DENİM EFEKTLENDİRME YÖNTEMLERİ HAZIRLAYAN: DEMET KÜÇÜK-17320906156 DERS: SEM 770-SEMİNER DERSİ DANIŞMAN: DOÇ. DR. ONUR BALCI Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı Mayıs 2017 31.05.2017 1
İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 2. DENİMDE MEKANİK VE KİMYASAL YOLLA EFEKT VERME 2.1 Resin (Reçine) 2.2 Yaş İşlemler 2.2.1Rinse Yıkama 2.2.2 Enzim Yıkama 2.2.2.1 Asidik Selülazlar 2.2.2.2 Nötral Selülazlar 2.2.3 Taş Yıkama 2.2.4 Ağartma Efekti 2.2.4.1 Sodyum Hipoklorit (NaOCl)- Hipo Ağartması 2.2.4.2 KMnO4 (Potasyum Permanganat) Ağartması 2.2.4.3 Enzimatik Ağartma 2.2.5 Parça Boyama 2.2.6 Tint Boyama 2.2.7 Ozon İle Yıkama 2.3 Kuru İşlemler 2.3.1 Zımpara 2.3.2 Kumlama 2.3.3 Lazer İle Efektlendirme 31.05.2017 2
1. GİRİŞ 19. yüzyılın ortasında Levi Strauss tarafından üretilen denim ya da bilinen adıyla Blue Jean, ilk kez Amerika da maden işçileri için üretilmiş olan pantolon çeşididir. Sağlamlılığı ve kiri saklama özelliği sayesinde kısa sürede diğer çalışma alanlarında da kullanımı yaygınlaşmıştır. 31.05.2017 3
İlk Denim pantolonlar 31.05.2017 4
İndigo boyalı çözgü ipliklerinin ortaları beyaz kenarları ise boyalı olmakta ve buna da ring dyeing denilmektedir. ph ın kontrolü ile ring dyeing özelliği belirlenmektedir. 31.05.2017 5
Şekilde indigo boyalı çözgü ipliğinin kesit görünümü ve ring dyeing özelliğinin ph ile değişimi görülmektedir. Yıkama islemlerinin daha kolay olması için ph 10,8-11,2 civarı yapılan boyamaların daha iyi olduğu görülmektedir. İndigo boyalı çözgü ipliğinde ring dyeing özelliğinin ph ile değişimi 31.05.2017 6
İndigo ağacı 31.05.2017 7
Harman hallaç Tarak Cer I-II Fitil Ring İplik Makinesi Bobin Makinesi PAMUK Harman Hallaç Tarak Cer I-II Open End Makinesi İPLİK Halat Sarma Halat Boyama (Rope Dye) Halat Açma Haşıl Çözgü Hazırlama Çözgü Boyama+Haşıl (Slasher) DOKUMA TERBİYE İŞLEMLERİ KALİTE KONTROL VE PAKETLEME KONFEKSİYON (DİKİM) 31.05.2017 8
Günümüzde denim giysilerin üretiminde sadece %100 pamuklu iplikler değil, poliamid, Lycra, poliester gibi iplikler de kullanılmaktadır. Denim kumaşlara konfeksiyon sonrası istenilen görünüm efektleri çeşitli yıkamalarla verilmektedir. 31.05.2017 9
Denim ürünler, 1970 li yıllara kadar, hiçbir yıkama işlemine tabi tutulmaksızın, sadece haşılı sökülerek satışa sunuldukları için çok sert tutumlu ürünler olarak kabul edilmişlerdir. 31.05.2017 10
Farklı efektlerle yıkanmış denim ürünler 31.05.2017 11
Yıkama öncesi ve sonrası denim görüntüleri 31.05.2017 12
İşletme tipi numune yıkama makineleri 31.05.2017 13
2. DENİMDE MEKANİK VE KİMYASAL YOLLA EFEKT VERME 2.1 Resin (Reçine) Genellikle ilk proses olarak uygulanır. Sprey tabancası ile veya daldırma metoduyla yapılır. Çok koyu yıkamalar istendiğinde rengi koyuda tutmak için kullanılır. Örneğin sadece 10 dakika ön yıkamadan oluşan bir proses, resinli kumaşa yapıldığında, renk daha koyuda kalır. 31.05.2017 14
31.05.2017 15
