1. TANIM... 1 2.1 GENEL... 1

ĐÇĐNDEKĐLER 1. TANIM... 1 2. GEOMETRĐK TASARIM... 1 2.1 GENEL... 1 2.2 YERLEŞĐM VE GÜZERGAH... 2 2.2.1 Kayma Yolu... 2 2.2.1.1 Kayma Yolu Eğimi... 2 2.2.1.2 Çapraz Eğim... 2 2.2.1.3 Kayma Yolu Kesişimi... 2 2.3 GÜZERGAH TEMĐZ AÇIKLIĞI - GENĐŞLĐĞĐ... 2 2.3.1 Kayma Yolu Temizleme Açıklığı... 3 2.4 GABARĐ... 3 2.4.1 Sürükleme Hattı... 3 2.4.1.1 Sürükleme Hattının Genişliği... 3 2.4.1.2 Sürükleme Askılarının Yanal Sapması... 3 2.4.1.3 Sürükleme Askılarının Boylamasına Sapması... 3 2.4.1.4 Sürükleme Askılarının Sürükleme Halatı Üzerinden Dönmesi... 4 2.4.1.5 Salınım Serbestliği... 4 2.4.2 Emniyet Açıklıkları... 4 2.4.2.1 Dikey Açıklık... 4 2.4.2.2 Yanal Açıklıklar... 4 3. HAT ĐŞLERĐ VE YAPILARI... 4 3.1 GENEL... 4 3.2 TEMELLER... 5 3.3 ANKRAJLAMA... 5 3.4 HAT YAPILARI... 6 3.4.1 Direkler... 6 3.4.2 Direk Kılavuzları ve Direkler Arası Açıklık... 6 3.4.3 Terminal Giriş Çıkış Kılavuzları... 6 3.4.4 Çekme Halatı Hat Makaraları ve Montaj Elemanları... 7 3.4.4.1 Đzin Verilen Maksimum Makara Yükü... 7 3.4.4.2 Makara ve Makara Gruplarının Tasarımı... 7 3.4.4.3 Çekme Halatının Tutturulması... 8 3.4.4.4 Diğer Kurallar... 9 i

3.5 ÇEKME HALATI... 9 4. TERMĐNALLER VE ĐSTASYONLAR... 10 4.1 GENEL... 10 4.2 ĐNĐŞ VE BĐNĐŞ ALANLARI... 10 4.2.1 Biniş Alanları... 11 4.2.2 Đniş Alanları... 11 4.3 TEKNĐK HACĐMLER... 11 4.3.1 Makine Odası Dışına Yerleştirilmiş Makineler... 11 4.3.2 Makine Odasına Yerleştirilmiş Makineler... 12 4.4 ĐŞLETME PERSONELĐNE SAĞLANACAK OLANAKLAR... 12 5. ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER... 12 5.1 MEKANĐK SĐSTEMLER... 12 5.1.1 Tahrik Sistemleri... 12 5.1.1.1 Ana Tahrik Ünitesi... 13 5.1.1.2 Yedek Tahrik Ünitesi... 13 5.1.1.3 Hız Düşürücüler ve Dişliler... 13 5.1.1.4 Dişli Kutuları ve Güç Aktarma Sistemleri... 13 5.1.1.5 Đvme ve Hız Kontrolü... 14 5.1.1.6 Durdurucular ve Kapatmalar... 14 5.1.2 Frenler ve Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı... 14 5.1.2.1 Servis Freni... 15 5.1.2.2 Tahrik Kasnağı Freni... 15 5.1.2.3 Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı... 15 5.1.2.4 Tahrik Sistemi Geri Kaçış Durdurucusu... 15 5.1.3 Gergi Sistemleri... 15 5.1.3.1 Hidrolik ve Pnömatik Sistemler... 16 5.1.3.2 Karşı Ağırlıklı Sistemler... 16 5.1.3.3 Gergi Sistemi Çelik Halatları... 17 5.1.3.4 Gergi Sistemi Zincirleri... 17 5.1.4 Kablo Sabitleme Tamburları... 17 5.1.4.1 Hat Kabloları Đçin... 17 5.1.4.2 Gergi Sistemleri Đçin... 17 5.1.5 Kasnaklar... 18 5.1.5.1 Çekme Halatı Terminal Kasnağı... 18 5.1.5.2 Gergi Sistemi Kasnağı ve Diğer Kasnaklar... 18 5.1.5.3 Çekme Halatı Hat Makaraları... 19 5.1.5.4 Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Sabit... 19 5.1.5.5 Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Hareketli... 19 5.1.6 Bina Mekanik Tesisatları... 20 ii

5.1.6.1 Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Pissu, Drenaj)... 20 5.1.6.2 Isıtma, Havalandırma, Klima... 21 5.1.6.3 Yangından Korunma... 21 5.2 ELEKTRĐFĐKASYON... 22 5.2.1 Enerjilendirme ve Tahrik... 22 5.2.2 Đvmelendirme ve Hız Kontrolü... 22 5.3 ĐSTASYONLAR ELEKTRĐK SĐSTEMLERĐ... 22 5.3.1 Tahrik (Biniş) Đstasyonu... 22 5.3.1.1 Enerji... 22 5.3.1.2 Đstasyon Elektrik Tesisatı... 22 5.3.2 Đniş Đstasyonu... 22 5.4 TOPRAKLAMA VE YILDIRIMDAN KORUMA... 23 5.4.1 Topraklama... 23 5.4.2 Yıldırımdan Koruma... 23 5.5 HABERLEŞME... 23 5.6 SĐSTEM EMNĐYETĐ... 23 5.6.1 Koruma Devreleri... 23 5.6.2 Acil Durdurma Devresi... 24 5.6.3 Direkler Üzerinde Halat Emniyeti... 24 5.6.4 Frenler... 24 5.7 GECE ĐŞLETMESĐ... 25 6. ARAÇLAR VE TAŞIYICILAR... 25 6.1 KAPASĐTE VE HIZ... 25 6.1.1 Tek Yolculu Taşıyıcılar... 25 6.1.2 Çok Yolculu Taşıyıcılar... 25 6.2 SABĐT VE AYRILABĐLĐR TĐP ÇEKME HALATI KLEMENSLERĐ... 25 6.2.1 Genel... 25 6.2.2 Kayma... 26 6.2.3 Mukavemet... 26 6.2.4 Maksimum Yük... 26 6.2.5 Ayrılabilir Klemensler Đçin Pozitif Bağlanma... 26 6.3 TAŞIYICILAR... 26 6.3.1 Genel... 26 6.3.2 Yükler... 27 6.3.3 Geri Çekilebilir Sürükleme Donanımları Đçin Ek Talepler... 27 6.3.4 Kayak Eğitimi Đçin Sürükleme Donanımı... 27 iii

iv

1. TANIM Bu bölüm, yolcuların veya kayak eğitimi araçlarının üzerindeki yolcuların; tepede hareket eden ana çelik halatla yürütülen çekici donanımlar vasıtasıyla yüzey üzerinde seyahat ettirildiği kablolu insan taşıma sistemlerini kapsar. Yüzeyden taşımalı sistem normal olarak tek kablolu tiptedir ve çekme halatı hem aşağı hem yukarı tarafta bulunan orta direkler üzerine tutturulmuştur. Sistemde sabit ve ayrılabilir klemensler kullanılabilir. Yüzeyden taşımalı sistemler T-Bar ları, J-Barları ve Diskleri kapsar. T-Barlar yüzeyden taşımalı sistem olup, çekme halatı ile yolcu arasında ters T şeklini oluşturan bir donanımdır ve T nin her iki tarafındaki kola yerleşen yolcuları çeker. J-Barlı yüzeyden taşımalı sistemler, genel olarak J şeklinde ve çekme halatı ile yolcu arasında bir donanım olup, J nin bir tarafındaki gövdesine yerleşen tek bir yolcuyu çekerek taşır. Diskli yüzeyden taşıma sistemleri çekme halatı ve yolcu arasında bir çubuk ile çubuğun alt ucundaki bir diskten oluşan bir donanım olup diskin çubuğunun iki tarafına bacağını geçirmiş yolcuyu çeker. Sistemin tümünde 2000/9 AT- Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatı Yönetmeliği hükümlerine ve TS EN 12929-1, TS EN 12929-2 standartlarında belirtilen güvenlik kurallarına uyulacaktır. - TS EN 12929-1: Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları-Genel Şartlar - Bölüm 1: Bütün Tesisler Đçin Kurallar - TS EN 12929-2: Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Genel Şartlar - Bölüm 2: Taşıyıcı Vagon Frenleri Olmayan Ters Çevrilir Đki Kablolu Havai Halatlı Yollar Đçin Đlave Kurallar Sistem tasarımı genel olarak Bölüm VI da yer alan ulusal-uluslararası standartlar ile kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili yönetmelik ve teknik şartnameleri ile uyumlu olacaktır. 2. GEOMETRĐK TASARIM 2.1 GENEL Sistem çalışma ömrü TS EN 13107 - Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Đnşaat Mühendisliği Đşleri - Standardında belirtilen süreleri karşılayacak şekilde tasarlanacaktır. Çizim standartlarında kullanılacak vaziyet planı, görünüşleri vs. ile ilgili ölçeklerde Bayındırlık Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Müdürlüğü Mimari Proje Düzenleme esaslarına uyulacaktır. 1

