Invest in DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM Türkiye de Doğrudan Yabancı Yatırımın Gelişimi Makroekonomik anlamda küresel ekonomiye uyumu sağlayan yapısal reformlar, bir yandan Türkiye yi doğrudan yabancı yatırım (DYY) rakamlarında bölgesinin lideri yaparken, bir yandan da ekonomi ve finans sektöründe önemli yeniliklerin önünü açmıştır. Avrupa Birliği üyeliği sürecinin de katkısıyla hızla gerçekleştirilen bu reformlar, başta Türkiye ekonomisinin liberalizasyonu, özel sektöre ağırlık verilmesi, finans alanında verimlilik/direncin artırılması ve sosyal güvenlik sisteminin sağlam bir temele oturtulması gibi alanlara odaklanmıştır. Yapılan reformlar ülkenin ekonomik yapı taşlarıyla mali göstergelerini güçlendirmiş, ekonomi son on yıllık dönemde % 5 lik yıllık ortalama reel GSYİH büyüme oranıyla büyümüştür. Türkiye deki bu düzenli gelişmeler ve yatırım dostu kamu yönetimi, yatırımcının en çok ihtiyacı olan ekonomik ve sosyal güven ortamının sürekliliğini sağlamış ve Türkiye yi yatırım yapılabilir bir ülke haline getirmiştir. Uluslararası danışmanlık firması A.T. Kearney tarafından yayınlanan Doğrudan Yabancı Yatırımlar Güven endeksi verilerine göre Türkiye 10 basamak birden ilerleyerek dünyanın yatırım yapılabilir 13 üncü ülkesi konumuna gelmiştir. Türkiye nin yıllara göre DYY girişi (milyar $) 25 20 21,1 22 19,7 15 16 13 10 10 8,6 9 5 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Türkiye ye gelen yatırımların yıllık değişimine baktığımız da ise özellikle 2005 sonrası dönemde Türkiye ye DYY girişlerinde radikal bir değişim gerçekleşmiştir. 2007 yılında 22 Milyar Dolar ile en yüksek seviyesine ulaşan DYY, küresel ekonomik krizle bir miktar düşüş kaydetmiş ancak yılında tekrar %78 lik artış ile 13 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye nin yıllara ve sektörlere göre DYY girişi (milyon $) Finansal Hizmetler İmalat Elektrik, Gaz Toptan ve Perakende Ticaret İnşaat %38.5 Gayrimenkul Hizmetleri Ulaşım Depolama Bilgi İletişim Teknolojileri Diğerleri %14.8 %25.7 Milyon $ 2007 2008 2009 2010 2011 Sınai Sektörler 5,037 5,186 3,889 2,884 7,965 5,433 Hizmetler 14,091 9,520 2,315 3,274 8,058 4,497 Tarım 9 41 48 80 32 38 Çıkışlar -743-35 -82-35 -1,991-633 Diğer sermaye (net) 727 2,111 711 339-30 416 Gayrimenkul (net) 2,926 2,937 1,782 2,494 2,013 2,636 Toplam 22,047 19,760 8,663 9,036 16,047 12,387 Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye ye gelen DYY nin sektörel dağılımına bakıldığında, 2007 yılından bugüne kadar, hizmetler sektörü %58 lik pay ile girişlerin en fazla olduğu sektör olmuştur. Bunun altında sırasıyla finansal hizmetler, perakende ve inşaat sektörleri ana kalemleri oluşturmaktadır. Sanayi sektörünün ana faaliyet alanlarından olan imalat sektörü ise toplam girişlerin %26 sını oluşturmuştur. Bu kapsamda imalat sektörü içerisinde enerji sektörü de %15 lik pay almıştır. 2007- döneminde Türkiye ye sermaye bazlı DYY girişlerine bölgesel olarak bakıldığında, Avrupa ülkelerinden girişlerin %76 sının kaynak olduğu görülmektedir. Bunu takip eden Ortadoğu ve körfez ülkelerinin yer aldığı Asya Bölgesi nin %12,6 ve Amerika nın %11,4 payları bulunmaktadır. Türkiye nin en fazla DYY girişini sağlayan ülkeler ise Hollanda, ABD, Avusturya, Lüksemburg ve İngiltere olmuştur.
