MESLEKİ DEĞERLER VE ETİK TESMER DERS NOTU

MESLEKİ DEĞERLER VE ETİK TESMER DERS NOTU

İÇİNDEKİLER 1. MESLEKİ DEĞERLER KAVRAMI 2. ETİK KAVRAMI 3. ETİK VE MESLEKİ DEĞER ARASINDAKİ İLİŞKİ 4. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİĞE DUYULAN GEREKSİNİM 5. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE KURALLAR 6. ULUSLARARASI BOYUTTAKİ YASAL DÜZENLEMELER 7. TÜRKİYE DE MUHASEBE MESLEĞİNDEKİ ETİK İLKELERE VE KURALLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER 2

MESLEK KAVRAMI belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş olarak tanımlanmaktadır. 3

Her meslek o mesleğin değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve diğer insanlar açısından tanınmasını sağlayan kuruluşlara sahiptir. Yeryüzünde binlerce meslek bulunmaktadır. Türkiye'de resmi olarak tanımı yapılmış 600 civarında meslek vardır. Bunlardan biride muhasebeciliktir. 4

Her meslek için ; tanım, görev alanları, genel olarak kullandığı araç ve gereçler, mesleğin gerektirdiği özellikler, çalışma ortamı ve koşulları, çalışma alanı ve iş bulma olanakları, meslek eğitiminin verildiği yerler, meslek eğitimine giriş koşulları, eğitimin süresi ve içeriği, meslekte ilerleyebilme ve yeni meslekleri seçebilme olanakları, destekleyici meslek kuruluşları farklı özellikler gösterir. 5

Bir uğraşın, bir faaliyetin, bir meslek olarak kabul görmesi; (Örneğin, SMMM olma bilmek için SMMM belgesi almak, Doktorluk yapabilmek için tıp diploması almak gibi ) diploma, lisans, ruhsat, sertifika gibi bir belge ile uygulama standartlarının, mesleki değerlerinin ve etik kurallarının bulunmasını gerektirmektedir. 6

Belgelenme ve kuralların belirlenmesi ; Eğitim, Gelişim, Uyum disiplinin sağlanması, gibi bu üç temel şartın bütünleştirilmesi ile sağlanabilir. Bir işi meslek yapan üç önemli vazgeçilmez unsur vardır ki bunlar; Belge, Uygulama standartları ve etik kuralları ile Mesleki örgütünün bulunması bir işe mesleki değer kazandırmaktadır. 7

MESLEKİ DEĞER KAVRAMI Meslekî görevler yapılırken sağlanan doyum ilgiden kaynaklanır. Gerek ilgiyi yaratırken, gerekse görevleri yerine getirdikten sonra sağlanan doyum şeklinde tanımlanmaktadır. 8

Meslek mensupları için mesleki değerler, tutumlar, ve davranış Muhasebe mesleğinin temelini oluşturan etik ilkeleri ve yasal sorumlulukları bilmek, benimsemek ve uygulamak, Muhasebe ile ilgili gerekli yasal düzenlemeler bağlı kalmak, Her meslek mensubunun mesleki değerleri ve etik ilkeleri müşterileri, diğer meslek mensupları ve toplum yararına korumak ve güçlendirmek zorunluluğunda olduğunu kavramalı, İyi bir mesleki uygulamanın müşteri, diğer meslek mensupları ve meslek örgütü ile arasındaki karşılıklı anlayış ve ilişkiye bağlı olduğunu kavramak, Müşterilerin kültür, inanç ve özerkliğine saygı duymak, 9

Müşterinin gizliliğine ve kişisel haklarına saygı göstermek Diğer Meslek mensuplarına ve yanında çalışanlarına (stajyerler gibi) saygılı olmak, çalışanlar arasında işbirliğini teşvik etmek Muhasebe mesleği etiği ilkelerine uymada/gözetmede ve mesleki sorumluğu taşımada kararlı olabilmek; bu ilkelerin ve değerlerin yaşatılması için sorumluluk taşımak Meslek Birliği (TURMOB) ve meslekle ilgi diğer kuruluşlarla (Maliye Bakanlığı, SPK gibi) işbirliğine açık olmak, Kişisel ve mesleki sınırlılıklarının farkında olmak, gerektiğinde yardım isteyebilmek, 10

Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek, Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek, Zamanını etkin biçimde kullanabilmek, belirsizliklerle başa çıkabilmek ve değişimlere uyum gösterebilmek, Kişisel değer yargılarını (dünya görüşü, manevi ve sosyo-kültürel değerleri) kontrol ederek, tüm bireysel ve toplumsal değer yargılarına eşit uzaklıkta durarak mesleğini yürütebilmek, Müşteriler ile ilgili olarak etik yükümlülüklerini bilmek 11

ETİK KAVRAMI Etik kavramı yerine iş etiği, meslek etiği gibi kavramlarda kullanılmaktadır. Yunanca karakter ve alışkanlık anlamına gelen ethos kelimesinden türetilen etik kavramı, etik kavramını da içine almaktadır. Genel anlamda etik; Etik, bireyin diğer bireyler, kurumlar ve devlet ile olan ilişkilerinde toplumun deneyimlerinden, gelenek ve göreneklerinden kaynaklanan, akıl ürünü olan toplumsal uyuşum, birliktelik ve dayanışmayı arttırıcı, dolayısıyla toplumun ekonomik, sosyal ve politik yapılarına istikrar sağlayıcı prensiplerin, standartların ve değerlerin bütünüdür. 12

Etik, çeşitli soru ve sorunları sorar ve bunları inceler; birisinin belirli (spesifik) bir durumda nasıl davranması ("uygulamalı etik"), birisinin etik bir durum veya görüşü nasıl kanıtlayacağı ("normatif etik"), birisinin etik veya etkin kökten yapısını nasıl anlayacağı ("meta-etik") 13

Meslek Etiği Tanımı; Mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. 14

Meslek Etiğine Uygun davranışları Etkileyen Faktörler SOSYAL ÇEVRE KİŞİSEL AHLAK İş Ahlakına Uygun ya da Uygun Olmayan Davranış İŞLETME ÖZELLİKLERİ 15

Muhasebe etiği literatürüne yön veren iki temel yaklaşım olarak, deontolojik ve faydacı yaklaşım görülmektedir; Deontolojik yaklaşıma göre, davranışların etiğe uygun olup olmadığını, yönlendirici nitelikteki kurallar belirler. Eylemin etiksel değeri, eylemi gerçekleştiren kişinin niyetine bağlı olup, etiğin temelini oluşturan bir görev olarak tanımlanır. Faydacı yaklaşımda ise davranışları yarattığı sonuçlar açısından değerlendirirken, ilgili taraşarın hepsinin en büyük kazancına sebep olan davranış doğru ve etiksel açıdan zorunlu davranış olarak tanımlanmaktadır. 16

ETİKSEL SORUNLARI : AHLAKİ İKİLEM AHLAKİ SAPMA olarak iki genel kategoride toplanmaktadır. 17

Etiksel ikilembir konunun birbiriyle çatışan ancak iki tarafın da tartışabilir doğru yanları olması durumunda ortaya çıkar. Etiksel sapmaise, bir kişi ahlaki olmayan bir karar aldığı zaman ortaya çıkar. Etiksel sapmayı ortaya çıkaran iki önemli neden a.kişilerin bencil davranmayı seçmesi toplumun b.ahlaki değerlerinden farklı kişisel ahlaki standartlara sahip olması İşletmeler etik ile ilgili olarak en çok ahlaki ikilemlerle karşı karşıya gelmektedirler. 18

