizmet Kolu: 02 28
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı EĞİTİM ÖĞRETİM VE BİLİM HİZMETLERİ KOLUNDA KURULU DİĞER SENDİKALAR Eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri kolunda resmi olarak kurulmuş bulunan 15 sendika bulunmaktadır. Bu sendikalardan, bizimle birlikte üçü dışındakilerin yaygın bir örgütlenmesi ve fazla sayıda üyesi bulunmadığı için isimlerini anmamız gerekmemektedir.bizim dışımızda örgütlenmesi yaygın ve üye sayısı fazla olan diğer iki sendika ise; a- KESK e bağlı Eğitim-Sen b- Türkiye Kamu-Sen e bağlı Türk-Eğitim-Sen dir. SENDİKAMIZIN YÖNETİM KADEMELERİ Sendikanın yönetim kademeleri Genel Merkez den tabana doğru aşağıdaki şekilde olup her birim için yöneticiler 3 yılda bir seçimle işbaşına getirilir. a- Genel Yönetim Kurulu b- Şubeler c- İl ve İlçe Temsilcilikleri d- İş Yeri Temsilcilikleri 29
Eğitim-Bir-Sen A- GENEL YÖNETİM KURULU (Eğitim-Bir-Ser Tüzüğü m.18-26) Sendika Genel Yönetim Kurulu nun teşekkülü, genel yönetim kurulu üyeliğine seçilmek için aranacak şartlar, genel yönetim kurulu üyelerinin hak ve sorumlulukları Tüzüğün 18 inci maddesinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda, Sendika Genel Yönetim Kurulu; Genel Başkan, Genel Sekreter, Genel Mali Sekreter, Genel Teşkilatlanma Sekreteri, Genel Eğitim ve Sosyal İşler Sekreteri ve Genel Basın Yayın Sekreteri olmak üzere 6 üyeden oluşmaktadır. Genel Yönetim Kurulu, sendikanın en üst organı olan Sendika Genel Kurulunda gerçekleştirilen seçimlerle belirlenir. Genel Yönetim Kurulu üyeliklerine yapılan seçimler şube yönetim kurulu üyeliğinden farklı olarak unvanlı olarak gerçekleştirilir. Diğer bir ifadeyle, aday olmak isteyen üyeler hangi görev için aday olduklarını belirtmek suretiyle aday olabilirler. Genel Yönetim Kurulu nun toplanma zamanı ile toplantı ve karar yeter sayısı 19 uncu maddede düzenlenmiştir. Bu çerçevede, yarıdan bir fazla üyenin katılımıyla olmak üzere ayda bir defa olağan Genel Başkanın talebi üzerine ise olağanüstü toplanır. Toplantı yeter sayısı 4 karar yeter sayısı ise toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğudur. Genel Yönetim Kurulu nun görev ve yetkileri Tüzüğün 20 inci maddesinde, Genel Başkan ve Sekreterliklerin görevleri ise 21 ila 26 ıncı maddelerde düzenlenmiştir. B- ŞUBE (Eğitim-Bir-Sen Tüzüğü m.32-40) Sendikamız Tüzüğünde, şubelerin kurulması, şube genel kurulları, şube zorunlu organlarının oluşumu ve zorunlu organların ve üyelerinin görevleri 32 ila 40 ıncı 30
Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı maddeler arasında düzenlenmiştir. Tüzüğün; 32 inci maddesinde 4688 sayılı Kanuna uygun olarak 400 ve üzerinde üyesi olan il ve ilçelerde Genel Kurul kararıyla veya yetki verilmiş olması halinde Genel Yönetim Kurulu kararı ile şube kurulabileceği hüküm altına alınmıştır. Bir ilde birden fazla şube oluşturulabileceği, İl, ilçe ve belde temsilcilikleri birleştirilmek suretiyle de şube kurulabileceği, yeni kurulan şubenin veya müstafi durumdaki şubenin yönetim kurulunun Genel Yönetim kurulu tarafından belirleneceği ve bu şekilde atanan şube yönetim kurulunun atandığı tarihten itibaren en geç 6 ay içerisinde şube genel kurulunu gerçekleştireceği de aynı madde kapsamında hüküm altına alınmıştır. 33 üncü maddede ise Sendika şubesinin organlarının; a. Şube Genel Kurulu b. Şube Yönetim Kurulu c. Şube Denetleme Kurulu d. Şube Disiplin Kurulu olduğu belirlenmiştir. 34 üncü maddede ise, Şube genel kurulunun şubenin en yüksek organı olduğu ve şubenin üyeleri arasından seçilen 150 delegeden oluştuğu, Şube yönetim ve denetleme kurulu üyelerinin bu sıfatlarıyla şube genel kuruluna delege olarak katılacakları, Şube Genel Kurulunun diğer delegelerinin seçiminin serbest, eşit, gizli oy, açık tasnif esasına dayalı tek dereceli olarak şube genel kurulundan bir ay önce gerçekleştirileceği ve delege seçimine ilişkin usul ve esasların Genel Yönetim Kurulu tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle belirleneceği ifade edilmiştir. 35 inci maddesinde, Şube Genel Kurulunun, Sendika Genel Kurulu nun toplantı tarihinden en az bir ay önce tamamlanmak kaydıyla ve genel yönetim kurulu 31
Eğitim-Bir-Sen tarafından hazırlanan şube genel kurulları toplantı takviminde belirtilen tarihte olmak üzere üç yılda bir olağan olarak toplanacağı, ayrıca oy çokluğuyla karar verilmiş olmak kaydıyla Şube yönetim kurulu nun, şube denetleme kurulu nun kararıyla, üyelerin veya delegelerin 1/5 inin talebi üzerine veya Genel Yönetim Kurulu nun kararı üzerine en geç 60 gün içinde olağanüstü toplanabileceği kayıt altına alınmıştır. 36 ıncı maddesinde şube genel kurulun görev ve yetkileri, 37 inci maddesinde şube yönetim kurulunun oluşumu, toplantı zamanı ve toplantı ve karar yeter sayıları, 38 inci maddesinde şube yönetim kurulunun görev ve yetkileri, 39 uncu maddesinde unvanlar itibariyle şube yönetim kurulu üyelerinin görev ve yetkileri, 40 ıncı maddesinde şube denetleme kurulunun 41 inci maddesinde ise şube disiplin kurulunun görev ve yetkileri düzenlenmiştir. Şube organlarına seçilme şartları ve seçilenlerin güvencelerinin düzenlendiği 42 inci maddede; Şube organlarına seçileceklerin sendika üyesi olması ve şubenin coğrafi alanında bulunan işyerlerinde görev yapması şarttır. Çekilme, göreve son verilmesi veya sair nedenlerle kamu görevinden ayrılanlar ile farklı bir hizmet koluna giren kuruma atananlardan sendika üyesi olanların üyelikleri, varsa sendika şubesindeki görevleri sona erer. Emekliye ayrılanların sendika şube organlarındaki görevleri, seçildikleri dönemin sonuna kadar devam eder. hükmüne yer verilmiştir. Bu hüküm gereğince, şube organlarında görev yapabilmenin ön koşulu şubenin kurulu bulunduğu ve kapsadığı coğrafi alan içerisindeki işyerlerinde görev yapmaktır. Bu niteliği kaybedenler ile çekilme, göreve son verilmesi ve sair nedenlerle, farklı bir hizmet koluna giren kuruma atananların da üyelikleri ve yöneticilikleri sona erecektir. 32