SERMAYE ŞĐRKETLERĐNDE KÂR DAĞITIM ĐŞLEMĐ VE KÂR DAĞITIM TABLOSU

SERMAYE ŞĐRKETLERĐNDE KÂR DAĞITIM ĐŞLEMĐ VE KÂR DAĞITIM TABLOSU Sermaye şirketlerinde yapılacak kâr dağıtımı, Anonim şirketlerde genel kurul, ortak sayısı 20 yi aşan limited şirketlerde ortaklar genel kurulu, aşmayan limited şirketlerde ise ortaklar kurulunun yazılı karar almasına bağlıdır. Yetkili kurullar safi kurum kazancının tamamını ortaklara dağıtamazlar. Ticaret kanunu veya şirket esas sözleşmesi uyarınca dönem kârından ayrılması gereken yasal yedekler söz konusudur. Şirketlerin temettü politikaları, elde edilen kârın ne kadarının şirket ortaklarına dağıtılacağı ve ne kadarının şirket bünyesinde tutulacağı yönünde aldıkları kararlardan oluşmaktadır. Elde edilen kârın şirket ortaklarına dağıtılmayan kısmının şirket bünyesinde bırakıldığı göz önüne alındığında, temettü politikalarının aynı zamanda şirket finansmanına ilişkin kararları da etkilediği görülmektedir(1). Alınan bu kararların işlerlik kazanabilmesi için, ilgili yıla ait mali tablolarda kâr elde edilmiş veyahutta önceki yıllarda devren gelen geçmiş yıllar kârlarının bulunması lazım gelir. Eğer kâr dağıtımına karar verildiği döneme ait mali tabloda zarar söz konusu ise, geçmiş yıllar kârlarıyla mahsup edildikten sonra kalan tutar için dağıtım kararı alınabilecektir. Kâr dağıtım kararının uygulanabilmesi için mutlak surette şirket halka kapalı bir şirket statüsünde ise Türk Ticaret Kanunu, hisse senetleri halka arz edilmiş sermaye piyasası hukuku mevzuatına göre halka açık bir şirket statüsünde ise Sermaye Piyasası Kanunu ve ana sözleşmenin amir hükümlerinin yerine getirilmesi gereklidir. Vergilendirme ile ilgili hususlarda ise KVK, GVK ve VUK hükümlerinin uygulanacağı ise belirtmeye gerek duyulmayacak derecede açık bir husustur. Kâr dağıtımı yapılabilmesi için mutlaka ilgili dönemde kazanç elde edilmiş olması gerekmez. Zira kâr dağıtımı ilgili dönem kazancından yapılabileceği gibi; - Önceki dönemlerde elde edilmiş kârların dağıtılmayan kısımlarından, - Kâr dağıtımına istikrar kazandırmak amacıyla ayrılan yedek akçelerden, - Belli bir amaca tahsis edilmemiş olağanüstü yedek akçelerden, - Şirketin isteği ile ayrılan ihtiyari yedek akçelerin dağıtılması mümkün olan kısımlarından, da yapılabilir(2). 1

