Türkiye küçük Millet Meclisleri Kasım 2014 O.P. Raporu 1 1 İç Güvenlik Paketi ve Yaşamımıza Getirebilecekleri www.tkmm.net
2
Ortak Paydalar 1. Polis, hem gösteri yapan vatandaşları ve yapılan alanı korumalı hem de gösteri yapanların etrafa zarar vermesini engellemeli 2. Gösterilerde mala ve mülke zarar verilmemeli 3. Yasal düzenlemeler olayların sonucuna yönelik değil, olayların sebebine de yönelik olmalı, sadece suçluyu değil, suçu da engellemeye yönelik evrensel ölçütlerde olmalı Hazırlayan: Cemil Altay Türkiye küçük Millet Meclisleri Koordinatörü Raporda yer alan görüşler TkMM katılımcılarına aittir. TkMM Girişimi,Uncular Cad. 28/2, TR- 34672 İSTANBUL 3
Panorama Ekim ayında Ortadoğu da Değişen Dengeler ve Türkiye nin Dış Politikası genel gündemiyle toplanan TkMM, 2014-2015 Yasama Dönemi nin Kasım ayı toplantılarını yaptı. Hükümetin Kobani ye yönelik yoğun IŞİD saldırıları karşısında tavrı, Kobani Koridoru, 6-7 Ekim Olayları, can ve mal kayıpları ve Çözüm Süreci ile ilgili gelişmeler Türkiye nin Ekim ayında ağır basan gündemiydi. Hükümetin 10 saati aşkın MGK Zirvesi sonrası açıkladığı İç Güvenlik Paketi ise, Kasım ayı kmm toplantılarının gündemi oldu. İç Güvenlik Paketi ile kamuoyunda yapılan tartışmalara baktığımızda siyaset arenasını göz önüne alırsak: Muhalafetin; özellikle arttırılan polis yetkisi, somut delil yerine getirilen makul şüphe düzenlemesi, dinleme yetkisiizni, göz altı süresi ve avukatların dava dosyasına ulaşabilirliğini içeren maddelerde yoğunlaşan eleştirisi Polis Devleti benzetmesiyle son halini alıyor. İktidarın bu eleştirilere cevabı net: 6-7 Ekim Olayları nda sonra ortaya çıkan can ve mal kaybı ve bu durumun tekrarlanmaması için yeni önlemler gerektiği. 4
Kasım 2014 TkMM Toplantılarında genel gündem İç Güvenlik Paketi ve Yaşamımıza getirebilecekleri şeklinde belirlenirken tartışmaların şekillendiği başlıklar Ø Paket hazırlanırken sebep ve sonuçlarla ilişkisi, Ø İktidarın hazırladığı bu yasal düzenlemelerdeki güvenilirliği, Ø Paketin kastettiği güvenliğin devlet-iktidar ve bireyhalk arasında kurduğu denge oldu. TkMM Kasım 2014 Toplantılarına milletvekillerinin ilgisi azdı. AK Parti ve CHP nin kamp dönemine denk gelen toplantı tarihlerinde HDP de Dünya Kobani Günü sebebiyle vekillere ait koltukları doldurmayınca, partilerin daha çok il ve ilçe başkanlarından katılım oldu. Ankara da Kemal Aktaş (Bağımsız Van milletvekili) vekil koltuğunu doldururken, 20 parti il veya ilçe başkanı toplantılara katıldı. 20 ilde toplantılar yapılırken 2 ilde (Ağrı ve Şanlıurfa) iptal oldu. Devletin güvenliği mi, halkın güvenliği mi? TkMM Kasım 2014 Toplantıları, genel gündemi hazırlayan başlıklar itibariyle, Ekim Toplantıları nın içeriğiyle bağlantılıydı. Haliyle tartışmalarda giriş, İç Güvenlik Paketi nin hazırlanması ve hazırlanmasına sebep olan etkenlerdi. 5
