YENİLENMİŞ TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTALARI VE DEPREM TEHLİKESİNİN BELİRLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMİ Dr. Tamer Y. DUMAN MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi
Türkiye neden bir deprem ülkesi? Yerküre iç-dinamikleri üzerindeki kabuğun hareketine neden olur
Türkiye neden bir deprem ülkesi? Türkiye nin çok yoğun deprem etkinliği altında olması doğrudan dünya üzerindeki jeolojik-tektonik konumuyla ilgilidir. Dünyada başlıca iki büyük deprem kuşağı: 1) Pasifik ve 2) Alp-Himalaya Deprem kuşaklarıdır
Türkiye neden bir deprem ülkesi? Türkiye nin güncel tektoniği ve depremselliğini yöneten jeolojik olaylar çevresinde gerçekleşen levha hareketlerine bağlı olarak meydana gelir. Karlıova doğusunda kalan Doğu Anadolu K-G yönünde yılda yaklaşık 0,8 cm kısalmaktadır. KAF ve DAF arasında kalan Anadolu bloğu yılda 2,1 cm Ege Denizi üzerine itilmektedir.
Deprem Tehlikesi Herhangi bir bölge veya ülkede deprem kaynaklı afet zararlarının azaltılması yönünde yapılacak tüm çalışmaların başarısı deprem tehlikesinin en güvenilir şekilde tanımlanmasına bağlıdır. Hasar ve can kaybı yaratabilecek büyüklükte bir depremin belli bir yer ve zamanda meydana gelme olasılığına deprem tehlikesi denir Türkiye deprem tehlikesi yüksek bir ülkedir Deprem tehlikesinin tanımlanabilmesi için depremin 1)Nerede? 2)Hangi büyüklükte? 3)Ne zaman? meydana geleceği sorularına yanıt verilebilmesi gerekir
Nerede? Diri fay haritaları deprem kaynaklarını, dolayısıyla deprem tehlikesinin nerede olacağını gösteren belgelerdir. Hangi büyüklükte? Deprem Tehlikesi Diri faylar hakkında sahip olunan bilginin güvenilirliği ile doğru orantılı olarak meydana gelecek olan depremlerin büyüklüğü hakkında tahminler yapılabilmektedir. Ne zaman? Bilim henüz depremlerin kesin olarak ne zaman olacağı sorusunu yanıtlayamamaktadır. Ancak, fayların yakın jeolojik geçmişteki deprem davranışları dikkate alınılarak belirli bir tarih verilmeden olasılıkla öngörüler yapılabilmektedir.
Diri fay haritalarının önemi DİRİ FAY HARİTALARI DEPREM TEHLİKESİNİN BELİRLENMESİ ve DEPREM ZARARLARININ AZALTILMASINDA GEREKLİ BİLGİ ALTYAPISININ TEMELİNİ OLUŞTURUR DİRİ FAY HARİTALARI İLE BİRLİKTE 1) Jeoloji haritaları (MTA -mevcut) 2) Sismotektonik haritalar ( MTA koordinasyonunda HGK, AFAD ve KARDAE ile birlikte yürütülen proje, 2012-2014, kapsamında hazırlanmakta) 3) Diri fay bilgi altyapısı (MTA) 4) Tarihsel ve aletsel dönem deprem kayıt ve katalogları (AFAD-KARDAE) 5) Jeodezik bilgiler (HGK-TUBİTAK-ÜNİVERSİTELER) DEPREM KAYNAK ZONLARININ TANIMLANMASINDA GEREKLİ OLAN DİĞER VERİLERDİR ANCAK BU BİLGİ ALTYAPISI SAYESİNDE, AFET ZARARLARININ AZALTILMASI ÇALIŞMALARINDA GEREKLİ ; DEPREM TEHLİKE ANALİZLERİ YAPILABİLİR VE UYGULAMAYI YÖNLENDİRECEK OLAN DEPREM TEHLİKE HARİTALARI HAZIRLANABİLİR
Diri fay haritalarının önemi MTA -1992 Türkiye Diri Fay Haritası (1987 yılına kadar olan bilgi birikimini içerir) TDFH, 1996 da yayımlanmış ve halen yürürlükte olan BİB Deprem Bölgeleri haritasının oluşturulmasında diri fay veri kaynağı olarak kullanılmıştır.