2.2 YERLEŞĐM VE GÜZERGAH Sistemin yerini ve güzergahını tayin ederken aşağıdaki kriterler göz önüne alınacaktır: - Enerji hatları ve destekleri, - Kaya ve zeminin kayma özelliği, mağaralar ve benzeri doğal yapıların durumu, - Kar yoğunluğu ve çığ, - Rüzgar etkisi, - Buzlanma, - Kayma eğimi ve izi, - Nehirler ve vadiler, - Gömülü altyapılar, boru hatları dahil, - Sistemin kurulacağı yerde; yanındaki, altındaki ve üzerindeki hava sahasının kontrolü, - Diğer kablolu sistemler ile kesişme veya yakınlaşması, - Aracın tüm yüzeylerden yüksekliği, - Otoyollar, - Diğer yapılar. Genel olarak hat yolu iki istasyon arasında düz bir hat olacak ve hatlar arası açıklık değişmeyecektir. 2.2.1 KAYMA YOLU 2.2.1.1 Kayma Yolu Eğimi Tek yolculu yüzeyden taşımalı sistemler için maksimum izin verilen eğim %100 ve birden fazla yolcu taşıyan sistemler için ise %80 olacaktır. Kayma yolu boyunca ters eğimler sadece çok düşük eğimler için olabilecektir. 2.2.1.2 Çapraz Eğim Đniş alanları hariç, birden fazla yolcu taşıyan kayma donanımlı yüzeyden taşımalı sistemler için kayma yolunun çapraz eğimi %5 i geçmeyecektir. Tek yolculu yüzeyden taşımalı sistemler için, çapraz eğim %10 u geçmeyecek ve yüzeyden taşımalı sistemin merkez ekseninden uzak ve aşağı doğru eğimli olacaktır. 2.2.1.3 Kayma Yolu Kesişimi Hiçbir kayak eğitimi donanımının yukarı doğru çıkan kayma yolunu kesmesine izin verilmeyecektir. Özel olarak ayrılmış yerlerden kayakçıların geçmesine izin verilebilecektir. 2.3 GÜZERGAH TEMĐZ AÇIKLIĞI - GENĐŞLĐĞĐ Temiz açıklık, bitişikteki bitki örtüsünün sistem ile temasına izin vermeyecek yeterlilikte olacaktır. Kayma araçları; işletmedeki dalgalı hareketleri sırasında veya rüzgarın maksimum tasarım koşullarında veya her ikisinde ağaçlar veya bitki örtüsü ile temas etmeyecektir. Normal koşullar altındaki işletmede çekme halatının ve kayma araçlarının minimum 1,53 metre çevresindeki alan ağaç ve bitki örtüsünden temizlenecektir. 2

Temiz genişliğin hesaplanmasında TS EN 12929-1 Bölüm 6.2 de yer alan halat ve araç salınım değerleri dikkate alınacaktır. Açma işlemi, sistem tesisleri için tehlike yaratacak ve işletmeyi sekteye uğratacak metalardan, ağaçlardan kurtulmayı sağlayacak şekilde olacaktır. 2.3.1 Kayma Yolu Temizleme Açıklığı Kayma yolu yüzeyinin üzeri kaya, kütük parçaları veya benzeri çıkıntılar kalmayacak şekilde temizlenecektir. Toplam kayma yolu temizleme genişliği; minimum 760 mm nin her taşıyıcıdaki tasarımda öngörülen yolcu sayısı ile çarpılmasına eşittir. Hiçbir şart altında kayma yolunun temiz açıklığı 1,83 metreden az olmayacaktır. 2.4 GABARĐ Yüzeyden taşımalı sistemlerde sistem gabarisi aşağıdakilerin kombinasyonudur: - Sürükleme askılarının yanal salınımı, - Sürükleme askılarının boylamasına salınımı, - Geri çekilen sürükleme askısının sürükleme halatının etrafında ve üzerindeki olası dönüşü. 2.4.1 Sürükleme Hattı 2.4.1.1 Sürükleme Hattının Genişliği Sürükleme hattının minimum genişliği aşağıda verilmiştir: - Çift askılı sistemlerde: 2,5 m - Tek askılı sistemlerde: 2,0 m Köprüler üzerinde ve geçitlerde minimum genişlik 0,5 m arttırılacaktır. 2.4.1.2 Sürükleme Askılarının Yanal Sapması Sistemde kılavuzlama yok ise, çekilen sürükleme askılarının sistemdeki sabit elemanlara istasyonlardaki ekipmanlar, hat destek yapıları, makara grupları, bakım platformu, merdivenler, halat tutucular vb.) göre ve askıların birbirlerine göre 0,25 rad yanal salınımı kabul edilecektir. Kılavuzlama olduğu taktirde, teleskopik çubuklu kayak askılarında olduğu kadar, istasyonlarda ve saptırma hattı desteklerinde daha düşük değerlere inilebilecektir. 2.4.1.3 Sürükleme Askılarının Boylamasına Sapması Çekilen sürükleme askılarının boylamasına salınım sınırları aşağıdaki durumlardan kaçınacak şekilde olacaktır: - Sürükleme askılarının sistemin sabit elemanlarına dokunması, - Sürükleme askılarının sürükleme halatı üzerinden dönmesi. 3

2.4.1.4 Sürükleme Askılarının Sürükleme Halatı Üzerinden Dönmesi Amortisörlü (yaylı) sürükleme askılarının kullanıldığı durumlarda, askıların çekilirken sürükleme halatı çevresinde dönmesi hesaba katılarak sürükleme halatının üzerinde 2,0 metrelik bir ilave açıklık sağlanacaktır. 2.4.1.5 Salınım Serbestliği Amortisörlü (yaylı) sürükleme askılarının kullanıldığı durumlarda, çekilen T - barların, J - Barların veya sürüklenme disklerinin salınması amortisör ile ilişkili olarak sınırlandırılacaktır. 2.4.2 Emniyet Açıklıkları Terminaller ve direkler aşağıda belirtilen kriterlere ve normal işletme koşulları altında hattın dalgalanmasını minimuma indirecek şekilde tasarlanacaktır. Yerel rüzgar koşulları dikkate alınacaktır. 2.4.2.1 Dikey Açıklık Terminaller ve direkler en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında bile, kaydırma araçları yolcuyu kar yüzeyinden kaldırmayacak şekilde yerleştirilecektir. En uygunsuz koşullar altında bile, çekme halatı yolcuların sürüklendiği yüzeyden minimum 2,44 metre yukarıda olacak ve aşağı doğru inen boş sürüklenme aracının kardan açıkta olmasını sağlamaya yetecek yükseklikte olacaktır. Direklerin yükseklikleri ve yerleşimleri, yukarı doğru çıkan çekme halatı bir direğin destek makarasından çıksa dahi, her iki taraftaki direkler (veya terminal) halatı tasarlanmış olan sürüklenme yolundan minimum 610 mm yukarıda tutmasını sağlayacak şekilde olacaktır. Sürükleme aracının dikeyde boylamasına 15 derece açı yaparak salınması veya en uç çalışma konumunda olması durumları arasında en ağır şartta olanına sahipken, sürükleme aracı veya askı ile herhangi bir engel arasında dikey düzlemde bir açıklık kalacaktır. 2.4.2.2 Yanal Açıklıklar Yukarı doğru olan kayma yolu yüzeyindeki direk ile yukarı doğru giden çekme kablosunun dikey düzlemi arasında minimum 915 mm açıklık sağlanacaktır. Aşağı inen çekme kablosu göz önüne alındığında, normal konumundaki sürükleme aracı ile direk arasında minimum 610 mm açıklık sağlanacaktır. 3. HAT ĐŞLERĐ VE YAPILARI 3.1 GENEL Tüm yapılar ve tesisler sistemle uyumlu olacak şekilde TS EN 13107 Standardına uygun olarak tasarlanacaktır. 4

