Her meslek o mesleğin değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve diğer insanlar açısından tanınmasını sağlayan kuruluşlara sahiptir.

Transkript

1 MESLEKİ ETİK DERSİ

2 İÇİNDEKİLER 1. MESLEKİ DEĞERLER KAVRAMI 2. ETİK KAVRAMI 3. ETİK VE MESLEKİ DEĞER ARASINDAKİ İLİŞKİ 4. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİĞE DUYULAN GEREKSİNİM 5. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE KURALLAR 6. ULUSLARARASI BOYUTTAKİ YASAL DÜZENLEMELER 7. TÜRKİYE DE MUHASEBE MESLEĞİNDEKİ ETİK İLKELERE VE KURALLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER 2

3 MESLEK KAVRAMI belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş olarak tanımlanmaktadır. 3

4 Her meslek o mesleğin değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve diğer insanlar açısından tanınmasını sağlayan kuruluşlara sahiptir. Yeryüzünde binlerce meslek bulunmaktadır. Türkiye'de resmi olarak tanımı yapılmış 600 civarında meslek vardır. Bunlardan biride muhasebeciliktir. 4

5 Her meslek için ; tanım, görev alanları, genel olarak kullandığı araç ve gereçler, mesleğin gerektirdiği özellikler, çalışma ortamı ve koşulları, çalışma alanı ve iş bulma olanakları, meslek eğitiminin verildiği yerler, meslek eğitimine giriş koşulları, eğitimin süresi ve içeriği, meslekte ilerleyebilme ve yeni meslekleri seçebilme olanakları, destekleyici meslek kuruluşları farklı özellikler gösterir. 5

6 Bir uğraşın, bir faaliyetin, bir meslek olarak kabul görmesi; (Örneğin, SMMM olma bilmek için SMMM belgesi almak, Doktorluk yapabilmek için tıp diploması almak gibi ) diploma, lisans, ruhsat, sertifika gibi bir belge ile uygulama standartlarının, mesleki değerlerinin ve etik kurallarının bulunmasını gerektirmektedir. 6

7 Belgelenme ve kuralların belirlenmesi ; Eğitim, Gelişim, Uyum disiplinin sağlanması, gibi bu üç temel şartın bütünleştirilmesi ile sağlanabilir. Bir işi meslek yapan üç önemli vazgeçilmez unsur vardır ki bunlar; Belge, Uygulama standartları ve etik kuralları ile Mesleki örgütünün bulunması bir işe mesleki değer kazandırmaktadır. 7

8 MESLEKİ DEĞER KAVRAMI Meslekî görevler yapılırken sağlanan doyum ilgiden kaynaklanır. Gerek ilgiyi yaratırken, gerekse görevleri yerine getirdikten sonra sağlanan doyum şeklinde tanımlanmaktadır. 8

9 Meslek mensupları için mesleki değerler, tutumlar, ve davranış Muhasebe mesleğinin temelini oluşturan etik ilkeleri ve yasal sorumlulukları bilmek, benimsemek ve uygulamak, Muhasebe ile ilgili gerekli yasal düzenlemeler bağlı kalmak, Her meslek mensubunun mesleki değerleri ve etik ilkeleri müşterileri, diğer meslek mensupları ve toplum yararına korumak ve güçlendirmek zorunluluğunda olduğunu kavramalı, İyi bir mesleki uygulamanın müşteri, diğer meslek mensupları ve meslek örgütü ile arasındaki karşılıklı anlayış ve ilişkiye bağlı olduğunu kavramak, Müşterilerin kültür, inanç ve özerkliğine saygı duymak, 9

10 Müşterinin gizliliğine ve kişisel haklarına saygı göstermek Diğer Meslek mensuplarına ve yanında çalışanlarına (stajyerler gibi) saygılı olmak, çalışanlar arasında işbirliğini teşvik etmek Muhasebe mesleği etiği ilkelerine uymada/gözetmede ve mesleki sorumluğu taşımada kararlı olabilmek; bu ilkelerin ve değerlerin yaşatılması için sorumluluk taşımak Meslek Birliği (TURMOB) ve meslekle ilgi diğer kuruluşlarla (Maliye Bakanlığı, SPK gibi) işbirliğine açık olmak, Kişisel ve mesleki sınırlılıklarının farkında olmak, gerektiğinde yardım isteyebilmek, 10

11 Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek, Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek, Zamanını etkin biçimde kullanabilmek, belirsizliklerle başa çıkabilmek ve değişimlere uyum gösterebilmek, Kişisel değer yargılarını (dünya görüşü, manevi ve sosyo-kültürel değerleri) kontrol ederek, tüm bireysel ve toplumsal değer yargılarına eşit uzaklıkta durarak mesleğini yürütebilmek, Müşteriler ile ilgili olarak etik yükümlülüklerini bilmek 11

