EKONOMİK ARAŞTIRMALAR VE PLANLAMA BİRİMİ. T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI Ekonomik Araştırmalar ve Planlama Birimi YENİPAZAR İLÇE RAPORU

EKONOMİK ARAŞTIRMALAR VE PLANLAMA BİRİMİ T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI Ekonomik Araştırmalar ve Planlama Birimi YENİPAZAR İLÇE RAPORU 2012

İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ... 3 1.1. AMAÇ... 3 1.2. KAPSAM... 3 1.3. YÖNTEM... 4 2. MEVCUT DURUM... 5 2.1. GENEL BİLGİLER... 5 2.2. NÜFUS VE DEMOGRAFİ... 7 2.3. EĞİTİM... 8 2.4. SAĞLIK... 14 2.5. TARIM VE HAYVANCILIK... 14 2.6. TURİZM... 19 3. YENİPAZAR İLÇESİ GZFT ANALİZİ... 20 4. GELİŞME STRATEJİLERİ... 25 4.1. EKONOMİK GELİŞME STRATEJİLERİ... 25 4.1.1 Tarım... 25 4.1.2 Sanayi... 25 4.2. SOSYAL GELİŞME STRATEJİLERİ... 25 5. YATIRIM VE PROJE ÖNERİLERİ... 26 6. KAYNAKLAR... 26 1

TABLO LİSTESİ Tablo 1. Yenipazar Nüfusu, 2011... 7 Tablo 2. Yenipazar da İkamet Edenlerin Nüfusa Kayıtlı Olduğu İllere Dağılımı, 2011 TÜİK ADNKS... 7 Tablo 3. Yenipazar Nüfusunun Yaş Dağılımı, 2011 TÜİK... 8 Tablo 4. Okuma Yazma Durumu, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre İlçe Merkezi Nüfusu, 2011... 8 Tablo 5. Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre Belde/Köy Nüfusu, 2011... 9 Tablo 6. Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre İl/İlçe Merkezleri Nüfusu, 2011... 10 Tablo 7. İlçe Geneli Okul Öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim Okulları Öğrenci Sayısı... 12 Tablo 8. Yenipazar İlçesi Arazi Dağılım Tablosu... 15 Tablo 9. Yenipazar Bitkisel Üretim ve Verim Durumu... 16 Tablo 10. Sebze Üretiminde Öne Çıkan Ürünler... 17 Tablo 11. Meyve Üretiminde Öne Çıkan Ürünler... 17 Tablo 12. Yenipazar Arazi Kullanımının Yıllara Göre Değişimi... 17 Tablo 13. Yenipazar İlçesi Merkezindeki Ve Köylerindeki Hayvan Varlığı Tablosu... 18 Tablo 14. Küçükbaş Hayvancılık Verileri... 18 Tablo 15. Büyükbaş Hayvancılık Verileri... 18 Tablo 16. Yenipazar İlçe GZFT Toplantısı Katılımcıları... 22 Tablo 17. Yenipazar İlçesi GZFT Analizi Tablosu... 23 ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1. Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı, 2011... 11 Şekil 2. İlçe Arazilerinin Dağılımı, 2011... 15 2

1. GİRİŞ Bölge düzeyinde gelişmenin sağlanması için, ilçe kademesinden başlayan bir planlama sistemi oluşturulması gerekmektedir. Bu kapsamda, Güney Ege Kalkınma Ajansı tarafından 2012 yılı içinde bölgede ilçe düzeyinde araştırmaların gerçekleştirilmesi ve bu ilçe çalışmalarının tamamlanmasını müteakip il düzeyinde gelişme stratejilerinin oluşturulması planlanmıştır. GZFT analizleri ve öne çıkan sektörlerin belirlenmesi gibi çalışmaların girdi sağlayacağı bu strateji belgelerinde; kısa ve uzun vadede ilçelerin gelişmelerine yön verecek stratejiler ve ilçelerin üstünlüğe sahip oldukları alanlar belirlenecek; mevcut ve gelişmesi olası sektörlerde uzmanlaşmaları hedeflenecektir. Böylece, ilçe gelişme stratejileri, yerel kaynakları ve potansiyelleri harekete geçiren, kırsal kalkınmayı sağlayan ve ulusal plan ve programların gerçekleşmesini besleyen bir fonksiyonu da yerine getirecektir. Ulusal ve Bölgesel gelişme amaç, hedef ve stratejileriyle uyumlu biçimde hazırlanan ilçe ölçekli gelişme stratejileri, hem yerel yönetimlerin kendi çalışmalarına katkı sağlayacak hem de yerelin istekleri, kapasiteleri ve tercihlerinin dikkate alındığı bölgesel planlar hazırlanmasını sağlayacaktır. İlçe gelişme planları, öncelikli olarak yerel kaynakların nasıl kullanılacağına dair planlama araçları olacaktır. Ayrıca, uzlaşı temelinde hazırlanacak olan yerel gelişme planları, yerel kurum ve kuruluşların ortak bir ürünü ve izlemesi gereken bir yol haritası olacaktır. 1.1. AMAÇ İlçenin gelişmesi için yapılması gerekenleri; iktisadî ve sosyal açı ile altyapı ve çevre açısından irdeleyen özet bir çalışma olan bu belgenin amacı, ulusal ve bölgesel gelişme planlarının hedef ve politikaları ile uyumlu, ilçedeki kaynakların rasyonel kullanımını sağlayan, sürekli ve sürdürülebilir bir gelişmenin planlanmasıdır. Plan, ilçenin kendi kaynaklarına dayalı ve çevreye duyarlı gelişmesini, bu gelişmenin çevre yerleşimlere yayılmasını, ilçeler arasındaki ekonomik ve sosyal gelişmişlik farklarının en aza indirilmesini, insan kaynakları ile kurumsal kapasitenin geliştirilmesini ve kaynak kullanımında etkinliğin sağlanmasını esas almaktadır. İlçe için öngörülen hedef ve stratejiler bu bağlamda belirlenmiştir. Çalışmada yer alan mevcut durum analizi, ilçenin güçlü ve zayıf yönlerinin tespiti ve ilçe için fırsat ve tehdit yaratan çevresel ve konjonktürel koşulların analizi; kamu yöneticileri, özel sektör, toplum önderleri ve ilçede yaşayanlar için bir rehber niteliği taşıyacak ilçe ilgili kararların alınmasında yol gösterici olacaktır. 1.2. KAPSAM Yenipazar ilçesi, 14 köy ve 1 merkezden oluşmaktadır. İlçenin toplam nüfusu 13.585 olup 6.976 i merkezde 6.609 i ise köylerde yaşamaktadır Bu çalışma kapsamında; ilçe envanterinin çıkarılmasına, ilçenin güçlü ve zayıf yönleri ile ilçe için fırsat ve tehdit yaratan koşulların 3

belirlenmesine yönelik mevcut durum analiz çalışmaları yapılmıştır. Daha sonra ilçenin kısa, orta ve uzun dönem hedefleri ve ilçeyi bu hedeflere götürecek stratejileri oluşturma çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 1.3. YÖNTEM Çalışma her aşamada birçok yöntem kullanılarak yürütülmüştür. Mevcut durumun belirlenmesi ve analizi aşamasında teknik yazın taraması, kurum ziyaretleri, yüz yüze görüşmeler ve öncülerle toplantılar gibi yöntemler kullanılmıştır. Bilgi kaynaklarının az oluşu, bilgi toplamada yaşanan sıkıntılar, elde edilen bilgi ve verilerin tutarsız ya da istenen niteliklerden uzak oluşu planlama sürecini olumsuz etkilemiş, gereksiz zaman ve enerji kayıplarına yol açmıştır. Ayrıca, aynı konuya ilişkin farklı kamu kurumlarından alınan kimi bilgiler arasında tutarlılığın olmadığı gözlenmiştir. Yerel kamu kurum ve kuruluşlarının yanında TÜİK ve SGK gibi kurumlardan da veri alınmıştır. İlçede, yerel yöneticiler, meslek odalarının ve kooperatiflerin, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, çiftçi, tüccar ve sanayiciler ile toplantılar yapılarak ilçenin sorunları, kapasiteleri ve potansiyelleri ile ilgili bilgi edinilmiştir. 4

