Tiirkiye II. Biyolojik Miicadele Kongresi, 26-29 EylUl 1990, Ankara Pimpla turionellae (L.) (Hymenoptera.Ichneumonidae)'nin yetistirilmesinde uygun parazitoid.konukcu oraru He birlikte tutulma silresinin belirlenmesi Iizerinde bir arastirma AvniuGUR* takiikansu Summary An Investigation on the det ermination of optimal parasite:host radio and duration of parasite contact with the host in the rearing of Pimpla turionellae (L,) (Hyme noptera, Ichneumonidae) Parasite.host (P:H) ratio. and duration of parasite contac t with the host were major influences on reproductivity. Optimal P.turionellae production occured at P:H ratios of 1:20 at 24-h exposure time. Giri Pimpla turion ella e (L.) polifag bir pupa parazitoi di olup meyva ve orman agac! zararh si bircok tiiriin yamnda diger bircok bitkid e zararh baz r lepidopte r'leri de parazitiemektedir. Gerek Piturionellae ve gerekse diger bazi ichneumo nid'ieri n dogaya sah rm sonucu, ozellikle orm an zararhsi bazt lepidopterlerin parazitienme oran1annda onernli artislar gorulmu stur (Ryan and Medley, 1970; Anonymous. 1973; Szmidt and Luterek, 1983). A.O.Ziraa. Fakilltesi Bitki Koruma Bclumu 06110 Dljkapl Ankara 67
Parazitoid, konukcunun daha onceden parazitlenrnis olup olrnamasi bakirrundan aymm yapmarnaktadir. Ayrn parazitoid, Galleria mellonella (L.)'mn bir pupasma 7 adet yumurta koyabilmektedir. Fazla sayrda parazitoid yumurtasirnn bulundugu pupalar olmekte ve bunlardan parazitoid ylk1~1 olmarnaktadir (Ugur, 1983). Stiperparazitizm sonueu olmeyen pupalardan ise sadeee bir parazitoid cikmakradrr. Stiperparazitizm, parazitoidin ytlcl~ oramndan baska einsiyetler orarurn da etkilemektedir (Flanders, 1939). Superparazitizm, P.turionellae'nin laboratuvarda yetistirilmesi sirasmda bazi zorluklar yaratmaktadir. Parazitoidin yetistirilmesi sirasmda kullamlan konukcu pupalannm mumkun oldugu kadar verimli kullamlmasi esasdrr, Aynea, parazitoid yumurtalarmdan da en iyi ~ekilde yararlanmak gerekir. Bu da, yetistirrnede uygun "parazitoid.konukcu oram" ile her ikisinin birlikte tutulrna siiresinin iyi belirlenmesine baghdir. Bu cahsmada, Psturionellae'nui iiretimi amacryla kullamlan konu kcu G.mellonella pupalan uzerinde yetistirilmesinde a1111an oran ve surenin belirlenmesine ~ah~tlml tir. Materyal ve Metot Calrsrnada ana materyal olarak kullamlan P.turionellae'nin yetistirilrnesinde konukcu olarak G. mellonella kullamlrmsnr. Ana kulturun yogalma'lyla meydana geleu yeni bireyler ve bunlann dolleri arastirma materyali olarak kullarnlmistrr. Parazitoid erginleri 20x20x20 em boyutlanndaki tahta kafeslerde yetistirilmistir, Kafeslerdeki ergin parazitoidler 25±2"C sicakhk, % 65-70 orantih nem ve 16 saat gunluk isrklanma periyodundaki laboratuvarda tutulrnustur. Parazitoid erginlerine 100 ml darmtrk su, 50 g seker, 20 g bal ve 1 g agar kansrmindan yapilan jole (Kihncer, 1975) verilrnistir. Aynea, gene ergin parazitoidlere su ve konukcu olarak kullamlan G.mellonella pupasl verilmistir, Konukcu pupalanndan bir kisrru, para zitlendikten soma hemen ahnarak, parazitoid cikisma kadar aym kosullardaki laboratu varda tutulrnu stur, G. mellonella 29±2 C sicakh k ve %60-70 orantili nemdeki inkubatorde yetistirilrnistir. Larvalann beslenmesinde mrsirunu, kepekli bugdayunu, yagsi z suttozu, kurumaya, bugday kepegi, bal ve gliserin'den hazirlanan yapay yem kullarulrmstir. G.mel/onella'mn yetistirilmesinde Haydak (1936) ve Mohamed and Coppel (1983)'den yararlamlmrsnr. P.turionellae'nin ortalama 50.25±5.48 giln yumurta koydugu saptanrmsnr (Ugur. 1983). Parazitoid yumurtladigi don emde, en fazla sayida yumurtayi ornrunun 2. ve 3.haftasmda birakmaktadir (Sandlan, 1979). Uyiineti haftadan soma sadeee parazitoidin bes lendi jii pupa sayismda arti s gorulmektedir. Bu nedenle denemelerde 8-14 gtinltik disi parazitoidler kullarulmtsnr. 68