12 ETİK KAVRAMI Etik kavramı yerine iş etiği, meslek etiği gibi kavramlarda kullanılmaktadır. Yunanca karakter ve alışkanlık anlamına gelen ethos kelimesinden türetilen etik kavramı, etik kavramını da içine almaktadır. Genel anlamda etik; Etik, bireyin diğer bireyler, kurumlar ve devlet ile olan ilişkilerinde toplumun deneyimlerinden, gelenek ve göreneklerinden kaynaklanan, akıl ürünü olan toplumsal uyuşum, birliktelik ve dayanışmayı arttırıcı, dolayısıyla toplumun ekonomik, sosyal ve politik yapılarına istikrar sağlayıcı prensiplerin, standartların ve değerlerin bütünüdür. 12

13 Etik, çeşitli soru ve sorunları sorar ve bunları inceler; birisinin belirli (spesifik) bir durumda nasıl davranması ("uygulamalı etik"), birisinin etik bir durum veya görüşü nasıl kanıtlayacağı ("normatif etik"), birisinin etik veya etkin kökten yapısını nasıl anlayacağı ("meta-etik") 13

14 Meslek Etiği Tanımı; Mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. 14

15 Meslek Etiğine Uygun davranışları Etkileyen Faktörler SOSYAL ÇEVRE KİŞİSEL AHLAK İş Ahlakına Uygun ya da Uygun Olmayan Davranış İŞLETME ÖZELLİKLERİ 15

16 Muhasebe etiği literatürüne yön veren iki temel yaklaşım olarak, deontolojik ve faydacı yaklaşım görülmektedir; Deontolojik yaklaşıma göre, davranışların etiğe uygun olup olmadığını, yönlendirici nitelikteki kurallar belirler. Eylemin etiksel değeri, eylemi gerçekleştiren kişinin niyetine bağlı olup, etiğin temelini oluşturan bir görev olarak tanımlanır. Faydacı yaklaşımda ise davranışları yarattığı sonuçlar açısından değerlendirirken, ilgili taraşarın hepsinin en büyük kazancına sebep olan davranış doğru ve etiksel açıdan zorunlu davranış olarak tanımlanmaktadır. 16

17 ETİKSEL SORUNLARI : AHLAKİ İKİLEM AHLAKİ SAPMA olarak iki genel kategoride toplanmaktadır. 17

18 Etiksel ikilem bir konunun birbiriyle çatışan ancak iki tarafın da tartışabilir doğru yanları olması durumunda ortaya çıkar. Etiksel sapma ise, bir kişi ahlaki olmayan bir karar aldığı zaman ortaya çıkar. Etiksel sapmayı ortaya çıkaran iki önemli neden a.kişilerin bencil davranmayı seçmesi toplumun b.ahlaki değerlerinden farklı kişisel ahlaki standartlara sahip olması İşletmeler etik ile ilgili olarak en çok ahlaki ikilemlerle karşı karşıya gelmektedirler. 18

19 Etik iklemleri ve sapmaları haklı gösterebilecek boş savunmalar şöyle belirlenmektedir : Herkes bu davranışı yapıyorsa o halde kabul edilebilinir bir davranıştır. Eğer bu davranış yasal ise etik olduğu da kabul edilebilir. Herhangi bir şekilde meydana gelme ve sonuçlanma olasılığı varsa (Ortaya çıkarılma ve cezalandırılma ihtimalinin mevcudiyeti) 19

20 Etik ikilemlerin çözümünde izlenecek olan süreç şu altı aşamadan oluşmaktadır. Bunlar; 1. İlgili olayın tespit edilmesi, 2. Olaylarda etik konularının tanımlanması, 3. İkilemin sonucundan kimin etkilendiğinin ve her kişinin ya da grubun nasıl etkilendiğinin belirlenmesi, 4. İkilemi çözmesi gereken kişinin uygun çözüm seçeneklerini tanımlaması, 5. Her seçeneğin geçerli sonucunun tanımlanması, 6. Uygun davranışa karar verilmesi. 20

21 ETİK VE MESLEKİ DEĞERLER ARASINDAKİ İLİŞKİSİ Mesleki değerleri, etik ve tutumların içeriğinde meslek mensubuna aşağıdaki konular verilerek yönlendirilmelidirler; etik sisteminin doğası, yerel ve evrensel etik anlayışları temelinde etiksel bakışların farklılıkları doğruluk, objektişik, mesleki yetkinliğe uyum, gizlilik, özenlilik (gerekli özen) gibi temel etik prensiplerine uyma, mesleki davranış ve teknik standartlara uyma, bağımsızlık, şüphecilik, sorumluluk ve kamu beklentileri kavramları, etik, meslek ve sosyal sorumluluk, yasalar, düzenlemeler ve kamusal çıkarlar arasındaki ilişkileri kapsayan etik ve yasalar, etik dışı davranışların, bireysel, mesleki ve geniş kapsamda toplumsal sonuçları, işletme ve yönetim bağlamında etik, itirazlar (ihbar), çıkar çatışmaları, etiksel ikilemler ve çözüm yolları 21

