mali ÇÖZÜM 159 T CARET VE SANAY ODALARINA KAYITLI ÜYELERCE ÖDENEN YILLIK VE MUNZAM A DATLAR Bilal KOCABAfi Maliye Bakanlı ı Devlet Bütçe Uzmanı I. G R fi 5 174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i ile Odalar ve Borsalar Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisinde 18 Mayıs 2004 tarihinde kabul edilmifl, 1 Haziran 2004 tarih ve 25479 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlü e girmifltir. Bu Kanunla; ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birli inin kurulufl ve iflleyifline iliflkin esasları düzenlemek amaçlanmıfltır. Sözkonusu Kanunun 2. maddesi uyarınca Kanun; ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birli inin kurulufllarına, organlarının nitelikleri ve seçim usulleri ile organlık vasfını yitirme hâl ve usullerine, görev ve yetkileri ile çalıflma usullerine, üyeleri ile olan karflılıklı hak ve yükümlülüklerine, gelir ve harcamaları ile bütçelerine iliflkin esasları kapsamaktadır. II. ODALAR VE ODALARA ÜYEL K Odalar; üyelerinin müflterek ihtiyaçlarını karflılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylafltırmak, mesle in genel menfaatlere uygun olarak geliflmesini sa lamak, mensuplarının birbirleri ve halk ile olan iliflkilerinde dürüstlü ü ve güveni hâkim kılmak üzere meslekî disiplin, ahlâk ve dayanıflmayı korumak ve bu Kanunda yazılı hizmetler ile mevzuatla odalara verilen görevleri yerine getirmek amacıyla kurulan, tüzel kiflili e sahip kamu kurumu niteli inde meslek kurulufllarıdır. Odaların kurulufl ve çalıflma alanları, il sınırlarıdır. Kurulufl ve çalıflma alanları içinde aynı unvanda baflka bir oda kurulamaz.
160 mali ÇÖZÜM Odaların çalıflma alanları, çevre illeri de kapsayacak flekilde ve o illerde ilgili oda kuruluncaya kadar geçerli olmak üzere, Birlik Yönetim Kurulu tarafından geniflletilebilir veya daraltılabilir. Odalara Kayıt zorunlulu u sözkonusu Kanunun 9. maddesiyle düzenlenmifltir. Buna göre; Ticaret siciline kayıtlı tacirler ve Kanunun 5. maddesine göre sanayici ve deniz taciri sıfatını haiz tüm gerçek ve tüzel kifliler ile bunların flubeleri ve fabrikaları, bulundukları yerdeki odaya kaydolmak zorundadırlar. Meslek gruplarına göre yapılacak üye kayıtları, elektronik ortamda Sanayi ve Ticaret Bakanlı ı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i bünyesinde düzenlenen ortak veri tabanında güncel olarak tutulur. Bir merkeze ba lı oldu u halde, ister merkezin bulundu u odanın, ister baflka odanın çalıflma alanı içinde olan müstakil sermayesi ve müstakil muhasebesi bulunan ve/veya muhasebesi merkezde tutuldu u ve müstakil sermayesi bulunmadı ı halde kendi baflına sınaî faaliyet ve ticarî muamele yapan yerler ve satıfl ma azaları Kanunun uygulanması bakımından flube sayılır. Sanayi odası kurulan illerde sanayiciler, sanayi odasına kaydolmakla ticaret odasına kaydolma yükümlülü ünü de yerine getirmifl olurlar. Sanayi iflletmesi sahiplerinin, sınaî nitelikli ifllerinin gere i olarak meflgul oldukları ticaret iflleri bunların sanayici vasfını ortadan kaldırmaz; bunlar isterlerse ticaret odasına da kaydolabilirler. Sanayiciler, kendi sanayi ürünlerini satmak üzere birden fazla satıfl yeri açtıkları takdirde, fazlası için satıfl yerlerinin bulundu u ticaret ve sanayi veya ticaret odasına da kaydolmak zorunda oldukları gibi; kendi sanayi ürünlerinin satıflı dıflında baflka ticarî ifllerle u rafltıkları takdirde, ticaret ve sanayi veya ticaret odasına da kaydolmakla yükümlüdürler. Sermayesinin tamamı Devlete ve özel idarelere veya belediyelere veya bunların ortaklı ına ait olan iktisadî müesseselerle bunların flubeleri, özel kanun veya sözleflme ile kurulmufl olup, Devletin ve özel idarelerin veya belediyenin ifltiraki bulunan tüzel kiflili i haiz müesseseler veya bunların flubeleri ve fabrikaları, bulundukları ildeki odalara kaydolmak zorundadırlar. Ticaret siciline kayıtlı gerçek ve tüzel kiflilerden Kanunun 5. maddesinde belirtilen deniz tacirleri ile beflinci fıkra hükmünde belirtilenlerden de-
