TÜRK SANAYİİNİN BÖLGESEL ÜRETİM STRATEJİLERİ VE DEVLETİN ROLÜ

TÜRK SANAYİİNİN BÖLGESEL ÜRETİM STRATEJİLERİ VE DEVLETİN ROLÜ 19 ARALIK 2012 İSTANBUL

SUNUM PLANI Ekonomik Görünüm Hedef ve Stratejiler Ekonomi Bakanlığı Politikaları Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Uluslararası Anlaşmalar Serbest Bölgeler Yatırım Teşvik Sistemi 2

Ekonomik Görünüm 3

Temel Ekonomik Göstergeler (2011) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 774.188 Milyon $ Büyüme 8,5% Kişi Başına Düşen GSYH $10.469 En Büyük Ekonomiler Sıralaması 16 İhracat (FOB) 135 Milyar $ İthalat (CIF) 241 Milyar $ Kamu Borcu / GSYH %39,2 Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (Net) 16 Milyar $ İşsizlik Oranı %9,80 Nüfus 75 Milyon 4

4-SAATLİK UÇUŞ MESAFESİ 5

Hedef ve Stratejiler 6

2023 HEDEFLERİ Cumhuriyetimizin 100. Yılında; En Büyük 10 Ekonomiden biri olmak 500 Milyar Dolar Mal İhracatı 25.000 Dolar kişi başına milli gelir 2023 te orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya nın üretim üssü olması 7

SANAYİ STRATEJİ BELGESİ 2023 te orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya nın üretim üssü olması hedefi doğrultusunda Sanayi Strateji Belgesi hazırlanmıştır. 3 Temel Stratejik Hedef Belirlenmiştir: 1- Becerilerini sürekli geliştirebilen (güçlü) şirketlerin ekonomideki ağırlığının arttırılması 2- Orta ve yüksek teknolojili sektörlerin üretim ve ihracat içindeki ağırlığının arttırılması 3- Düşük teknolojili sektörlerde katma değeri yüksek ürünlere geçilmesi 8

Ekonomi Bakanlığı Politikaları 9

I. Yatırım Ortamının İyileştirilmesi 10

YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ REFORM PROGRAMI Kamu özel sektör işbirliği çerçevesinde; Yatırım ortamını iyileştirecek ve uluslararası rekabet gücünü artıracak gerekli düzenlemeleri tespit ederek politika önerileri geliştirmek, İşletme dönemi de dâhil olmak üzere yatırımın her safhasında, ulusal ve uluslararası yatırımcıların karşılaştığı yapısal, yasal, idari ve bürokratik sorunları belirleyerek; bunlara çözüm üretmek, Özel sektör faaliyetlerini güçlendirerek, iş ve istihdam imkânlarının yaratılmasını ve ihracat odaklı üretimin artırılmasını desteklemek YOİKK in temel amaçları arasında yer almaktadır. 11 11

BAKANLAR KURULU Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Yönlendirme Komitesi Yatırım Danışma Konseyi (YDK) Ölçme ve Değerlendirme Çalışma Grupları İzleme- Takip (Sekretarya) Şirket Kuruluşu ve Kurumsal Yönetim TEKNİK KOMİTELER GİTES ve Sektörel Lisanslar Yatırım Yeri, Çevre ve İmar izinleri Dış Ticaret ve Gümrükler Altyapı Finansmana Erişim Vergi ve Teşvikler Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları ve ARGE İstihdam Yatırım Ortamı Mevzuatı ve Hukuksal Süreçler 12

İRTİBAT BÜROLARI Yabancı şirketlerin Türkiye ye yönelik iş ve yatırım hedeflerini gerçekleştirmek üzere; pazar araştırması yapılması, yabancı şirketin ürün ve hizmetlerinin tanıtımı, temsil ve ağırlama, teknik destek, kalite kontrol ve denetim gibi hizmetleri yerine getirmek üzere yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşlar tarafından Türkiye de ticari faaliyette bulunmama şartıyla açılan, tüzel kişiliği olmayan birimlerdir. Çok uluslu şirketlerin, birden fazla ülkedeki faaliyetlerine yönelik olarak kurduğu irtibat büroları ise Bölgesel Yönetim Merkezi olarak adlandırılmaktadır. Bakanlığımızca yapılan son düzenleme ile irtibat büroları için sağlanan 5 yıllık izin süresi, Bölgesel Yönetim Merkezi için 10 yıla çıkartılmıştır. 13