Kâr Dağıtım Tablosu nun Tanımı ve Amacı Kâr Dağıtım Tablosu, firmanın dönem kârının dağıtım biçimini gösteren tablo olarak tanımlanmıştır. Kâr Dağıtım Tablosu, ortaklara ve diğer ilgililere ana sözleşme ve/veya yasa hükümleri uyarınca dağıtılacak kâr payını belirlemek; dönem kârından ödenecek vergileri ve ayrılacak yedek akçeleri göstermek; dönem kâr veya zararının finansal yapıya etkisini ortaya koymak, yatırım alanı arayan birikim sahiplerine şirketin kâr dağıtımı hakkında bilgi vermek amacıyla özellikle sermaye şirketleri tarafından düzenlenen bir tablodur(3). Kâr Dağıtım Tablosu, "Gelir Tablosundaki brüt kârın (vergiden önceki kârın) vergiler de dahil olmak üzere nasıl dağıtıldığını gösteren Gelir Tablosu'nu destekleyici bir tablodur(4)." Kâr Dağıtım Tablosu, öncelikle dönem kârı üzerinden ayrılacak vergiler, yedeklerin ve nihayet ortaklara dağıtılacak kâr paylarının dağıtımına ilişkin bilgileri sağlar. Aynı zamanda hisse başına düşen kâr rakamı ile hisse başına düşen temettü rakamına da ulaşmamıza imkan sağlar. Ticari hayatımızdaki hakim şirket türlerinden anonim ve limited şirketler gözönünde bulundurularak hazırlanan Kâr Dağıtım Tablosunun, şahıs firmaları yönünden de düzenleme zorunluluğu olduğunu ifade etmek zorlama bir talep olacaktır. Gerçektende Sermaye şirketleri baz alınarak tasarlanmış bir sistemin şahıs şirketleri arasında sayabileceğimiz gerçek kişi şahıs işletmeler, adi şirketler, komandit şirketler veya adi komandit şirketlerin hasılat veya aktif büyüklükleri belirlenen rakamların üzerinde olsa bile, anlamlı veya istenen amaca ulaşmayı sağlayacak kâr dağıtım tablosu ndan söz etmek imkanı teknik olarak bulunmamaktadır. 3 sıra nolu M.S.U.Genel Tebliği(5) ile ek mali tablolar olan, Satısların Maliyeti Tablosu, Kâr Dağıtım Tablosu, Fon Akım Tablosu, Özkaynaklar Değisim Tablolarını düzenlemek zorunda olan şirketlerin tespiti amacıyla aktif toplam ve net satısların toplamı kriteri getirilmistir. Yine, 8 sıra nolu MSUGenel Tebliği(6) gereğince, ek mali tabloları düzenlemek zorunda olan mükelleflerin 1998 yılından itibaren verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine ek mali tablolardan sadece Kâr Dağıtım Tablosu nu eklemeleri yeterli görülmüştür. 2

Söz konusu tabloyu düzenlemek zorunda olan mükellefleri belirlemek üzere, 10 sıra nolu MSUGT tebliği yayımlanmıştır(7). Bu tebliğde de aktif büyüklük ile net satışlar toplamı olmak üzere iki temel kriter tercih edilmiştir. Kâr dağıtım tablosu düzenleme zorunluluğuna ilişkin parasal hadler 2001 yılında 2000 yılı mali tablolarına uygulanmak üzere, aktif toplamı 1,8 trilyon TL. nı veya Net satışları toplamı 4 Trilyon TL. nı aşan mükelleflerin, temel mali tablolar ile birlikte ek mali tabloları da düzenlemek zorunda oldukları belirtilmiştir. Maliye Bakanlığın ca 2001 yılı için belirlenen asgari hadler konusunda, bu güne kadar herhangi bir belirleme yapılmadığından, yine mezkur tebliğ hükmü gereğince, her yıl bir önceki yıl için VUK hükümleri uyarınca tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılarak her yıl kâr dağıtım tablosu düzenleme zorunluluğu sınırı yeniden değerleme oranı ile revize edilmektedir. Bu doğrultuda, yeniden değerleme işlemi sonucunda bulunacak hadler farklı kaynaklarda farklı rakamları işaret etmektedir. Dolayısıyla değerleme işleminin başladığı dönemden bu güne değerleme oranları ve tarafımızca hesaplanan parasal hadler şöyledir; Yıllara Göre Yeniden Değerleme Oranları Değerleme Yapılan Yıllar Oranı Yasal Dayanağı 2001 53,2 301 no.lu VUK Genel Tebliği(8) 2002 59 311 no.lu VUK Genel Tebliği(9) 2003 29 325 no.lu VUK Genel Tebliği(10) 2004 11 341 no.lu VUK Genel Tebliği(11) 2005 9,8 353 no.lu VUK Genel Tebliği(12) 2006 7,8 363 no.lu VUK Genel Tebliği(13) 2007 7,2 377 no.lu VUK Genel Tebliği(14) 2008 12 387 no.lu VUK Genel Tebliği(15) 2009 2,2 392 no.lu VUK Genel Tebliği(16) 3

Yıllara Göre Kâr Dağıtım Tablosu Düzenleme Hadleri Mali Tablonun Yılı Değ.Oranı Aktif Toplamı veya* Net Satışlar Top. 2001 53,2 2.757.600 6.128.000 ** 2002 59 4.384.600 9.743.500 2003 28,5 5.634.200 12.520.400 2004 11,2 6.265.200 13.922.700 2005 9,8 6.879.200 15.287.100 2006 7,8 7.415.800 16.479.500 2007 7,2 7.949.700 17.666.100 2008 12 8.903.700 19.786.000 2009 2,2 9.099.600 20.221.300 * Yeniden değerleme oranının uygulandığı tutarlar; aktif toplam için 1,8 trilyon veya net satışlar için ise 4 trilyon lira baz alınmak suretiyle hesaplamaya başlanmıştır. ** Değerleme sonucu bulunan rakamların sonu 50.- TL.'nin üzerinde ise yüze altında ise sıfıra eşitlenir. 4