mali ÇÖZÜM 161 niz ticaretiyle u raflanlar, bulundukları ildeki deniz ticaret odasına kaydolmak zorundadırlar. Bu kapsamda sayılanlar, deniz ticaret odasına kaydolmakla di er odalara kaydolma yükümlülü ünü de yerine getirmifl sayılırlar. Ancak, bu kapsamdakiler, deniz ticaret odasına kaydolmasını gerektiren faaliyetler dıflında baflka ifllerle de u rafltı ı takdirde, ayrıca ilgili odaya da kaydolmak zorundadır. Odalara kaydı zorunlu olan gerçek ve tüzel kiflilerle bunların flubeleri, kamu kurumu niteli indeki baflka meslek kurulufllarına, birlik ve teflekküllere üye olmaya ve aidat ödemeye mecbur tutulamaz. Kayıt zorunlulu unu bir ay içinde yerine getirmeyenler, odalar tarafından re sen kaydedilir ve durum kendilerine tebli edilir. III. ODALARIN GEL RLER 5174 sayılı Kanunda ayrıca odaların bütçe gelirlerine iliflkin düzenlemeler de mevcuttur. Kanunun 23. maddesinde odaların gelirleri düzenlenmifltir. Buna göre odaların gelirleri afla ıdaki kalemlerden teflekkül etmektedir. a) Kayıt ücreti. b) Yıllık aidat. c) Munzam aidat. d) Yapılan hizmetler karflılı ı alınan ücretler. e) Belge bedelleri. f) Yayın gelirleri. g) Ba ıfl ve yardımlar. h) Para cezaları. ı) fltirakler kârı. j) Gemilerden alınacak ücretler. k) Misil zamları. l) Menkul ve gayrimenkul sermaye iratları, flirket kârları ve döviz gelirleri. m) Tarife tasdik ücreti. n) Sair gelirler. Görüldü ü üzere yıllık aidat ve munzam aidatlar oda gelirleri içerisinde sayılmıfl ve bunların ödenmesine iliflkin usul ve esaslar da Kanunun 24, 25 ve 77. maddeleri ile düzenlenmifltir. IV. KAYITLI ÜYELERCE ÖDENEN YILLIK VE MUNZAM A DATLAR Kanunun 24. maddesi uyarınca, Üyeler odaya kaydı sırasında kayıt ücreti ve her yıl için yıllık aidat ödemekle yükümlüdür. Kayıt ücreti ile yıllık aidat, onaltı yaflından büyükler için uygulanan aylık asgarî ücretin brüt tutarının yüzde onundan az, yarısından fazla olamaz.
162 mali ÇÖZÜM Kayıt ücretinin alındı ı yıl için ayrıca yıllık aidat alınmaz. Kayıt ücreti ve yıllık aidat miktarları Birlikçe çıkarılacak yönetmelikle gösterilecek usullere göre belirlenecek dereceler üzerinden ve tarifelere göre tespit olunur. Tarifeler, oda yönetim kurulunun teklifi, meclisin onayı ile yürürlü e girer. Birden fazla odaya kayıt zorunlulu- unda olanlardan alınacak kayıt ücreti ve yıllık aidat miktarı da yönetmelikte gösterilen usullere göre tespit edilir. Derecelerini durumlarına uygun bulmayanlar, yönetmelikte gösterilecek usullere göre ve on gün içinde oda meclisine itiraz edebilirler. tirazlar meclisçe karara ba lanıncaya kadar kayıt ücreti ve yıllık aidatın ihtilaflı kısmı tahsil olunmaz. Yıllık aidat her yılın haziran ve ekim aylarında iki eflit taksitte ödenir. Yıl içinde kaydedilenlerin kayıt ücreti ile önceki yıldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin kayıt ücretleri ve yıllık aidatları, durumun kendilerine tebli i tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. fiubelere kayıtlı olan üyeler, kayıt ücreti ve aidatların yarısı kadar ödeme yaparlar. Munzam aidat ödemelerine yönelik düzenlemeler de sözkonusu Kanunun 25. maddesinde yer almaktadır. Buna göre; Odalarca her yıl için; gerçek kifli tacir ve sanayicilerin gelir vergisine iliflkin beyannamelerinde gösterilen ticarî kazanç toplamı; tüzel kifli tacir ve sanayicilerin ise ödeyecekleri kurumlar vergisine iliflkin