2. MEVCUT DURUM 2.1. GENEL BİLGİLER Aydın'ın 41 km. güneydoğusunda yer alan Yenipazar, 1957 yılından bu yana Aydın iline bağlı bir ilçe merkezidir. Yenipazar nüfus ve yüzölçümü göz önüne alındığında Aydın ın diğer ilçelerinden küçüktür. Yenipazar ilçe merkezinin denizden yüksekliği (rakımı) 56 metre olup, kıyıdan uzaklığı ise yaklaşık 100 km dir. Konum olarak ilçe merkezi 37 48' kuzey enlemi ile 28 12' doğu boylamının kesiştiği noktada yer alır. Yenipazar'ın sınırlarına gelince: Kuzey'den Sultanhisar ilçesi, kuzeydoğudan Nazilli, doğudan Bozdoğan, güneyden ve güneybatıdan Çine, batıdan ise Aydın merkez ilçeye bağlı Dalama Beldesinin Alanlı Köyü toprakları ile çevrilidir. İlçe yüzölçümü 208,8 kilometrekaredir. Yenipazar Büyük Menderes Irmağı nın güneyinde yer almaktadır. Büyük Menderes'in kuzeyinde yer alan; E-23 Karayolu ve İzmir - Aydın - Denizli Demiryolunun geçtiği güzergahta bulunan Ortaklar, Germencik, İncirliova. Aydın, Umurlu, Köşk, Sultanhisar, Atça, Nazilli ve Kuyucak gibi yerleşim birimlerine göre Yenipazar ana ulaşım sistemlerinin uzağında kalmaktadır. Bu nedenle Yenipazar'da ekonomik ve beşeri hayat uzun seneler gelişememiştir. Günümüzde de bu durumun neden olduğu durgunluğu kısmen gözlemlemek mümkündür. Yenipazar İlçesinin tarihi çok eskidir. Yenipazar'a ilk gelenler takriben 1455 yıllarında Donduran köyü ve çevresine gelip ve yerleşen Türkmen halktır. İlçenin doğu kısmında bulunan Tolozlar adı ile bilinen resmiyette ORTHASİA harabeleri adı ile geçen tarihi kalıntıların bulunduğu yerde bulaşıcı hastalık çıkmıştır. Bulaşıcı hastalıktan kurtulan kişiler Cihan oğulları adında bir aşiret beyinin başkanlığında Yenipazar a gelip yerleşmişlerdir. Yenipazar ın ahalisini bu kişiler oluşturmuştur, çevredeki köylere yeni kurulan bir pazar olmuştur. İlçenin isminin de "Yeni kurulan pazar" anlamında buradan geldiği söylenmektedir. Yenipazar ilçesinin bir idari birim olarak kuruluşu 1700'lü yılların sonuna rastlamaktadır. Bu zamana kadar az sayıda nüfusu olan küçük bir yerleşme birimiydi. 5

SULTANHİSAR NAZİLLİ DALAMA A HAMZABALİ 1 YENİPAZAR ALHAN DEREKÖY ÇULHAN DONDUR AN KARAÇAKAL DİRECİK BOZDOĞAN Köseler Mestanlar Çamlı Hacıesil er EĞRİDERE Avcıali Belen ÇAVDAR) Davutlar KOYUNLAR Karaağaç ALİOĞULLARI Aşağı PAŞAKÖY KARACAÖREN GÜNEY HACIKÖSELER Yalnızevler Katrancı ÇİNE ELDER ESİ ÇULHA LAR Yenipazar: Yenipazar Aydın İl sınırlarının orta noktasında yer almakta olup; Merkez, Sultanhisar, Bozdoğan ve Çine İlçeleri ile çevrilidir. Kendisine bağlı 14 köy yerleşmesi bulunan Yenipazar 1957 yılında ilçe olan ve Aydın ın nüfus büyüklüğü bakımından en küçük ilçelerinden biridir. 2011 yılı nüfus sayımına göre ilçe nüfusu 6.294 kişisi kentsel, 6.784 kişisi kırsal nüfus olmak üzere toplamda 13.078 kişidir. Bu durumda, kentsel nüfus toplam nüfusun yaklaşık olarak %48 ini oluştururken, kırsal nüfus toplamın %52 sini oluşturmaktadır. İlçenin ekonomik yapısını tarım, hizmetler ve sanayi sektörleri oluşturmaktadır. Yenipazar ekonomisi tarıma dayalı kırsal bir yerleşim alanı olup 1/100.000 Aydın-Denizli-Muğla Çevre Düzeni Planında ilçenin mevcut durumu ve coğrafi konumu göz önüne alındığında 2025 yılı planlaması için ilçede tarım sektörünün gelişimini destekleyecek kararlar verilmesinin yerinde olacağı belirtilmiştir. 6

2.2. NÜFUS VE DEMOGRAFİ İlçenin bucak ve kasabası olmayıp, 4 Mahallesi ve 14 (on dört) adet köyü bulunmaktadır. Sadece ilçe merkezinde belediye teşkilatı vardır. Nüfusun büyük çoğunluğu merkez ve ova köylerinde yoğunlaşmıştır. 2011 yılı adrese kayıtlı nüfus verilerine göre ilçenin toplam nüfusu 13.078 olarak tespit edilmiştir (Tablo.1). Nüfusun %48 i ilçe merkezinde geri kalanıysa belde ve köylerde yaşamaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımına bakıldığında kadın ve erkek nüfusun neredeyse eşit olduğu görülmektedir. Tablo 1. Yenipazar Nüfusu, 2011 ŞEHİR TOPLAM KADIN ERKEK Merkez 6.294 2.988 3.306 KÖYLER Alhan 170 81 89 Alioğullar 257 124 133 Çavdar 695 335 360 Çulhan 246 130 116 Dereköy 487 242 245 Direcik 447 207 240 Donduran 1.123 563 560 Eğridere 381 209 172 Hacıköseler 419 214 205 Hamzabali 941 459 482 Karacaören 686 345 341 Karaçakal 145 70 75 Koyunlar 399 189 210 Paşaköy 388 198 190 Bucak toplamı 6.784 3.366 3.418 İLÇE TOPLAMI 13.078 6.354 6.724 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları, 2011 Yenipazar da ikamet ettiği halde nüfusa kayıtlı olduğu il Aydın dan farklı olan kişilerin sayısına bakıldığında ise ilçede Denizli ve Konya illerine bağlı nüfusun yüksek olduğu görülmektedir. Bu illeri İzmir ve Afyonkarahisar izlemektedir (Tablo. 2). Tablo 2. Yenipazar da İkamet Edenlerin Nüfusa Kayıtlı Olduğu İllere Dağılımı, 2011 TÜİK ADNKS Aydın Denizli Konya İzmir Afyonkarahisar 12.123 102 84 72 55 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları, 2011 İlçe merkezi ve köylerde yerleşim tarzı toplu düzendir. Evler birbirlerine yakın mesafededir. Yenipazar, Bozdoğan İlçesine bağlı bir bucak iken 1957 yılında ilçe olmuştur. Nüfusun cinsiyet ve yaşa göre dağılımına bakıldığında, 0-14 yaş grubu yani çalışma çağına gelmemiş nüfusun toplam nüfus içindeki payı %16 15-24 yaş grubu arasındaki genç nüfusun toplam nüfus içindeki payı %13; 25-64 yaş grubundaki çalışma çağındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı %52; 65 yaş ve üzeri yaş grubundaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı %19 dur. 7