Çok Uluslu Şirketlerin Ülkemizdeki Bölgesel Merkezlerinden Yönettikleri Ülke Sayıları 14

II. Uluslararası Anlaşmalar 15

ULUSLARARASI ANLAŞMALAR 85 Ülke ile Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Anlaşması 19 ülke ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) 76 Ülke ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme (ÇVÖ) Anlaşması Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği 16

YKTK Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları ile; Uluslararası doğrudan yatırımların doğrudan ve dolaylı kamulaştırmalara karşı uluslararası hukuk çerçevesinde korunması sağlanmakta, Ev sahibi ülkenin yabancı yatırımcılara ve bunların yatırımlarına milli muamele ve en çok kayırılan ulus muamelesi ne tabi olarak adil ve eşit bir muamelede bulunması güvence altına alınmakta, Yabancı yatırımcıların elde ettiği kârların ve diğer gelirlerin gecikme olmaksızın transfer edilmesini güvence altına alınmakta, Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet arasında çıkan uyuşmazlıklarda uluslararası tahkim seçeneği çözüm yolu olarak sunulmaktadır. 17

YKTK Anlaşmaları Ağı 18

STA Serbest Ticaret Anlaşmaları; İhracatçılarımızın başta çevre ve komşu ülkeler olmak üzere, hedef pazarlara giriş imkanlarının artırılması; İhracatçılarımızın üçüncü ülke pazarlarında, başta AB ülkelerinin müteşebbisleri olmak üzere, rakipleri ile eşit şartlara sahip olması; İhracatımızın, tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması suretiyle, ürün bazında çeşitlendirilmesini ve miktar bazında artırılması; Dışa açık rekabetçi bir altyapının tesisi ile ülke ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün artması; Türkiye nin tercihli ticaret imkânlarından yararlanmak isteyen doğrudan yabancı sermayeli yatırımların artması Hususlarında imkanlar sunmaktadır. 19

STA Yürürlükteki Anlaşmalar 1. EFTA 2. İsrail 3. Makedonya 4. Hırvatistan 5. Bosna Hersek 6. Filistin 7. Tunus 8. Fas 9. Suriye 10. Mısır 11. Arnavutluk 12. Gürcistan 13. Karadağ 14. Sırbistan 15. Şili 16. Ürdün 17. Lübnan 18. Morityus 19. Güney Kore 1. Malezya 2. Kolombiya 3. Ekvator 4. Kamerun 5. Moldova 6. Kongo Demokratik Cumhuriyeti 7. Ukrayna 8. Libya 9. KİK 10. Seyşeller 11. MERCOSUR 12. Faroe Adaları Müzakeresi Devam Edenler Müzakere Girişimi Yapılan Ülkeler 1. Kanada 6. Vietnam 2. Hindistan 7. Güney Afrika 3. ASEAN Ülkeleri 8. Orta Amerika 4. Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri 9. Cezayir 5. Meksika 10. Peru 20

III. Serbest Bölgeler 21

SERBEST BÖLGELER Serbest Bölgeler, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Halen 19 adet serbest bölge bulunmaktadır. 22

SERBEST BÖLGELER Serbest Bölgeler; İhracata yönelik üretim ve yatırımı teşvik etmek Doğrudan yabancı yatırım girişini ve teknoloji transferini hızlandırmak İşletmeleri ihracata yönlendirmek Uluslararası ticareti geliştirmek gibi amaçlarla kurulmaktadır. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren işletmelere; Gümrük Vergisi ve KDV Muafiyeti, Kurumlar Vergisi İstisnası, Stopaj Desteği, Damga Vergisi Muafiyeti, Kazanç ve gelirlerin serbest transferi gibi avantajlar sağlanmaktadır. 23

IV. Yatırım Teşvik Sistemi 24

YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN HEDEFLERİ Cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, Teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi, En az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması, Bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, Destek unsurlarının etkinliğinin artırılması, Kümelenme faaliyetlerinin desteklenmesi. 25

YENİ TEŞVİK SİSTEMİNDE DESTEK UNSURLARI KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Faiz Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Sigorta Primi Desteği (6. Bölgedeki Yatırımlar İçin) Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6. Bölgedeki Yatırımlar İçin) KDV İadesi (Stratejik Yatırımlar İçin) 26