Uygulanacak olan tasarım yükleri normal koşullar ve öngörülebilen anormal koşullar için ölü yükleri, canlı yükleri, kar ve rüzgar yüklerini kapsayacaktır. Karlı alanlara yerleştirilecek olan yapılar buna uygun koşullarda ve yüklerde tasarlanacak veya bu koşulların gerektirdiği biçimde korunacaktır. Tasarımda yolcu ağırlığı 75 kg/yolcu olarak alınacaktır. Rüzgar yükü ve diğer dinamik yükler için TS EN 12930 - Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Hesaplamalar- Standardında verilmiş olan bağlantılar kullanılacaktır. 3.2 TEMELLER Temelin hareketine karşı toprağın direnci tayin edilirken, muhtemel yeraltı sularının kaldırma kuvveti de dahil sahadaki toprak koşulları dikkate alınacaktır. Şayet toprağın direncinin pratik olarak tayin edilmesi mümkün değil ise, temel veya ankraj toprağın genel yapısına uygun sürtünme katsayısı kullanılarak gravite ankrajı (gravity anchor) olarak tasarlanacaktır. Temellerin tabanı donma dayanımlı toprak veya kaya üzerine oturacak şekilde donma derinliğinin altında olacaktır. Kaya üzerindeki temeller ağırlıklı temel olarak tasarlanmamış ise, kayaya sabitlenecek şekilde ankrajlanacaktır. Beton temelin üstü, bitmiş zeminden minimum 150 mm yukarıda olacaktır. Tasarımda; devrilmeye karşı, ölü yük ve hareketli yük koşulları altında kaymaya karşı emniyet katsayısı 2 olacaktır. Bu yüklere ilaveten rüzgar yükünün de aynı anda etkilemesi durumunda emniyet katsayısı minimum 1,5 olacaktır. 3.3 ANKRAJLAMA Bütün ankrajlamalar ve bağlantılar bitmiş zeminin üzerinde olacaktır. Ankrajın toprak altında kalan kısımları korozyondan kaynaklanan mukavemet düşümlerine karşı korunacaktır. Ankraj, gergi ve benzeri terminal yapılarını emniyete alan donanımlarda kullanılan çelik halatlar veya teller ile bunların bağlantı elemanlarının minimum emniyet faktörü 6 olacaktır. Düzenlemelerde ayar donanımı kullanıldığı yerlerde, bu donanımların işletme sırasında kilitlenmeleri veya çıkartılmaları mümkün olacaktır. Ankraj donanımında kullanılan halatların veya kabloların bütün bağlantı elemanları TS EN 12385 Bölüm 1 - Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 1: Genel Kurallar ve TS EN 12927 Bölüm 1 - Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 1: Halatların ve Uç Bağlantılarının Seçim Kriterleristandartlarına uygun olacaktır. 5

3.4 HAT YAPILARI 3.4.1 Direkler Direklerin tasarımı yapılırken madde 2.3 te verilmiş olan kriterlerin yanı sıra aşağıdaki kuvvetler göz önüne alınacaktır: - Bütün halatların ağırlığı ve halatlar tarafından uygulanan toplam basınç, - Çekme halatının hareketi sırasında oluşan sürtünme kuvvetlerinin toplamı, - Maksimum yükle seyahat eden araçların statik ağırlığı, - Rüzgar basıncı, kar ve/veya buzlanma yükü. Direklerin sayısı, yüksekliği ve konumları aracın güzergahı ve izin verilen minimum açıklık koşullarını yerine getirecek şekilde seçilecektir. Halka açık alanların içinde veya yakınında zeminle kesişen teşhir direklerinin kullanıldığı yerlerde direkler görülebilir bir şekilde işaretlenecektir. Zeminden tüm direklerin tepesine kolayca ulaşılabilecek vasıtalar temin edilecektir. Seyyar merdivenlerle çıkış yüksekliğinden itibaren sabit basamaklar tesis edilecektir. Görevlilerin bulunduğu her noktada yeterli miktarda seyyar merdiven bulundurulacaktır. 6 metreden daha uzun seyyar merdiven (tek parça veya teleskopik) kullanılmayacaktır. Bütün direklerin üzerine emniyet kemerlerinin takılabileceği kalıcı ankraj noktaları monte edilecektir. Her direk, yolcuların hatta bakarken kolayca görebileceği şekilde markalanacaktır. Halat yüksekliğinde değişmelere izin vermek üzere tasarlanmış olan direklerde, makara üniteleri destekleri normal işletme sırasındaki dönüşlerde kaçıklığı önleyecek şekilde kılavuzlanacak ve bağlanacaktır. 3.4.2 Direk Kılavuzları ve Direkler Arası Açıklık Şayet herhangi bir ara direkte inişe izin veriliyor ise, iniş alanı madde 4.2 de belirtilen kriterleri karşılayacak ve direk sürükleme aracı ile karışmayacak şekilde korunacaktır. 3.4.3 Terminal Giriş Çıkış Kılavuzları Halat yönlendiricilerin tasarımında temel olarak TS EN 13223 Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Tahrik Sistemleri ve Diğer Mekanik Donanım- Standardı madde 16 da yer alan kriterlere ve koşullara uyulacaktır. Klemensin terminal rayına veya kılavuzuna ilk girdiği noktadan klemensin veya taşıyıcının dengeye geldiği noktaya kadar taşıyıcılar madde 2.3.1 de tanımlanan sınırlar içerisinde salınırken taşıyıcıları ve klemensleri terminale halatı maksimum hızında almak için tedbirler alınacaktır. 6

3.4.4 Çekme Halatı Hat Makaraları ve Montaj Elemanları Bir çekme halatı makarasının basma çapı, elastomer bir kaplama kullanılmadıkça, çekme halatının nominal çapının 10 katından az olmayacaktır. Tek kablolu sistemlerde çekme halatını direklere asan veya direkler üzerinde taşıyan makaralarda madde 3.4.4.1 den madde 3.4.4.3 e kadar olan bölümlerde verilen kriterler uygulanacaktır. Bu kriterler sistemin her iki tarafına da uygulanacaktır. 3.4.4.1 Đzin Verilen Maksimum Makara Yükü Çekme halatı tarafından makara üzerine uygulanacak olan maksimum basınç aşağıdaki değeri geçmeyecektir: P= K x d x D (kg) Burada: d: Halat çapı, cm D: Makara çapı, cm K: Katsayı, esnek malzeme ile kaplanmış makaralar için değeri 5 kg/cm 2 ye kadar çıkabilecektir. 3.4.4.2 Makara ve Makara Gruplarının Tasarımı Makara flanşları sistemin diğer özelliklerini de göz önünde bulundurularak mümkün olduğu kadar derin olacaktır. Aynı zamanda, halat klemensleri, makara yuvalarındaki beklenen aşınmaları da dikkate alarak, normal çalışma koşullarında makara flanşlarına temas etmeyecek şekilde makara yuvaları ile ilişkili olarak tasarlanacaklardır. Klemenslerin araç salınırken çekme halatına bitişik flanşlara temasına; ancak klemenslerin ve makaraların tasarımında bunların göz önüne alınmış olması koşulu ile izin verilebilir. Bunun yanı sıra; klemensler, makara flanşları ve askı kılavuzları, askıların kılavuzların arkasında takılmayacağı ve araçlar direklere yaklaşırken ve direklerden geçerken tasarım limitleri içerisinde salınıyor ise halatlar ve klemensleri makaradan atmayacağı (çıkmayacağı) şekilde tasarlanacaktır. Çekme halatı sisteminin halat açıklığı hat boyunca herhangi bir noktada değişiyor ise; direklerden herhangi birinde yatay yer değişimi, bu yatay yer değişimine bağlı olarak halat atması oluşmayacak şekilde sağlanacaktır. Makara grupları aşağıdaki özelliklere sahip olacak şekilde tasarlanacaktır: a) Đç tarafa doğru atmaların yaratacağı yanal kuvvetlere dayanacak yeterli mukavemette uygun koruyucular monte edilecektir, b) Makara grubunun bütününün yapısı halatın makaradan dışarıya doğru çıkması durumunda makara ünitesindeki halatın birbirine dolaşmasını önleyecek yapıda olacaktır, 7