Etik iklemleri ve sapmaları haklı gösterebilecek boş savunmalar şöyle belirlenmektedir : Herkes bu davranışı yapıyorsa o halde kabul edilebilinir bir davranıştır. Eğer bu davranış yasal ise etik olduğu da kabul edilebilir. Herhangi bir şekilde meydana gelme ve sonuçlanma olasılığı varsa (Ortaya çıkarılma ve cezalandırılma ihtimalinin mevcudiyeti) 19

Etik ikilemlerin çözümünde izlenecek olan süreç şu altı aşamadan oluşmaktadır. Bunlar; 1. İlgili olayın tespit edilmesi, 2. Olaylarda etik konularının tanımlanması, 3. İkilemin sonucundan kimin etkilendiğinin ve her kişinin ya da grubun nasıl etkilendiğinin belirlenmesi, 4. İkilemi çözmesi gereken kişinin uygun çözüm seçeneklerini tanımlaması, 5. Her seçeneğin geçerli sonucunun tanımlanması, 6. Uygun davranışa karar verilmesi. 20

ETİK VE MESLEKİ DEĞERLER ARASINDAKİ İLİŞKİSİ Mesleki değerleri, etik ve tutumların içeriğinde meslek mensubuna aşağıdaki konular verilerek yönlendirilmelidirler; etik sisteminin doğası, yerel ve evrensel etik anlayışları temelinde etiksel bakışların farklılıkları doğruluk, objektişik, mesleki yetkinliğe uyum, gizlilik, özenlilik (gerekli özen) gibi temel etik prensiplerine uyma, mesleki davranış ve teknik standartlara uyma, bağımsızlık, şüphecilik, sorumluluk ve kamu beklentileri kavramları, etik, meslek ve sosyal sorumluluk, yasalar, düzenlemeler ve kamusal çıkarlar arasındaki ilişkileri kapsayan etik ve yasalar, etik dışı davranışların, bireysel, mesleki ve geniş kapsamda toplumsal sonuçları, işletme ve yönetim bağlamında etik, itirazlar (ihbar), çıkar çatışmaları, etiksel ikilemler ve çözüm yolları 21

MUHASEBE MESLEĞİNDE NEDEN ETİK OLMALI? Etik, yasal gerekleri aşan ölçüde kendini kontrol demek olan ideal bir insan özelliği olduğu için, Muhasebe meslek mensupları açısından ise, moral ilkeler siteminin çalıştırılması ve müşteriler, toplum ve diğer muhasebe meslek mensupları ile olan ilişkilerde uyulması gereken kuralların yerine getirilmesi için, Muhasebe mesleğinin öneminin toplumun refahı açısından diğer mesleklerin taşıdığı önemden daha çok olduğu için, Doğruyu söylemek, mesleki çalışmalarında dürüst olmak ve tutarlı-doğru kararlar almak yönündeki sorumluluklarını belirlemek için, Değer yargılarında çelişkiye düşme, kurallarda ve kararlarda anlaşamama ve mesleki problemleri çözmek için, Mesleki etik kuralları geçerliliği ayrıca toplumun mesleğe ve onun faaliyetlerine karşı güveninin ve saygınlığının artması için, Mesleği toplumun gözünde küçük düşmeye karşı korumak ve yüceltmek için, etiği ihtiyaç vardır. 22

MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE KURALLAR Meslekler arası farklılıkların olmasına rağmen meslek ahlâkı ile ilgili olarak belirlenen kurallar şu üç ortak özelliği bünyelerinde taşırlar. Meslek mensubunun yasaların ön gördüğü düzeyin üzerinde bir davranışta bulunmaları ve bu seviyeyi her zaman korumaları gerekir. Belirlenecek etik kuralları dürüst davranmayı ve kamuoyunda olumlu bir izlenim bırakmaya yönelik olarak belirlenmelidir. Meslek grupları belirlenen etik standartlara ters düşecek olan tüm davranışları yasaklamalıdırlar ve bunlara cezai yaptırımlar uygulamalıdırlar. 23

Meslek mensuplarının davranışlarını biçimlendiren üç ana faktör vardır. Bunlar; Yasal düzenlemeler, Özgür seçim hakları ve Etik olgusudur. 24

Muhasebe mesleği için düzenlenen meslek etik kurallarının üç özelliği vardır. Bu kurallar meslek mensubunun topluma olan sorumluluklarını vurgulamaktadır ki bunlar; Bağımsız, dürüst ve tarafsız olmalıdır. Mesleğin gerektirdiği teknik bilgi; deneyim ve yeterliliğe sahip bulunmalıdır. Müşterilerine hizmet sunarken mesleki özen ve titizliği göstermeli ve sorumluluklarının bilincinde olmalıdır. 25

Meslek ahlakı ilkeleri uyulma zorunluluğu bulunmayan altı tane temel ilkeden oluşmaktadır. Bu altı temel ilke şöyle sıralanmaktadır: Sorumluluk:Meslek mensuplarının müşterilerine, işverenlerine ve kamuya olan sorumluluklarıdır ki bu dış denetçi için bağımsız denetçi-müşteri ilişkisi, işverenler için iç denetçi- işletme ilişkisi olarak örneklendirilir. Kamu Yararı: Meslek mensupları kamu yararına uygun davranmayı ilke edinmeli, kamunun güvenine önem vermeli ve mesleğine yakışır bir uzman gibi davranmalıdır. Dürüstlük:Toplumun güvenini sağlamak ve korumak açısından meslek mensupları mesleki yetki ve sorumluluklarını dürüstlük bilincini özümsemiş kişiler olarak yerine getirmelidirler. Tarafsızlık ve Bağımsızlık:Meslek mensupları mesleklerini icra ederken her türlü çıkar çatışmasından uzak kalarak tarafsızlığını korumalıdır. Denetim ve tasdik işi sırasında gerçekte ve görünürde bağımsızlıklarını koruma yönünde davranmalıdır. Mesleki Özen Gösterme: Meslek mensupları gerekli teknik ve ahlaki standartlara uyarak mesleklerini icra etmelidirler. İhtiyaç duymaları halinde konusunda uzman kişilerden yardım talep etmelidirler. Hizmetin Kapsamı ve Niteliği:Meslek mensupları yaptıkları denetim ve tasdik işlemlerinin dışında üstlenecekleri diğer hizmetlerde de nitelik ve kapsam belirlemede meslek ahlakına uygun davranmalıdırlar. 26

Meslek mensuplarınca uyulması zorunlu kurallar olarak belirlenmiş davranış kuralları şunlardır; 1. Bağımsızlık a) Mali Açıdan Çıkar İlişkisi b) Yönetici veya İş gören İlişkisinin Varlığı 2. Dürüstlük ve Tarafsızlık 3. Genel Standartlar a) Mesleki Yeterlilik b) Mesleki Özen Gösterme c) Planlama ve Gözlemleme d) Yeterli Miktarda Geçerli Veri Toplanması 4. Standartlara Uygun Davranma 5. Muhasebe İlkeleri ile Uyum 6. Sır Saklama 7. Şarta Bağlı Ücret 8. Meslek Onuru ile Bağdaşmayan Davranışlar 9. Reklam Yasağı 10. Komisyon ve Bilirkişi Ücreti 11. Meslek Unvanı ve Şirketleşme 12. Meslek Ahlakı ile İlgili Yaptırımlar 27