8-14 Gunluk parazitoidin yumurtlama ve konukcu pupalanndan beslenme davrarusi izlenmis, aynca 1,2,3 ve 24 saatlik stirede birakilan yumurta ve parazitlenen pupa sayilan belirlenrnistir. Bu denemelerde her bir disi parazitoide 20 adel G. mellonella pupasi verilrnistir. Brrakilan yumurta ve parazitlenen pupa sayilanndan yararlanarak denemede kullamlacak parazitoid.konukcu oranlan belirlenmistir, Denemelerde parazitoid: konukcu oranlan olarak 1/10, 1/15, ve 1/20 degerleri kullarulrrustir. Bu oranlarda ve 24 saatlik silrede parazitoide verilen G. mellonella pupalarmdan cikan parazitoid sayrlan birbiriyle karsrlastmlrrnstir. Arastirma Sonuclarr ve Tartrsrna Piturionellae'nuv biraktigr yumurta sayrsr disinin yasma bagh olarak degismektedir (Cetvell ), Parazitoid en fazla sayrda yumurtayi 8-14 gilniilk iken koymaktadrr. Bu d5nemden sonra, birakilan yumurta sayismda onceleri yavas ve daha sonra (35.giln den itibaren) hizh bir azalma gorulmektedir. 8-14 Gunluk parazitoidin biraktigi gunluk yumurta sayisi ortalama 27.9±1.42(22-29) adet olarak saptanrmstrr. Schultz ve Kok (1979), aym turde, ortaya cikan birey sayismrn parazitoid.konukcu orarn'run yamsira parazitoid ya~i tarafmdan da etkilendigini belirtmektedir. Aym yazarlann bildirdigine gore en fazla dol verimi parazitoidin 9-15 gunluk oldugu durumda gcrceklesmistir. Cetvel l.degi~ik yaslardaki Puurionellae'nui 24 saatte biraktrgi yumurta sayisi Parazitoid ya~1 Brrakrl an yumurta sayrsr (giin) (Giin) Enaz Encok Ortalama G-7 2 12 5.78±1.l7 a 8-14 22 29 27.9±1.42 c 15-21 13 26 19.57±1.86 b 22-28 14 26 19.280<1.63 b 29-35 13 24 17.33±1.63 b 36-42 0 17 6.7l±2.06 a 43-49 0 6 3.86±0.8a 50-56 0 6 3.33±0.88 a Konukcu pupalan parazitoide verildiginde, birkac dakika sonra pupalarla ternas eden disi parazitoid yumurta koymaya baslarnaktadir. Parazitoidle konukcunun birlikte tutulrna suresi 1 saati asmca parazitoid ilk bir saatlik silrede 69
oldugu gibi devamh yumurta birakmamakta; bu slirenin bitiminde genellikle konukcu pupalanndan uzaklasrnaktadrr. Daha sonra pupalara yaklasan parazitoid cok az yumurta koyrnakta; buna karsihk konukcu pupalanndan beslenme devam etmektedir. Bazr parazitoidier ise I saat boyunca devamh yurnurta koyduktan sonra pupalardan uzaklasrnakta 6 soot boyunca pupalara yaklasrnamaktadir. Nitekim, Piturionellae'nui I ve 2 saatlik slirede birakngi yumurtalarm sayisi oranmda onemli duzeyde bir farkhhk bulunrnarrustir. (Cetvel 2). Cetvel 2. Piturionellae'nin 8-14 giinluk ~... 1,2~ yumurta ve parazitledigi pupa sayisi ve 24 saatta biraktrgt ParazitoidIerin biraktigr Parazitlenen pupa say. konukcunun biriikte yumurta sayisr tutulma stiresi(saat) Enaz Encok Orta!ama Enaz Encok Orta!ama I 9 11 1O.14±0.26 a 5 7 6.43±0.29 a 2 II 14 13.25±0.75 ab 6 9 8.00±0.71 ab 3 13 16 I4.75±0.63 b 8 9 8.75±0.25 b 24 22 35 27.9±I.42 c 12 17 14.89±0.56 c 1 He 3 saatiik slirede brrakilan yumurta sayilan arasindaki farkhhk P<0.05 dlizeyinde kalrmstir. Parazitoid en fazia sayida yumurtayi 24 saa tlik surede birakmrstrr. Parazitlenen pupa sayilan bakirmndan da ben zer sonuclar eide edilrnistir, Bir parazitoide 20 konukcu pupasr verildiginde ve I ve 24 saatlik biriikte tutuima sliresi sonunda elde ediien parazitoid sayilanmn birbirinden farkh oldugu (P<0.01) saptanrrustir. Bir saatlik sure sonunda ortalama 4.50±0.67 (3-7) adet parazitoid eide edildigi haide 24 saatlik slirede bu deger 7.2l±0.42(5-9) olmustur. Parazitoidin 24 saatlik surede biraktrgr yumurta sayisi (22-35 adet yumurta) ve ozellikle parazitledigi pupa sayisr (12-17 adet pupa) dikkate ahnarak, fi<; ayn parazitoid: konukcu orammn (1/10, 1/15 ve 1/20) 24 saatlik surede denenmesi kararlasnnlnusur. S5zkonusu ora nlarda ve bu surenin sonunda elde edilen bireyierin sayi sr karsrlastmlarak en uygun oran beiiri enmeye cali silrmsnr. EIe ahnanii, ayn parazitoid.konukcu oraniannda elde ediien parazitoid saytlan onernli duzeyde farkh (P<0.01) olmustur (CetveI3). 70