Türkiye nin ülkelere göre DYY girişi (Adet) Ülkeler 1954-2007 2008 2009 2010 2011 (Birikimli) 1954- Toplam AB Ülkeleri 9.128 1.661 1.407 1.408 1.753 1.401 16.758 Almanya 2.751 537 480 458 599 445 5.270 Hollanda 1.237 248 140 173 181 160 2.139 İngiltere 1.583 217 188 156 182 149 2.475 İtalya 531 98 86 93 112 94 1.014 Diğer AB Ülkeleri 3.026 561 513 528 679 553 5.860 Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç) 1.713 422 323 401 456 371 3.686 Afrika Ülkeleri 269 43 66 98 130 142 748 Kuzey Amerika 836 122 141 133 188 135 1.555 A.B.D. 734 105 109 102 160 98 1.308 Kanada 102 17 32 31 28 37 247 Orta ve Güney Amerika, Karayipler 94 14 15 13 20 18 174 Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri 2.779 509 604 924 1.430 1.529 7.775 Diğer Asya 1.087 212 223 261 334 263 2.380 Çin Halk Cum. 267 41 39 41 53 49 490 Güney Kore Cum. 116 13 20 18 16 27 210 Diğer 704 158 164 202 265 187 1.680 Diğer Ülkeler 193 39 24 35 36 36 363 Toplam 16.099 3.022 2.803 3.273 4.347 3.895 33.439 Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye ye yatırım yapan firmaların ülke ve adetsel olarak dağılımına bakıldığında tüm yıllar düzeyinde ve son 5 yıl incelendiğinde Almanya, Hollanda ve İngiltere nin bu konuda liderlik ettiği görülmektedir. Türkiye nin yıllara göre DYY nin ISO 500 firmaları ISO 500 listesindeki uluslararası Şirketlerin payı (%) 1995 2000 2008 2009 2010 2011 Üretimden Satışlar 22 28 30 33 31 31 Katma Değer 21 26 35 40 35 29 Dönem Karı 31 61 35 39 26 29 İhracat 29 38 43 49 45 44 İstihdam 15 19 30 30 29 28 Kaynak: İstanbul Sanayi Odası Türkiye deki en büyük 500 sanayi şirketi arsasında 140 adet uluslararası sermayeli şirketin yer aldığı görülmektedir. ISO 500 listesindeki uluslararası şirketlerin Türkiye ekonomisinde üretimden satışlar, katma değer, kar ihracat ve istihdam gibi alanlarda yaklaşık %30-40 arasında değişen paylarının bulunduğu görülmektedir.
İzmir de Doğrudan Yabancı Yatırım İzmir deki DYY nin Ülkelere Göre Dağılımı İzmir gerek coğrafi avantajları gerekse ekonomi ve sanayi potansiyeliyle yatırımcıların tercih ettiği illerden birisidir. 9 üniversitesiyle yatırımcılara iyi eğitim görmüş iş gücü sağlayan İzmir, modern ve eğlenceli şehir yaşamıyla da keyifli bir sosyal yaşam sunmaktadır. İzmir de doğrudan yabancı yatırım sayılarına bakıldığında, Alman firmalarının %25 lik oranla ilk sırada olduğu görülmektedir. İzmir de ülkelere göre DYY oranları (Ocak 2014) %25 %8 %7 %7 %6 %6 %5 %3 %2 %2 %2 %2 %2 %2 Almanya Hollanda İran İtalya İngiltere Fransa ABD Yunanistan Rusya İsviçre Avusturya Azerbeycan Belçiika İsrail Kaynak: Ekonomi Bakanlığı İzmir de DYY nin Sektörlere Göre Dağılımı İzmir de DYY nin sektörel çeşitliğine baktığımızda büyük bir kısmının parakende ve toptan ticaret yapan firmalar olduğu görülmektedir. İmalat sektörüne baktığımızda Gıda, Enerji, Makine İmalatı ve Kimya sektörleri öne çıkmaktadır. Özellikle imalat sektöründe faaliyet gösteren firmalar yarattıkları iş gücü ve katma değer açısından çok önemli bir paya sahiptir. İzmir de sektörlere göre DYY Oranları Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı 15% Elektrik Üretimi ve Dağıtımı 13% B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı 10% Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı 10% Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı 7% Tekstil Ürünleri İmalatı 7% Makine ve Teçhizatı Hariç; Metal Eşya Sanayii 6% Mobilya İmalatı; B.Y.S. Diğer İmalat Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-römork İmalatı 6% 5% B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazlarin İmalatı 4% Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı 4% Ana Metal Sanayii 4% Tibbi Aletler; Hassas ve Optik Aletler ile Saat İmalatı 3% Tütün Ürünleri İmalatı 3% Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı 2% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