Özellikle 65 yaş ve üzeri kadın nüfus erkek nüfusa oranla yüksektir (Tablo.3). 2.3. EĞİTİM Tablo 3. Yenipazar Nüfusunun Yaş Dağılımı, 2011 TÜİK Yaş grubu Toplam Erkek Kadın 0-4 602 302 300 5-9 683 346 337 10-14 853 434 419 15-19 854 402 452 20-24 766 361 405 25-29 803 415 388 30-34 847 438 409 35-39 844 414 430 40-44 899 468 431 45-49 945 489 456 50-54 870 469 401 55-59 861 398 463 60-64 763 335 428 65-69 672 304 368 70-74 639 265 374 75-79 630 299 331 80-84 364 160 204 85-89 151 47 104 90+ 32 8 24 TOPLAM 13.078 6.354 6.724 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları, 2011 İlçede 6 yaş üstü nüfusun yaklaşık % 5 i okuma yazma bilmezken %95 i okuma yazma bilmektedir. Okuma yazma bilmeyenlerin %85 ini kadınlar oluştururken %84 ünü ise 60 yaş üstü kişiler oluşturmaktadır (Tablo. 4). Tablo 4 de görüldüğü gibi, 6.294 nüfuslu ilçe merkezinde toplam 631 kişi okuma yazma bilmemektedir. Bu nüfusun 463 kişilik büyük kısmını 65 yaş üstü kadın nüfus, 65 kişilik kısmını ise 65 yaş üstü erkek nüfus oluşturmaktadır. Bu noktada ilçe merkezinde okuma yazma bilmeyen nüfusun çoğunluğunu kadınların ve 65 yaş üstü kişilerin oluşturduğu gözlenmektedir. Tablo 4. Okuma Yazma Durumu, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre İlçe Merkezi Nüfusu, 2011 Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen Bilinmeyen Toplam 6-13 Erkek 633 2 635 Kadın 603 603 14-17 Erkek 1 351 1 353 Kadın 359 2 361 18-21 Erkek 1 237 2 240 Kadın 359 4 363 22-24 Erkek 2 248 2 252 Kadın 1 223 3 227 25-29 Erkek 4 406 5 415 Kadın 3 385 388 30-34 Erkek 3 434 1 438 8

Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam Kadın 2 406 1 409 35-39 Erkek 5 407 2 414 Kadın 1 428 1 430 40-44 Erkek 5 463 468 Kadın 3 424 4 431 45-49 Erkek 4 483 2 489 Kadın 3 450 3 456 50-54 Erkek 3 462 4 469 Kadın 11 389 1 401 55-59 Erkek 2 393 3 398 Kadın 13 449 1 463 60-64 Erkek 2 332 1 335 Kadın 34 393 1 428 65 + Erkek 65 1.016 2 1.083 Kadın 463 937 5 1.405 Toplam 631 11.670 53 12.354 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları Belde ve köylerdeki eğitim düzeyi Tablo 5 de verilmektedir. Buna göre ilçenin belde ve köylerinde okuma yazma bilmeyen oranının ilçe merkezine göre yüksek olduğu görülmektedir. Belde ve köylerdeki eğitim düzeyi değerlendirildiğinde %45 lik bir oranla ilk sırayı ilkokul mezunlarının yer aldığı görülmektedir. Tablo 5. Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre Belde/Köy Nüfusu, 2011 6-13 Erkek Kadın 14-17 Erkek Kadın 18-21 Erkek Kadın 22-24 Erkek Kadın 25-29 Erkek Kadın 30-34 Erkek Kadın 35-39 Erkek Kadın 340 340 324 2 326 5 186 191 6 180 1 187 7 50 54 1 1 113 6 87 34 1 1 129 2 3 2 75 33 13 1 129 1 2 6 60 15 13 1 98 3 1 57 79 9 33 23 2 207 3 3 118 29 3 13 9 178 3 92 44 28 46 12 225 2 138 23 11 15 4 1 194 4 110 52 17 27 5 215 1 152 30 17 13 3 216 9

Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam 40-44 Erkek Kadın 45-49 Erkek Kadın 50-54 Erkek Kadın 55-59 Erkek Kadın 60-64 Erkek Kadın 65 + Erkek Kadın Toplam 3 1 127 55 34 22 3 245 2 3 169 28 12 5 1 1 221 2 1 165 45 22 21 3 1 261 1 9 198 23 4 5 1 1 2 244 3 2 174 29 15 15 6 244 6 12 173 7 1 4 1 204 2 12 160 13 5 7 4 1 204 7 34 190 4 3 1 240 1 22 150 5 1 179 18 69 135 2 1 1 226 45 211 345 2 7 2 3 2 617 239 268 239 1 2 749 348 1.341 2.900 1.111 189 368 105 3 15 6.382 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları İlçe merkezinde eğitim düzeyinin belde ve köylere kıyasla daha yüksek olduğu söylenebilir. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı toplam nüfusun %5 i civarındadır. Okuma yazma bilmeyen nüfusun büyük bölümünü 65 yaş üzeri kadın nüfus oluşturmaktadır. İlçe merkezinde de belde ve köylerde olduğu gibi nüfusun büyük bölümünü ilkokul mezunları oluşturmaktadır (Tablo.6). Tablo 6. Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet Ve Yaş Grubuna Göre İl/İlçe Merkezleri Nüfusu, 2011 6-13 Erkek 293 2 295 Kadın 274 3 277 14-17 Erkek 1 11 149 1 162 Kadın 5 164 3 2 174 18-21 Erkek 1 1 27 92 5 1 127 Kadın 4 37 182 8 3 234 22-24 Erkek 1 1 43 50 27 1 123 Kadın 2 2 32 50 41 2 129 25-29 Erkek 1 3 20 46 6 73 54 2 3 208 Kadın 6 47 32 5 62 56 2 210 30-34 Erkek 61 32 20 55 38 6 1 213 Kadın 1 65 36 16 64 29 4 215 35-39 Erkek 1 61 30 18 52 34 1 2 199 Kadın 1 50 59 20 60 21 2 1 214 10

40-44 Erkek 2 2 67 40 28 49 33 2 223 Kadın 1 3 86 52 21 35 9 3 210 45-49 Erkek 2 3 78 29 37 51 23 3 2 228 Kadın 2 4 104 28 20 42 11 1 212 50-54 Erkek 2 104 23 36 43 12 1 4 225 Kadın 5 16 121 10 9 23 12 1 197 55-59 Erkek 5 103 5 23 29 27 2 194 Kadın 6 24 152 3 14 11 12 1 223 60-64 Erkek 1 8 98 3 15 12 16 2 1 156 Kadın 16 38 132 1 5 5 4 1 202 65 + Erkek 20 92 305 1 17 12 17 2 466 Kadın 224 186 238 2 2 1 3 656 Toplam 283 985 1.895 885 312 1.057 490 25 2 3 8 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, ADNKS Sonuçları 5.97 2 Tablo 6 da bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre görüldüğü üzere ilçe merkezindeki nüfusun yaklaşık % 32 sini ilkokul mezunları, % 18 ini lise veya dengi okul mezunları oluşturmaktadır. Tablo 5 de ise belde ve köylerde toplam belde ve köy nüfusunun % 45 ini ilkokul mezunu olan nüfus, yaklaşık %6 sını lise veya dengi okul mezunları oluşturmaktadır. Belde ve köylerde tarımsal üreticinin çokluğu nedeniyle okuma yazma oranları ilçe merkezine göre daha düşük olmaktadır. 9% 0% 0% 1% Bitirilen Eğitim Düzeyi 17% Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu 19% Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu 5% Yüksek lisans mezunu 33% Doktora mezunu 16% Bilinmeyen Şekil 1. Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı, 2011 Kaynak: TÜİK; Veritabanları, ADNKS Sonuçları 11