Burda Cumhurbaşkanı Erdoğan ın Kobani düştü, düşecek demeci, HDP nin Sokağa çıkın çağrısı ve Başbakan Davutoğlu nun Misliyle karşılık veririz cevabıyla gelişen olaylar, katılımcıların konuşmalarında da belirginleşiyor. Katılımcıların çoğunluğu 6-7 Ekim Olayları nda ortaya çıkan tabloyu doğru bulmazken, bir kısım katılımcı HDP nin çağrısını eleştiriyor ve tabanını kışkırttığını ekliyor. Ancak bu iddiayı reddeden kesim, asıl kışkırtanın Cumhurbaşkanı Erdoğan olduğu ve sürekli Kobani düştü, düşecek demesinin olayları tetiklediğini belirtiyor. 42 insanın ölümüne ve maddi kayıplara sebep olan olayların sorumlusu konusunda hemfikir olamayan katılımcılar, hem yapılan gösterilerin hem de gösterilere yapılan müdahalelerin hukuki zeminde olması konusunda mutabık. Ekim 2014 ortak paydalarından biri olan bu uzlaşı, iç güvenlik paketine geldiğinde yerini görüş ayrılıklarına bırakıyor. Hükümetin kamuoyuyla paylaştığı paketin maddelerine gelmeden önce katılımcıların ilk ortak paydası, 1 Kasım Dünya Kobani Günü gerekçesiyle çağrı yapan HDP ye, İçişleri Bakanı Efkan Ala nın İnsanları sokağa çağırmak bizim kanunlarımıza aykırıdır cevabı üzerinden şekilleniyor. 6
Katılımcıların çoğunluğu bu noktada T.C. Anayasa 34. maddesindeki önceden izin almaksızın silahsız ve saldırısız gösteri yapma hakkı nı dile getirirken, İç Güvenlik Paketi ve 6-7 Ekim Olayları ndan sonra ortaya çıkan tablo için de şöyle bir ekleme yapıyor ve ilk uzlaşı şu şekilde oluyor: Polis, hem gösteri yapan vatandaşları ve yapılan alanı korumalı hem de gösteri yapanların etrafa zarar vermesini engellemeli Lakin bu uzlaşıdan sonra, paketin maddeleriyle ilgili hükümete yönelik eleştiriler başlıyor. Bunlardan başlıcaları; Ø Hükümetin suçu engellemek yerine, suçluyu cezalandırmak üzerine güvenlik inşa ettiği, Ø Güvenlik politikalarında sebepler yerine sonuçlara öncelik verildiği ve Ø Paketin hazırlanış zamanlaması sebebiyle vatandaşın özgürlüğünü, haklarını değil de kendi güvenliğini garanti altına almayı amaçladığı şeklinde. 266 STÖ nün katılım gösterdiği Kasım 2014 Toplantılarında 20 ilde ortaya çıkan görüşleri il bazında aritmetik dağıttığımızda; 13 STÖ nün 9 u paketten memnun olmadığını dile getirirken, 3 ü paketin içinde bazı maddelerin düzeltilmesi halinde paketin kabul edilebilir olabileceğini belirtiyor ve 1 STÖ paketi yerinde ve uygun bir paket olarak görüyor. 7
Makul Şüpheden Makul Pakete Paketin geneline yönelik eleştiriyi bir katılımcımızın şu sorusuyla özetleyebiliriz: Çevrenizde bu iç güvenlik paketi çıktıktan sonra kendini güvende hisseden biri var mı? Katılımcıların paketin geneline yönelik eleştirel görüşleri şu şekilde: Uygulamada uygulayıcıdan kaynaklı hatalar var, İktidarın 17-25 Aralık ta her nedense insan haklarını hatırlayıp yaptığı düzenlemeleri sadece 8 ay sonra geri alması bu pakete olan güvenimizi azaltıyor, Güvenlik Paketi nin amacı üzüm yemek değildir, Bu paket Güvenlik Paketi değil, Güvensizlik Paketidir ve Halkın Güvenliği değil, Devletin Güvenliği Paketidir Ancak paketin tamamına yönelik eleştirilere katılmayan katılımcılar, paketin doğru uygulamalar da içerdiğini belirtip Maske takma, Molotof Kokteyli atma, Jandarmanın Sivilleştirilmesi ve Soyadı ile ilgili düzenlemeleri doğru bulurken, Makul Şüphe ve Savunma avukatının dava dosyasına ulaşamaması ile ilgili düzenlemelerin değiştirilmesi halinde paketin daha makul hale gelebileceğini belirtiyor. 8
