ĠZMĠR ĠL MÜFTÜLÜĞÜ HAFIZLIK ÇALIġTAYI SONUÇ BĠLDĠRGESĠ (31 Ağustos- 1 Eylül 2013) İzmir İl Müftülüğünce 31 Ağustos-1 Eylül 2013 tarihlerinde Aydın-Germencik te gerçekleştirilen hafızlık çalıştayına İl Müftüsü Prof. Dr. Ramazan MUSLU, Müftü Yardımcıları Ekrem SAYLAM ve Muharrem GÜL, İl Vaizi Necdet İÇEL, Din Hizmetleri ve Eğitim Şube Müdür Vekili İbrahim CEYHAN, İl Murakıbı Süleyman TEMİZ ve hafızlık yaptıran çeşitli kurslardan on beş (15) Kur an Kursu Öğreticisi katıldı. Çalıştayda Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi İslamî İlimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Remzi KAYA; Hz. Peygamber in Eğitim ve Öğretim Metodu, Asrımızda Hafızlık Eğitimi, OMÜ İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Yaşar KURT; Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) Verdiği Ġmkânlar ve Sınırlılıklar Çerçevesinde Hafızlık Eğitimi, ve Yrd. Doç. Dr. Hatice ŞAHİN; Hafızlık ÇalıĢması ile Ġlgili Yeni Yöntem ve Teknikler, DEÜ İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Şükrü KEYİFLİ; 10-13 YaĢ Grubu Öğrencilerin Psiko-Sosyal Durumları ve Hafızlık Eğitimi konularında sunum yaptılar. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Programlar ve Öğretim Materyalleri Grup Başkanı Nazif YILMAZ, İmam Hatip ortaokullarında ve ortaokullarda seçmeli ders olarak okutulan Kur an-ı Kerim dersleri müfredatının hafızlık eğitimi açısından değerlendirmesini yaptı. İlk gün tebliğler sunuldu, ikinci gün atölye çalışmaları ve değerlendirmeler yapıldı. Tebliğler, atölye çalışmaları ve müzakereler sonucunda aşağıdaki görüşler değerlendirilmeye uygun bulundu: A. HAFIZLIK ÖNCESĠ EĞĠTĠMLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER 1. Kur an kursuna yeni kayıt olan öğrenciler sınıflara ayrılırken Kur an okuma düzeyine göre ayrılmalı. 2. Öğrencinin yüzünden okuması geliştirilmeli, mehâric-i hurûf ve tashih-i hurûf en güzel şekilde verilmeli, gerekli olması halinde bunu verecek başka hocalardan ders aldırılmalı. 3. Öğrenci, hafızlığa başlamadan önce hafızlık eğitimini almaya duygusal bakımdan hazırlanmalı, hafız olma kararlılığını artırıcı etkinlikler yapılmalı. Hafızlık için belirli bir program dâhilinde öğrenciler isteklendirilmeli, bilinçlendirilmeli ve yüreklendirilmeli. 4. Öğrencilerin kişilik analizleri için testler yapılmalı, ilgi ve yetenekleri tespit edilerek yaş ve algılarına uygun eğitim içerikleri programlanmalı. 5. Hafızlık öncesinde Temel Dini Bilgiler dersi yeterli düzeyde verilmeli. 6. Öğrenciler hafızlığa başlamadan önce ezberleme teknikleri konusunda bilgilendirilmeli. 7. Kur an okuma teknikleri, okuyuş biçimleri (hadr, tedvîr, tertîl) ve nefes kullanımı hususunda öğrenciler bilgilendirilmeli. 8. Kur an Kurslarında öğrencilere; kişisel rehberlik, eğitici rehberlik alanlarında destek verilmeli ve il müftülüklerinde psikolojik danışmanlık alanında eğitim almış, din eğitimi alanını bilen uzmanlar istihdam edilmeli. 9. Kur an kurslarında öğrencilerin yaş guruplarına göre her tür sosyal-kültürel etkinlikleri yapabilecekleri fiziki ortamlar hazırlanmalı. B. HAFIZLIK SINIFLARI ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER 1. Hafızlık yapan öğrenci, yüzünden okumaya başladığı sınıf ve hocasında ezbere devam etmeli. Sınıf oluşturulurken öğrenci sayısının yeterli olmaması durumunda mevcut 1