22 MUHASEBE MESLEĞİNDE NEDEN ETİK OLMALI? Etik, yasal gerekleri aşan ölçüde kendini kontrol demek olan ideal bir insan özelliği olduğu için, Muhasebe meslek mensupları açısından ise, moral ilkeler siteminin çalıştırılması ve müşteriler, toplum ve diğer muhasebe meslek mensupları ile olan ilişkilerde uyulması gereken kuralların yerine getirilmesi için, Muhasebe mesleğinin öneminin toplumun refahı mesleklerin taşıdığı önemden daha çok olduğu için, açısından diğer Doğruyu söylemek, mesleki çalışmalarında dürüst olmak ve tutarlı-doğru kararlar almak yönündeki sorumluluklarını belirlemek için, Değer yargılarında çelişkiye düşme, kurallarda ve kararlarda anlaşamama ve mesleki problemleri çözmek için, Mesleki etik kuralları geçerliliği ayrıca toplumun mesleğe faaliyetlerine karşı güveninin ve saygınlığının artması için, ve onun Mesleği toplumun gözünde küçük düşmeye karşı korumak ve yüceltmek için, etiği ihtiyaç vardır. 22

23 MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE KURALLAR Meslekler arası farklılıkların olmasına rağmen meslek ahlâkı ile ilgili olarak belirlenen kurallar şu üç ortak özelliği bünyelerinde taşırlar. Meslek mensubunun yasaların ön gördüğü düzeyin üzerinde bir davranışta bulunmaları ve bu seviyeyi her zaman korumaları gerekir. Belirlenecek etik kuralları dürüst davranmayı ve kamuoyunda olumlu bir izlenim bırakmaya yönelik olarak belirlenmelidir. Meslek grupları belirlenen etik standartlara ters düşecek olan tüm davranışları yasaklamalıdırlar ve bunlara cezai yaptırımlar uygulamalıdırlar. 23

24 Meslek mensuplarının davranışlarını biçimlendiren üç ana faktör vardır. Bunlar; Yasal düzenlemeler, Özgür seçim hakları ve Etik olgusudur. 24

25 Muhasebe mesleği için düzenlenen meslek etik kurallarının üç özelliği vardır. Bu kurallar meslek mensubunun topluma olan sorumluluklarını vurgulamaktadır ki bunlar; Bağımsız, dürüst ve tarafsız olmalıdır. Mesleğin gerektirdiği teknik bilgi; deneyim ve yeterliliğe sahip bulunmalıdır. Müşterilerine hizmet sunarken mesleki özen ve titizliği göstermeli ve sorumluluklarının bilincinde olmalıdır. 25

26 Meslek ahlakı ilkeleri uyulma zorunluluğu bulunmayan altı tane temel ilkeden oluşmaktadır. Bu altı temel ilke şöyle sıralanmaktadır: Sorumluluk: Meslek mensuplarının müşterilerine, işverenlerine ve kamuya olan sorumluluklarıdır ki bu dış denetçi için bağımsız denetçi- müşteri ilişkisi, işverenler için iç denetçi- işletme ilişkisi olarak örneklendirilir. Kamu Yararı: Meslek mensupları kamu yararına uygun davranmayı ilke edinmeli, kamunun güvenine önem vermeli ve mesleğine yakışır bir uzman gibi davranmalıdır. Dürüstlük: Toplumun güvenini sağlamak ve korumak açısından meslek mensupları mesleki yetki ve sorumluluklarını dürüstlük bilincini özümsemiş kişiler olarak yerine getirmelidirler. Tarafsızlık ve Bağımsızlık: Meslek mensupları mesleklerini icra ederken her türlü çıkar çatışmasından uzak kalarak tarafsızlığını korumalıdır. Denetim ve tasdik işi sırasında gerçekte ve görünürde bağımsızlıklarını koruma yönünde davranmalıdır. Mesleki Özen Gösterme: Meslek mensupları gerekli teknik ve ahlaki standartlara uyarak mesleklerini icra etmelidirler. İhtiyaç duymaları halinde konusunda uzman kişilerden yardım talep etmelidirler. Hizmetin Kapsamı ve Niteliği: Meslek mensupları yaptıkları denetim ve tasdik işlemlerinin dışında üstlenecekleri diğer hizmetlerde de nitelik ve kapsam belirlemede meslek ahlakına uygun davranmalıdırlar. 26