c) Makara montaj elemanları veya montaj şasesi makara gruplarının düzeltilmesine izin verecek şekilde ayarlanabilir olarak tasarlanacaktır, d) Her makara grubu üzerinde, halat atması durumunda çekme halatının yükün olduğu tarafa doğru aşırı hareketi riskini azaltacak halat yakalama donanımı tesis edilecektir. Bu donanım, halatın normal işletmedeki konumundan makara çapının yarısı kadar eksik mesafede bir yere yerleştirilecek ve flanş kenarından minimum iki halat çapı kadar uzatılacaktır. Alternatif olarak; halat yakalama donanımı, yük makaranın kenarından halat yakalama donanımına doğru geçerken halatın yük yönünde hareket etmesini önleyecek şekilde yerleştirildiğinde; halat, halat atma anahtarının durdurma işlemini başlatacağı noktaya ulaşıyor ise halat yakalama donanımı halat çapı merkezinden minimum iki halat çapı kadar uzatılacaktır, e) Halat yakalama donanımı halat atmasından sonra çekme halatı ve klemensinin geçiş pasajına izin verecek şekilde tasarlanacaktır, f) Her makara ünitesi üzerinde, halat atma durumunda sistemi durduracak bir halat atma anahtarı yerleştirilecektir. Direk yüksekliğinin etkisi ve makara gruplarının yerleşimi için ayrıca madde 2.3.2 ve madde 2.3.2.1 e bakınız. 3.4.4.3 Çekme Halatının Tutturulması Beklenen tüm yük koşulları altında çekme halatının hat makaralarının yuvasında kalmasını sağlayacak önlemler alınacaktır. Aşağıdakilerin herhangi birisinin yerine getirilmesi durumunda bu kriter karşılanmış olarak kabul edilecektir: Koşul A: En olumsuz tasarım yükü (dinamik etkiler hariç) koşulları altında, bir direkteki destek makara grubu üzerindeki çekme halatının minimum yükü aşağıdakilerden büyük olanından daha az olmayacaktır: - Her makaraya 445 N veya - Her direk grubuna 1335 N veya - Eğimli uzunluğun metresi cinsinden ifade edilen, komşu direkler arasındaki açıklık uzunluklarının toplamının 10 katına eşit bir değer, Newton (N) cinsinden. Bir direkteki çekme halatı kotu; bitişik direklerdeki çekme halatı kotunu birleştiren doğrunun altına inecek olursa, aşağıdaki koşulların herhangi birinde çekme halatı makara grubunu terk etmeyecektir: - Çekme halatının gerilimi maksimum tasarım değerinin 1,5 katı iken ve bitişik aralıkta herhangi bir araç yok iken, - Çekme halatı sadece gergi sisteminin veya hatta herhangi bir düzenleme veya boş sürükleme aracı yokken ve gerilim altında iken. En olumsuz yükleme koşulları altında bir direkte aşağı doğru asılı makara grupları üzerindeki çekme halatının minimum yükü, aşağıdaki değerlerden büyük olanından az olmayacaktır: 8

- Eğimli uzunluğun metresi cinsinden ifade edilen, komşu iki direk arasındaki açıklık uzunluklarının toplamının 15 katı olan değer, Newton cinsinden, - Hiçbir durumda bu yük yolcu başına 225 N dan az olmayacaktır. Koşul B: Destekli ve aşağı doğru asılı makaraları birleştiren kombine makara üniteleri makaraların daima çekme halatı ile temas halinde olmasını sağlayacak şekilde tasarlanacaklardır. Tutucu makaralar taşıyıcı klemens geçişlerine izin vermek için esneme yapacak şekilde monte edildikleri zaman, makara maksimum tasarım yükünün yarısı kadar yüklenmedikçe bu esneme olmayacaktır. Tutucu makaralar direk üzerindeki diğer destekli veya aşağı doğru asılı makaralar ile aynı maksimum tasarım yüküne sahip olacaktır. Şayet tasarım Koşul A daki yükleme kriterlerini karşılıyor ise, bu paragraftaki hiçbir şart, kule makaralarının karşı tarafında halata temas etmek zorunda olmayan makara veya kılavuzların kullanılmasını engellemeyecektir. 3.4.4.4 Diğer Kurallar Normal şartlarda halatın ve boş sürükleme araçlarının yükünden başka yük taşımayan kılavuz makaraları dışında tek makara kullanıldığında, makara çapı nominal halat çapının 20 katından az olmayacaktır. Dönüş halatı makaraları yolcuların halata temasını veya dönüş hattında olan sürükleme araçlarına çarpmasını önleyecek şekilde yerleştirilecektir. Bütün hat makaraları, sürükleme araçlarının ister ileri ister dönüş yönünde olsun, makaralarda veya makara desteklerinde karışmayacak, dolaşmayacak şekilde korunacaktır. 3.5 ÇEKME HALATI Çelik halat seçimi, tasarımı ve kurulumu için aşağıda verilen standartlara uyulacaktır. - TS EN12385-1+A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 1: Genel Kurallar - TS EN 12385-2+A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 2: Tarifler, Kısa Gösteriliş ve Sınıflandırma - TS EN 12385-3+A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 3: Kullanım ve Bakım Bilgileri - TS EN 12385-4+A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 4: Genel Kaldırma Uygulamaları için Demetli Halatlar - TS EN 12385-8: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 8: Havai Hatların Çekilmesinde Personel Taşıyıcı Olarak Kullanılan Çekme ve Çekerek Taşıma Halatları - TS EN 12385-9: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 9: Havai Hatların Çekilmesinde Personel Taşıyıcı Olarak Kullanılan Kenetli Taşıyıcı Halatlar - TS EN 12927-1: Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 1: Halatların ve Uç Bağlantılarının Seçim Kriterleri 9

- TS EN 12927-2: Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 2: Güvenlik Faktörleri - TS EN 12927-3: Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 3: 6 Demetli Çekme, Taşıma - Çekme ve Çekici Halatların Uzun Örgüsü - TS EN 12927-4: Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 4: Uç Bağlantıları - TS EN 12927-7: Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 7: Muayene, Tamir ve Bakım - TS EN 12930: Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Hesaplamalar Sistem kurulumu; uzun durma mesafesine sahip olmalı, hatta asılı yolcuların düşmesi durumunda, yolcuların herhangi bir tehlike ve gecikme olmaksızın hattan ayrılması ve emniyetli alana ulaşmasına muktedir olmalıdır. Çekme halatının herhangi bir noktasındaki boylamasına eğim aşağıdaki değerleri geçmeyecektir: - Çift kayma donanımlı askılarda: %50 - Tek kayma donanımlı askılarda: %60 Sistem kurulumunun eğimli uzunluğu 914 metreden az ise, çekme halatının minimum emniyet faktörü 5 olacaktır. Eğimli uzunluğu 914 metreden büyük olan sistemler için, çekme halatının minimum emniyet faktörü 4,5 olacaktır. Bağımsız çekirdekli ekli çekme halatı (IWRC) kullanıldığında, fiber çekirdekli çelik halatınkine eşdeğer minimum kopma kuvveti kullanılacaktır. 4. TERMĐNALLER VE ĐSTASYONLAR 4.1 GENEL Yüzeyden taşımalı sistemlerde ayrıntılı bir istasyon yapısına ihtiyaç olmamakla birlikte, içinde aşağıdakileri barındıran terminaller yer alabilecektir: - Teknik Hacimler (Tahrik Sistemi, Gergi sistemi, Elektrik Pano Odaları vb.), - Kumanda Odası / Kabini, - Yolcu ve Personel WC leri. 4.2 ĐNĐŞ VE BĐNĐŞ ALANLARI Sistemin biniş ve iniş alanları olarak kullanılan platformlar, rampalar, çevresi çitle çevrili alanlar ve şaşırtmalı girişler sistemin işletilmesi ile entegre olacaktır. Biniş ve iniş alanlarına komşu terminaller, direkler ve diğer yapılar biniş ve iniş alanlarına karışmayacak şekilde tasarlanacak veya muhafaza içine alınacaktır. 10

