ACİL DURUM PLANLARI
ACİL DURUM PLANI Bir kuruluştaki olası kazaları sonuçları ile birlikte belirleyen, kaza oluşumunda işyerinde ve civarında yapılacak işlemleri ayrıntılı olarak tespit eden resmi nitelikteki yazılı plandır.
ACİL DURUM PLANLARININ HAZIRLANMASI GEREKEN HALLER 1-Heyelan veya göçük, 2-Sel baskını, 3-Deprem, 4-Yangın, 5-Anormal meteorolojik şartlar, 6-Sabotaj, 7-Patlama, 8-Büyük çaplı iş kazası, 9-Savaş hali.
ACİL DURUM PLANLARININ AMAÇLARI Kaza sonrası etkileri en aza indirmek, insanlara, çevreye ve mala gelecek zararı sınırlandırmak için, olayları ve gelişmeleri kontrol etmek, İnsan ve çevreyi önemli kazaların etkilerinden korumak için, gereken önlemleri belirlemek ve uygulamak, Kamuya, acil servis hizmetlerine veya bölgedeki ilgili mercilere, gerekli bilgiyi zamanında iletmek,
ACİL DURUM PLANLARININ AMAÇLARI Önemli bir kaza sonrasında, çevrenin restorasyonunu ve temizlenmesini sağlamak, Önemli acil durumlarda, sivil savunmayla işbirliğini geliştirme ihtiyacını dikkate almak, İşletmecilerce, acil durum araç ve gereçleri ve insan gücü sınırlı olan sanayi yörelerinde; büyük kaza durumunda, komşu kuruluşlarla karşılıklı yardımlaşmanın sağlanması için girişimlerde bulunmak.
ILO UYGULAMA KODU Acil durum planları ile ilgili olarak, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından 1991 yılında yayınlanmış olan Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi isimli uygulama kodu mevcuttur. Bu Kod da, acil durum planlamasının yapılması ve toplumun bilgilendirilmesi öngörülmüştür.
ILO UYGULAMA KODU Acil durum planları, işletme yönetimi ve yetkili makamlarca büyük tehlike kontrol sisteminin temel öğelerinden biri olarak kabul edilmelidir. İşyerine ait acil durum planlamasından doğrudan doğruya işletme yönetimi sorumludur. İşyeri civarına ait acil durum planlaması yerel koşullara göre, yerel yönetimler ve işletme yönetimleri yükümlü sayılmalıdır.
ILO UYGULAMA KODU Acil durum planlarının amaçları şunları içermelidir: a)herhangi bir acil durum oluştuğunda bunun yayılmasını önlemek ve olanaklar elverdiğince sınırlamak, b)acil durumun insan, mal ve çevre üzerindeki zararlı etkilerini azaltmak. Olası acil durumlarda müdahale bakımından işyerine ve işyeri civarına ilişkin ayrı planlar saptanmalıdır. Bu planlar, olayın zararlarını azaltacak teknik ve örgütsel işlemler yönünden şu ayrıntıları içermelidir: a)insan, mal ve çevre ile ilgili zararları, b)işyeri içi ve civarı ile ilgili zararları.
ILO UYGULAMA KODU Acil durum planları açık ve belirgin olmalı, büyük kaza olayında çabuk ve etkili kullanım için hazır bulundurulmalıdır. İşyeri içi ve civarına ilişkin en etkili biçimde kullanım bakımından eşgüdümlü olmalıdır. Acil durum araç ve gereçleri ile insan gücünün sınırlı olduğu sanayi yörelerinde, işletme yönetimi, büyük bir kaza olayında komşu endüstriyel kurumlar arasında karşılıklı yardımlaşma olanakları sağlanması için girişimlerde bulunmalıdır.
ILO UYGULAMA KODU Yetkili makam, yerel koşullara göre, yerel yönetimlerin ve kuruluş yönetimlerinin işyeri civarıyla ilgili acil durum planı hazırlamalarını sağlayacak önlemler almalıdır. Bu planlar : konu ile ilgili itfaiye teşkilatı, polis, ambulans hizmetleri, hastaneler, elektrik, su ve gaz idareleri, toplu taşıt kuruluşları, işçiler, işçi temsilcileri vb. kuruluşlarla işbirliği yapmak suretiyle hazırlanmalıdır. Bu çalışmalarda, işyeri civarı planının, işyeri acil durum planıyla uyumlu olması sağlanmalıdır.