DÜNYADAKİ ETİK KURALLAR VE İLKELER Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı Enstitüsü Etik Kuralları (INTOSAI) Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsünün (IIA) Etik Kuralları Amerika da Muhasebe Mesleğindeki Etikle İlgili Mevcut Düzenlemeler (AICPA) Uluslararası Muhasebeciler Federasyonunun (IFAC) Etikle ilgili Mevcut Düzenlemeleri 28

Kamu Kesimindeki Denetçiler İçin Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı (INTOSAI), kamu kesimindeki denetçiler için uluslararası nitelikli etik kuralların oluşturulmasını zorunlu görmüştür. Meslek Etik Kuralları beş bölümden oluşmaktadır. Girişbölümünde İkinci bölümünde Üçüncübölümünde Dört bölümde Beşinci bölümde Kesimi denetçileri için meslek etik kuralları oluşturmanın gerekçelerin açıklanmaktadır. Dürüstlük kavramı üzerinde durulmaktadır Bağımsızlık, Nesnel Davranış Tarafsızlık İlkeleri açıklanmakta ve bu ilkeler şekillendirilmektedir. Siyasi Tarafsızlık ve ÇıkarÇatışmasından Kaçınılması bu bölümde ele alınan diğer kavramlardır Meslek Sırlarının Saklanması İlkesinden söz edilmektedir. Yeterlilik İlkesinden söz edilmektedir. 29

Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsünün (IIA) Etik: Amaç, iç denetim mesleğinde etik kültürü oluşturmak ve yaygınlaştırmaktır. Etik kurallar dört temel prensipten oluşmaktadır; Dürüstlük, Tarafsızlık, Meslekî Ehliyet, Sır Saklamadır. 30

Bu dört ana prensip içerisinde 11 davranış kuralı belirlenmiştir. Bunlar: Üyeler ve sertifikalı iç denetçiler görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken dürüst, objektif ve gayretli olacaktır. Üyeler ve sertifikalı iç denetçiler kurumlarının meseleleri ile ilgili tüm konularda veya hizmet sundukları kişilere bağlılık gösterecektir. Fakat üyeler ve sertifikalı iç denetçiler bilerek herhangi bir uygunsuz veya yasal olmayan bir faaliyetin tarafı olmayacaktır. Kurumlarına veya iç denetim mesleğine yakışmayan faaliyetlere bilerek katılamazlar. Kurumun çıkarı ile çatışan veya görev ve sorumluluklarını objektif olarak yerine getirmelerini engelleyici faaliyetlere girmekten kaçınırlar. Mesleki kararlarına zarar verecek veya zarar verebileceği tahmin edilen, çalışanlardan, müşterilerden, satıcılardan ve kurumsal iş ilişkisinde bulunduklarından değerli herhangi bir şeyi/hediyeyi kabul edemezler. 31

Sadece mesleki yeterlilikleri ile tamamlamayı bekledikleri hizmetleri yüklenirler. İç Denetim Uygulama Standartları ile uyum sağlanması için uygun yöntemleri kullanırlar. Görevleri sırasında elde ettikleri bilgileri kullanırken sağduyulu olurlar. Gizli bilgileri, kişisel kazançları için kullanamayacakları gibi, yasalara aykırı veya kurum menfaatine zarar verecek şekilde kullanamazlar. İşlerin sonuçlarını raporlarken, bildikleri tüm belgelere dayalı olarak gerçekleri ortaya koyarlar. Eğer bu gerçekler ortaya konmazsa, incelemede bulunan faaliyet raporları çarpıtılabilir veya yasal olmayan uygulamalar gizlenebilir. Uzmanlıklarında iyileşme ve hizmetlerin kalite ve etkinliği için sürekli olarak gayret gösterirler. Mesleki uygulamalarda enstitü tarafından bildirilen yeterlilik, etikli olmak ve itibar yüksek standartlarını koruma yükümlülüğünün bilincinde olurlar. Üyeler, kararnamelere uyar ve enstitünün hedeflerini desteklerler. 32

Amerika da Muhasebe Mesleğindeki Etikle İlgili Mevcut Düzenlemeler (AICPA) Amerika daki Kamu Muhasebecilik Mesleğiyle İlgili Kuruluşlar MESLEK İÇİ KURULUŞLAR Amerikan Kamu Muhasebecileri Enstitüsü Kamu Muhasebecileri Eyalet Birlikler Muhasebecilik Eyalet Kurulu Uygulayıcılar (Muhasebe Şirketleri) MESLEĞİ DOĞRUDAN ETKİLEYEN MESLEK DIŞI KURULUŞLAR Finansal Muhasebe Standartları Kurulu Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) Amerikan Genel Muhasebe Dairesi Dâhili Gelirler Bürosu (IRS) 33

Muhasebede Etiğin tarihsel gelişimi; Amerika da muhasebede etik olgusunun ortaya ilk çıkışı 1966 yılında AICPA (Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği) tarafında yayınlanan Muhasebe Mesleğinde Meslek Ahlakı Standartları ile olmuştur. Bu standartlar 1973 yılında yeniden yayınlandı, 1988 yılında revize edilerek Mesleki Standartlarda Yeniden Yapılanma Planı adı altında yayınlanmıştır. 1988 yılında yayınlanan bu standartlar temelinde Mesleki Davranış yasalarını içermektedir. 34

Tarihsel Akış (Amerikan Hükümet Muhasebeciler Birliği (AGA), Finansal Yöneticileri Enstitüsü (FEI), İç Denetçiler Enstitüsü (IAA), Ulusal Muhasebeciler Birliği (NAA) Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Amerika da muhasebe mesleği açısından ikinci büyük kuruluş Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) dir. Bu birlik ilk kez 1986 yılında oluşturulan Bedfort Komitesi ile Muhasebe Eğitiminin Gelecekteki Yapısı, İçeriği ve Kapsamı adlı raporda meslek ahlakı kurallarına yer vermişlerdir. Daha sonra 1989 yılında AAA nın kurduğu (AECC) Muhasebe Eğitiminde Değişim Komitesi 1995 yılında ilk meslek ahlakı yönetmeliğini yayınladı. 35

AICPA ya Göre Mesleki Davranış Kanunlar İLKELER DAVRANIŞ KURALLARI AÇIKLAMALAR Mecburi değildir. Fizyolojik terimlerden oluşmuş meslek etik Davranışının ideal standartları Mecburidir. Özel kurallardan oluşturulmuş meslek etik Davranışının minimum standartları Mecburi değil ama meslek mensupları davranışlarını Düzeltmeliler. AICPA Meslek Etik Departmanı Tarafından Davranış Kurallarının Açıklanması MESLEK ETİKI HÜKÜMLERİ Mecburi değil fakat meslek mensupları davranışlarını düzeltmeliler. Meslek etik gereklerince Uygulamacılar ve diğer ilgili gruplarca AICPA ya Davranış kuralları hakkında iletilen sorunların cevaplarının ve açıklamalarının yayınlanması 36

Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği (AICPA) Genel Etik ilkeler ilgili düzenlemede 6 temel ilke olarak sıralanmıştır Meslek Mensupları İçin Genel Etik İlkeler Sorumluluklar Kamu yararı Dürüstlük Tarafsızlık ve bağımsız olma Özenli çalışma Sunulan hizmetin kapsam ve niteliği 37