öğrencilerin yaş durumları ve hazırlık seviyeleri ile sınıfa dâhil edilecek yeni öğrencilerin seviyelerinin aynı düzeyde olmasına dikkat edilmeli. 2. Sınıflar, seviye gruplarına göre oluşturulmalı, bu bağlamda, özellikle öğrenciler arasında yaş farkının fazla olmamasına dikkat edilmeli. 3. Sınıflar oluşturulurken zekâ seviyelerine göre bir ayrıma gidilmesi öğrenciler arasında birçok olumsuzlukları beraberinde getirmektedir. 4. Hafızlık yapmaya niyetli ve kararlı öğrencilerin bir sınıfta olması da önemsenmeli. 5. Hafızlık sınıflarında öğrenci sayıları 10-12 yi geçmemeli. Sınıflardaki öğrenci sayılarında yönetmelikteki ölçüler titizlikle uygulanmalı. 6. Öğrenciler yüzünden okuma çalışmaları yaptıkları sırada, bir taraftan öğrenme özellikleri bir taraftan da kişilik özellikleri bakımından tanınmaya çalışılmalı. 7. Öğrenci, psiko-sosyal açıdan hafızlığa hazır olmalı. 8. Müfredatta verilen deneme ezberleri tamamlatılmadan hafızlığa başlatılmamalı. 9. Kurs idaresi, öğretici ve öğrencilerin ortak görüşleri çerçevesinde hafızlık sınıflarında öğrencilerin ezberledikleri sayfalara göre kendi seviyelerine uygun sınıflar veya gruplar arasında gruplar/sınıflar arası geçişlerine imkân vermelidir. Böylece aynı seviyede ezberleme gücüne sahip öğrencilerin bir grup/sınıf oluşturması da sağlanmış olacaktır. 10. Öğrenci istenilen seviyeye gelmeden hazırlık sınıfına veya hafızlık sınıfına alınmamalı. 11. İmam Hatip Ortaokullarından hafızlık için gelen öğrenciler ile Lise çağında olup hafızlık yapan öğrenciler aynı ortamlarda eğitim görmemeli. 12. Yetişkin eğitimiyle hafızlık eğitimleri ayrı kurslarda yapılmalı. 13. Hafızlık eğitiminde mezun veremeyen öğretici için yönetmelikteki ilgili madde etkin olarak uygulanmalı. 14. Yatay geçişle gelen öğrencilerin, özlük dosyalarındaki bilgileri de istenmeli. 15. Hafızlık yapmak istemeyen öğrencilerde ısrarcı olunmamalı. 16. Hafızlık eğitimi verilirken sosyal etkinlikler ve dini bilgiler dersleri de yapılmalı. C. KUR AN-I KERĠM Ġ ANLAYARAK EZBERLEME ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER Hafızlık eğitiminde anlamı göz ardı eden klasik anlayıştan farklı olarak lafız ve mana bütünlüğü gözetilmelidir. Böylece öğrencilerin ezberledikleri ayetlerin muhtevasından haberdar olmaları sağlanmalıdır. Ancak Kur ân ı anlama, meâl, içerik ve yoruma fazla yönelip ezberin sağlam olması ilkesinden taviz verilmemelidir. Bununla ilgili aşağıdaki uygulamalar yapılabilir: 1. Hafızlık ve Kur an eğitiminin her aşamasında haftada 2 (iki) saatlik Kur an Bilgileri veya Kur an Kültürü dersi olmalı. Bu dersin bir programı, kitabı ve Kur an ın muhtevasını öğrencinin seviyesine göre özetleyecek içerikte hazırlanmalı. 