İzmir de Yıllara Göre Doğrudan Yabancı Yatırımları İzmir de gerçekleşen Yıllık DYY artışlarına bakıldığında kurulan yabancı menşeli firma sayısının artış içinde olduğu ama yıldan yıla marjinal artışın dalgalandığı görülmektedir. Kümülatif rakamlara bakıldığında ise bu artış daha net görülebilmektedir. İzmir de yıllara göre DYY giriş sayıları 2000 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Ocak 14) 2005 54.630.980 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Ocak 14) 532 2004 2001 668 2005 2002 2006 294.445.739 2003 İzmir de yıllara göre Yıllara Göre DYY Sermaye Girişleri (TL) 843 2006 200.769.699 2007 2004 İzmir de yıllara göre DYY sayıları (Kümülatif) 1015 2007 2005 306.097.362 2008 2008 1175 2006 2007 125.645.700 2009 1316 2010 2008 1511 2010 128.260.987 2009 2011 2010 1667 2011 96.613.350 2011 1817 2013 1919 2013 49.352.003 2013 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Ocak 14)
İzmir de Faaliyet Gösteren Bazı Yabancı Firmalar: Japan Tobacco International: JTI nın Türkiye de ticari ilişkileri, 1990 yılında ve ilk üretim İzmir Torbalı fabrikasında 1993 yılında başlamıştır. İzmir fabrikası JTI ın 32 fabrikası arasında en büyük 5 fabrikasından birisidir. Bu fabrikada yıllık üretimi gerçekleşen sigara değeri 35 milyar dolardır. Geniş ürün yelpazesiyle Türkiye tütün piyasasının yüzde 16 sını ve yurt dışına ihraç edilen tütün ürünlerinin yüzde 50 sini oluşturmaktadır. Hugo Boss: Moda ve tekstil devi Almanya menşeli Hugo Boss AG 1923 tarihinde kurulmuştur. 1998 yılında Türkiye ye gelmiş olan şirketin ilk fabrikası 1999, ikinci fabrikası ise 2004 yılında kurulmuştur. Dünyanın önde gelen lüks ürün markalarından Hugo Boss, 1999'dan bu yana Türkiye'de üretim yapıyor. Ege Serbest Bölgesindeki üretim tesisleri, takım elbise, gömlek ve kadın giyim gibi alanlarda dünyanın önde gelen üretim merkezleri arasında yer alıyor. İzmir deki fabrika yılda ortalama 500 bin takım elbise ve 1 milyon gömlek üretim kapasitesine sahip olup, yıllık takım elbise satış rakamı 6 milyonu bulabilmektedir. Bugün itibariyle şirketin istihdam ettiği kişi sayısı dünya çapında 10.000 iken İzmir üretim birimlerinde 3.000 kişi çalışmaktadır. Şirkete ait yaklaşık toplam yatırım miktarı 65 Milyon Avro dur. Türkiye den ortalama ihracat değeri 110 Milyon Avro dur. Delphi: Firma, Türkiye de 1989 yılından beri faaliyet göstermektedir. Türkiye'de araç üreticilerine hizmet etmenin yanı sıra, tüm Delphi Türkiye tesisleri Avrupa, Orta Doğu ve Asya'daki müşterilerine tedarik için mükemmel bir konumda bulunmaktadır. Türkiye yede üretilen ürünlerin önemli bir bölümü Birleşik Krallık, İsveç, Almanya, Belçika, Fransa ve İspanya'daki OEM lere (orjinal ekipman üreticileri) ihraç edilmektedir. Philip Morris: 1984 yılında Türk sigara pazarına giriş yapan Philip Morris International (PMI) 1991 yılında Sabancı Holding ile ortak girişim anlaşmasına imza attı. Bundan kısa bir süre sonra Torbalı'daki Philsa fabrikasında PMI markalarının üretimi başladı. Philsa, bugün, yaklaşık 730 çalışanı ve en son teknolojiye sahip üretim merkeziyle, PMI'ın dünya çapındaki en büyük dördüncü üretim tesisi unvanına sahiptir. Kaynakça: www.ispat.gov.tr: Türkiye nin Ekonomik Görünümü Doğrudan Yabancı Yatırım Listesi, Ekonomik Bakanlığı 2013 Yased, Faaliyet Raporu DYY Kullanılan Krediler, Merkez Bankası Yatırım Mevzuatı, ISPAT Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Raporu, Şehit Fethi Bey Caddesi No:49/1 Birlik Plaza Kat:3 35210 Gümrük, İZMİR, TÜRKİYE T. +90 232 489 81 81 F. +90 232 489 85 05 info@izka.org.tr www.izka.org.tr /investinizmir /investinizmir /investinizmir