BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI HAZIRLAYANLAR Esin ŞEN İnci Selin BAL T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Ülke Masaları I Daire Başkanlığı
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 4 1. BREZİLYA NIN GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRMESİ... 5 2. BREZİLYA NIN DIŞ TİCARETİ... 7 2.1. İHRACAT... 7 2.2 İTHALAT... 10 3. BREZİLYA NIN TÜRKİYE İLE TİCARETİ... 13 3.1. BREZİLYA YA İHRACATIMIZDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR... 14 4. TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI DIŞ TİCARETİ... 16 4.1 İHRACAT... 16 4.2 İTHALAT... 18 5. BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI SEKTÖRÜ DIŞ TİCARETİ VE PERAKENDE SEKTÖRÜ... 20 6. TÜRKİYE BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI DIŞ TİCARETİ... 24 6.1. İHRACAT... 24 6.2. İTHALAT... 25 6.3. GELİR, NÜFUS DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARI... 28 6.4. PERAKENDE SATIŞLAR... 29 7. BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI DAĞITIM KANALLARI... 38 7.1. SÜPERMARKETLER... 38 7.2. ÇOK KATLI MAĞAZALAR... 39 7.3. İNTERNET PERAKENDECİLİĞİ... 40 8. BREZİLYA TÜKETİM MALLARI SEKTÖRÜ... 41 9. BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI SEKTÖRÜ PAZAR ÖZELLİKLERİ... 43 9.1. GIDA ÜRÜNLERİ... 43 9.2. İÇECEK SEKTÖRÜ... 44 9.2.1 ALKOLLÜ İÇECEKLER... 44 9.2.2 ALKOLSÜZ İÇECEKLER... 45 9.3. KİŞİSEL BAKIM VE KOZMETİK ÜRÜNLERİ... 45 9.4. ÖZEL MARKALI ÜRÜNLER... 47 10. PAZARA GİRİŞ YÖNTEMLERİ... 49 10.1. İTHALAT KISITLAMALARI... 49 10.2. TANITIM... 50 10.3. STANDARTLAR VE ETİKETLEME... 51 10.4. FİYATLANDIRMA... 52 10.5. BELGELENDİRME... 53 10.6. DAĞITIM KANALLARI... 55 11. BREZİLYA İŞ KÜLTÜRÜ... 57 11.1. MÜZAKERE ÖNCESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR... 57 11.2. ÇALIŞMA SAATLERİ... 58 11.3. SOSYAL AKTİVİTE... 58 11.4. HEDİYE VERME... 59 11.5. İLK İSİM VE UNVAN... 59 1
11.6. HALK DAVRANIŞLARI... 60 11.7. İŞ KIYAFETİ... 60 11.8. KARŞILIKLI KONUŞMA... 61 12. GENEL DEĞERLENDİRME... 62 YARARLI ADRESLER... 65 KAYNAKÇA... 67 2
TABLOLAR TABLO 1: BREZİLYA ÜLKE KÜNYESİ... 5 TABLO 2: BREZİLYA GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER... 5 TABLO 3: BREZİLYA NIN İHRACATI... 7 TABLO 4: BREZİLYA NIN İTHALATI... 7 TABLO 5: BREZİLYA NIN İHRAÇ ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER... 7 TABLO 6: BREZİLYA NIN İHRACATINDAKİ BAŞLICA ÜLKELER... 9 TABLO 7: BREZİLYA NIN İTHAL ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER... 10 TABLO 8: BREZİLYA NIN İTHALATINDA BAŞLICA ÜLKELER... 12 TABLO 9: TÜRKİYE BREZİLYA İKİLİ TİCARET VERİLERİ... 13 TABLO 10: TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI İHRACATI... 16 TABLO 11: TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI İHRACATINDA BAŞLICA ÜLKELER... 17 TABLO 12: TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI İTHALATI... 18 TABLO 13: TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI İTHALATINDA BAŞLICA ÜLKELER... 19 TABLO 14: BREZİLYA NIN HIZLI TÜKETİM MALLARI İTHALATI... 20 TABLO 15: BREZİLYA NIN HIZLI TÜKETİM MALLARI İTHALATINDA BAŞLICA ÜLKELER... 