Örgün Eğitim Durumu: İlçe halkının okumaya karşı ilgisi büyük olup, okuma yazma oranı % 98 dir. Yükseköğrenim görenlerin oranı yüksektir. Kaymakamlık lojmanının yanında Ana Okulu Binası yapılmış olup 2005-2006 eğitim öğretim yılı 2.döneminde hizmete girmiştir. Eski kaymakam evi il özel idaresince öğretmen evi olarak kullanılmak üzere Yenipazar Milli Eğitim Müdürlüğüne tahsis edilmiş olup bakım ve onarımı yapılarak 16.07.2008 tarihinde hizmete açılmıştır. İlçede Kültür Bakanlığı na bağlı bir halk kütüphanesi bulunmaktadır. Kütüphanede 1 memur görev yapmaktadır. Halkın yoğun ilgi gösterdiği deve güreşleri her yıl Şubat ayının 2. Pazar günü geleneksel olarak yapılmaktadır. İlçe Belediyesine ait olan düğün salonunu turneye çıkan tiyatro grupları sahne olarak kullanabilmektedirler. 8 Haziran 2001 tarihinde Yörük Ali Efe Evi Müzesi Kültür Bakanı İstemihan TALAY tarafından açılarak hizmete girmiştir. Müzeye henüz bir müze müdürü ile müze memurunun ataması yapılmamıştır. Yenipazar ilçesinde örgün eğitim kurumu olarak 1 tane meslek yüksekokulu ve 1 tane genel lise, ; 3 ü ilçe merkezinde olmak üzere toplamda 6 adet ilköğretim okulu ve 1 bağımsız anaokulu bulunmaktadır. Ayrıca yaygın eğitim kurumu olarak İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ve Yenipazar Mesleki Eğitim Merkezi bünyesinde kurslar açılmaktadır. Tablo 7. İlçe Geneli Okul Öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim Okulları Öğrenci Sayısı İLKÖĞRETİM OKUL ADI SINIFLAR Anasınıfı 1. 2. 3 4. 5. 6. 7. 8. TOPLAM Merkez İlköğretim Okulu 24 37 39 38 42 41 38 41 46 346 Cumhuriyet İlköğretim Okulu 18 22 15 29 23 24 45 34 43 253 Efeler İlköğretim Okulu 18 16 19 13 15 12 21 12 19 145 Hamzabali İlköğretim Okulu 16 14 14 14 23 17 25 20 26 169 Karacören İlköğretim Okulu 25 13 21 27 20 44 27 24 28 229 Donduran İlköğretim Okulu 19 21 12 19 17 19 13 19 22 161 Paşaköy İlköğretim Okulu 0 6 6 2 0 0 0 0 0 14 Dereköy İlköğretim Okulu 10 5 2 3 0 0 0 0 0 20 Eğridere İlköğretim Okulu 0 1 2 7 0 0 0 0 0 10 Koyunlar İlköğretim Okulu 0 2 3 7 4 11 0 0 0 27 Ç.Belen İlköğretim Okulu 0 5 5 4 0 0 0 0 0 14 GENEL TOPLAM 130 142 138 163 144 168 169 150 184 1388 ana sınıfları dahil (130) Yenipazar Anaokulu 14 (3 yaş) 19 (4 yaş) 17 (5 yaş) TOPLAM: 50 ORTAÖĞRETİM OKUL ADI 9. 10. 11 12 Yenipazar Lisesi 57 47 32 50 TOPLAM: 186 GENEL TOPLAM (Okul öncesi, İlk Öğretim Okulu ve Ortaöğretim Okulu) 1.624 Kaynak: Yenipazar Kaymakamlık Brifingi, 2012 Ocak 12

İlçede Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlüğü ne bağlı olarak Yenipazar Meslek Yüksek Okulu, 1994 yılında Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Cemal SİVASLIGİL in kurucu müdür olarak atanması ile faaliyetlerine başlamıştır. Yüksekokul da ilk olarak Bankacılık ve Sigortacılık, İşletmecilik ve Muhasebe programları ile toplam 49 öğrenciye eğitim verilmiştir. 2006 yılında son eklenen Sigortacılık ve İşletme ikinci öğretimi ile Emlak ve Emlak Yönetimi programlarıyla beraber okulda şu anda Bankacılık, Sigortacılık, Bankacılık ve Sigortacılık, İşletme, İşletme Yönetimi, Muhasebe, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, Emlak ve Emlak Yönetimi programları ve bu programların ikinci öğretimlerinde eğitim öğretim hizmeti verilmektedir. Yenipazar Meslek Yüksek Okulu nun 2011-2012 eğitim-öğretim yılı Mayıs ayı itibariyle toplam öğrenci sayısı 1394 dür. Meslek yüksekokulu bünyesinde 13 ü idari 13 ü akademik olmak üzere toplam 26 personel görev yapmaktadır. İlçede yüksekokulda eğitim gören öğrenciler için 120 kişilik Kredi ve Yurtlar Kurumu na bağlı kız öğrenci yurdu; 100'er kişilik iki adet özel kız öğrenci pansiyonu; ayrıca 70 kişilik özel erkek öğrenci pansiyonu mevcuttur. Yüksekokulun 13 derslik, 1 bilgisayar laboratuvarı ve 200 kişilik bir konferans salonu mevcuttur. İlçede birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulları, Dereköy, Çavdar Belen, Paşaköy, Eğridere ve Koyunlar İlköğretim Okullarından oluşmaktadır. Bu okullarda 76 ilköğretim, 10 okul öncesi olmak üzere toplam 86 öğrenci öğrenim görmekte olup, 5 i müdür yetkili sınıf öğretmeni, 1 öğretmeni de ücretli okul öncesi öğretmeni olarak görev yapmaktadır. Yenipazar ilçesi genelindeki ilköğretim okullarında anasınıfları hariç olmak üzere 1181 ilköğretim öğrencisi öğrenim görmektedir. Birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulu öğrencileri (76) dahil olarak da, ilköğretim okullarında öğrenim gören toplam öğrenci sayısı 1257 olup 121 idareci ve öğretmen görev yapmaktadır. Ayrıca ilçe genelinde toplam 352 ilköğretim okulu öğrencisi taşımalı eğitim hizmetinden faydalanmaktadır. Yenipazar da 1 tane bağımsız anaokulu vardır. Toplam 51 öğrenci eğitim görmektedir. 1 vekil yönetici, 1 kadrolu ve 2 ücretli olmak üzere 3 öğretmen, 1 ücretli memur ve 3 ücretli yardımcı hizmetli görev yapmaktadır. İlköğretim okulları bünyesindeki anasınıflarında 129 öğrenci eğitim görmektedir. Bu sınıflarda, 5 kadrolu, 2 ücretli olmak üzere toplam 7 öğretmen görev yapmaktadır. İlçedeki genel lisede toplamda 186 öğrenci öğrenim görmektedir ve 18 personel görev yapmaktadır. İlçede Kültür Bakanlığına bağlı bir halk kütüphanesi bulunmaktadır. Kütüphanede 1 memur görev yapmaktadır. İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü nce, 2011 2012 eğitim öğretim yılı başlangıcından itibaren 48 kurs açılmış, bu kurslara 470 erkek 587 kadın olmak üzere toplam 1057 kursiyer müracaat ederek kayıt olmuştur. Ayrıca ihtiyaçlar ve müracaatlar dahilinde talep edilen kursların açıldığı bildirilmiştir. 13