KÂR DAĞITIM TABLOSU A) DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI 1) DÖNEM KÂRI 2) ÖDENECEK VERGĐ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER - Kurumlar Vergisi (Gelir Vergisi) - Gelir Vergisi Kesintisi - Diğer Vergi ve Yasal Yükümlülükler 3) GEÇMĐŞ DÖNEMLER ZARARI (-) 4) I. TERTĐP YASAL YEDEK AKÇE (-) ĐŞLETMEDE BIRAKILAN VE TAS.ZORUNLU YASAL 5) FONLAR (-) DAĞITILABĐLĐR DÖNEM NET KÂRI 6) ORTAKLARA BĐRĐNCĐ TEMETTÜ (-) - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 7) PERSONELE TEMETTÜ (-) 8) YÖNETĐM KURULUNA TEMETTÜ (-) 9) ORTAKLARA ĐKĐNCĐ TEMETTÜ (-) - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 10) II. TERTĐP YASAL YEDEK AKÇE (-) 11) STATÜ YEDEKLERĐ 12) OLAĞANDIŞI YEDEKLER (DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR) 13) DĐĞER YEDEKLER 14) ÖZEL FONLAR B) YEDEKLERDEN DAĞITIM 1) DAĞITILAN YEDEKLER 2) II. TERTĐP YASAL YEDEKLER (-) 3) ORTAKLARA PAY (-) - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 4) PERSONELE PAY (-) 5) YÖNETĐM KURULUNA PAY (-) C) HĐSSE BAŞINA KÂR - Adi Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) D) HĐSSE BAŞINA TEMETTÜ - Adi Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) ÖNCEKĐ DÖNEM CARĐ DÖNEM 5

Kâr Dağıtım Tablosu Hakkında Açıklamalar a) Tanımı: Kâr dağıtım tablosu, işletmenin dönem kârının dağıtım biçimini gösteren tablodur. b) Amaç: Kâr dağıtım tablolarının düzenlenme amacı, özellikle sermaye şirketlerinde dönem kârından, ödenecek vergilerin, ayrılan yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kâr paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına kâr ile hisse başına temettü tutarının hesaplanmasıdır. c) Kâr Dağıtım Tablosunun Düzenleme Kuralları : i) Kâr dağıtım tablosu; dönem kârından yapılan dağıtımla yedeklerden yapılan dağıtımı, ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir. ii) Kâr dağıtım tablosunda; ödenecek vergiler ve yasal yükümlülükler, ortaklara ödenecek 1. ve 2. temettüler, ayrılan 1. tertip ve 2. tertip yasal yedeklerle statü yedekleri, olağanüstü yedekler ve kârdan ayrılan özel fonlar açıkça gösterilir. iii) Dönem kârının dağıtımında; imtiyazlı payların bulunması halinde, imtiyazlı ve adi hisse senetlerine ödenen kâr payları, tabloda belirtilen bölümlerinde ayrı ayrı gösterilir. iv) Katılma intifa senedi, kâra iştirakli tahvil ile kâr ve zarar ortaklığı belgesi ihraç edilmesi nedeniyle, bu senet sahiplerine mevzuat hükümleri çerçevesinde ödenen paylar, kâr dağıtım tablosunda ayrıca gösterilir. d) Kâr Dağıtım Tablosunun Biçimsel Yapısı : Kâr dağıtım tablosu yukarıda sunulan biçimde önceki dönem ve cari dönem verilerini içerecek şekilde düzenlenir. e) Kâr dağıtım Tablosu Kalemlerine Đlişkin Açıklamalar : A- Dönem Kârının Dağıtımı : Bu bölümde dönem kârının dağıtımı yer alır. 1. Dönem Kârı: Gelir tablosunda vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kârdır. 2. Ödenecek Vergi ve Yasal Yükümlülükler: Dönem kârı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükleri kapsar. 3. Geçmiş Yıllar Zararı: Zararla kapanmış geçmiş faaliyet dönemlerinden gelen zararları ifade eder. 4. Birinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunu uyarınca ayrılması gereken % 5 birinci tertip kanuni yedek akçeyi ifade eder. 6