4.2.1 Biniş Alanları Biniş alanının uzunluğu, profili ve biniş noktası; yolcunun ayaktayken sürüklenme donanımının yolcuyu tam hızda çekmesine sarsıntısız geçişi sağlayacak şekilde, sistemin hızı, terminal kasnağının yerleşimi ve taşıyıcının tipine göre belirlenecektir. Biniş kapıları, yapay çıkmalar ve diğer binişe yardımcı elemanlar kullanıldığında, tüm yolcu tiplerini dikkate alarak tasarlanacak ve kurulacaktır. Biniş kapıları sistem operatörü tarafından açık konumda tutulacak kontrollere sahip olacaktır. Sistem girişlerinden en azından birisi yardımcı ekipman kullanan yolcuların girişine imkan sağlamak için minimum 915 mm genişliğinde açıklığa sahip olacaktır. Biniş platformuna yaklaşım yolları, biniş noktasına hareket eden yolculara kolaylık sağlamak için yaklaşık düzlemsel veya hafifçe aşağı doğru eğimli olacaktır. Burada Bekle noktası işaretlenecektir. Bu işaretleme Burada Bekle noktasındaki yolcular ile geçen taşıma araçları arasında düz yatay bir açıklık sağlayacak şekilde yerleştirilecektir. Yaklaşım yolu bekleyen yolcuların biniş alanını görebileceği şekilde olacaktır. Şaşırtmalı veya etrafı çitle çevrili alanlar Burada Bekle ve Buradan Bin işaretlerine doğru yolcuları yönlendirecek şekilde düz, engelsiz ve etrafı işaretlenmiş, halatla veya tel çitle çevrilmiş olacaktır. Etrafı çitle çevrili alanlar kademeli dönüşlü ve olabildiğince düz olacaktır. Biniş noktası yolcuların platform/kar yüzeyi içine/üzerine yerleştirilmiş biniş işaretlerini kullanarak ayakta bekleyecekleri şekilde işaretlenecektir. 4.2.2 Đniş Alanları Đniş alanının uzunluğu, profili, iniş noktası ve çıkış rampaları; sistemin hızı, taşıyıcının tipi ve terminal kasnak yerleşimine uygun olarak oluşturulacaktır. Đniş alanlarında sürükleme araçlarından ve sistemden boşalmakta olan yolculara yeterli olacak şekilde aşağı eğimli bir alan bulunacaktır. Đniş noktası ile terminal kılavuzları arasında sürükleme aracının içeri çekilmesine ve terminale girmeden önce salınımlarını azaltmasına izin verecek kadar bir mesafe olacak veya terminal kısmen içeri çekilmiş sürükleme aracının kontrollü olarak geçişine izin verecek şekilde tasarlanacaktır. Bu mesafe durma kapısının yerleşimi ve sistemin durma mesafesi ile belirlenecektir. 4.3 TEKNĐK HACĐMLER Personelin normal şartlarda ulaşabileceği hareketli makine parçaları muhafazalar ile kapatılacaktır. Statik elektriğe karşı koruma sağlanacaktır. Yangın söndürme donanımı olacaktır (bkz. madde 5.1.7.4). 4.3.1 Makine Odası Dışına Yerleştirilmiş Makineler Đlgisiz kişileri makineden uzak tutacak önlemler alınacaktır. Tüm makineler ve kontrolleri planlanmış kullanım çevreleri için uygun olacaktır. 11

4.3.2 Makine Odasına Yerleştirilmiş Makineler Makine odası standartlara uygun olarak havalandırılacaktır. Makinelerin bakımı ve çalışan personelin yaralanma riskini azaltmak için sabit aydınlatma sistemi olacaktır. Makinelerin yerleşimi yeterli bakıma izin verecek şekilde olacaktır. Uygun kilit sistemine sahip bir kapısı olacak ve yolcuları makinelerden uzak tutacak şekilde tasarlanacaktır. Bir makine veya makine grubu ile duvarlar arasında geçiş yolu olacak ise, bu geçiş yolunun genişliği minimum 460 mm olacaktır. Makine odası, makine üreticileri tarafından aksi belirtilmedikçe, madde 5.1.6.2 de belirtilen koşulları sağlayacak şekilde ısıtılacaktır. 4.4 ĐŞLETME PERSONELĐNE SAĞLANACAK OLANAKLAR Operatör, görevli ve sürücülerin çalışma konumları bulunduğu çevrede istasyon ve sürükleme yolunun görsel izlemesini sağlayacak şekilde olacaktır. Kontrol ve haberleşme donanımları operatörün yerini terk etmeden ulaşabileceği yerde olacaktır. Çalışma alanları kapalı ise, işin gereği olan işlevleri yerine getirebilecek şekilde ısıtılacak, havalandırılacak ve aydınlatılacaktır. Kapalı istasyon kontrol odasında aşağıdakiler yer alacaktır: a) Đşin gereği olan haberleşme ve kontrol donanımları, b) Đşletme talimatları ve acil durum prosedürleri, c) Yangın söndürücüler (bkz. madde 5.1.6.3). Bunların mevcudiyeti, sistemin diğer alanlarında haberleşme ve kontrol donanımlarının yerleştirilmesi için engel teşkil etmeyecektir. Đşletmenin bütün kapalı alanları, boşken yetkisiz kişilerin girmesini önleyecek kilitleme sistemine sahip olacaktır. Kontrol odasında operatörün görüş alanı içerisinde taşıyıcıların bulunduğu konumları sürekli olarak gösteren göstergeler bulunacaktır. Biniş ve iniş alanlarında görevlendirilmiş kişilerin ulaşabileceği yerlerde manüel durdurma donanımları bulunacaktır. 5. ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER 5.1 MEKANĐK SĐSTEMLER 5.1.1 Tahrik Sistemleri Tüm güç üniteleri tam yüklü sistemi harekete geçirmek dahil, tasarımda kullanılmış en uygunsuz yükleme koşullarında bile sistemi çalıştıracak kapasiteye sahip olacaktır. Güç ünitesinde manüel çok-hızlı transmisyon kullanıldığı yerlerde, sistem hareket halinde iken vites değiştirilemeyecektir. Bir sistemde güç üniteleri çift yönde çalışabilme özelliğine sahip ise, sistem bir yönde çalışıyor iken kazara ter yöne vites değişimini önleyecek tedbirler alınacaktır. 12