Paketin tamamını gerekli gören katılımcıların paketi eleştirenlere yönelttiği argümanlar ise: Suç işleyecek adamın maske takacağı ve Molotof kokteyliyle vb. otobüs ve banka yakma teşebbüsünde bulunmanın neresinin kabul edilebilir olduğu? İkinci uzlaşı da burdan şekilleniyor. Hiç bir katılımcı mal ve mülke zarar vermeyi onaylamıyor. Gösterilerde mala ve mülke zarar verilmemeli Bu uzlaşıdan sonra paketi eleştirenler, Paketin yeni bir şey içermediği, sadece mevcut suçların cezalarının arttırıldığını, asıl amacın polisin yetkilerinin arttırılması ve polis şiddetinin cezasızlığı olduğu görüşüyle tartışmaya yeni bir boyut katıyor. Niçin maske takıyorlar sorusuyla empati kurmaya davet eden katılımcılarımız ise, Şiddete başvurmaları elbette desteklenmez ama neden şiddete başvurulduğunu, neden maske takmaya yöneldiğini sorgulamalıyız görüşüyle üçüncü ortak paydanın temelini oluşturuyordu. Sağlık sistemini ne kadar iyi kurursanız kurun, toplumun sağlığını bozarsanız, oradan bir sonuç alamazsınız şeklindeki eleştiriler sadece paketin değil, sistemin ve uygulayıcıların da eleştirisini yaparak ikinci uzlaşının ana hatlarını çiziyordu: 9
Yasal düzenlemeler olayların sonucuna yönelik değil, olayların sebebine de yönelik olmalı, sadece suçluyu değil, suçu da engellemeye yönelik evrensel ölçütlerde olmalı İktidara olan güven ve paket Eleştirilerin en uç noktasında, iktidarın bu tarz yasal düzenlemelerde güvenilirliğini yitirdiği konusunda görüş belirten katılımcılar, teşhisin yanlış olduğunu ekliyor. Pakete kısmi olarak onay veren daha az sayıdaki katılımcı ise paketi tamamen kabul etmek sakıncalı ama genelini reddetmek de makul değil, makul olanı aramalıyız görüşünde birleşiyor. İktidarı bu konuda da güvenilir bulmayan kimi katılımcılar, benzer tablonun 2010 Referandumunda da yaşandığına dikkat çekiyor ve o sırada tepki çeken düzenlemelerin iktidar tarafından 17 Aralık tan sonra apar topar değiştirilmesiyle, iktidarın bu konuda samimiyetini yitirdiğini vurguluyor. Pakete onay veren, sayısal olarak üçüncü sıradaki grup ise Hükümetin açıkladığı paket son derece uygundur diyor ve pakete yönelik eleştirileri, hep aynı kesim gösteri yapıyor, itiraz ediyor diye karşılıyor. 10
11
Sayılarla TkMM Kasım 2014 Forum toplantıları Gerçekleşme sayı ve oranları: Yapılması gereken toplantı sayısı: 22 Gerçekleştirilemeyen toplantı: 2 (Ağrı, Urfa) Yapılan toplantı sayısı: 20, toplantı gerçekleşme oranı: % 90, 9 Sivil Toplum katılımı: Olması gereken sivil toplum katılımcı sayısı: 400 Toplam sivil toplum katılımcı sayısı: 266, % 66, 5 Seçilmişlerin katılımı: Katılması gereken milletvekili sayısı: 148 Katılan toplam milletvekili sayısı ve oranı: 1, % 0,67 Katılması gereken belediye başkanı sayısı: 20 Katılan toplam belediye başkanı sayısı ve oranı: 2, % 10 Kolaylaştırıcı ağırlayan belediye sayısı ve oranı: 2, % 10 Medya ilgisi: Toplantılara katılan medya muhabiri sayısı toplam: 45 Toplantı başına düşen medya muhabiri sayısı: 2 Toplantılara kim ev sahipliği yaptı? Ev sahipliği yapan belediyeler ve oranı: 11, % 55 Ev sahipliği yapan meslek odaları ve oranı: 3, % 15 Ev sahipliği yapan STÖ sayısı ve oranı: 6, % 30 Ev sahipliği yapan sendika sayısı ve oranı: -% - Sivil toplum bileşenlerinin katılım oranları: Katılımcı meslek odaları sayısı: 17, % 6,3 Katılımcı sendika sayısı: 25, % 9,3 Katılımcı dernek/vakıf/girişim sayısı: 224, % 84,21 İzleyiciler: İzleyici olarak katılanlar: 153 Kanaat Önderleri: 57 Parti Temsilcileri: 31 12