Sorumuluklar:Meslek mensupları mesleklerini icra ederken, faaliyetlerinin tümünde, mesleki duyarlılığı ve etik değerleri göz önünde bulundurmalıdırlar. Kamu Yararı: Üyeler kamu yararına hizmet verme, kamu güvenini sarsacak davranışlarda bulunmama ve mesleğe kendilerini adayış gibi yükümlülükleri kabullenmek zorundadırlar. Dürüstlük:Kamu güvenini sürdürmek ve yaygınlaştırmak için meslek mensupları mesleki sorumluklarını dürüst bir biçimde yerine getirmek zorundadırlar. Tarafsız ve Bağımsız Olma: Kamu muhasebecisi denetim veya diğer değerlendirme hizmetlerini sunarken tarafsızlığını sürdürmeli ve hizmet sunduğu işletmeyle hiçbir çıkar ilişkisi içinde bulunmamalıdır. Özenli Çalışma:Kamu muhasebecisi görevini özenle yerine getirebilmek için teknik ve etik meslek standartlarını incelemeli, yeteneğini ve sunduğu hizmetin kalitesini geliştirmeye çalışmalı ve mesleki sorumluluklarını uzmanlık disiplini ve düzenli ve gayretli bir çalışma sistemi içinde yerine getirmelidir. Sunulan Hizmetin Kapman ve Niteliği:Meslek mensubunun sunacağı hizmetin kapsam ve niteliği Meslek Davranış Yasasının Prensipler bölümünde açıklanmıştır. Bu nedenle kamu muhasebecisi kapsam ve nitelik belirlemek için unları incelemek durumundadır 38

Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği (AICPA) Davranış Kuralları;(Uyulması Zorunlu) BAĞIMSIZLIK, DÜRÜSTLÜK VE OBJEKTİFLİK UZMANLIKVE TEKNİK STANDARTLAR MÜŞTERİYE KARŞI SORUMLULUK DİĞER MESLEK MENSUPLARINA KARŞI DİĞER SORUMLULUK VE UYGULAMALAR 101Bağımsızlık 102Dürüstlük ve Objektiflik (Tarafsızlık) 201Uzmanlık 202Hesap Denetim Standartları 203Muhasebe İlkeleri 204Öngörü 301Müşteriye Ait Gizli Bilgiler 302Şarta Bağlı Ücretler 491İşe karışma 492 İş Teklifi 501Dürüst Olmayan Davranışlar 502Reklam ve Diğer Teşvik Formları 503Komisyon ve Havale Ücretleri 504Bağdaşmaz İşler 505İşin Şekli ve Unvan 39

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonunun (IFAC) Etikle ilgili Mevcut Düzenlemeleri Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Uluslararası Etik Standartlar Kurulu, profesyonel muhasebecilere yönelik ahlâki standartları ve ilgili rehberliği sağlamaktadır. Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Etik Kuralları, tüm meslek mensuplarınca uygulanacak kurallar, sadece bağımsız çalışanlarca uygulanacak kurallar ve bağımlı çalışanlarca uygulanacak kurallar olarak üç alt başlık altında sınırlandırılmıştır. 40

Temel ilkeler olarak, dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve bilgi, gizlilik, mesleki davranış biçimi belirlenmiştir 41

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu na (IFAC) göre Meslekte Amaç; Güvenirlilik Profesyonellik Hizmetlerin Kalitesi Etik Kurallar Çerçevesinde Güven. 42

Uluslararası Muhasebe Etik kuralları 4 ana bölümden oluşmaktadır ki bunlar; 1.Bölümbaşlangıç konularını içerir. Bunlar tanımlar, giriş bölümü, kamu yararı, mesleki hedef, temel prensipler ve kapsam la ilgili konulardır. 2.Bölüm:Tüm muhasebe meslek mensuplarınca uygulanacak 3.Bölüm: Sadece kamu hizmeti gören (bağımsız) meslek mensuplarınca uygulanacak kuralları içerir genel kuralları içerir 4.Bölüm: Bağımlı çalışan meslek mensuplarına uygulanır, ancak bazı durumlarda kamu hizmeti gören muhasebecilere de uygulanabilir. 43

Meslek Etiği Kuralları Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) Tarafından Üç Aşamalı Olarak Oluşturulmuştur. BÖLÜM A: GENEL TANIMLAR KOD KODUN ADI 100 Tanıtım ve Temel Prensipler 1-5 110 Güvenirlilik 6-7 120 Tarafsızlık 8-9 130 Profesyonel yeterlilik ve Gereken İlgi 10-11 140 Gizlilik 12-15 150 Profesyonel Davranış 16-17 YÖNETMELİK MADDE NO 44

BÖLÜM B: SERBEST ÇALIŞAN MESLEK MENSUPLARINA UYGULANACAK KURALLAR KOD KODUN ADI 200 Giriş 18-32 210 Profesyonel Tayin 33-35 220 Çıkar Çatışması 36-38 230 İkincil Fikirler 39 240 Ücret ve Diğer Tip Ödemeler 40-43 250 Profesyonel Pazarlama Hizmetleri 44-45 260 Hediye ve Konukseverlilik 46 270 Müşteri mallarının gözetimi 47 280 Tarafsızlık- Tüm Hizmetler 48-50 290 Bağımsızlık- Güvence Taahhütleri 51-61 YÖNETMELİK MADDE NO 45

BÖLÜM C: BAĞIMLI ÇALIŞAN ÇALIŞAN MESLEK MENSUPLARINA UYGULANACAK KURALLAR KOD KODUN ADI 300 Tanıtım 62-69 310 Potansiyal Anlaşmazlık 70-72 320 Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması 73-74 330 Yeterli Uzmanlıkla Faaliyet Gösterme 75-78 340 Mali Çıkarlar 79-82 350 Teşvikler 83-88 Tanımlar YÖNETMELİK MADDE NO 46

TÜRKİYE DE MUHASEBE MESLEĞİNDEKİ ETİK İLKELERE VE KURALLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER Sermaye Piyasası Kanununda Etiğe Yönelik Düzenlemeler TURMOB daki Etik ile İlgili Düzenlemeler TURMOB daki Etik ile Dolaylı Olarak İlgili Düzenlemeleri SMMM VE YMM Meslek Yasasında Etiğin Yeri SMMM VE YMM Çalışma Usul ve Esaslarında Etiğin Yeri SMMM ve YMM Disiplin Yönetmeliğinde Etiğin Yeri TURMOB daki Etik ile Doğrudan İlgili Düzenlemeler 47

Türkiye de muhasebecilik mesleğine yönelik yapılan yasal düzenlemeler aşağıdaki ulusal yasal düzenlemeler kapsamında görülmektedir; Ulusal Yasal Düzenlemeler 3568 Sayılı Meslek Kanunu Yönetmelikler Meslek Kararları Meslek Kuralları Vergi Kanunları Türk Ticaret Kanunu Sermaye Piyasası Kanunu Bankacılık Mevzuatı Diğer Mali İşlemlere Yönelik Mevzuat 48

Türkiye nin muhasebe mesleğine ilişkin yasal düzenlemeleri yapmakla tek yetkili olan birliği TURMOB dur. Birliğinin amaçları şöyle sıralanmıştır; Kanunda ve yönetmeliklerde Birlik Tarafından yapılması öngörülen işleri yapmak, Mesleki alanda çalışmalar yapmak ve mesleğin gelişmesini sağlamak, Meslek onurunu, üye ve odaların haklarını korumak, Mesleğin uygulanması ile ilgili normları geliştirmek, eğitim ve kamu kurumlarıyla işbirliği yaparak mesleki eğitimin gelişmesine katkıda bulunmak. Üyeler ve odalar arasında dayanışmayı sağlamak ve haksız rekabeti önlemek. 49