Yolcu boşaltma veya bakım amaçları dışında sistem ikinci çalışabilir güç ünitesi olmaksızın, tek güç ünitesi kullanılarak çalıştırılmayacaktır. 5.1.1.1 Ana Tahrik Ünitesi Ana tahrik motoru olarak tanımlanmış olan güç ünitesi çalışma sırasında madde 5.2 ve madde 5.3 te istenen fonksiyonel sistemlere sahip olacaktır. 5.1.1.2 Yedek Tahrik Ünitesi Tahliye için yedek güce ihtiyaç yoktur. Sistemde dizel motorların kullanılması durumunda aşağıdaki kriterlere uyulacaktır: a) Motorlar bakım, onarım ve yangın müdahalesi için kolayca ulaşılabilir bir yere yerleştirilecektir, b) Oda yanmaz veya yangına dayanıklı bir yapıya sahip olacaktır. Yedek tahrik ünitesinin kapalı bir odada olması durumunda oda yanabilen gazların birikimini önlemek için havalandırılacaktır, c) Motorun soğutulması ve havalandırılmasına yetecek miktarda (motor tipine ve yapısına bağlı olarak) taze hava temin edilecektir, d) Yolcu boşaltma amacı için kullanılan motorlar aşağıdaki donanımlara sahip olacaktır; 1. Düşük yağ seviyesi veya düşük yağ basıncı için otomatik kapatma donanımı, 2. Bütün motorlarda acil kapatma butonları, 3. En uygunsuz tasarım yükü koşulları altında halat hızı tasarım hızının %100 ünü geçmesi durumuna karşı motor aşağıdaki donanıma sahip olacaktır; - Motor Koruyucu: Motor hızını halatın maksimum hızı ile sınırlayacaktır, - Aşırı Hız Donanımı: Hattın hızı tasarım hızını geçecek olursa motor durdurmayı başlatacaktır. 5.1.1.3 Hız Düşürücüler ve Dişliler Tüm hız düşürücüler ve dişliler tasarım hedeflerini aşmaksızın en uygunsuz tasarım yükleri altında (sistemin) harekete geçmesi için gerekli olan kapasiteye sahip olacaktır. 5.1.1.4 Dişli Kutuları ve Güç Aktarma Sistemleri Dişli kutuları beklenen tüm işletme yükü koşullarına dayanacak şekilde tasarlanacak ve emniyet katsayısı elastik limite göre minimum 3,5 olacaktır. Güç aktarımlarında düz kayış kullanılmayacaktır. Sürekli yağlamalı kapalı sistemler olması koşulu ile zincirlerin aktarım sisteminde kullanılmasına izin verilecektir. 13

Yataklar, kavramalar, kaplinler ve miller standartlara uygun olarak tüm işletme yükü koşullarına dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Muhafazaları ve muhtevası madde 4.3 ün hükümlerine uygun olacaktır. Tüm yatakların, kavramaların ve kaplinlerin ayarlanabilmeleri ve gerektiğinde yağlanabilmeleri için önlem alınacaktır. 5.1.1.5 Đvme ve Hız Kontrolü Sürüş sisteminin hızlanma ivmesi; sistemin tipi profili, hızı ve kullanımına bağlı olarak düzenlenecektir. Sistem, herhangi bir tip durma işlemi başlatıldıktan sonra, durma işleminin iptal edilemeyeceği ve tam durma durumuna gelmeden yeniden harekete geçemeyeceği şekilde olacaktır. Sistem herhangi bir tip durma işleminden sonra hız aralığının en düşük noktasında harekete geçecektir. 5.1.1.6 Durdurucular ve Kapatmalar Normal Durdurma: Şayet bir servis freni gerekiyor ise, sistem durma noktasına geldiği zaman uygulanmış olacaktır. Acil Kapatma: Acil durdurmayı sistemin kontrol fonksiyonlarından hangisinin başlatacağını tasarımcı tayin edecektir. 5.1.2 Frenler ve Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Sistem madde 5.1.2.1 ve madde 5.1.2.2 de tanımlanan frenlere ve donanıma sahip olacaktır. Sistem günlük bakım ve testler ile uyum içerisinde çalışmaya muktedir olacaktır. Fren kuvvetleri ağırlıklar veya önceden sıkıştırılmış baskı yaylarının serbest bırakılması ile mekanik olarak uygulanacaktır. Fren kuvvetleri TS EN 12930 a göre hesaplanacaktır. Yaylar hariç fren sistemi parçaları elastik limite göre emniyet katsayısı 3,5 ten az olmayacaktır. Yaylar muhafaza içerisinde olacak ve yay sıkışma mesafesinin maksimum %80 i kullanılacaktır. Hidrolik veya pnömatik sistemlerle açık tutulan frenler, hortum, silindir veya ek parçalarındaki hasar durumunda frenleme yüzeyinde kirlenme olasılığını önleyecek şekilde tasarlanacaktır. Tasarımda TS EN 1908 - Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Germe Cihazları - Standardı gerekleri yerine getirilecektir. 14

5.1.2.1 Servis Freni Servis freni, çekme halatının en uygunsuz koşulu altında ve tam hızda çalışan sistemi minimum 0,5 m/s 2 lik bir ivme ile yavaşlatmaya muktedir olacaktır. Bu değer tek yönlü (unidirectional) halatlı sistemler için 1,25 m/ s 2 yi geçmeyecektir. Tahrik gücü bir dizel motor tarafından sağlandığı durumlarda, sistemi durdurmak için pozitif bir sistem sağlanacaktır. Hız düşüm ivmesi, başka herhangi bir fren donanımının veya tahrik rejenerasyonunun yardımı olmaksızın servis freni tarafından elde edilecektir. 5.1.2.2 Tahrik Kasnağı Freni Tahrik kasnağı freni tahrik kasnağı grubunun üzerinde çalışacaktır. Tahrik kasnağı freni sistemi en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında sistemi durduracak ve tutacak otomatik bir frendir. Çekme halatının hızı her iki yönde tasarım hızını %15 ten fazla geçmesi halinde bu fren otomatik olarak devreye girecektir. 5.1.2.3 Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Geri dönüş önleme donanımı, en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında sistemin ters yöne dönüşünü otomatik olarak kontrol edecektir. 5.1.2.4 Tahrik Sistemi Geri Kaçış Durdurucusu Tahrik grubu geri kaçış durdurucusu aşağıdaki kriterlere uyacaktır: a) Tahrik grubu geri kaçış durdurucusu tek yönlü veya üstte çalışan bir kavramadır. Tahrik grubu; tahrik kasnağı ile geri kaçış durdurucusu arasında kayış, kavrama vb. sürtünmeli tip donanımı olmayacak şekilde düzenlenecektir, b) Geri kaçış durdurucusu maksimum tasarım yüküne göre tasarlanacaktır. En uygunsuz tasarım yükü koşulları altında, geri kaçış durdurucusu, sistem ters yönde 915 mm den fazla yol almadan önce sistemin ters yönde dönüşünü otomatik olarak önleyecektir. 5.1.3 Gergi Sistemleri Gergi sistemlerinin tasarımında TS EN 1908 Standardında belirtilen koşullara ve emniyet gereklerine uyulacaktır. Belirli bir sistemin germe ihtiyacını karşılamak için karşı ağırlıklar, hidrolik ve pnömatik pistonlar veya benzeri donanımlar kullanılacaktır. Germe işlemine yönelik tüm donanımlar yük ve sıcaklıktaki normal çalışma değişikliklerin tümüne göre ayarlanabilecek yeterli hareket mesafesine sahip olacaktır. Hareket mesafesi asgari olarak aşağıdakilerin toplamını karşılayacak şekilde olacaktır: 15