2. Öğrenci dersini verdiği sûre veya sayfanın ana konusunu öğrenmeli. 3. Öğreticiler dersleri dinlerken bazı kelimelerin ne anlama geldiği konusunda merak uyandırmalı. 4. Muhteva ile ilgili ders hafızlık tamamlandıktan sonra pekiştirme sürecinde verilebilir. 5. Öğrenciler ezber yaparken mealini okumaya teşvik edilmeli. 6. Öğrencilerden ham sayfaların ezberi alınırken bazı hüküm ayetleri ve kıssaları özetlenmeli. 7. Ezberlenecek ham sayfanın meali okunduktan sonra ezbere başlatılabilir. 8. Hafızlık esnasında surenin adı, ayet sayısı ve muhtevası hakkında öğrenciler kısaca bilgilendirilebilir. 9. Öğrenci okuduğu cüzdeki dikkat çekici noktaları kısaca belirtebilmeli. 10. Öğrenci, ezber okurken dikkat çeken ayetin anlamını birkaç cümle ile ifade edebilmeli. 11. Kur an Kerim hocası, öğretilecek, dikkat çekilecek veya bahsedilecek konuyla ilgili hazırlık yaparak sınıfa gelmeli. 2
12. Şartları müsait olan Kur an Kurslarında LCD Ekran-Kur an Levhaları ile ayet-i kerimelerin Arapçası ve anlamları birlikte verilmeli. Böylece öğrencilerin konuya ilgisi 13. Kur an kurslarında namazlardan sonra veya belirli programlarda öğrencilerin hep aynı aşr-ı şerifleri değil de bilinçli olarak bir program dâhilinde seçilen aşırları okumaları 14. Kur an Kurslarında belirli periyotlara yayılmış, çok güzel tasarlanmış, sohbet tadında öğrencileri bıktırmayacak, seviyelerine göre hikmetli ve feyizli Kur an gündemli söyleşiler gerçekleştirilebilir. D. HAFIZLIK EĞĠTĠMĠNDE STANDART OLUġTURULMASI ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER 1. Ülkemiz genelinde hafızlık sisteminde standardın oluşturulması için bölge çalıştayları yapılmalı, bu çalıştaylarda varılan sonuçlara göre hafızlık kursları için temel standartlar belirlenmeli. 2. İmam Hatip Ortaokullarında hafızlık için ayrılan öğrencilerin gidebileceği özel/özgün hafızlık eğitimi verecek kız-erkek Kur an Kurslarının sayısı arttırılmalı ve bu kurslar öğrencilerin her tür sosyal-kültürel aktivitelerine uygun olarak tasarlanmalı. 3. Diyanet İşleri Başkanlığı, İmam Hatip Ortaokulu öğrencilerinin hafızlığa ayrılma sürelerini 1+1 şeklinde 2 (iki) yıl olarak talep etmeli. Kur an kurslarının ortamları yeni sisteme göre hazırlanmalı ve öğreticiler bu sisteme göre hafızlık yaptıracak şekilde yetiştirilmeli. 4. Hafızlık eğitimi ile birlikte öğrencilere ahlâki değerlerin kazandırılması da hedeflenmeli. 5. Hafızlık eğitimi verilen kurslarda okuyuş usulleri, tecvidli okuma ve mehâric-i hurûf noktasında standart 6. Öğreticilerin mesleki olarak aynı nitelik ve düzeyde eğitim verecek vasıfta olmaları 7. Öğreticilerin; özverili, fedakâr, hoşgörülü, affedici, mütevazı, kolaylaştırıcı, sevdirici ve ahlâken örnek/model şahsiyet olmaları için hizmet içi kurslarla motivasyonu 8. Klasik sistemin dışında başka bir uygulama yapılacaksa, pilot sınıf uygulaması yapılmalı. 9. Hafızlığı bitiren tüm öğrencilerden Kur an ın genel muhtevasını bilmeleri istenmeli. 