YENİLENMİŞ TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTALARI VE İLGİLİ VERİ TABANI Güncelleme Dönemi: 2004-20112011 MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı
Diri fay haritalamasında kullanılan temel yaklaşım Eski depremlerdeki yüzey kırıklarına ilişkin jeolojik ve jeomorfolojik kayıtlar 1999 Düzce 1999 Düzce 1999 İzmit 1995 Dinar
MTA TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTASI (1992) 2012
YENİLENMİŞ DİRİ FAY VERİ TABANI KAPSAMI 1- Diri fay harita serisi: Fayların coğrafik dağılımı ve niteliklerini gösteren belgeler Üç farklı (1:25.000, 1:250.000, 1:1.250.000) ölçek kademesinde hazırlanmıştır. 2- Haritalara eşlik eden fay bilgisi: uzunluk, nitelik, geometri ve segment yapısı, aktivitesine ilişkin bulgular, oluşum yaşı, uzun ve kısa dönem kayma hızları gibi fayları tanımlayıcı bilgilerdir.
YENİLENMİŞ TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTALARI SERİSİ 1. 1:25.000 Ölçekli Temel Diri Fay haritaları: 1930 paftadan oluşur. Orijinal ve sayısal olmak üzere özel kullanımlara açık arşiv bilgisidir. 2. 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritaları Serisi 1:25,000 ölçekli temel haritalardaki fay bilgisinin sayısal olarak küçültülmesiyle oluşturulmuştur. Toplam 59 paftadan oluşur, tamamı basılmıştır. 3. 1:1,250,000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Basıma hazırlama süreci tamamlanmak üzere olup 2012 yılı içerisinde yayımlanmış olacaktır.
1:250,000 ölçekli Çanakkale (NK 35-10b) Paftası ve açıklama kitapçığı.
MTA 1:250 000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Bandırma ve Bursa paftalarında Marmara Denizi ve yakın çevresinin yeni diri fay haritası
Yenilenmiş 1/1,250,000 ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası (2012)
YENİLENMİŞ DİRİ FAY HARİTALARI KAPSAMI Türkiye ana karasının tamamı ile Marmara Denizi ve Saros Körfezi nde yer alan diri fayları gösterilmektedir. Her fay bir kimlik numarası ile tanımlanmıştır. Faylar dört alt kategoriye ayrılarak haritalanmıştır. Belirlenen tekçe fay veya çok segmentli fay zonu sayısı 326 dır. Türkiye anakarasında büyüklüğü 5.5 ve üzeri deprem üretebilecek diri fay veya fay segment sayısı 485 dir. Yeni diri fay haritalarında il, ilçe, belde ve köy düzeyinde yerleşim merkezleri ile karayolu ve demiryolu ulaşım hatlarına yer verilmiş ve bunlarla diri faylar arasındaki mekansal ilişkileri gösterilmiştir.
YENİLENMİŞ DİRİ FAY HARİTALARI VE VERİ TABANININ PLANLAMA VE UYGULAMALARDAKİ KULLANIM POTANSİYELİ Türkiye ve yakın çevresinin güncel tektoniği ve depremselliği hakkında en ayrıntılı fay bilgisini içeren başvuru belgeleridir. Ülkede bölgesel ölçekte daha ayrıntılı ve güvenilir deprem tehlike analizlerine olanak vermektedir. Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası nın güncellenmesi için gerekli altyapı bilgisini sağlamaktadır. Ülke genelinde yüzey faylanması tehlike bandı (fay tampon bölge veya fay sakınım bandı) oluşturulması açısından ihtiyaç duyulan ayrıntılı bilgileri içermekte olup, bu konuda hazırlanacak olan yasa ve yönetmelikler açısından konuya yönelik altlık bilgisi niteliğindedir.
YENİLENMİŞ DİRİ FAY HARİTALARININ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAMALARA KATKISI Kentsel ve sanayi alanlarının yerseçimi, yüzey faylanması tehlikesinin tayini ve deprem güvenli dizaynı açısından gerekli fay parametrelerinin belirlenmesinde, Stratejik öneme sahip kritik mühendislik yapıları için (Nükleer ve hidroelektrik santral, rafineri ve petrokimya tesisi vb) yerseçimi, bunların deprem güvenli dizaynında gerekli fay parametreleri ve bu yapıları etkileyecek maksimum deprem büyüklüğünün tayininde, Ulaşım altyapısı (karayolu, demiryolu, köprü, viyadük) güzergah seçimi ve mevcut olanlarının yüzey faylanması tehlikesi açısından değerlendirilmesinde, Petrol ve doğal gaz boru hatları güzergah seçimi ve bunların aktif fay zonu geçkilerinde yüzey faylanması tehlikesinin belirlenmesi çalışmalarında doğrudan katkı sağlar.