Türkiye de, Muhasebecilik Mesleğini, Etik Değerler Açısından Düzenleyen Kurallar, Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası Tebliğleri, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, Disiplin Yönetmeliğinde, Meslek Etik ile İlgili Mecburi Meslek Kararı ve SMMM ve YMM lerin uyacakları Etik İlkeler hakındaki Yönetmelik tarafından belirlenmektedir. 50

Sermaye Piyasası Kanununda Etiğe Yönelik Düzenlemeler Sermaye Piyasası kanununda bu konuda bağımsız denetime ilişkin tebliğler görülmektedir. Adı geçen tebliğ Sermaye Piyasası Kanunu Madde 22 (d) ve (e) Seri: X, No:7, 12, 15 Sayılı Tebliğler Seri: X, No:16 Sayılı Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğdir. Bu tebliğlerde bağımsız denetimle ilgili olarak şu konulara yer verilmektedir. Bağımsız Denetim Faaliyeti Bağımsız Denetim Kuruluşları Bu Kuruluşların Yetkilendirilmesi Bağımsız Denetçiye İlişkin Standartlar Bağımsız Denetim Faaliyetine İlişkin Standartlar Raporlamaya İlişkin Standartları 51

SPK tarafından yayınlanın Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim hakkındaki 16 sayılı Tebliğin ikinci bölümünde 7-17. maddelerinde denetçilerde aranılan nitelikler ayrıntılı biçimde açıklanmıştır. Bu niteliklerden etikle ilgili olanları şöyle sıralanmaktadır; Mesleki yeterlilik (8. madde) Bağımsızlık ilkeleri (9. madde) Mesleki özen ve titizlik. (12. madde) Ticarete ve mesleğe aykırı faaliyet yasağı. (13. madde) Reklam yasağı (14. madde) Sır saklama yükümlülüğü (15. madde) Karşılıklı ilişkiler ve haksız rekabet (16. madde) Ekip çalışmasında görev, yetki ve sorumluluk dağılımı (17. madde) 52

Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayınlanan Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkındaki 1 No lu tebliğ in birinci bölümünde 3. maddede muhasebenin temel kavramları sıralanmış ve muhasebe politikalarının seçilmesinde ve bu politikaların uygulanmasında bu kavramların esas alınacağı açık olarak belirtilmiştir. Aynı Tebliğin üçüncü bölümünde Mali Tablolara İlişkin Şekil ve esaslar sıralanmış ve mali tabloların işletmelerin varlıkları, kaynakları, mali durumu ve kar veya zararı hakkında gerçeği ve doğruyu yansıtacak bir biçimde hazırlanması gerektiği açıkça vurgulanmıştır ki buda yine meslek mensuplarıyla ve etikleilişkilendirilebilir. 53

TURMOB daki Etik ile İlgili Düzenlemeler TURMOB daki Etik ile Dolaylı Olarak İlgili Düzenlemeleri SMMM VE YMM Meslek Yasasında Etiğin Yeri SMMM VE YMM Çalışma Usul ve Esaslarında Etiğin Yeri SMMM ve YMM Disiplin Yönetmeliğinde Etiğin Yeri TURMOB daki Etik ile Doğrudan İlgili Düzenlemeler 54

Türkiye de gerçekte incelenecek olursa muhasebe mesleğinde mesleki ve etik değerlere ilişkin bir tek mesleğin bağlı olduğu tek kuruluş olan TURMOB tarafından özel olarak hazırlanmış; Bir yönetmelik ve, Mecburi Meslek Kararı vardır. Temelde birbirine içerikte çok benzeyen bu iki yasal düzenlemeden; Mecburi meslek kararı 18.10.2001 tarihinde 24557 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş, Etik ilkelere ait yönetmelik ise 19.10.2007 tarihinde 26675 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Her iki yasal düzenlemede muhasebe mesleği açısından etik konusunda mesleğin temel taşlarıdır. 55

3568 Sayılı, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununda Etikle İlgili Olan Maddeler ; Madde 1. Madde 2. Madde 3. Madde 4. Madde 11 Madde 12 Madde 13 Madde 29 Madde 43 Madde 44 Madde 45 Madde 46 Madde 48 Kanunun amacı işletmelerde faaliyetlerin ve işlemlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlamak. Meslek mensubunda bulunması gereken şartlar Unvanların haksız kullanılmaması Genel şartlar ( kamu haklarından mahrum bulunmama, ağır hapis, memuriyetten çıkarılmama, meslek şeref ve haysiyetine uymayan davranışlar) Yemin Tasdik ve tasdikten doğan sorumluluklar Meslekle ilgili çalıştırılamayacaklar ve işbirliği dahi yapılamayacağı Mesleki etik, düzen ve gelenekleri korumak Meslek sırları Reklam Yasağı Yasaklar( ticaret yasağı, hizmet akdi vb.) Ücret Disiplin suçları 56

Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Madde 4 Madde 6 Madde 7 Madde 8 Madde 9 Madde 10 Madde 42 Madde 43 Madde 44 Madde 45 Madde 46 Meslek unvanı ile yeterlilik ilkesi Dürüstlük, güvenilirlik ve tarafsızlık Sır saklama Sorumluluk ( sosyal sorumluluk İşletmelere ve meslektaşlara karşı sorumluluk) Bağımsızlık Haksız rekabet Meslek ve meslek onuru ile bağdaşmayan haller Ticari faaliyette bulunmama Hizmet akdi ile çalışmama Reklam yasağı En az ücretin karşısında iş kabul edememe 57

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri Muhasebenin Temel Kavramları ( Sosyal sorumluluk kavramı, kişilik kavramı, tarafsızlık ve belgelendirme kavramı, tutarlılık kavramı, tam açıklama kavramı vb.) 58

Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Disiplin Yönetmeliği Meslek mensuplarına ve aday meslek mensuplarına uygulanacak disip lin cezaları şunlardır: Uyarma: Kınama Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma Meslek mensubuna ve aday meslek mensubuna, mesleğin yürütülmesin-de daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Meslek mensubuna ve aday meslek mensubuna, görevinde ve davranış-larında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir Mesleki sıfatı saklı kalmak koşu-luyla altı aydan az, bir yıldan fazla olmamak üzere, mesleki faaliyetten alıkoymadır Yeminli sıfatını kaldırma Yeminli Mali Müşavirin yeminli sıfatının kaldırılması ve mührünün geri alınmasıdır Meslekten çıkarma Meslek mensubunun ruhsatnamesinin geri alınarak bir daha mesleği yürütmesine izin verilmemesidir. 59