Cetvel 3. Degisik parazitoid.konukcu oranlannda ve 24 saatlik birlikte tutulrna suresinde ortaya cikan parazitoid sayrsi Parazitoid.konukcu Ort aya 9lkan birey sayrsi oraru Enaz En90k Ortalama 1/10 2 6 4.33±0.33 a 1/15 3 10 5.00±0.43 a 1/20 5 9 7.21±0.42 b En fazia sayida parazitoid 1/20 oranmda elde edilmistir, 1/10 ve 1/15 oranlannda elde edilen parazitoid sayilan arasmda onemli duzeyde farkhhk ortaya cikmarmsnr. Bu dururnda, G.mellonella pupalanmn 24 saat surede ve 1/20 (parazitoid.konukcu) oramnda parazitoide verilmesi halinde, her bir disi parazitoid basma en fazla sayida yeni birey elde edile bilecegi ortaya 91kmaktadtr. Huang (1976), aym parazitoidin 10-25 gunluk disisinin 10-15 dakika stlreyle ve 10/10 (perazitoid.konukcu) oramnda ya da 30 dakika sureyle ve 10/20 oramnda konukcusu yla birlikte t ut ulmasi durumunda superparazitizmin ve parazitlenmernis pupa sayrsimn en az oldugunu belirtmektedir. Superparazitizm, parazitoide verilen konukcu pupalanmn irilikleri arasmdaki fark azaldigr surece daha az olmaktadir. Zira, parazitoid, yumurta koymak icin oncelikle buyuk pupalan tercih etmektedir. Schultz ve Kok (1979) ise aym parazitoidin 5 gunluk disileriyle yapttklan cahsmada, yetistirme icin 2:5 veya 5: 10 ~eklindeki parazitoid.konukcu orammn 24 saat icin: I :10 oranm da 72 saat icin en uygun oldugunu bildirmektedir. Ozet Para zitoid.konukcu oram ve her ikisinin birlikte turulrna surest P.turionellae'nin uretkenligtni onemli derecede etkilemektedir. Parazitoidin yet istirilmesinde en uygun parazitoid konukcu oramrun 1:20 ve birtikte bulundurulma suresinin 24 saat oldugu belirfenmistir. Literatiir Anonymous, 1973. Finding and using natural enemies of the gypsy moth. U.S.Dep.Ag r.picture Story 272. Flanders, S.E., 1939. Environme ntal control of sex in hymenopterous insects. Ann.Ent omol.soc.am., 32 (1), 11-26. 71
Haydak, M.H., 1936. A food for rearing Iaborarory insects. Lecon.Ent., 29 (5):1026. Huang. P., 1976. In fluence of superparasitiz m on laboratory rearing of Pimpla lurionellae (L.). PnKrankh., 83 (1/2!3), 72-79. Krh ncer, N. 1975. Untersuchungen uber die haemocytaere abwchrreaktion dec puppe von Galleria m el/onella L. (Lepi do pte ra) und fiber ihre hemmung durch den puppenparasiten Pimpla turionel/ae L. (Hym., Ichneumonidae). Z.ang.Ent., 78 (4): 340-370. Mohamed, M.A. and H.C. Cappel, 1983. Mass rearing of the greater wax moth. Galleria mellonella (Lepidcptera.Pyralidae), for small-scale laboratory studies. Great Lakes Entomologist, 16(4), 139-141. Ryan, R.B.and R.D.Medley, 1970. Test release of Itoplectis quadricingulatus against Europe an Pine Shoot Moth in an isolated infestation. Journal of Economic Entomology, 63 (5), 1390-1392. San dla n, K ~P., 1979. Host search behavior in Coccygomimus t urlon ella e (Hymenoptera:lch neumonidae). Ph.D. dissertation, Cornell University. 171 s. Schultz, P.B. and L.T.Kok, 1979. Biological influences affecting laboratory rearing of the pupal parasite Co ccygomimus turionellae, En vlron.entomot., 8( 3) : 437-440. Szrnldt, A. and Rd. uterek, 1983. The possibility of increasing the population density of the nat ive parasite Coccygamimus turionellae L. (Ichneumonidae). Prace Komisji Nauk Bolniczychi Komisji Nauk Lesnych, 54, 145-151. Ugur, A., 1983. Plmpla turionelfae (L.) (Hym.-Ic hneumonidae) ti e Konukcu su Bazr Lepidopter Pupalan Arasrndaki Biyolojik Iliskiler Ozerinde Arasnrmalar, Doktora rezl, Ankara. 170 s. (Yaymlanmarmg). 72