Mesleki Eğitim Merkezimizin hizmet binası bulunmamaktadır. Yenipazar Belediyesi ne ait binada eğitim öğretim yapmaktadır. Merkezde; 2 yönetici,2 öğretmen, 1 elektrik teknisyeni, 1 hizmetli olmak üzere toplam 6 personel görev yapmaktadır.2011-2012 eğitim öğretim yılında, 56 çıraklık, 130 kalfalık belgesi için toplam 186 öğrencinin kaydı devam etmektedir. Mesleki eğitim merkezinde şimdiye kadar 20 meslek dalında eğitimler verilmiştir. İlçenin ulaşım olanakları incelendiğinde tüm köyleri ile bağlantısını kolaylıkla sağlayan karayolları bulunduğu ve İzmir - Denizli Devlet Karayoluna 8km uzaklıkta olduğu görülmektedir. Aydın ve Nazilli ile her 30 dakikada bir karşılıklı minibüs seferleri vardır. Ayrıca haftada 6gün (pazar hariç) sabah 7.00'de İzmir'e gidip, akşam 16.40'da dönen otobüs seferi vardır. 2.4. SAĞLIK 2012 yılı Yenipazar Kaymakamlık Brifingine göre, ilçe merkezinde Toplum Sağlığı Merkezi ve Aile Sağlığı Merkezi, köylerden de Hamzabali Köyü Aile Sağlığı Merkezi olmak üzere 3 sağlık birimi bulunmaktadır. Toplum Sağlığı Merkezi nde 1 sorumlu hekim, 2 doktor, 1 diş doktoru, 5 ebe, 3 hemşire, 1 çevre sağlık teknisyeni, 2 sağlık memuru, 1 VHKİ, 2 memur, 5 ATT,1 şoför ve 2 hizmetli ile görev yapılmaktadır. Aile Sağlığı Merkezi nde de 3 doktor, 2 ebe,1 hemşire görev yapmaktadır. Alhan, Alioğullar, Çulhan, Dereköy, Donduran, Karaçakal ve Koyunlar köyü vatandaşları Merkez Sağlık Ocağı ndan hizmet görmektedirler. Çavdar, Donduran-Direcik ve Dereköy köylerinde de sağlık evi bulunmaktadır, ancak sadece Çavdar ve Donduran Köyünün sağlık evinde ebe mevcut olup diğerlerinin ebesi bulunmamaktadır. Hamzabali köyü merkezi ile Hacıköseler Çavdar, Eğridere, Karacaören, Paşaköy ve Bozdoğan ilçesine bağlı Güney köyü vatandaşları Hamzabali Aile Sağlığı Merkezi nden sağlık hizmetlerini görmektedirler. Karacaören, Donduran, Çavdar da sağlık evi olmasına rağmen ebe sayısının yetersiz olduğu belirtilmiştir. Hamzabali Köyü Aile Sağlığı Merkezinde 1 doktor görev yapmaktadır. 2.5. TARIM VE HAYVANCILIK Yenipazar ın arazi yapısı ova ve dağlık olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedir. Dağlık eteklerden başlamak üzere sivri tepeler, çökük dereler ve yaylalardan meydana gelir, Bitki örtüsü çalı, çam, zeytin ağaçları ile kaplıdır. Menderes in kuzeyinde Menderes Nehrine paralel olarak tahminen 5 kilometrekarelik alan ilçenin verimli tarım arazisidir. İlçenin başlıca akarsuyu kuzey kısımlarını oluşturan Menderes Nehridir. Akçay Deresi de arazi sulamasında kullanılan önemli bir akarsuyu kaynağıdır. Yenipazar ve çevresinde Akdeniz iklimi hakim 14

olup yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağmurlu geçmektedir. Kışın ortalama hava sıcaklığı 15 derece, yazın ise 36 derecedir. İlçenin en sıcak ayı Ağustos ayıdır. Yenipazar ilçesinden geçen bir yol güzergâhı olmayışı ilçenin gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Halkın genel geçim kaynağı hayvancılık ve tarıma dayanmaktadır. Pamuk, zeytin, narenciye, sebze ve tahıl ekonomide başlıca kazanç kaynaklarıdır ve son yıllarda ilçede seracılık gelişme göstermiştir. İlçe merkezi ve köylerde seracılık bilinçli bir şekilde yapılmaktadır. İlçenin yüzölçümü 208,8 Km2dir. (208.800 Da.) Deniz seviyesinden yüksekliği 64 metredir. İlçenin toplam arazisi 208.800 dekar olup üzerinde kültür bitkisi yetiştirmeye uygun verimli ziraat arazisi 114.609 dekar olup bu arazinin 63.713 dekarında tarla arazisi ürünleri, 50.896 dekarında da meyve yetiştirilmektedir ( Tablo 8). Tablo 8. Yenipazar İlçesi Arazi Dağılım Tablosu İlçenin Arazi Dağılımı Alan Sulu Ziraat Alanı Kuru Ziraat Alanı Çayır, mera arazisi Diğer Mera alanı TOPLAM: 47.500 Dekar 66.500 Dekar 38.300 Dekar 56.500 Dekar 208.800 Dekar Kaynak: Yenipazar Kaymakamlık Brifingi, 2012 Ocak İlçe genelinde yaklaşık 3.000 hane çiftçilikle uğraşmaktadır. Tarımsal işletmelerin geneli küçük ve orta büyüklükte aile işletmesi vasfındadır. Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanı(dekar) 52% 45% Nadas alanı(dekar) Sebze bahçeleri alanı(dekar) 3% Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı(dekar) 0% Şekil 2. İlçe Arazilerinin Dağılımı, 2011 Kaynak: TÜİK 15

Çiftçilikte hâkim olan şekil aile ekonomisi ve çiftçiliği biçimindedir. Pamuk çapa ve toplama zamanı bölgeye dışarıdan çok miktarda tarım işçisi gelir. Çevreye örnek olacak şekilde demircilik ve tarım aletleri yapımı sanayisi de gelişmiştir. İlçenin sulu ziraat alanı 47.500 dekardır. Bu arazinin 37.500 dekarı Sulama Birliğine ait D.S.İ. kanalları ile sulanmaktadır. Sulama Akçay Projesi ile gerçekleştirilmektedir. Geri kalan 10.000 dekar arazi ise Büyük Menderes Nehri ve yer altı suları ile sulanmaktadır. İlçedeki arazilerin toplulaştırma kapsamına alınması nedeniyle Tarım Reformu Genel Müdürlüğü nce toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir. Tablo 9. Yenipazar Bitkisel Üretim ve Verim Durumu Tarla Bitkileri Üretimi Mahsul Adı Ekiliş (Da) Verim (Kg/Da) Üretim (Ton) Pamuk 1.000 500 500 Buğday 32.500 700 22.750 Arpa 11.000 500 5.500 Mısır(Dane)1.Ekim 5.000 1.500 7.500 Mısır(Dane)2.Ekim 2.000 1.000 2.000 Mısır(Slaj)1.Ekim 2.500 5.000 12.500 Mısır(Slaj)2.Ekim 2.500 4.000 12.000 Yonca 4.500 1.000 4.500 Fiğ 2.000 500 1.000 Diğer 713 Sebze Bitkileri Üretimi Mahsul Adı Ekiliş (Da) Verim (Kg/Da) Üretim (Ton) Domates 5.000 4.000 20.000 Çilek 150 2.000 300 Diğer 2.060 Meyve Üretimi Mahsul Adı Ekiliş (Da) Verim (Kg/Da) Üretim (Ton) Zeytin 35.460 200 7.092 İncir 5.600 120 672 Antep Fıstığı 2.600 100 260 Narenciye 1.810 700 1.267 Elma 580 500 290 Diğer 4.846 - - Kaynak: İlçe Tarım Müdürlüğü Web Sitesi 2008 üretim sezonunda hava sıcaklığının çok yüksek seyretmesi ve sulama döneminde yaşanan su sıkıntıları meyve üretimini olumsuz yönde etkilemiştir. Yenipazar ilçesinde hemen hemen tüm sebzeler yetiştirilmekte olup TÜİK 2011 yılı verilerine göre ilçede yetiştirilen sebze üretiminde öne çıkanlar ve miktarları Tablo 10 de belirtilmiştir. Bu tabloya göre ilçenin sebze üretiminde domates, biber, karpuz ve beyaz lahana ilk sıralarda yer almaktadırlar. 16