beyannamelerinde gösterilen ticarî bilanço kârı üzerinden binde befl oranında munzam aidat tahsil olunur. Birden fazla odaya kayıtlı bulunanların munzam aidatı, üye tarafından ilgili odalara eflit olarak paylafltırılmak suretiyle yatırılır. Zarar eden üyeler, o yıl için munzam aidat ödemezler. Çalıflma alanları içinde birden fazla flubesi bulunan üyelerin munzam aidatı, bütün flubelerden elde ettikleri gelir veya kurumlar vergisine matrah teflkil eden ticarî kazanç veya ticarî bilanço kârı üzerinden hesaplanır. Müstakil bilançosu yapılan kurum ve müessese flubeleri ile fabrikalarının munzam aidatı, flube veya fabrikanın bulundu u yerin odasına ödenir. Bir tüzel kiflili in merkez, flube ve fabrikalarının de iflik yerlerde olması, fakat bilançolarının merkezde tutulması halinde, munzam aidat merkez tarafındanmahalli odaya ödenir. Bu oda tahsil etti i munzam aidatı di er odalar arasında, izleyen takvim yılının
mali ÇÖZÜM 163 ilk üç ayı içinde eflit olarak paylafltırır. Bütün bu hallerde bir müessesenin flubeleri ve fabrikaları ile birlikte ödeyece i munzam aidat, o yıl için belirlenmifl bulunan yıllık aidat tavanının yirmi katını geçemez. Munzam aidat haziran ve ekim aylarında iki eflit taksitte ödenir. Önceki yıldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin munzam aidatları ise, bu durumun kendilerine tebli edildi i yılın sonuna kadar ödenir. Üyeler, ticarî ve sınaî kazançlarına ait bilgileri ve bilançolarını talep üzerine odalara vermek zorundadırlar. Ayrıca odalar, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 5. maddesi hükmü çerçevesinde vergi dairelerinden bilgi isteyebilirler. Üye tarafından bilançonun verilmemesi ve vergi dairesinden de sa lanamaması halinde, yıllık aidat tavanının üç katından az olmamak üzere, bir önceki yılın munzam aidatı geçici olarak aynen tahakkuk ettirilir. 5174 sayılı Kanunun 77. maddesinde de aidatların tahsiline iliflkin olarak, süresinde ödenmeyen yıllık aidat ve munzam aidatlara 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca günlük gecikme zammı tahakkuk ettirilece i; oda aidat ve payları ile bunlara ait kesinleflen gecikme zamları ile para cezalarının tahsiline iliflkin olarak oda, borsa ve TOBB Yönetim Kurulunca verilen kararların ilam hükmünde olup icra dairelerince yerine getirilece i; aidat ve paylar ile bunlara ait kesinleflen gecikme zamları ile para cezalarının tahsil zamanaflımı süresinin befl yıl oldu u belirlenmifltir. Kayıt Ücreti ile Yıllık Aidat ve Munzam Aidatın Tespiti ve Ödenmesi Hakkında Yönetmeli in 9. maddesi uyarınca da Oda ve borsalardan kaydı silinen üyelerden, kaydın silindi- i ay dahil olmak üzere kaydın silindi- i ana kadar geçen süre için yıllık ve munzam aidat tahsil edilir. Aidatların hesaplanmasında, o yıl için üyeden alınması gereken yıllık ve munzam aidatın on iki aya bölünmesi suretiyle elde edilen aylık tutar dikkate alınır. Münfesih üyelerden, münfesih duruma girdi i yıl hariç yıllık ve munzam aidat tahsil edilmez.
164 mali ÇÖZÜM II SONUÇ 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile; ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birli inin kurulufl ve iflleyifline iliflkin esasları düzenlenmifl olup odaların gelirleri arasında sayılan yıllık aidat ve munzam aidatlar her yıl haziran ve ekim aylarında iki eflit taksitle ödenecektir süresinde ödenmeyen aidatlar ise, 6183 sayılı Kanunda belirtilen oranda gecikme zammı tahsil edilecektir. Ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı üyelerin 2006 yılına iliflkin yıllık ve munzam aidatlarının ilk taksitlerini 30 Haziran 2006 Cuma günü mesai saati bitimine kadar ba lı bulundukları odalara ödemeleri gerekmektedir.