a) Yerel koşullar daha yüksek sıcaklık farklarını gerekli kılmadığı taktirde, halatın 60 0 C lik bir sıcaklık farkındaki uzaması, b) Taşıyıcı halatlar için %0,5 ve taşıyıcı - çekici halatlar ile çekici halatlar için %1,5 luk kalıcı uzama, c) Belirlenmiş olan her türlü işletme şartları için sarmadaki farklılıkların etkisi, d) Tüm belirlenmiş işletmesel yük koşulları için halat boylarındaki elastik değişim. Gergi sistemi otomatik veya manüel olabilir; yine de bütün sistemler tasarım sınırları dışına taşan çalışmayı otomatik olarak önleyecek izleme ekipmanına sahip olacaktır. Pasif gergi sistemleri halatın ve/veya kablonun çalışma gerilimi içerisinde olduğunu tayin eden sistemlere sahip olacaktır. Gergi sistemi tasarımı her işletme modu için; halatın tahrik, frenleme veya tutma kasnaklarının üzerinde çekişini etkileyen uzama, sürtünme ve diğer kuvvetlerdeki, direk ve kasnak yüklerindeki ve klemens ve klemensler üzerindeki maksimum dikey yüklerdeki değişiklikleri gerginliğin tasarım sınırları içerisinde kalmasını sağlayacak şekilde dikkate alacaktır. Diğer tasarım ve güvenlik kuralları için TS EN 1908 madde 11 e uyulacaktır. 5.1.3.1 Hidrolik ve Pnömatik Sistemler Hidrolik ve pnömatik pistonlar, yük ve sıcaklıktaki tüm normal işletme değişikliklerini barındıracak şekilde yeterli kurs boyuna sahip olacaktır. Pistonları serbest hareketlerinden alıkoyacak iklimsel koşullardan ve birikintilerden etkilenmesini önleyecek önlemler alınacaktır. Pistonların ve bağlantılarının minimum emniyet faktörü 5 olacaktır. Emniyet faktörü; silindirin en yüksek akma gerilmesinin, tasarımda alınan maksimum normal gerilmesine bölümüne eşittir. Basınçlandırma hattının pistonlara bağlandığı yerde yüksek hız çek valfi veya akış kontrol cihazı kullanılmamış ise pistonlar için çalışma basıncı sağlayan sistemlerde minimum emniyet faktörü 5 olacaktır. Çekvalf normal çalışma basıncının iki katına dayanacak şekilde seçilecektir. Yüksek basınca maruz basınç hatlarının veya hortumların hareketlerini kısıtlamak için önlem alınacaktır. Basınçlı hava tankı vb. depolar kullanıldığında, hasar görmeyecek şekilde yerleştirileceklerdir. Diğer tasarım ve güvenlik kuralları TS EN 1908 madde 7 ve 8 de belirtildiği gibi olacaktır. 5.1.3.2 Karşı Ağırlıklı Sistemler Karşı ağırlıklar kullanıldığı taktirde bunlar aşağı ve yukarı serbestçe hareket edecek şekilde yerleştirilecektir. Karın, suyun, buzun ve diğer malzemelerin karşı ağırlığın serbest hareketini 16

engelleyecek şekilde altına veya etrafına toplanmasını engellemek ihtiyacı var ise, karşı ağırlık kapalı bir muhafaza içerisine alınacaktır. Muhafaza veya çukurlara yerleştirilmiş bütün karşı ağırlıkların altında veya üstündeki alanlara gözlem için giriş olanakları sağlanacaktır. Karşı ağırlık yapısal bir çerçeve içerisinde ise, çerçeveyi korumak ve karşı ağırlığın serbest hareketini garantiye almak için kılavuzlar temin edilecektir. Kara karşı bir kapatmanın istenmediği yerlerde, yetkisiz kişilerin karşı ağırlık ile temasını veya karşı ağırlığın altından geçmesini önleyecek şekilde korkuluklar veya çerçeveler sağlanacaktır. 5.1.3.3 Gergi Sistemi Çelik Halatları Gergi sistemindeki çelik halatların minimum emniyet faktörü yeni iken 6 olacaktır. Düzenlemelerde, halatın makaraya bağlanması da dahil, kasnaktaki sürtünmeyi de dikkate alan maksimum tasarımsal statik gerilim emniyet faktörünün belirlenmesinde esas olarak alınacaktır. Gergi sisteminde dönmeye karşı mukavim halatlar kullanılmayacaktır. Gergi sistemindeki çelik halatlar, karşı ağırlık bağlandığı gergi makarası taşıyıcısının hareket edebileceği son noktanın 150 mm yakınına gelmesinden önce kendi hareket boyunun sonuna gelmiş olacak şekilde ayarlanacaktır. Çelik halatlar pnömatik veya hidrolik pistonlar ile kullanıldıkları zaman, bağlantı donanımları piston kolu silindir içerisinde hareket limitine ulaşmadan önce halatı makaraya bağlayan donanıma dokunmayacaktır. Gergi sisteminde kullanılan halatlara ait bağlantı elemanları TS EN 12927-1 ve TS EN 12927-4 standartlarına uygun olacaktır. 5.1.3.4 Gergi Sistemi Zincirleri Gergi sistemlerinde kaynaklı tip bağlantılı zincirler kullanılabilecektir. Makaralı ve yapraklı zincirler sistemlerde gergi elemanı olarak kullanılmayacaktır. 5.1.4 Kablo Sabitleme Tamburları 5.1.4.1 Hat Kabloları Đçin Hat kablosunun tambura sabitlendiği yerlerde, halatın tamburun çevresinde en az üç tam tur sargı yapması sağlanacaktır. Tambur çapı halat ekseninden ölçüldüğünde halat çapının minimum 65 katı olacaktır. Kalıcı gerilim ve kaymaya karşı mukavemet için TS EN 1908 madde 5.3.3.1.3 teki sürtünme katsayıları kullanılacaktır. Tamburlar paslanmaya karşı korunacaktır. 5.1.4.2 Gergi Sistemleri Đçin Đşletme koşullarında dönmeyen gergi halatı tamburlarının çapı halat ekseninden ölçüldüğünde, halatın yuvaya oturması durumunda halat çapının minimum 20 katı ve kilitli sargılı halatlarda ise halat çapının minimum 65 katı olacaktır. 17

Madde 5.1.4.1 de belirtilen diğer hususlar bu tamburlar için de geçerli olacaktır. 5.1.5 Kasnaklar Bütün kasnaklar, montaj kitleri ve şaseleri dahil, statik ve dinamik yüklere dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Çelik halatlar için kaplamasız kasnak yuvası kullanıldığında, yuvalar V-şeklinde olacak ve halat çapının yaklaşık olarak %55 ine eşit çapta bir tabana sahip olacaktır. Tasarımda, TS EN 12930 madde 7.2.3 te yatak yüklerinin yüzdesi olarak verilen sürtünme katsayıları kullanılacaktır. Kaplamalı kasnak yuvası kullanıldığında, kaplama malzemesinin izin verdiği taşıma basıncı geçilmeyecektir. 5.1.5.1 Çekme Halatı Terminal Kasnağı Terminal tasarımında; yatak, mil veya kovan hasarı durumunda kasnağı yaklaşık olarak normal işletme konumunda tutmaya yönelik önlemler alınacaktır. Terminal kasnaklarının minimum çapı çekme halatının nominal çapının 80 katı olacaktır. Kasnak grubu, çekme halatının kasnaktan atmasını/çıkmasını önleyecek şekilde tasarımlanacaktır. Halat çapının 1,5 katı kadar bir flanş yüksekliği genişlemesi (radyal yönde halat yuvasının tabanından ölçülen) yeterli olarak kabul edilecektir. 5.1.5.2 Gergi Sistemi Kasnağı ve Diğer Kasnaklar Bu kasnakların minimum çapları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Koşul A: Kasnak etrafındaki bükülmelerin yüksek önem taşıdığı yerlerde uygulanacaktır. Koşul B: Kasnak çevresinde bükülmelerin önemli olduğu, ancak ağırlık azaltılması, tasarımda ekonomiklik vb durumları sağlamak için halat ömründen fedakarlığın kabul edilebilir olduğu yerlerde uygulanacaktır. Koşul C: Dönmesi gergi sisteminin herhangi bir hareketine bağlı değil, ancak sadece gergi sisteminin ayarlanmasına bağlı olarak planlanmış kasnaklar için uygulanacaktır. Tüm gergi sistemi kasnaklarının serbestçe dönebilmesi için gereken önlemler alınacaktır. 18