Tablo 10. Sebze Üretiminde Öne Çıkan Ürünler Ürün adı Üretim(ton) Domates (Sofralık) 4.010 Domates (Salçalık) 5.000 Biber (Sivri) 400 Karpuz 450 Lahana (Beyaz) 500 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, Bitkisel Üretim İstatistikleri İlçe arazilerinin en büyük kısmını meyve, içecek ve baharat bitkilerinin ekim alanı oluşturmaktadır. Meyve üretim alanlarında zeytin ekim alanı en geniş ve üretim miktarı en fazla olan üründür. Zeytini, incir, narenciye ve elma üretim alanları ve miktarları takip etmektedirler (Tablo.11). Tablo 11. Meyve Üretiminde Öne Çıkan Ürünler Ürün adı Yıl Toplu meyveliklerin alanı(dekar) Üretim(ton) Zeytin 2011 38.000 12.370 İncir 2011 10.200 990 Narenciye 2011 800 468 Elma 2011 650 250 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, Bitkisel Üretim İstatistikleri Yenipazar ilçesi arazi kullanımı 1998-2011 yılları arasında incelendiğinde; toplam kullanılan alanın ve meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanlarının, tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanlarının ve sebze üretilen alanlarının arttığı gözlemlenmektedir. Ancak sadece meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin ekim alanı yıllar içinde düzenli olarak artış halinde olmuştur (Tablo.12). Yıl Toplam Alan(da) Tablo 12. Yenipazar Arazi Kullanımının Yıllara Göre Değişimi Tahıllar ve diğer bitkisel Nadas Sebze Meyveler, içecek ve ürünlerin ekilen alanı(da) bahçeleri baharat bitkilerinin alanı(da) alanı(da) alanı(da) 2011 100.930 45.249 500 2.981 52.200 2006 105.388 53.103 0 5.885 46.400 1998 85.700 41.610 0 1.470 42.620 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, Bitkisel Üretim İstatistikleri İlçede hayvancılık işletmeleri küçük çapta olup yüksek değerlerle üretim yapılmamaktadır. TÜİK verileri doğrultusunda hazırlanan küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık verileri Tablo 13 ve 14 de yer almaktadır. İlçede ağırlıklı olarak büyük baş hayvan üretimi yapılmakta olup onu koyunculuk ve keçicilik faaliyetleri takip etmektedir. 17

Tablo 13. Yenipazar İlçesi Merkezindeki Ve Köylerindeki Hayvan Varlığı Tablosu Hayvan Cinsi Adedi Tek tırnaklı 250 Sığır 14.000 Koyun 3.500 Keçi 1.500 Kanatlı 1000 Kedi-Köpek 700 Kaynak: Yenipazar Kaymakamlık Brifingi, 2012 İlçede Tarım Satış Kooperatifi (TARİŞ) ile Yenipazar Merkez, Donduran ve Hamzabali köylerinde toplam 3 adet Tarım Kredi Kooperatifi ilçe ve köy halkına tarımsal hizmet sunmaktadır. Tablo 14. Küçükbaş Hayvancılık Verileri Hayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) Koyun (Yerli) 3.800 700 4.500 2.240 188,16 Keçi(Kıl) 1.090 410 1.500 739 79,041 Koyun(Merinos) 1.170 550 1.720 440 21,56 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, Hayvancılık İstatistikleri İlçede yıllık süt üretim miktarı yaklaşık 10.000 ton olup, 900 Adet fenni arı kovanı mevcuttur ve bu kovanlardan yaklaşık 25.000 kg bal üretimi yapılmaktadır. İlçede tarımsal işletme olarak 5 adet zeytinyağı fabrikası, 2 adet ekmek fabrikası, 4 adet şeker mamulleri fabrikası, 1 adet çırçır fabrikası, 2 adet soğuk hava deposu ve 7 adet ilaç bayii bulunmaktadır. Tablo 15. Büyükbaş Hayvancılık Verileri Hayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) Sığır (Kültür) 9.735 2.265 12.000 4.768 18.905,12 Sığır(Melez) 1.759 730 2.489 908 2.460,68 Sığır(Yerli) 416 100 516 160 223,52 Kaynak: TÜİK, Veritabanları, Hayvancılık İstatistikleri Her hafta Çarşamba günleri Yenipazar ilçesinin pazarı kurulur. Pazarın kurulduğu günler uzaktan ve yakından alıcı ve satıcılar ilçeye gelirler. İlçede sergi ve panayır kurulmamaktadır. D.S.İ. Bölge Müdürlüğü nce işletilen ve bir bölümü Yenipazar da bulunan Akçay Sulaması 1995 yılı içinde ilgili köy ve belediyelerin oluşturduğu Akçay Sol Sahil Sulama Birliğine devredilmiştir. Sulama hizmetleri bu birlik tarafından yürütülmekte olup, birliğin başkanlık görevi Dalama Belediyesi başkanlığınca yürütülmektedir. 18

İlçe Tarım Müdürlüğü nün müstakil bir binası olmayıp Hükümet Konağı nın 3. katında 4 odada hizmet vermektedir. İlçe Tarım Müdürlüğü 1 Müdür, 2 Ziraat Mühendisi,1 Veteriner Hekim,3 Ziraat Teknisyeni, 1 Veteriner Sağlık Teknisyeni,1 sözleşmeli işçi ve ayrıca (5 Sözleşmeli Tarım danışmanı köylerde olmak üzere) 14 personel görev yapmaktadır. 2.6. TURİZM Yenipazar ilçe merkezinde ilçenin kurtuluş savaşı döneminde düşman işgalinden kurtulmasında ve ilçede milli bilincin oluşmasında büyük katkısı olan Yörük Ali Efe nin yaşatılması amacıyla adına 2001 de 19. yüzyıl sonunda yapıldığı tahmin edilen Yörük Ali Efe Evi restore edilerek Yörük Ali Efe Evi Müzesi hizmete açılmıştır. Müzenin bahçesinde Yörük Ali Efe'nin mezarı ve heykeli yer alır ve ev iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, evin yaşam bölümüdür. Birinci bölümün teşhir-tanzimi Yörük Ali Efe nin çocukları ve torunlarının anlattıkları doğrultusunda tamamen aslına uygun olarak yapılmış ve düzenlenmiştir. İkinci bölüm tek katlı olup, bilgilendirme odası olarak düzenlenmiş bir alan ve Yörük Ali Efe ye ait giysilerin, silahların ve mutfak eşyalarının sergilendiği kısımlar mevcuttur. İlçede Donduran Köyü sınırlarında Karia yerleşmelerinden biri olan ve bazı kalıntılarının bugün de ayakta olduğu Orthosia Ören yeri ilçedeki kültürel değerlerden biridir. Yenipazar ilçe belediyesinin 2009 yılında gerekli kriterleri yerine getirerek Sakin Şehir Birliği ne yaptığı müracaatın 29 Haziran 2011 tarihinde olumlu bir şekilde sonuçlanmıştır. Böylece ilçe İZMİR/Seferihisar, Muğla/AKYAKA, Sakarya/TARAKLI ve Çanakkale/GÖKÇEADA ilçelerinin ardından ülkenin beşinci cittaslow üyesi sakin şehri olmuştur. İtalyanca Citta: Şehir, İngilizce Slow: yavaş kelimelerinin bir araya gelmesi CITTASLOW; Yavaş şehir anlamına gelmektedir. Türkçe olarak tam karşılığı SAKİN ŞEHİR dir. Cittaslow ağının sembolü, yavaşlığın simgesi salyangozdur. Sakin şehirler öncelikle; yaşamın kolay olduğu, her ihtiyaca ulaşımın kolayca sağlandığı, nüfusunun 50.000 altında olduğu, otantik özelliklere sahip kent özelliklerini gösterirler. 19