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI - KDV İstisnası - KDV İstisnası - KDV İstisnası - KDV İstisnası - Gümrük Vergisi Muafiyeti - Gümrük Vergisi Muafiyeti - Gümrük Vergisi Muafiyeti - Gümrük Vergisi Muafiyeti - Vergi İndirimi - Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği - Vergi İndirimi - Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği - Vergi İndirimi - Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği - Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6.BÖLGEDE) - Yatırım Yeri Tahsisi - Yatırım Yeri Tahsisi - Yatırım Yeri Tahsisi - Faiz Desteği - Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6.BÖLGEDE) - Sigorta Primi Desteği (6.BÖLGEDE) - Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6.BÖLGEDE) - Sigorta Primi Desteği (6.BÖLGEDE) - Faiz Desteği - KDV İadesi - Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6.BÖLGEDE) - Sigorta Primi Desteği (6.BÖLGEDE) 27

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI 28

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI 29

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI İller arasındaki gelişmişlik farkını azaltmayı ve illerin üretim ve ihracat potansiyellerini artırmayı hedefler. İllerin gelişmişlik seviyelerine göre yardım yoğunlukları farklılaştırılmıştır. Desteklenecek sektörler, illerin potansiyelleri ve ekonomik ölçek büyüklükleri dikkate alınarak tespit edilmiştir. İller, SEGE 2011 çalışması esas alınarak 6 Bölgeye ayrılmıştır 30

SEGE 2011 6 BÖLGE 31

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARINDA SAĞLANAN DESTEK UNSURLARI Destek Unsurları BÖLGELER I II III IV V VI KDV İstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) OSB Dışı 15 20 25 30 40 50 OSB İçi 20 25 30 40 50 55 Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği OSB Dışı 2 yıl 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl OSB İçi 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 12 yıl Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR Faiz Desteği İç Kredi Döviz / Dövize Endeksli Kredi YOK YOK 3 Puan 4 Puan 5 Puan 7 Puan 1 Puan 1 Puan 2 Puan 2 Puan Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl 32

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI 33

BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ Teknoloji ve Ar- Ge kapasitesini artıracak, uluslararası alanda rekabet üstünlüğü sağlayacak yatırımların desteklenmesini hedefler. DESTEK UNSURLARI KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Sigorta Primi Desteği (6. Bölgede) Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6. Bölgede) 34

Sıra No EKONOMİ BAKANLIĞI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLAR Yatırım Konuları Asgari Sabit Yatırım Tutarları (Milyon TL) 1 Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 1000 2 Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı 200 3 Liman ve Liman Hizmetleri Yatırımları 200 4 Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı Yatırımları 4-a Motorlu Kara Taşıtları Ana Sanayi Yatırımları 200 4-b Motorlu Kara Taşıtları Yan Sanayi Yatırımları 50 Demiryolu ve Tramvay Lokomotifleri ve/veya Vagon İmalatı 5 Yatırımları 6 Transit Boru Hattıyla Taşımacılık Hizmetleri Yatırımları 7 Elektronik Sanayi Yatırımları 8 Tıbbi Alet, Hassas ve Optik Aletler İmalatı Yatırımları 9 İlaç Üretimi Yatırımları 50 10 Hava ve Uzay Taşıtları ve/veya Parçaları İmalatı Yatırımları 11 Makine (Elektrikli Makine ve Cihazlar Dahil) İmalatı Yatırımları Metal Üretimine Yönelik Yatırımlar: Maden Kanununda belirtilen IV/c grubu metalik madenlerin cevher 12 ve/veya konsantresinden nihai metal üretimine yönelik yatırımlar (bu tesislere entegre madencilik yatırımları dahil) 35

BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLAR İÇİN SAĞLANAN DESTEK UNSURLARI Destek Unsurları BÖLGELER I II III IV V VI KDV İstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) OSB Dışı 25 30 35 40 50 60 OSB İçi 30 35 40 50 60 65 Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği OSB Dışı 2 yıl 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl OSB İçi 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 12 yıl Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl 36

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI 37

STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ Cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak katma değeri yüksek yatırımların desteklenmesini hedefler. STRATEJİK YATIRIM DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Asgari sabit yatırımın 50 milyon Türk Lirasının üzerinde olması, Yurtiçi toplam üretim kapasitesinin ithalattan az olması, Katma değerin asgari %40 olması, Son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalat tutarının 50 milyon ABD dolarının üzerinde olması. 38