10. Hafızlığın ehemmiyeti hususunda bir kitap hazırlanmalı ve ders olarak okutulmalı. 11. Hafızlık eğitimi veren hocalara yardımcı eleman/kalfa desteği verilmeli. 12. Yeni ezberlenecek tüm ders sayfaları hatasız olarak belletmenlere akşamdan dinletilmeli. 13. Dersler hareke, mahrec ve tecvid hatası olmaksızın alınmalı. 14. Dersler not verilerek değerlendirilmeli. 15. Dersler erken saatte başlatılmalı. 16. Öğreticiler, öğrencilerin derslerinin tamamını bir oturumda dinlemeli. 17. Öğreticiler arasında düzenli olarak zümre toplantıları yapılmalı. 18. Kurslardan mezun olan hafızlar, İmam Hatip Liselerine yönlendirilmeli. 19. Kur an kurslarındaki belletmen istihdamı konusu çözülmeli ve rehber öğreticiler de özenle seçilerek alınmalı. 20. Hafızlık kurslarına hafız öğreticiler tayin edilmeli. 21. Hafızlık eğitimi veren öğreticiler, imkânlar dâhilinde hafızlık eğitiminde tecrübeli ve tashih-i hurûf eğitimi alanlardan seçilmeli. 22. Hafızlık takip komisyonları il müftülüğü bünyelerinde de oluşturulmalıdır. Hafızlık tek elden kontrol edilmeli, komisyonlar aktif hale getirilmeli ve komisyon üyeleri ehil hocalardan seçilmeli. 23. Öğreticiler, hafızlık yapan öğrenciden tüm sayfaları tedvir usulüne göre almalı. En azından ilk on sayfadan önce Hadr usulüne geçilmemeli. Hadr usulüne geçilse bile 3
tedvir kuralları uygulanmalı ve bu uygulama ülke genelinde standart haline getirilmeli. tertil/tecvid ile okuma yani harfleri sıfatlarına uygun şekilde yerinden çıkararak okumanın gerekli olduğu ve bunun tedvir ve hadr ile okumayı da içerdiği göz ardı edilmemelidir. 24. Vakıf ve İbtida konusunda ayetlerin anlamları gözetilmeli, bu hususta öğreticiler gerekli bilgi ile donatılmalı. E. ÖĞRETĠCĠLERĠN DERSLERDE BRANġLAġMASI ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER Şartları uygun olan Kur an Kurslarında Temel Dini Bilgilerde mutlaka branşlaşmaya gidilmeli. Bu uygulama ile; 1. Öğrenciler kursun tüm hocalarını tanımış ve benimsemiş olur. 2. Öğrenci öğretici arasında saygı sevgi gelişir. 3. Öğrenci tek hocaya bağlı kalmayıp farklı öğreticilerden farklı yöntemlerle eğitim alır. 4. Belirli derslerde branşlaşan öğreticilerin o alanda uzmanlaşması ve öğrencilere daha iyi eğitim vermesi sağlanmış olur. 5. Öğreticiler kendilerine bir alan dersi seçmeli, alacakları seminer/konferanslarla eksiklikleri giderilmeli, ardından bu dersteki yetkinliğini belgeleyen sertifika verilmeli. 6. Sosyal etkinliklerle ilgili çalışmalar için öğrencilere fırsat verilmeli, öğreticiler de spor/şiir/tiyatro gibi farklı alanlarda hizmet vermek üzere kendilerini geliştirmeli veya bu özellikleri ile bilinen kişilerden destek alınmalı. F. AHLAK EĞĠTĠMĠ ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER 1. Ahlaki değerlerin öğretiminde öğrenciye, Kur an ın muhtevasından süzülmüş temel ahlâkî prensiplerin öğretilmesi önem arz etmektedir. Bunun sağlıklı yapılabilmesi için öğreticilerin Kur an ın ahlakı prensipleri hakkındaki bilgilerinin yeterli düzeyde olması 2. Ahlak eğitimi genel eğitim içerisinde ve kurs ortamında verilerek ayrıca bir derse gerek görülmeyebilir, fakat talep halinde bu ders verilmeli. 