Kültürel etkinlik anlamında ilçede her yıl şubat ayının ilk pazar günü geleneksel deve güreşleri yapılmaktadır. Her yıl Mayıs ayının ilk pazarında Karaçakal Yörükleri Eğitim, Kültür ve Dayanışma Derneğince Geleneksel Karaçakal Yörükleri Kültür ve Tanıtım Şenliği düzenlenmektedir. 3. YENİPAZAR İLÇESİ GZFT ANALİZİ Bu çalışma 10 Mayıs 2012 tarihinde İlçe Kaymakamı, Belediye Başkanı, ilçe müdürlükleri, sivil toplum kuruluşları, muhtarlar ile özel sektörün temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Yenipazar GZFT analizi sonucunda ilçenin tarım, turizm, sanayi, ticaret, sosyal ve kültürel durumu ile sorunları irdelenmiş ve verimli bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar tarım ve hayvancılık, turizm, sanayi ve ticaret, sosyo-kültürel, sağlık ve eğitim durumu başlıklarında incelenmiştir. GZFT analizi tablosu ekte yer almaktadır. TARIM ve HAYVANCILIK: Toplantıda ilçede pamuk üretiminin ön plana çıktığına vurgu yapılmıştır. Pamuk çapa ve toplama zamanı bölgeye dışarıdan çok miktarda tarım işçisi gelmektedir. Bunun yanında ilçede üretilen zeytin ve narenciyenin de ilçe ekonomisine önemli katkıları bulunmaktadır. Bununla birlikte yapılan toplantıda son yıllarda pamuğun maliyeti satış fiyatını geçtiğinden üretimin oldukça azaldığı dile 20

getirilmiştir. Söz konusu nedenle pamuk yerine mısır üretimine geçilmiş olduğu fakat bu durumun da çiftçinin zarar etmesini engellemediği belirtilmiştir. İlçede seracılık son yıllarda gelişme göstermiştir. İlçe merkezi ve köylerde seracılık bilinçli bir şekilde yapılmaktadır. TURİZM: İlçenin 3 km doğusunda bulunan Donduran köyü yolu üzerindeki Orthasia Antik Kentinin gün ışığına çıkartılarak turizme kazandırılmasının ilçenin sosyo-ekonomik gelişimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İlçede bulunan Yörük Ali Efe ye ait evin müze olarak kullanılmasına ilişkin Kültür Bakanlığı ve Yörük Ali Efe nin varisleri arasında 1997 bir protokol yapılmıştır. 8 Haziran 2001 tarihinde ziyarete açılarak hizmete giren Yörük Ali Efe Evi Müzesi, ilçenin önemli bir turizm değerini teşkil etmektedir. Bunun yanında ilçenin Uluslararası Cittaslow (sakin şehir) ağına üye olmasının, ilçeye gelen ziyaretçi sayısını arttıracağı ve ilçenin daha çok tanınmasını sağlayacağı düşünülmektedir. SANAYİ ve TİCARET: İlçede sanayi ve ticaretin vasat bir seviyede olduğu söylenebilmekle birlikte demircilik ve tarım aletleri yapımı sanayisinin de gelişmiş olduğu görülmektedir. Bunun yanında yapılan toplantıda yüksek maliyetler nedeniyle pamuk üretiminin oldukça azalmasının ilçedeki pamuk üretimine yönelik makine ve ekipman yapımına ilişkin sanayinin de yok denecek kadar az bir seviyeye gerilemesine neden olduğu dile getirilmiştir. SOSYO-KÜLTÜREL, SAĞLIK ve EĞİTİM DURUMU: İlçede büyük bir ilgi ile her yıl Şubat ayının ikinci pazar günü deve güreşleri düzenlenmektedir. Ayrıca son beş yıldır ilçenin 5 km güneyinde bulunan Karaçakal Köyü nde Aydın ilinin tek Yörük Şöleni yapılmaktadır. Yapılan toplantıda ilçedeki Dereköy, Alhan ve Çulhan köyleri dışında köylere aile hekimleri tarafından gezici sağlık hizmeti verildiği belirtilmiş, ilçede tam teşekküllü bir hastanenin bulunmadığı dile getirilmiştir. İlçe halkı eğitime büyük önem göstermektedir. Yükseköğrenim görenlerin oranı oldukça yüksektir. Bununla birlikte 1993-1994 eğitim öğretim döneminde Adnan Menderes Üniversitesine bağlı Yenipazar Meslek Yüksek Okulu 60 öğrencisi ile eğitim ve öğretime başlamıştır. Yapılan toplantıda ilçede öğrencilere yönelik spor alanları ile gençlerin sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulunacakları yeterli tesislerin bulunmadığı belirtilmiştir. 21

İLÇE GZFT TOPLANTISININ KATILIMCILARI Tablo 16. Yenipazar İlçe GZFT Toplantısı Katılımcıları ADI-SOYADI KURUMU-ÜNVANI Ünal KILIÇARSLAN Yenipazar Kaymakamı Yüsran ERDEN Yenipazar Belediye Başkanı Mustafa AYDIN Milli Eğitim Şube Müdürü Gürkan PEHLİVAN Akçay Sol Sahil Sulama Birliği Ziraat Müh. Sabahattin YALDIZ Tarım Kredi Kooperatifi Müdürü Süleyman KOLBEK Yenipazar Ziraat Odası Başkanı Yıldıray GÜNEŞ Mesleki Eğitim Merkezi Müdürü Necdet KIRKIK Gençlik Hizmetleri ve Spor İlçe Müdürü Yaşar YAMAN Esnaf Kefalet Kooperatifi Başkanı Salih TERZİOĞLU Esnaf Odası Temsilcisi Nedim SAMANCI Esnaf Odası Temsilcisi Cihan TOSUN Donduran Köyü Muhtarı Fuat Cengiz ÇENGER İlçe Mal Müdürü Necati DORU İlçe Yazı İşleri Müdürü Durmuş SEZER Meslek Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi Nurettin ÇIRAĞILOĞLU İlçe Milli Eğitim Müdürü Muhammet İNCEOĞLU THK Başkanı V. Suat MENDERES Hamzabali Köyü Muhtarı İlkay AKDAĞLI Yenipazar Belediyesi Proje Sorumlusu Yasemen SERPEM YURTKUR Müdürü Babür ARSLANTAŞ İlçe Özel İdare Müdürü Coşkun DÜZDABAN İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürü Sezgi ÇELİK İlçe Tapu Müdürü Derya KEPE Toplum Sağlığı Merkezi Sorumlu Hekim Mehmet ÖZKAN CHP İlçe Başkanı Turan TÜRKMEN Tarım Satış Kooperatifi Başkanı 22