Uyarma cezası aşağıdaki durumlarda uygulanır: Müşterilerin işlerine karşı, kayıtsız ve ilgisiz kalınması, müşterilerle mesleki konularda yapılacak sözleşme hükümlerine aykırı davranılması, sözleşmenin taraflarca fesh edilmesi hâlinde, iş sahibinin defter ve belgelerinin otuz gün içinde devir ve teslim tutanağı düzenleyerek teslim edilmemesi (Devir ve teslim işleminin gerçekleşemediğinin meslek mensubu tarafından Odaya bildirilmesi durumu hariç.), Birlikçe yayımlanan, genelge vs yönerge hükümlerine aykırı, olarak, meslek disip-linini bozucu hareketlerde bulunulması, Aday meslek mensubunun, mesleğin vakar ve onuru ile bağdaşmayan işler yapma-sına neden olunması veya bilerek izin verilmesi veya bu eyleme göz yumulması, Yasal düzenlemelere uygun tabela asılmaması, Müşteri bildirim listelerinin tam ve doğru olarak Odaya süresinde verilmemesi, Kanun ve Yönetmeliklerde öngörülen sosyal sorumluluk hükümlerine uyulmaması, En az iki kez yazı ile istenmesine rağmen, oda aidat borçlarının haklı gerekçe ol-maksızın ödenmemesi, Adres değişikliklerinin, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uy-gun olarak süresinde bildirilmemesi, Mesleğin yürütülmesi esnasında; görevi ile ilgisi olmayan konularda, çıkar çatışma-larına taraf olunması, Meslek mensuplarınca, Oda yönetim, denetim, disiplin kurulu tarafından görevleri ile ilgili olarak istenen her türlü belge ve bilginin verilmemesi, Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına her türlü vasıtayla meslektaşın veya müşterilerinin iş sırlarını ele geçirmeye veya açıklamaya yöneltmesi, Yukarıda sayılanlar dışında, mesleğin vakar ve onuruna aykırı davranışlarla, görevin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunulması. 60

Kınama cezası, aşağıdaki durumlarda uygulanır: Üç yıllık bir dönem içinde uyarma cezası gerektiren herhangi bir eylemin yinelenmesi, Meslek mensuplarınca, sahip olunmayan unvanların kullanılması, Yeminli mali müşavirlerce, kendisinin, eşinin (boşanmış dahi olsa) usul ve füru undan birinin ve üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kain ve sıhri hısımlarının veya bun-ların ortak veya yönetiminde oldukları firmaların işlerine bakılması veyahut bu yakınlıktaki akrabalarından olan Serbest Muhasebecilerin ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin baktığı işlerin, tasdik edilmesi, Meslek mensuplarınca, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte öngörülen ya-zılı hizmet sözleşmesi yapmadan iş kabul edilmesi; 61

Meslek mensuplarınca; sahte veya içeriği itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiği resmi kurum ve kuruluşlarca saptanan iş sahiplerinin (zorunlu olarak oda tarafından görevlendirmeleri hariç), odalar ve Birlik tarafından ilanından sonra defterlerinin tutulması ve işlerinin görülmesi, Meslek mensuplarınca, reklam yasağına uyulmaması, Meslek mensuplarınca, asgari ücret tarifesinde yer alan ücretlerin altında iş kabul edilmesi, ücret yönetmeliğine aykırı olarak, ücretini tahsil etmediği hâlde daha sonraki yıllarda işin sürdürülmesi, Ücret Yönetmeliğine aykırı davrandığı için işi geri verilmiş ve oda ve Birlikçe is-mi ilan olunmuş iş sahiplerinin (zorunlu olarak oda tarafından görevlendirmeler hariç) işlerinin kabul edilmesi, 62

Çalışanlar listesine kaydolmadan ünvan kullanarak, mesleki faaliyette bulunulması, Yeminli Mali Müşavirlerce, kendi defterleri hariç, defter tutulması, muhasebe bü-rosu açılması veya muhasebe bürosuna ortak olunması, -Başka bir meslek mensubu ile sözleşmesi bulunan müşterilere, bilerek iş önerilmesi ve diğer meslek mensubu hakkında olumsuz yorumlarda bulunulması, Aynı unvan sahibi meslek mensubunun sorumluluğundaki işlerle ilgili, görev ve sorumluluk almadan, bir başka meslek mensubunun görüş bildirmesi, uygulamaları hakkın-da iş sahiplerine karşı olumsuz eleştiriler yapması, 63

Mesleğin gereği gibi yürütülmesini sağlayacak şekilde; şubenin bağlı bulunduğu odanın çalışanlar kütüğüne kayıtlı sorumlu ortak görevlendirmeden ve bu ortak sayısından fazla şube açılması, Meslek mensuplarınca, kasıt olmaksızın gerekli özen ve titizlik yeterince gösteril-meden; yasal düzenlemelere ve ilan olunmuş norm ve standartlara aykırı olarak beyanname ve bildirimlerin imzalanması, denetlenmesi ve tasdik edilmesi, Oda ve birlik kurulları başkan ve üyelerinin; bu görevleri dolayısıyla kanun ve yö-netmeliklere aykırı davrandıklarının tespit edilmesi, Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerce; çalışanlar kütüğü-ne kayıt olmadan birden fazla beyanname imzalanması, Bu Yönetmelikte yer almayan; 3568 sayılı Kanuna aykırı diğer eylemlerde bulu-nulması ve Birlikçe çıkarılmış diğer yönetmelik hükümlerine ve zorunlu meslek kararlarına uyulmaması. Büro Tescil Belgesi alınmaması, süresinde vize ettirilmemesi, 64

Birlik Genel Kurulunca belirlenen "büro Standartları"na uyulmaması, açılan işyerlerinin bağımsız büro şeklinde olmaması, başka bir serbest meslek faaliyeti veya ticari faaliyet ile iç içe olması, ev olarak kullanılan ikametgâhların aynı zamanda büro olarak kullanılması, bir meslek mensubunun (ortaklık durumu hariç) birden fazla bürosunun olması, Stajını tamamlayarak mesleği yapmaya hak kazanan meslek mensuplarının, meslek ruhsatlarını aldıkları tarihten itibaren iki yıl geçmedikçe staj yaptıkları meslek mensuplarının rızası olmadan onların müşterilerine hizmet vermesi, Meslek mensubunun, kendisi, hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçekdışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunması, 65

Üçüncü kişilere ücret ya da herhangi bir çıkar sağlanması veya vaat edilmesi sureti ile iş alınması, Mevzuat hükümlerinin emredici kurallarına aykırı davranmak sureti ile rekabette avantaj yaratılması, Diğer meslek mensubu hakkında, ilgili kuruluşlara asılsız ihbar veya şikâyette bulunulması, Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına ve vekillerine onları işlerini yerine getirirken yükümlülüklerine aykırı davranmaya yöneltebilecek çıkarlar sağlayarak veya önererek doğrudan veya dolaylı olarak menfaat sağlaması. 66

GEÇİCİ OLARAK MESLEKİ FAALİYETTEN ALIKOYMA CEZASI Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası, her bir eylem için altı aydan az, bir yıldan çok olmamak üzere aşağıdaki hâllerde uygulanır. Üç yıllık bir dönem içinde kınama cezası gerektiren herhangi bir hâl ve eylemin yinelenmesi. Çalışanlar listesinde kayıtlı bulunan meslek mensuplarınca sahip olunan unvanla Kanunun 2. maddesinde yer alan işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek veya tüzel kişilere bağlı ve onların işyerlerine bağımlı olarak açık veya gizli hizmet sözleşmesi ile çalışılması. Meslek mensuplarınca; meslek mensubu olmayan veya mesleği yapmaları yasaklanmış kişilerle Kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırı olarak işbirliği yapılması. Müşterilerden makbuz düzenlemek veya her türlü yöntem ile topladıkları para veya para hükmündeki değerleri kendisine veya bir başkasına mal edilmesi veya emanetin inkar edilmesi. Ticari faaliyet yasağına uyulmaması. Meslek mensuplarınca, beyanname ve bildirimlerin imzalanması ve denetimi ile ilgili yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davranılması veya beyanname imzalama ve denetim yetkisinin kasten gerçeğe aykırı olarak kullanılması. Yeminli mali müşavirlerce, tasdike ilişkin yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davranılması veya tasdik yetkisinin kasten gerçeğe aykırı olarak kullanılması. Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası kesinleştiği hâlde, mesleki faaliyete doğrudan devam edilmesi. 67