Gergi Sistemindeki ve Diğer Kasnaklar için Minimum Çaplar Halat Tipi Minimum Kasnak Çapı Koşul A Koşul B Koşul C 6 x 7 72 d 42 d 24 d 6 x 19 45 d 30 d 20 d 6 x 37 27 d 18 d 12 d 5.1.5.3 Çekme Halatı Hat Makaraları Madde 3.4 te verilen kriterler, aşağıdakiler hariç terminallerde ve istasyonlardaki çekme halatı hat makaraları için de uygulanacaktır: a) Halatın ve sürükleme aracının ağırlığından başka yük taşımayan makaralar, b) Sürükleme araçlarının tam veya kısmi ağırlığının hat üzerine veya diğer araçlar tarafından taşıtılacağı şekilde yerleştirilmiş makaralar, c) Kabloya takılı taşıyıcıların üzerinden geçemeyeceği bir yerde bulunan makaralar. Kılavuz makaraları halatın tahrik ve dönüş kasnaklarına girişlerinde ve ayrılışlarında yanlış hizalanmasını önleyecek şekilde yerleştirilecektir. Bu makaralar pratik olarak tahrik ve dönüş kasnaklarına mümkün olduğunca yakın olacak, kasnaklara olan mesafesi tahrik veya dönüş kasnağı çapından daha uzak olmayacaktır. 5.1.5.4 Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Sabit Gergi kasnağı ve taşıyıcısının mevcut hareket etme olanağı en uygunsuz tasarım yükü ve işletme koşulları altında oluşan hareketin maksimum limitleri için yeterli olacaktır. Kasnak taşıyıcı yerden sağlam bir yapı ile desteklenecektir. Gergi sisteminin etki sahası altında bulunan montaj elemanları rijit, düz raylar üzerine tekerleklere veya diğer düşük sürtünme vasıtalarına taşıtılacaktır. Tahrik torku, fren torku veya geri dönüş önleme donanımının reaksiyonu sonucu ortaya çıkan burulma yükleri dahil tüm tasarım yükleri dikkate alınacak, yapı ve taşıyıcılar bu yükleri uygun bir biçimde zemine aktaracaktır. Gergi taşıyıcısının fazla seyahatini önlemek için mekanik durdurucular sağlanacaktır. Bu durdurucular ve terminal yapısı normal tasarım yükleri altında, karşı terminal yönünde ve gergi sisteminin gergi kasnağı üzerindeki reaksiyon kuvvetinin %30 u değerinde gergi kasnağına zıt yönde uygulanan dengesiz yatay bir yüke dayanacak şekilde tasarlanacaktır. 5.1.5.5 Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Hareketli Sistemde, 6 dereceden fazla yanal devrilme açısı olmayan hareketli gergi kasnağı taşıyıcıları kullanılabilecektir. Gergi kasnağı taşıyıcılarının kullanılmaması durumunda madde 5.1.5.4 deki kriterler uygulanacaktır. Her halükarda, halatın flanşların üzerine binmesini veya 19

terminal makaralarında ve en yakın direk üzerindeki direk makaralarında halat atmasını kontrol edecek tedbirler alınacaktır. 5.1.6 Bina Mekanik Tesisatları 5.1.6.1 Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Pissu, Drenaj) Sıhhi tesisat sisteminin tasarımı, aşağıda verilen standartlara uygun olarak yapılacaktır. - TS EN 12056-1: Cazibeli Drenaj Sistemleri - Bina Đçi - Bölüm 1: Genel Kurallar ve Performans Kuralları - TS EN 12056-2: Cazibeli Drenaj Sistemleri - Bina Đçi - Bölüm 2: Sıhhî Tesisat Boru Sistemi - Tasarım ve Hesaplama - TS EN 12056-3: Cazibeli Drenaj Sistemleri - Bina Đçi - Bölüm 3: Çatı Drenajı - Tasarım ve Hesaplama - TS EN 12056-4: Cazibeli Drenaj Sistemleri - Bina Đçi - Bölüm 4: Atık Su Terfi Tesisleri - Tasarım ve Hesaplama - TS EN 12056-5: Cazibeli Drenaj Sistemleri - Bina Đçi - Bölüm 5: Montaj ve Deneyler, Đşletme, Bakım ve Kullanma Talimatları - TS EN 12380: Drenaj Sistemleri Đçin Hava Emiş Vanaları - Kurallar, Deney Metotları ve Uygunluk Değerlendirme - TS EN 752: Drenaj ve Kanalizasyon Sistemleri - Bina Dışı - TS 1258: Temiz Su Tesisatı Hesap Kuralları - TS EN 806-1: Bina Đçi Tesisatı - Đçme ve Kullanma Sularının Taşınması Đçin Özellikler- Bölüm 1: Genel - TS EN 806-2: Bina Đçi Tesisatı- Đçme ve Kullanma Sularının Taşınması Đçin Özellikler- Bölüm 2: Tasarım - TS EN 806-3: Bina Đçi Tesisatı - Đçme ve Kullanma Sularının Taşınması Đçin Özellikler -Bölüm 3: Boru Ölçülendirilmesi - Basitleştirilmiş Metot Đstasyonlarda ve terminallerde bina dışından içeriye sızabilecek suların (yağmursuyu vb.) tahliyesi için bir drenaj sistemi öngörülecektir. Drenaj cazibeli ve/veya pompalı olarak mevcut drenaj sistemine bağlanacaktır. Pompalı sistemlerde sistem yedekliliği sağlanacaktır. Her bir pompa istasyonunda gerekli olacak pompa kapasitesi, pompalama ve depolama kapasitesinin bir kombinasyonu olarak tespit edilecektir. Pompa kapasitesi düzenli olarak ve sık aralıklarla akan sulan boşaltmaya yetecek kadar olacaktır. Temiz su tesisatında gömülü borular PPRC, açıktan giden borular ise galvanizli çelik boru olacaktır. Boru tesisatı, çelik ankraj dübelleri ile tespit edilmiş ve yumuşak çelik malzemeden mamul konsollar üzerine mesnetlendirilecektir. 20

Boruların dahili duvarları, bölmeleri, taban ve tavanları delerek geçtiği durumlarda boru kılıfları kullanılacaktır. Ses naklini engellemek için, boruların kullanılan hacimlerden geçmesi halinde boru kılıfları içine mineral yünü sıkıca doldurulacaktır. Yangın boşluğundan geçen boru kılıfları içine yanmaz malzeme doldurulacaktır. 5.1.6.2 Isıtma, Havalandırma, Klima Açık havaya açılan yapılara TS 825 - Binalarda Isı Yalıtımı Kuralları - Standardına uygun olarak ısı yalıtımı uygulanacaktır. Mekanlarda Türk Standartlarının ve Yönetmeliklerin öngördüğü yaz ve kış sıcaklıkları uygulanacaktır. Mekanlar TS 3419 - Havalandırma ve Đklimlendirme Tesisleri Projelendirme Kuralları - ve TS 3420 - Havalandırma ve Đklimlendirme Tesislerini Yerleştirme Kuralları- standartlarına uygun olarak havalandırılacaktır. Havalandırma yükleri; fiili doluluk oranları, aydınlatma devreleri, ekipmanlar ve diğer dahili yükler dikkate alınarak tespit edilecektir. Minimum havalandırma debileri, yürürlükteki standartlar uyarınca belirlenecektir. 5.1.6.3 Yangından Korunma Bu başlık altında verilmemiş olan özellikler için Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik te yer alan hükümler geçerlidir. Bu Yönetmelikte bulunmayan hususlar için de NFPA 130 -National Fire Protection Association - Standard for fixed Guideway Transit and Passenger Rail Transit System (ABD Ulusal Yangından Korunma Birliği- Sabit Hatlı Raylı Toplu Taşıma Sistemleri Đçin Standart) Standardı ve uzantıları başvuru kaynağı olarak kullanılacaktır. a) Malzeme Đstasyon ve terminallerde; alevi yayma özelliği, yandığında zehirli gaz ve duman çıkarma özelliği olan malzemeler kullanılmayacaktır. Kullanılacak olan malzemeler minimum B1 sınıfı olacaktır. Seçilen malzemelerin bu özellikleri belgelenecektir. b) Yangın Yayılımının Durdurulması Đstasyonlar ve terminaller yangın zonlarına ayrılacaktır. Đstasyonlarda yolcu alanları ile istasyon işletme ve tesisat odalarını ayıran duvarlar minimum iki saat yangına dayanıklı olacaktır. Mekanların yangın dayanım sınıfları Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olacaktır. Yangına dayanıklılık için; söz konusu bölgelerde, duvar, tavan, döşeme gibi yapısal unsurların yanı sıra, yangına dayanıklı kapı, hava kanalı giriş - çıkışlarında yangın algılama sisteminden gelecek olan sinyalle kapanan yangın damperleri, kablo ve tesisat giriş - çıkışlarında ısı altında genleşerek boğan malzeme kullanılacaktır. Duman 21