Zımpara yapılan bölgelerde daha iyi sonuç alınması için yapılır. Daldırma yöntemi ile yapılan resin daha çok kırışıklık efekti (wrinkle) almak için veya sert tuşeler elde etmek için kullanılır. 31.05.2017 16
2.2 Yaş İşlemler 2.2.1 Rinse yıkama Klasik bir denim yıkama prosesinde kurutma öncesi yapılan son işlem adımıdır. Yumuşatma ile ürün üzerinde istenen tuşe efektinin verilmesi sağlanır. Kullanılan yumuşatıcı maddeler, kumaşın belirli bir yumuşaklık ve dökümlülüğe sahip olmasını sağlar. 31.05.2017 17
Ham Kumaş Rinse Yıkama Efekti 31.05.2017 18
2.2.2 Enzim yıkama Daha canlı ve yıpranmamış jean eldesi için, enzimlerin kullanıldığı yıkama prosesleri büyük önem taşımaktadır. Böylece denim ürünlerin ömrü de artmış olmaktadır. Ham Kumaş Enzim Yıkama Efekti 31.05.2017 19
Denim ürünlerde boya sökme amacıyla (enzim ile taş yıkama ya da sadece enzim ile yıkama prosesinde) kullanılan enzim selülaz enzimidir. Bio-parlatma (enzimatik tüy dökme) işleminde daha çok asidik selülazlar tercih edilirken, denim kumaştan mamül ürünlere uygulanan enzimatik taş yıkama prosesinde veya taş kullanılmaksızın sadece enzim ile gerçekleştirilen yıkamalarda nötral selülaz enzimleri tercih edilmektedir. 31.05.2017 20
Ham Kumaş Enzim Yıkama 31.05.2017 21
2.2.2.1 Asidik selülazlar, 45-55 C de ve 4,5-5,5 ph aralığında maksimum etki gösterirler. ph 6 ya çıkıldığında ise, renk sökme etkisi %40 ların altına düşmektedir. 31.05.2017 22
2.2.2.2 Nötral selülazlar, 50-60 C de ve 6-8 ph aralığında maksimum etki gösterirler. En büyük etkiyi ph 6 da sağlamakla birlikte, ph 7-7,5 arasında renk sökme etkileri %90 ların üzerindedir. 31.05.2017 23
2.2.3 Taş Yıkama Ürün üzerinde istenen eskimiş veya yıpranma efektleri bu bölümde gerçekleşmektedir. Ayrıca işletmelerde mekanik sürtünme etkisini artırmak amacıyla ponza taşı da kullanılır. Efekti çok fazla olan bir üründe ise enzim ve taş birlikte kullanılmaktadır. 31.05.2017 24
Taş kullanılarak yapılan yıkamanın avantajları: Kısa yıkama süresi Yumuşak ve dolgun tuşe Düşük maliyet Yüksek mekanik etki İndigo boyalı ürünlerde gri nüanslı etki, 31.05.2017 25
Taş kullanılarak yapılan yıkamanın dezavantajları: Taş tozu Makine aşınması Taşların ayıklanmasının zorluğu olarak sıralanabilmektedir. 31.05.2017 26
Ham Kumaş Taş Yıkama 31.05.2017 27
2.2.4 Ağartma Efekti Oksidasyon işlemiyle boya sökme prosesidir. Boya sökümü düzgün şekilde veya gerekli bölgelere yapılabilir. Açık renkte, orta renkte ve koyu renkte ağartma olmak üzere genelde 3 kategoride olur. 31.05.2017 28
2.2.4.1Sodyumhipoklorit(Na OCl) - Hipo ağartması Boyar maddeler arasında, hiponun kükürt ile girdiği reaksiyon, indigo ile olana göre daha hızlıdır. Bu sebeple kükürt zemin(bottom) veya üst boyamalı(topping) kumaşlarda, hipo önce kükürt boyar maddeyi uzaklaştırır. Potasyum Permanganat ağartmasına kıyasla, hipo ile ağartma da renk tonu daha mavi olur. 31.05.2017 29
2.2.4.2 KMnO4 (Potasyum permanganat) ağartması Ağartıcı, önce indigo ile reaksiyona girdiğinden, permanganat ağartması, hipo ağartmasına göre daha gri bir renk tonu verir. Nötralizasyon yapılmadan önce nasıl bir renk elde edildiği görülemez. 31.05.2017 30