YENİPAZAR GÜÇLÜ YANLAR İlçenin bulunduğu konum itibariyle gerek doğal kaynaklar gerek coğrafi açıdan zengin olması İlçe nüfusunun dengede durması göç almaması Uluslararası Cittaslow (sakin şehir) ağına üye olması Yörük Ali Efe müzesinin olması İlçenin sakin şehir (cittaslow) sertifikası almış olması Tarıma dayalı sanayi için hammadde temini kolaylığı (tarıma elverişli verimli arazilerin varlığı) Tarım arazilerinin sulanabilir olması ve sulama imkânları (Büyük Menderes Nehrinin ovayı boydan boya geçmesi) İlçe arazisinin bir kısmının dağlık olması sebebiyle zeytin, incir ve antep fıstığı gibi ürünlerin yetiştirilmesine uygun olması Organik ve iyi tarımın giderek yaygınlaşması Geniş düzgün verimli bir ovanın varlığı ve altyapı işlerinin tamamlanmış olması (toplulaştırma) Mevcut hayvan varlığının % 85,4 ünün kültür ırkı olması İlçede Meslek Yüksek Okulu nun bulunması 3 köy dışında (Alhan, Çulhan, Dereköy) aile hekimleri tarafından gezici sağlık hizmeti verilmesi Başarılı bir sanayi geçmişinin olması Tablo 17. Yenipazar İlçesi GZFT Analizi Tablosu YENİPAZAR ZAYIF YANLAR İlçenin ana yoldan 8 km içeride olması sebebiyle ulaşım sorunları bulunması (Toplu taşıma araçlarıyla ulaşmak isteyenler açısından) İlçede tam teşekküllü hastanenin olmaması İlçeye gelenlerin kalacakları otel, pansiyon, misafirhane, öğretmen evi gibi yerlerin olmaması Ortaklık kültürünün gelişmemiş olması Girişimci ve sermayedar eksikliği İlçenin finansal yapısının yeterli ölçüde güçlü olmaması Öğrencilere yönelik spor alanları, sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulunacakları yeterli tesislerin bulunmaması Bilinçsiz sulama ve gübreleme ile toprakların çoraklaşması Üretilen meyve ve sebzeler için uygun depolama ve saklama tesislerin eksikliği Çiftçilerin ürettikleri ürünlerde pazarlama sorunu yaşamaları Modern sulama yöntemlerinin yaygın olmaması Bilinçsiz ve kontrolsüz gübreleme ve ilaç kullanımının yaygın olması Süt ve tarımsal üretimin kooperatifler ve birlikler tarafından işlenerek pazarlanamaması Sulama kanallarının giderek kirlenmesi ve kanallarda menfez yetersizliği olması Çiftçilerin ürünlerini aracılar vasıtasıyla satmaları sonucunda az gelir elde etmeleri Bölgesel bir ekim-dikim planlaması yapılmaksızın o yıl yüksek gelir getireceği düşünülen ürünlerin ekilmesi Toprak analizinin etkin bir şekilde yapılamaması Yeterli ve verimli bir çiftçi örgütlenmesinin olmaması Kültür ırkı yüksek verimli hayvanların mevcut meralardan yeterince faydalanamaması Pamuk üretimine yönelik ekipman yapımına ilişkin sanayinin azalması ya da yok olması Okullarda yönetim kadrosunun sürekliliğinin az olması, geçici görevlendirme bulunması

YENİPAZAR FIRSATLAR Özellikle tarım ve tarıma dayalı sanayi alanlarında değerlendirilmek üzere jeotermal enerjisine yakın olması Tarım ve hayvancılığa bağlı sanayinin (süt ürünleri, mandıracılık, et ve et ürünleri işleme sanayi, meyve suyu fabrikaları, kurutulmuş meyve-sebze işleme tesisleri vb.) oluşturulma potansiyeli Alternatif ürün yetiştirilme ve dolayısıyla bağlı sanayinin gelişim potansiyeli olması Örtü altı tarım potansiyelinin yüksek olması Hayvan yemi üretiminin yılın her ayında elde edilebilmesi ile hayvancılığın gelişme yaygınlaşma potansiyeli Yılın her periyodunda yem bitkisi üretiminin yapılabilir olması YENİPAZAR TEHDİTLER Çevredeki büyük ilçelerin ekonomik ve sosyal canlılıkları Bölgedeki başarısız ortaklık girişimlerinin (Köytaş, Yekop, Aydın Tekstil vb. ) kötü örnek olması Büyük Menderes nehrinin kirlenmesi ve taşkınlara sebebiyet vermesi, taşkınlar nedeniyle ekili arazilerin zarar görmesi Dalgalı fiyat politikaları nedeniyle üretim alışkanlıklarından zaman zaman vazgeçilmesi Yüksek yem maliyetleri 24

4. GELİŞME STRATEJİLERİ 4.1. EKONOMİK GELİŞME STRATEJİLERİ 4.1.1 Tarım 1. Üretim ve pazarlama konusunda işbirliğinin geliştirilmesi a. Birlik ve kooperatiflerin aktif hale getirilmesi b. İşletme birliklerinin kurulması (Küçük ve parçalı arazilerde farklı ürünler ekmek yerine, birlikte tek ürün ekilmesi ve böylelikle daha fazla verim elde edilmesi) 2. İlçedeki hayvancılık faaliyetlerinin geliştirilmesi a. Özellikle dağ köylerinde gelişmekte olan hayvancılık faaliyetlerinde ilkel metotlardan modern tekniklere geçilmesi 3. Sulama yöntemlerinin geliştirilmesi a. Vahşi sulama şeklinden modern sulama yöntemlerine (damlama sulama gibi) geçilmesi 4.1.2 Sanayi 1. Tarıma yönelik makine ve ekipman üretiminin geliştirilmesi a. Özellikle pamuk üretimine ilişkin ekipman üretimine yönelik sanayinin geliştirilmesi 2. İlçede üretilen tarım ürünlerinin ilçe ekonomisine katkısının artırılması a. Mısır üretimine yönelik kurutma tesisinin kurulması b. Üretilen zeytinyağının pazarlamasına yönelik reklam faaliyetlerinin yürütülmesi 4.2. SOSYAL GELİŞME STRATEJİLERİ 1. Sosyal tesislerin kurulması a. Öğrencilere yönelik spor alanları, sosyal ve kültürel faaliyet alanlarının kurulması

5. YATIRIM VE PROJE ÖNERİLERİ Yenipazar Kaymakamı ve Belediye Başkanı başta olmak üzere ilçenin önde gelenleriyle yapılan görüşmeler sonucu ilçenin mevcut durumu ve potansiyelleri göz önüne alındığında ilçenin temel gelişme ekseninin tarım ve hayvancılık olduğu ortaya çıkmıştır. Pamuk üretiminde maliyetlerin yükselmesi sonucu ilçede pamuk üreticisi mısır üretimine yönelmiştir. Yapılan toplantıda ilçede mısırın ikinci hasatında yaş hasat yapıldığı, bu nedenle üreticinin gelirinin düşük olduğu dile getirilmiştir. Bu bağlamda mısır üretimine yönelik kurutma tesisinin kurulmasının çiftçinin gelirini önemli ölçüde artıracağı düşünülmektedir. Yapılan görüşmelerde ilçenin başarılı bir sanayi geçmişinin bulunduğu dile getirilmiştir. Geçmişte özellikle pamuk üretimine yönelik ekipman üretimine ilişkin sanayi alanında oldukça gelişmiş olan ilçede pamuk üretimindeki azalma sonucu söz konusu ekipmanların üretimi de oldukça gerilemiştir. İlçenin oldukça deneyimli olduğu bu alanın geliştirilmesine yönelik projelerin ilçe ekonomisi için oldukça yararlı olacağı düşünülmektedir. 6. KAYNAKLAR Yenipazar Kaymakamlık Brifingi, 2011 Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sitesi, http://www.aydinturizm.gov.tr/ana-sayfa/1-32945/20120703.html Yenipazar Kaymakamlığı Web Sitesi, http://www.yenipazar.gov.tr/ TÜİK Veri Tabanları, 2012 TÜİK Karşılaştırmalı Bölgesel Göstergeler, 2012 26