23 TABLO 16: BREZİLYA YA HIZLI TÜKETİM MALLARI İHRACATIMIZ... 24 TABLO 17: BREZİLYA DAN HIZLI TÜKETİM MALLARI İTHALATIMIZ... 25 TABLO 18: BREZİLYA TÜRKİYE HIZLI TÜKETİM MALLARI TİCARETİ... 27 TABLO 19: GELİR VE NÜFUS İSTATİSTİKLERİ... 29 TABLO 20: EKONOMİK GÖSTERGELERİN GELİŞİMİ... 30 TABLO 21: ÜRÜN SEPETLERİ İTİBARIYLA BREZİLYA GENELİNDE SÜPERMARKETLERDEKİ ÜRÜNLER... 30 TABLO 22: TÜKETİM BAKIMINDAN BREZİLYA GENELİNDE SÜPERMARKETLERDEKİ ÜRÜNLER... 31 TABLO 23: PERAKENDE SEKTÖRÜNÜN BÜYÜKLÜĞÜ AÇISINDAN DÜNYADA ÖNDE GELEN ÜLKELER... 33 TABLO 24: BREZİLYA PERAKENDE SEKTÖRÜ İSTİHDAM VERİLERİ... 33 TABLO 25: LATİN AMERİKA ÜLKELERİ PERAKENDE SATIŞLAR BÜYÜME HIZI... 33 TABLO 26: KÜRESEL PERAKENDE SEKTÖRÜ GELİŞİM ENDEKSİ SIRALAMASI... 34 TABLO 27: PERAKENDE SATIŞLAR... 35 TABLO 28: BREZİLYA PERAKENDE SEKTÖRÜ SATIŞ KANALLARI... 35 TABLO 29: BREZİLYA PERAKENDE SEKTÖRÜ ŞİRKET PAYLARI... 36 TABLO 30: BREZİLYA PERAKENDE SEKTÖRÜ MARKA PAYLARI... 36 TABLO 31: SAO PAULO EYALETİ SÜPERMARKET SEKTÖRÜ MAKROEKONOMİK GÖSTERGELERİ... 38 TABLO 32: SÜPERMARKET SEKTÖRÜNÜN REEL SATIŞ GELİRLERİ... 38 TABLO 33: BREZİLYA TÜKETİM MALLARI SEKTÖRÜ: PAZAR TALEBİ... 41 TABLO 34: ZİNCİR MAĞAZA VE SÜPERMARKETLERDEKİ ÜRÜNLERİN SATIN ALINABİLME SIRALAMASI... 42 TABLO 35: BREZİLYA DAKİ BAŞLICA TÜKETİM MALLARI FİRMALARI... 42 TABLO 36: SÜPERMARKETLERDEKİ GIDA ÜRÜNLERİNİN SATIN ALINABİLME SIRALAMASI... 43 TABLO 37: GIDA, İÇECEK VE TÜTÜN TÜKETİMİ... 44 3
GİRİŞ Brezilya, perakende sektöründe son on yılda çok büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Euromonitor International ın analizlerine göre Hızlı Tüketim Malları pazarında net değer artışı açısından 250 ülke arasında yapılan karşılaştırmada Brezilya 2. sırada yer almaktadır. İlk 10 ülke sırasıyla; Çin, Brezilya, ABD, Hindistan, Meksika, Rusya, Venezuela, Endonezya, Kanada ve Arjantin dir. Brezilya nın hızlı tüketim malı pazar büyüklüğü 1.253,7 milyar Dolar olup, son üç yılda ortalama %5,2 büyüyen pazarın satış hacminin önümüzdeki dönemde %4,8 büyüyeceği tahmin edilmektedir. Sektördeki net değer artışı 197,7 milyar Dolar dır. Brezilya nın coğrafi büyüklüğü nedeniyle, farklı bölgelerde yaşayan insanların ihtiyaçları ve beklentileri de farklılık göstermektedir. Perakende firmaları da satın alma kararlarını müşterilerinin bu değişen ihtiyaçlarını karşılayabilmek üzere şekillendirmektedir. Hızlı tüketim malları dünya genelinde tüketicilerin bütçelerinin büyük kısmını oluşturmaktadır. Hızlı tüketim malları, hanehalkları tarafından satın alınarak kısa sürede tüketilen ürünleri kapsamakta olup, gıda, kişisel bakım ürünleri ve temizlik ürünlerinden oluşmaktadır. Çalışmamızda Hızlı tüketim malları olarak tanımlanan ürünler ve GTİP numaraları: 03, 04, 07, 08, 09, 1101, 1509, 1512, 1704, 1806, 19, 20, 2101, 2103, 2104, 2105, 2106, 2201, 2202, 2203, 2204, 2205, 2206, 2207, 2208, 3303, 3304, 3305, 3306, 3307, 3401 ve 3402 dir. Türkiye nin hızlı tüketim malları ihracatı 2012 yılında bir önceki yıla göre %6 artarak 13,2 milyar Dolar a ulaşmıştır. İhracatın %90 ını gıda ürünleri oluşturmaktadır. Gıda ürünleri arasındaki başlıca ihraç ürünlerimiz ise meyveler, kabuklu