YEMİNLİ SIFATINI KALDIRMA CEZASI Yeminli Mali Müşavirlerin, mükerrer şekilde, tasdike ilişkin yasal dü-zenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davrandık-larının veya tasdik yetkilerini mükerreren kasten gerçeğe aykırı olarak kutlandıklarının anla-şılması ve bu durumun mahkeme kararı ile kesinleşmesi halinde, Yeminli sıfatını kaldırma cezası verilir ve mührü geri alınır. 68

Meslekten çıkarma cezası aşağıdaki hallerde uygulanır: Beş yıllık dönem içinde iki defa mesleki faaliyetleri alıkoyma cezası ile cezalandı-rılmasından sonra bu cezayı gerektiren eylemin yeniden işlenmesi, Mesleğin yürütülmesi sırasında, meslek dolayısıyla işlenen suçlardan dolayı ağır hapis cezası ile cezalandırılmış olunması, - Meslek mensuplarının kasten vergi zıyaına sebebiyet verdiklerinin mahkeme ka-rarı ile kesinleşmesi, Meslek ruhsatnamesinin bir başkasına kiraya verilmesi, herhangi bir şekilde bir başkasına kullandırılması veya meslek mensubunun mesleki konulardaki yetkilerini genel vekâletname ve/veya düzenleme şeklinde vekâletname ile veya muvazaa yoluyla yahut da başka kanunlardaki düzenlemeleri kötüye kullanarak, mesleğini bizzat yapmayıp, yetkilerini devamlı ya da geçici olarak meslek mensubu olmayan kişilere kullandırması, kendi adına müşteri kabul etmesine, resmî belgelerde mühür ya da kaşesinin kullanılmasına izin verilmesi. Başka meslek mensuplarının ad ve unvanları kullanılarak, beyanname düzenlenme-si ve imzalanması, Meslek mensuplarının Kanunun 4. maddesindeki koşulları taşımaması veya bu koşulların sonradan kaybedilmesi. Affa uğramış, ertelenmiş veya paraya çevrilmiş olsa dahi Kanunun 4. maddesinde sayılan suçlardan biri ile hüküm giymiş olunması. 69

Mecburi Meslek Kararları 1 nolu Emanet Para Makbuzu Kullanımına İlişkin Mecburi Meslek Kararı 26.01.1996 tarih ve 22535 sayılı R.G. de yayımlanan 2 nolu Ortaklık Bürosu İle İlgili Mecburi Meslek Kararı 20.03.1996 tarih ve 22586 sayılı R.G. de yayımlanan 3nolu 4nolu 5nolu 6nolu 7nolu Serbest Muhasebeci Ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Kaşe Kullanma Usulleri İle İlgili Mecburi Meslek Kararı 18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan SM, SMMM lerin V.U.K. mükerrer 227 e göre imzalanacak vergi beyannamelerin de uyulacak esaslara ilişkin mecburi meslek kararı. 18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Etik Kuralları İle İlgili Mecburi Meslek Kararı 18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleklerine İlişkin Haksız Rekabet Ve Reklam Yasağı Yönetmeliği 21.11.2007 tarih ve 26707 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlerin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 21.11.2007 Tarih Ve 26707 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan 70

TURMOB daki Etik ile Doğrudan İlgili Düzenlemeler SM ve SMMM ve YMM Meslek Ahlâk Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek Kararı(2001) SMM ve YMM lerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik (2007) 71

SM ve SMMM ve YMM Meslek Ahlâk Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek Kararı(2001) 18 Ekim 2001 tarih ve 24557 sayılı Resmi Gazetede Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Etik Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek kararı yayımlanmıştır. Toplam 23 maddeden oluşmaktadır. Doğrudan etik ile ilgili mucburi meslek kararıdır. 72

Madde 6 Muhasebe ilkelerine ve Standartlarına Uyma Zorunluluğu Madde 7 Madde 8 Madde 9 Madde 10 Madde 11 Madde 12 Madde 13 Madde 14 Madde 15 Madde 16 Madde 17 Madde 18 Madde 19 Madde 21 Madde 20 Dürüstlük, Güvenilirlik ve Tarafsızlık Mesleki Özen ve Titizlik Tasdik işlerinde ve Denetimde Bağımsızlık Kuralı Sır Saklama Ücretler Denetim Standartları ve Muhasebe ilkeleri Öngörü Yasası Haksız Rekabet Yasağı Personel Sağlanması Dürüst Olmayan Davranışlar Reklam ve Teşvik Yasası Ücretlerin Düşürülmesi ve Komisyon Yasası Bağdaşmayan işler Diğer Meslek Mensupları Aleyhinde Konuşma Yasası Denetimde Kamu 73

SMMM ve YMM lerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik (2007) Bu Yönetmeliğin amacı; tüm üyeleri en üst derecede meslekî bilgiye sahip, sosyal sorumluluk bilinci olan, etik değerlere bağlı, rekabet anlayışı daha kaliteli hizmet sunumu biçiminde oluşmuş, güvenilir ve saygın bir meslek mensupları kitlesi oluşturmak hedefine ulaşmak için muhasebe meslek mensuplarının meslekî ilişkilerinde uymaları gereken asgari etik ilkeleri belirlemektir. 74

Tüm meslek mensuplarının uyması gereken zorunlu temel etik ilkeleridir ve şöyledir; DÜRÜSTLÜK TARAFSIZLIK Meslek mensuplarının tüm meslekî ve iş ilişkilerinde doğru sözlü ve dürüst davranmalarıdır Yanlı veya önyargılı davranarak; üçüncü kişilerin haksız ve uygunsuz biçimde yaptıkları baskıların meslek mensuplarının meslekî kararlarını etkilememesi veya engellememesidir MESLEKÎ YETERLİLİK VE Meslek mensubunun meslekî faaliyetlerini yerine getirirken teknik ve ÖZEN meslekî standartlara uygun olarak, özen ve gayret içinde davranmasıdır. GİZLİLİK MESLEKÎ DAVRANIŞ Meslek mensubunun meslekî ilişkileri sonucunda elde ettiği bilgileri açıklamasını gerektirecek bir hak veya görevi olmadıkça üçüncü kişi veya gruplara açıklamaması ve bu bilgilerin meslek mensubunun veya üçüncü kişilerin çıkarları için kullanılmamasıdır. Meslek mensubunun mevcut yasa ve yönetmeliklere uymasını ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmasını ifade etmektedir 75