STRATEJİK YATIRIMLAR İÇİN SAĞLANAN DESTEK UNSURLARI BÖLGELER Destek Unsurları I II III IV V VI KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Yatırıma Katkı Vergi İndirimi Oranı (%) Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği VAR VAR 50 7 yıl (6. Bölgede 10 Yıl) Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği İç Kredi Döviz / Dövize Endeksli Kredi VAR 5 Puan 2 Puan Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği Gelir Vergisi Stopajı Desteği KDV İadesi 10 yıl (Sadece 6. Bölgede Gerçekleştirilecek Yatırımlar İçin) 10 yıl (Sadece 6. Bölgede Gerçekleştirilecek Yatırımlar İçin) VAR (Sadece 500 Milyon TL ve üzeri yatırımlar için) 39

BÖLGESEL TEŞVİK UYGULAMALARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLARIN TEŞVİKİ STRATEJİK YATIRIMLARIN TEŞVİKİ GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI 40

GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI Bölge ayrımı yapılmaksızın; Teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile diğer teşvik uygulamaları kapsamında yer almayan ve Belirlenen asgari sabit yatırım tutarı şartını sağlayan yatırımlardır. DESTEKLER: KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6. Bölge) 41

ÖNCELİKLİ YATIRIMLAR 5. Bölge desteklerinden yararlanan yatırım konuları. Madencilik Yatırımları Demiryolu ve denizyolu ile yük veya yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar, Test merkezleri, rüzgar tüneli ve benzeri nitelikteki yatırımlar, 42

ÖNCELİKLİ YATIRIMLAR Asgari 50.000 m2 kapalı alana sahip uluslararası fuar yatırımları Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm konaklama yatırımları Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek ilk, orta ve lise eğitim yatırımları 43

ÖNCELİKLİ YATIRIMLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen AR-GE projeleri neticesinde elde edilen ürünlerin üretilmesine yönelik yatırımlar, Yatırım tutarı 20 Milyon TL üzerinde olan biyoteknolojik ilaç, onkoloji ilaçları ve kan ürünleri üretimine yönelik yatırımlar Yatırım tutarı 20 Milyon TL üzerinde olan savunma, havacılık ve uzay alanındaki yatırımlar. 44

ÖNCELİKLİ YATIRIMLAR Destek Unsurları BÖLGELER I II III IV V KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) 40 Vergi İndirim (%) 80 Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi 7 yıl VAR Faiz Desteği İç Kredi Döviz / Dövize Endeksli Kredi 5 Puan 2 Puan 45

Yabancı Sermaye Yatırım ortamıyla ilgili görev ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşların katılımıyla YOİKK çalışmalarına devam ediyor 1984-2002 döneminde toplam 14,6 milyar dolar iken, 2003 ten bugüne kadar geçen sürede toplam 119.3 milyar dolara ulaştı 2011 yılında uluslararası doğrudan yatırım girişi 2010 a göre yüzde 77 artarak 16 milyar dolara ulaştı 2012 yılında on aylık dönemde ise Türkiye ye uluslararası doğrudan yatırım girişi 10,6 milyar dolar olarak gerçekleşti 2002-2012 arası toplam sermaye girişinin %73 ü AB ülkeleri kaynaklı Türkiye de 31.154 adet uluslararası sermayeli şirketin % 51 i (15.921 adet) AB ülkeleri orijinli Uluslararası yatırımlar 2012 yılının ilk yarısında, 2011 yılının aynı dönemine göre dünya genelinde %14, OECD ülkelerinde %7, G-20 ülkelerinde %16 ve AB ülkelerinde %5 oranında düştü. Türkiye de ise 2012 yılının ilk altı aylık döneminde uluslararası doğrudan yatırımlar 2011 yılının aynı dönemine göre %19 oranında arttı. 14 Kasım 2012 Ekonomi Bakanlığı 46

Milyar $ EKONOMİ BAKANLIĞI Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri 25 20 20,2 22 19,5 16,06 15 10 10 8,4 9,1 10,6 5 0 3,4 1,1 1,7 2,8 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ocak - Ekim 47

Adet EKONOMİ BAKANLIĞI Uluslararası Sermayeli Şirket Sayısı 35.000 30.000 25.948 29.283 31.154 25.000 22.604 20.000 16.497 19.668 15.000 10.000 10.273 13.193 5.000-2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ocak - Ekim 48

BİLGİ İÇİN TEŞVİK BİLGİ MERKEZİ TEL : (0312) 444 43 63 E-POSTA : tesvik@ekonomi.gov.tr WEB : www.ekonomi.gov.tr 49

TÜRK SANAYİİNİN BÖLGESEL ÜRETİM STRATEJİLERİ VE DEVLETİN ROLÜ 19 ARALIK 2012 İSTANBUL