ILO UYGULAMA KODU Acil durum planlaması, aşağıdaki plan dahilinde yapılmalıdır: a) Genel koşulların belirlenmesi b) Hedeflerin belirlenmesi c) Tehlikelerin belirlenmesi ve analizi d) İşyeri iç acil durum planlaması : Planın belirlenmesi Alarmlar ve iletişim Özel işçilerin belirlenmesi ve görevlerinin tanımlanması Acil durum kontrol merkezi İşyerinde yapılacak işlemler Operasyonu durdurma işlemleri planlaması Acil durum eylemleri alıştırmaları (tatbikatları) Planın değerlendirilmesi ve güncelleştirilmesi
ILO UYGULAMA KODU e) İşyeri civarı (çevresi) acil durum planlaması : Genel koşulların belirlenmesi İşyeri civarı acil durum planlarında yer alması gerekli hususlar Acil durum koordinasyon memurunun rolü Büyük tehlikeli kuruluş işletme yönetiminin rolü Yerel yönetimlerin rolü Acil durum hizmet birimlerinin rolü Devlet iş güvenliği teşkilatının veya iş müfettişliğinin rolü Alıştırmalar ve denemeler (tatbikatlar)
SEVESO DİREKTİFİ 10 Temmuz 1976 da İtalya nın Milano kenti yakınlarındaki Seveso yerleşim biriminde bulunan endüstriyel tesisteki arızadan dolayı meydana gelen 6000 ton luk dioksin kaçağının 18 kilometrekarelik bir alana yayılması sonucunda, sahadaki dioksin konsantrasyonu 100 ppm e kadar çıkmıştır. Bu olayın temel alınması sonucunda, Avrupa Topluluğu tarafından 24 Haziran 1982 tarihinde 82/501/EEC sayılı Belli Endüstriyel Faaliyetlerin Büyük Kaza Risklerine İlişkin Direktif kabul edilmiştir. Bu direktif, orijinal Seveso Direktifi olarak veya Seveso-I Direktifi olarak bilinmektedir. (Fabirkada tirikolorofenol üretimi yapan reaktör patlamıştır)
SEVESO DİREKTİFİ Daha sonra, gelişen teknoloji karşısında ortaya çıkan yeni risklerden dolayı, Seveso-I direktifi yürürlükten kaldırılarak 9 Aralık 1996 tarihinde 96/82/EC sayılı Tehlikeli Maddeleri İhtiva Eden Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin Direktif kabul edilmiştir. Bu direktif de, Seveso- II Direktifi olarak bilinmektedir. Söz konusu direktif, 16.12.2003 tarihinde, 2003/105/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi ile tadil edilmiştir.
TS 18002 STANDARDI Acil Durum Hazırlığı ve Bu Hallerde Yapılması Gerekenler: a) TS 18001 Şartı: Kuruluş, olayların ve acil durumların meydana gelme olasılığını tahmin etmek, bu durumlarda yapılacakları belirlemek ve bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalık ve yaralanmaları önlemek veya azaltmak için plan ve prosedürler oluşturmalı ve bunları sürdürmelidir. Kuruluş, özellikle olayların ve acil durumların ortaya çıkmasından sonra acil durum hazırlıklarını, bu durumlarda kullanılacak planları ve prosedürleri gözden geçirmelidir. Kuruluş, pratik olan yerlerde bu gibi prosedürleri periyodik olarak da denemelidir.(tatbikatlar yapmalıdır)
TS 18002 STANDARDI b) Amaç: Kuruluş, muhtemel kazalara ve acil durumlara karşı cevap verme ihtiyacını aktif olarak değerlendirmeli, bu ihtiyaçları karşılamayı planlamalı, bu durumlarla başa çıkmak için gereken prosedürleri ve süreçleri geliştirmeli, planlanan cevabını test etmeli ve cevaplarının etkinliğini iyileştirmenin yollarını aramalıdır.
TS 18002 STANDARDI c) Tipik Girdiler: Tipik girdiler aşağıdakilerden oluşur: Tehlike tanımlama, risk değerlendirme ve risk kontrol sonuçları, Mahalli acil durum hizmetlerinin varlığı, anlaşma sağlanan acil durumda hareket ve danışma düzenlemeleri, Yasal şartlar, Önceki kazalar, olaylar ve acil durumlardan edinilen tecrübeler, Benzer kuruluşların önceki kazalar, olaylar ve acil durumlardan edindiği tecrübeler (alınan dersler, iyi uygulamalar), Acil durum ve uygulama tatbikatlarının gözden geçirilmesi ve bunları izleyen işlemlerin sonuçları.
TS 18002 STANDARDI d) Süreç: Kuruluş, acil durum planlarını geliştirmeli, uygun acil durum teçhizatını belirlemeli ve temin etmeli, tatbikatlarla cevap verme kabiliyetini düzenli olarak test etmelidir. Tatbikatlar, acil durum planlarının en kritik bölümlerinin etkinliğini ve acil durum planlama sürecinin tamlığını test etmeyi amaçlamalıdır. Tatbikatların etkili olabilmesi için, mümkün olduğu kadar gerçeğe uygun olarak uygulanması şarttır.