Kavramsal çerçeve (1)Meslek mensuplarının içinde bulunduğu koşullar temel etik ilkelerine uymakla ilgili birtakım tehditlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tür davranış, durum veya ilişki tehdit olarak adlandırılır. Tehdit oluşturacak bütün durumları tanımlamak ve tehdidi hafifletecek uygun davranışı belirleyebilmek mümkün değildir. Ayrıca, iş ilişkilerinin yapısının sürekli olarak değişmesi sonucu yeni tehditler ortaya çıkabilir. Bu nedenle meslek mensubunun temel etik ilkelere uymaya yönelik tehditleri belirlemesi ve değerlendirmesini gerektiren bir kavramsal çerçevenin hazırlanması kamu yararına olacaktır. Bu düzenleme, etik ilkelere uymaya yönelik tehditlerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve yanıtlanmasında meslek mensubuna yardımcı olacak bir çerçeve sunmaktadır. Saptanan tehditlerin önemsiz olmadığı durumlarda, meslek mensubu bunları ortadan kaldıracak veya kabul edilebilir bir düzeye indirecek önlemleri uygulamalıdır. (2) Herhangi bir tehdit söz konusu olduğunda meslek mensubu, bu tehdidi ortadan kaldıracak koşul veya ilişkileri biliyor veya bilmesi bekleniyorsa, tehdidi ortadan kaldırma yükümlülüğü vardır. (3) Meslek mensubu bir tehdidin önemini değerlendirirken hem niteliksel hem de niceliksel faktörleri dikkate almalıdır. Bağımsız çalışan meslek mensubu uygun önlemleri alamıyorsa, belirli bir hizmetin ifasını azaltmalı veya sona erdirmeli, bağımlı çalışan meslek mensubu işveren işletmedeki görevinden istifa etmelidir. (4) Meslek mensubu bu etik ilkelerden birisini istemeyerek ihlal edebilir. Bu tür bir ihlal tespit edildiğinde kısa sürede düzeltilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır. (5) Etik ilkelerin ikinci ve üçüncü bölümlerinde kavramsal çerçevenin uygulama biçimini açıklayıcı örnekler yer almaktadır. Bu örnekler temel etik ilkelerine uyma konusunda tehdit yaratabilecek tüm şartların tam listesi değildir. Kavramsal çerçeveyi her bir meslek mensubunun karşılanözel durumlara uygulanması gerekir. 76

Etik Komitesinin Oluşumu Etik Komitesi, meslek mensupları arasından Türkiye Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları Birliği Yönetim Kurulu tarafından atanacak biri Başkan, biri Başkan Yardımcısı olmak üzere en az yedi en fazla 11 üyeden oluşur. Üyelerin görev süresi iki yıldır. Herhangi bir nedenle üyeliğin boşalması halinde aynı usulle yeni üye ataması yapılır. Yeni atanan üye kalan süreyi tamamlamak üzere göreve başlar. 77

Etik Komitesinin toplantısı Etik Komitesi düzenli olarak yılda altı kez toplanır. Komite başkanı veya Türkiye Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları Birliği Yönetim Kurulu gerekli gördüğü takdirde Etik Komitesini toplantıyla çağırabilir. Etik Komitesinin görevleri Etik Komitesinin görevi; bu Yönetmelikle ilgili değişiklik önerileri ile yorum, sirküler ve benzeri konularda çalışmalar yaparak Yönetim Kuruluna sunmaktır. 78

Etik Yönetmeliği 3 kısımdan oluşmaktadır 1.KısımdaTüm Meslek Mensuplarının Uyacakları Temel Etik İlkeleri 2.KısımdaBağımsız Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler 3.KısımdaBağımlı Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler ele alınmıştır. 79

BİRİNCİ KISIM Tüm Meslek Mensuplarının Uyacakları Temel Etik İlkeleri, Temel etik ilkeleri, Kavramsal çerçeve, Tehditler, Tehditlere karşı önlemler, Etik Çatışmanın Çözümlenmesi BİRİNCİ BÖLÜM İKİNCİ BÖLÜM ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BEŞİNCİ BÖLÜM ALTINCI BÖLÜM İlkelerin Genel Uygulanış Biçimi Dürüstlük Tarafsızlık Meslekî Yeterlilik ve Özen Gizlilik Meslekî Davranış 80

İKİNCİ KISIM BİRİNCİ BÖLÜM İKİNCİ BÖLÜM ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BEŞİNCİ BÖLÜM ALTINCI BÖLÜM YEDİNCİ BÖLÜM SEKİZİNCİ BÖLÜM DOKUZUNCU BÖLÜM ONUNCU BÖLÜM Bağımsız Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler Giriş Meslekî Atamalar Müşteri kabulü Sözleşme kabulü Meslekî atamalardaki değişiklikler Çıkar Çatışmaları İkincil Görüşler Ücretler ve Diğer Gelirler Meslekî Hizmetlerin Pazarlanması Hediyeler ve Ağırlama Müşteri Varlıklarının Muhafazası Tüm Hizmetlerde Tarafsızlık Güvence Sağlama Amaçlı Sözleşmeler, Bağımsızlık ve Sözleşme Dönemi 81

ÜÇÜNCÜ KISIM Bağımlı Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler BİRİNCİ BÖLÜM İKİNCİ BÖLÜM ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Giriş, Tehdit ve Önlemler Potansiyel Çıkarlar Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Yeterli Uzmanlık Bilgisi ile Hareket Etme BEŞİNCİ BÖLÜM ALTINCI BÖLÜM Finansal Çıkarlar Teşvikler 82

Meslek ahlakı kurallarının kurumsallaştırılmasını amaçlayan meslek örgütü şu 10 temel niteliği göz önünde bulundurmalıdır: Mesleki faaliyet için örgüte başvuran kişilerin niteliklerinin incelenmesi Ahlak olgusuna paralel olarak önemli olduğunu ve uygun davranış beklendiğini gösteren duyuruların hazırlanması Ahlak olgusuna paralel olarak hedefleri belirleyen, meslek ahlakına uygun olmayan davranışları tanımlayan resim düzenlemeleri kapsayan meslek örgütü politikalarının oluşturulması Meslek örgütünün genel değerlerinin, amaçlarının ve nasıl ahlaki kararlar verilmesi gerektiğini tanımlayan yazılı meslek ahlaki kurallarının geliştirilmesi, Kararların alınabilmesi için örgüt bünyesinde meslek ahlakı komitesi kurulması, bu komiteise,çelişkili durumlarda karar alma ve ilgili konularda son söz sahibi olmalı, 83

Sonuç ve Önerlere (devam), Kararları yazılı olarak duyurma ve daha önceki kuralları hatırlatmalı, En az altı ayda bir rapor hazırlamalı ve bunları meslek örgütü üst yönetimine sunmalı Meslek ahlakı politikalarında gerekli olduğu düşünülen değişikliklerden meslek örgütü üst yönetimini haberdar etmeli, Meslek mensuplarının düşüncelerini açıkça ifade edecekleri örgüt içi mekanizmalar geliştirmeyi amaçlamalıdır Meslek ahlakına uygun meslek örgütü kültürü oluşturulurken ve bu olguya uygun davranışlar ödüllendirilmeli, 84

Sonuç ve Önerlere (devam), Meslek ahlakına uygun olmayan davranışlar ise cezalandırılırken meslek mensupları arasında eşit davranılmalıdır. Meslek mensuplarının rekabet nedeniyle ahlaka uygun olmayan davranışlarda bulunabilecekleri göz önüne alınarak engelleyici önlemler alınmalıdır. Örgüt içinde her düzeydeki meslek mensubu için sistematik eğitim programları geliştirilmelidir. Bu programlar çerçevesinde meslek mensuplarına neyin doğru-neyin yanlış olduğu değil, bir davranışın diğer meslek mensupları ve ilgili taraflar üzerindeki yaratacağı etkiler de öğretilmelidir. Meslek mensupları tek başlarına verdikleri kararlarda ahlak olgusunu çok fazla olarak göz önünde bulundurmazlarken, grup halinde karar verirken ahlak olgusuna çok daha fazla dikkat etmektedirler. 85

Ahlak konusunda inandığım ilke şudur; bir şeyi yaptıktan sonra kendini iyi hissediyorsan o ahlakidir; eğer kendini kötü hissediyorsan o gayri ahlakidir. Ernest Hemingway 86