2.2.4.3 Enzimatik ağartma Ağartıcı enzim sadece indigo ile reaksiyona girerek enzimatik ağartma yapar. Mukavemet kaybına sebep olmaz. Sadece indigoya etkidiği için, kükürt boyar madde içeren denim kumaşlarda, gri renk tonunun korunmasını sağlar. 31.05.2017 31
Ham Kumaş Ağartma Kumaş 31.05.2017 32
2.2.5 Parça Boyama Ham veya ön terbiyesi yapılmış örgü veya dokuma kumaşlardan mamul ürünlerin direkt, pigment veya reaktif boyarmaddelerle istenilen renklere boyanması işlemidir. 31.05.2017 33
2.2.6 Tint Boyama Ürüne sararmış veya kirli görünüm kazandırmak amacıyla tüm yıkama işlemlerinden sonra yapılabilen ek bir boyama işlemidir. Tint boyama ile istenilen renk ve nüansta kirlenmiş görüntüsü almak mümkündür. 31.05.2017 34
2.2.7 Ozon ile yıkama İndigo ile boyanmış denim kumaşın renginin açılması ve kumaşın ağartılması için ozon yöntemi kullanılmaktadır. Farklı ph, sıcaklık ve nem oranlarında gerçekleştirilen çalışmada farklı sürelerle de çalışılarak renk açılmaları gözlenmiştir. Oldukça kısa bir sürede ozonun denim ağartma üzerindeki başarısı kanıtlanmış bulunmaktadır. 31.05.2017 35
Ozon makinesi 1. Su çıkış konteynırı 2. Çıkış fuları kontrolleri 3. Giriş fuları kontrolleri 4. Su giriş konteynırı 5. Kumaş toplama cihazı 6. Kapı 7. Ozon kamarası 8. Kumaş toplama cihazı 9. Kumaş besleme cihazı 31.05.2017 36
2.3 Kuru İşlemler 2.3.1 Zımpara Ham denim giysiye yapılan zımpara işlemi, kuru işlemlerin başında gelmektedir. Zımpara yapılacak giysi, hava yastıkları ile şişirilebilen, manken denilen aparatlara yerleştirilir. Seçilen modele göre, zımpara ile aşındırma yapılır. 31.05.2017 37
Standardı koruyabilmek ve üretim hızını artırmak amacı ile zımpara işlemi yapan robotlar geliştirilmiştir. Sadece standart bazı desenleri çıkaran bu robotlar, üretim hızlarını oldukça artırmış olsa da, doğal eskitmelerin yerini hiç bir şeyin alamayacağı denim dünyasında, otomasyon bir yere kadar kullanılabilecektir. 31.05.2017 38
2.3.2 Kumlama(Rodeo) Kumlama işleminde de, bölgesel aşınma efekti elde edilir. Bir tabanca ile denim giysi üzerine yüksek basınca kum püskürtülür ve indigo boyalı elyafın kumaştan ayrılması sağlanır. Verimi düşük olan ve malzeme sarfiyatının fazla olduğu bu sistem aynı zamanda kalifiye iş gücü gerektirir. 31.05.2017 39
2.3.3 Lazer İle Efektlendirme Denim kumaşın lazer makinesi üzerinde lazerin değdiği bölgelerden yakılması suretiyle efekt verilmesi işlemidir. Denim kumaşa açık en halinde lazer işlemi yapılabileceği gibi mamül halinde de yapılabilir. 31.05.2017 40
Açık en lazer makinesi 31.05.2017 41
Mamül lazer makinesi 31.05.2017 42
Lazer işleminde yoğunluk testi 31.05.2017 43
Açık en lazer baskıda bir desen raporu 31.05.2017 44
Lazerle yapılmış yıkama efektleri 31.05.2017 45
Ozonlanmış kumaş Ozonlanmamış kumaş 31.05.2017 46
Lazer ile denim yıpratma efektleri 31.05.2017 47
TEŞEKKÜRLER.. 31.05.2017 48