3. Hafızlık eğitiminin son yılında bir uzman tarafından âdâb-ı muaşeret dersleri/seminerleri verilmeli. 4. Hafızlık yapmış model şahsiyetlerin öğrencilerle buluşması 5. Yatılı kurslarda belletmen seçilirken görgü kurallarını gözeten, model olabilecek şahsiyetler tercih edilmeli. 6. Mevzuatta belletmenlik sistemi ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmalı ve ücretlendirmeler G. ÖĞRETĠCĠLERĠN MOTĠVASYONU ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER Dernek görevlilerinin öğreticiler üzerindeki baskısı, öğreticilerin yeterli donanıma sahip olmaması, öğreticilerdeki özgüven eksikliği ya da kişisel bazı sebepler, hasbîlik duygusunun eksikliği, ihlâs ve samimiyet noksanlığı, öğreticilerin hafızlık derslerini alamadıklarında veya öğrencilerden gereken ilgiyi göremediklerinde yaşadıkları üzüntünün oluşturduğu psikolojik durum, yoğun bir tempo ile çalışılması, mesai mefhumunun olmaması gibi hususlar öğreticilerin motivasyonunu olumsuz etkileyen sebepler olarak görülmüş; öğrencilerin başarılı olması ve düzenli olarak ders vermesi, idarecilerin, müftülerin, âmirlerin hitaplarında ve üslûplarında 4
samimi olması, dernek görevlilerinin öğreticilerle iletişimlerinde güzel davranması ve çalışmalarına destek vermesi, kursları teftişe gelen hocaların öğrencileri motive etmesi gibi hususlar ise öğreticileri olumlu etkileyen sebepler olarak dile getirilmiştir. Öğreticilerin Motivasyonunu Arttıracak Öneriler: 1. Öğreticilerin kendilerini geliştirmek amacıyla tefsir, hadis, fıkıh ve meal gibi ders halkaları oluşturmaları teşvik edilmeli. 2. Kur an hizmetleri alanında özellikle de hafızlık eğitimi konusunda deneyim sahibi olan otorite kişilerin deneyimlerinden yararlanmak amacıyla öğreticilere yönelik tecrübe paylaşımı / kariyer günleri adı altında toplantılar düzenlenmeli. Bu toplantılar müftülüklerin inisiyatifinde olmalı. 3. Öğreticilere, mezun ettiği öğrenciye ya da yaptığı artı çalışmalara göre motivasyonu artırıcı teşviklerin verilmesi ilkesel olarak kabul edilmeli. 4. Öğreticilerden ders saatleri içerisinde, kendi istekleri dışında başka bir alanda görevlendirilmeleri halinde ek ders ücretleri kesilmemeli. 5. Resmî ve idarî tatillerde ders dinleyen öğreticilere ek ders tahakkuk ettirilmeli. 6. Dernek yönetimi, öğreticiler ve kurs idaresinin sürekli iletişim halinde olmasını ve sorunlara ortak çözümler getirilmesini sağlayacak tedbirler alınmalı. 7. Tashih-i Hurûf dersi alacak öğreticiler öncelikle hafızlık eğitimi veren kurslardan belirlenmeli. 8. Yüzünden okumada ve hafızlıkta öğrencisi dereceye giren kurs hocaları da ödüllendirilmeli. 9. Yatılı kurslarda nöbetçi olarak görev yapan öğreticilere, Milli Eğitim Bakanlığı ndaki ücret standardı getirilmeli. 10. Öğrencilerin katılacağı bölge ve ülke geneli yarışmalara giden refakatçi öğreticiler, görevli-izinli sayılmalı ve ders ücretlerinden kesinti yapılmamalı. 5