5. Đşletmede Bırakılması ve Tasarrufu Zorunlu Yasal Fonlar: Mevzuat gereği dönem kârından işletmede alıkonacak ihtiyat veya karşılıklar ile finansman fonu ve yenileme fonu gibi işletmenin mali yapısını güçlendirmek amacıyla oluşturulan fonlar. 6. Ortaklara Birinci Temettü: Đşletmenin ödenmiş sermayesi üzerinden ilgili yasa hükmü ve ana sözleşmesi gereği ortaklarına dağıtacağı birinci tertip temettüdür. 7. Personele Temettü: Genel kurul kararıyla personele dağıtılacak temettüdür. 8. Yönetim Kuruluna Temettü: Genel kurul kararıyla yönetim kurulu üyelerine dağıtılması kararlaştırılan temettüyü kapsar. 9. Ortaklara Đkinci Temettü: Genel kurul kararıyla ortaklara dağıtılması kararlaştırılan ikinci tertip temettüdür. 10. Đkinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunundaki ilgili hüküm uyarınca ortaklara % 5 birinci temettü hariç, kalan kârın dağıtılması kararlaştırılmış kısmının onda biridir. 11. Statü Yedekleri: Ana sözleşme uyarınca ayrılması gereken yedekleri kapsar. 12. Olağanüstü Yedekler (Dağıtılmamış Kârlar): Đşletmede olağanüstü durumlar dikkate alınarak bırakılan yedek veya geçmiş dönemle ilgili dağıtım konusu yapılmayan kârları ifade eder. 13. Diğer Yedekler: Genel Kurul Kararıyla ayrılan diğer yedeklerdir. 14. Özel Fonlar: Çeşitli mevzuat hükümleri gereği işletmede bırakılan fonlardır. B- Yedeklerden Dağıtım: Bu bölümde geçmiş yıllarda ayrılmış yedek ve dağıtılmamış kârlardan yapılan dağıtım yer alır. 1. Dağıtılan Yedekler: Geçmiş yıllarda ayrılmış ve bu dönem dağıtılan yedekleri kapsar. 2. II. Tertip Yasal Yedekler: Dağıtılacak yedek ve geçmiş yıl kârlarının onda birini ifade eder. 3. Ortaklara Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan ortaklara ödenecek kısmı kapsar. 4. Personele Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan personele ödenecek kısmı kapsar. 5. Yönetim Kuruluna Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan yönetim kuruluna ödenecek kısmı kapsar. C- Hisse Başına Kâr : Dağıtım konusu kârdan hisse başına düşen pay burada yer alır. D- Hisse Başına Temettü :Dağıtılan kârdan pay alanlara düşen kısım burada yer alır. (1) Oswald Doniece BOWLĐN, John D.MARTĐN, David F.SCOTT, Guide To Financial Analysis, McGraw- Hill, 1990, New York. s. 359. (2) E.Hesap Uzmanı.Rüştü ERĐMEZ, Vergi Hukuku ve Özel Hukuk Açısından Şirketlerde Kâr Dağıtımı ve Yedek Akçeler, Đkinci Baskı, Đstanbul, 1976, s. 134. (3) Dr.Öztin AKGÜÇ; Mali Tablolar Analizi, Muhasebe Enstitüsü Yayınları, Genişletilmiş 9.Baskı, Đstanbul 1995, s. 213. 7

(4) Ahmet Hayri DURMUŞ Mehmet Emin ARAT, Đşletmelerde Mali Tablolar Tahlili Đlkeler ve Uygulamalar, Marmara Üniversitesi Nihad Sayar Eğitim Vakfı Yayınları, Đstanbul, 1997, s. 122. (5) 18.09.1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (6) 28.04.1998 tarih ve 23326 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (7) 10 Sıra no.lu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği, 19.12.2000 tarih ve 24265 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (8) 01.12.2001 tarih ve 24600 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (9) 28.12.2002 tarih ve 24977 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (10) 04.12.2003 tarih ve 25306 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (11) 20.11.2004 tarih ve 25646 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (12) 18.11.2005 tarih ve 25997 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (13) 28.11.2006 tarih ve 26360 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (14) 17.11.2007 tarih ve 26703sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (15) 20.11.2008 tarih ve 27060 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (16) 14.11.2009 tarih ve 27406 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Dursun Ali YAZ Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Yeditepe Üniversitesi, MBA aliyaz@suadiyedenetim.com.tr 8