TS 18002 STANDARDI e) Tipik Çıktılar: Tipik çıktılar aşağıdakilerden oluşur: Yazılı çıktısı alınmış acil durum planları ve prosedürleri, Acil durum teçhizat listeleri, Acil durum teçhizatının test kayıtları, Tatbikatlar, Tatbikatların gözden geçirilmesi, Gözden geçirme faaliyetlerinden çıkarılan tavsiyeler, Tavsiye edilen işlemlerden elde edilen gelişmeler.
ACİL DURUM PLANI Acil durum planları, belirli bir acil durum ortaya çıktığı zaman yapılacak işlemleri özet olarak belirtmeli ve aşağıdaki önemli halleri içermelidir: Muhtemel kazaların ve acil durumların tanımlanması, Acil durumda yönetim görevini üstlenecek kişinin belirlenmesi, Acil durumda personel tarafından yapılacak işlemlerin ayrıntıları; yükleniciler ve ziyaretçiler gibi sahada bulunan kuruluş dışı personelin yapacağı işlemler dahil (örneğin, belirli bir toplanma noktasına gitmek gibi), Acil durum oluşmasında belirli görevi olan personelin sorumlulukları ve yetkileri (yangın görevlisi, nükleer sızıntı/zehirli döküntü uzmanları gibi),
ACİL DURUM PLANI Olay yeri tahliyesinde yapılacak işlemler, Tehlikeli malzemelerin ve yerlerinin belirlenmesi ve gerekli acil durum işlemi, Kuruluş dışı acil durum hizmetleriyle koordinasyon, Resmi makamlarla iletişim, Halkla iletişim, Hayati öneme sahip kayıtların ve teçhizatın korunması, Acil durum esnasında gerekli bilgilerin kullanılabilir durumda olması (örneğin; tesis yerleşim planları, tehlikeli malzeme verileri, prosedürler, çalışma talimatları ve temas kurulacak telefon numaraları gibi).
ACİL DURUM TEÇHİZATI Acil durum teçhizatı belirlenmeli ve yeterli miktarda temin edilmelidir. Bunlar belirli aralıklarla faal durumda olduklarının kontrol edilmesi amacıyla test edilmelidir. Bu teçhizatla ilgili olarak aşağıda bazı örnekler verilmiştir: Alarm sistemleri, Acil durum aydınlatması ve güç kaynağı, Kaçış yolları, Emniyetli sığınaklar, Kritik izolasyon vanaları, şalterler ve devre kesiciler, Yangın söndürme teçhizatı, İlkyardım teçhizatı (acil durum ve göz yıkama duşları gibi), İletişim sistemleri.
Örnek Acil Durum Planı
ACİL DURUM PLANLARI Üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi, dahili acil durum planı hazırlar veya hazırlatır. Üst seviyeli kuruluşlarla ilgili olarak, belediye mücavir alanı içinde belediye, mücavir alanı dışında ise il özel idaresi, bir harici acil durum planı hazırlar veya hazırlatır.
ACİL HİZMETLER Büyük kazalarda işyerinde ve civarında sonuçların en aza indirilmesinde görev alacak kuruluşların hizmetleridir. Örneğin, itfaiye, emniyet teşkilatı, sağlık ve arama-kurtarma hizmetleri gibi.
Acil durum planlarının gözden geçirilmesi ve tatbik edilmesi İşletmeci, üç yılı aşmayan aralıklarla dahili acil durum planını gözden geçirir, gerektiğinde revize eder, günceller, planı tatbik eder ve acil servis hizmetleri yürüten birimlerin yeterli düzeyde tatbikata katılmasını sağlamak için gerekli çalışmaları yapar. Üç yılı aşmayan aralıklarla, belediye ve mücavir alanları içinde yer alan kuruluşlar için belediye, mücavir alanların dışında kalan kuruluşlar için il özel idaresi, harici acil durum planını gözden geçirir ve gerektiğinde güncelleyerek, planın tatbikatını, işletmeci ve acil servis hizmetleri yürüten birimlerle işbirliği halinde yapar.
Acil durum planlarının uygulanması Acil durum planlarının uygulanması : Dahili acil durum planını hazırlamış olan işletmeci, büyük bir kaza veya niteliği itibariyle büyük bir kazaya yol açması beklenebilecek kontrolsüz bir olay meydana geldiği zaman, bu planı gecikmeksizin uygular. Dahili acil durum planının yetersiz kaldığı durumlarda, il özel idaresi veya ilgili belediye, hazırladığı harici acil durum planını gecikmeksizin uygular.