yemişler, konserveler ve unlu mamullerdir. Kişisel ve ev bakım ürünleri ihracatında ise ilk sırada sabunlar yer almaktadır. Söz konusu ürün grubunu deterjanlar, traş müstahzarları, deodorantlar, banyo müstahzarları, makyaj ve cilt bakım ürünleri takip etmektedir. Küresel dünyada uluslararası ticaretin değişen kuralları ülkemiz ihracatçısını da yeni pazar arayışlarında yeni kanallar bulmaya ve yeni çözümler üretmeye zorlamaktadır. Bu açıdan Brezilya perakende tüketim malları sektöründe yeni açılım ve fırsatlar bulunmaktadır. Özellikle üst ve orta gelir grubu tüketicileri ihracatçı firmalarımız açısından değerlendirilmesi gereken bir potansiyel taşımaktadır. İç piyasada tüketimin yüksek olması nedeniyle, iyi bir fiyatla pazara sunulan iyi bir ürünün pazarda tutunma şansının yüksek olduğu düşünülmektedir. Brezilya daki dağıtım kanallarının yapısı, distribütörler, zincir mağazalar satış ve dağıtım kanalları, toptan ve perakende alıcılarının tercihleri, Türk ürünleri hakkındaki algıları ve ülkemiz ihracatçılarının pazarda dikkat etmesi gerekenler konusunda 7 10 Nisan 2013 tarihleri arasında Brezilya nın Sao Paulo şehrinde gerçekleştirilen Yerinde Pazar Araştırması kapsamında; Hair Brazil Fuarı ziyaret edilerek katılımcı firmalar ve Brezilya Kozmetik ve Parfüm Ürünleri Birliği (ABIHPEC) ile görüşülmüş; Sao Paulo Süpermarketler Birliği (APAS), Brezilya Türkiye İşadamları Derneği (ASEBT), Grupo Pao de Acucar süpermarket zincirleri ve ithalatçı ve distribütör firmalar ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Söz konusu çalışmamızda T.C. Sao Paulo Ticaret Ataşeliğimiz tarafından da katkı sağlanmıştır. 4
1. BREZİLYA NIN GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRMESİ Brezilya, büyük bir pazara, geniş topraklara ve zengin doğal kaynaklara sahiptir. Nüfusuyla dünyanın 5. büyük ülkesi ve 2,6 trilyon Dolar ı aşkın gayri safi milli hasılası ile Latin Amerika nın birinci ülkesi konumundadır. Nüfus yoğunluğu, tüketim potansiyeli ve artan ithalatı ile Brezilya, alternatif dış pazar arayan ihracatçılarımız için değerlendirilmesi gereken önemli bir pazar niteliğindedir. MERCOSUR (Güney Ortak Pazarı) üyelerinden biri olan Brezilya, krizler sonrası aldığı önlemlerle cari işlemler dengesinde ve bütçesinde olumlu gelişmeler sağlamış, dış ticareti geliştirmek için ikili ilişkilere önem vermiştir. Brezilya aynı zamanda, Latin Amerika ülkeleri arasında en yüksek ticaret hacmine sahip olduğumuz ülkedir. Tablo 1: Brezilya Ülke Künyesi Resmi Adı Brezilya Federal Cumhuriyeti Nüfus 196,5 milyon (2013 Tahmini) Dil Resmi dil Portekizce dir. İş dünyasında İspanyolca ve İngilizce de kullanılmaktadır. Din Halkın büyük bir çoğunluğu Roma Katolik Kilisesine bağlıdır. %73,6 sı Katolik, %15,4 ü Protestan, %1,3 ü Ruhsalcı, %0,3 ü Bantu/voodoo, %1,8 Müslüman ve Musevidir. Yüzölçümü 8.547.400 km 2 Başkent (nüfus) Brasilia (2,6 milyon) Başlıca Şehirleri (nüfus, milyon kişi) Brasilia (2,6), Sao Paulo (11,4), Rio de Janeiro (6,4), Salvador (2,7), Fortaleza (2,5), Belo Horizonte (2,4). Yönetim Şekli Federal Cumhuriyet (26 eyalet) ve 1 Federal Bölge Devlet Başkanı Dilma Rousseff Para Birimi Real Kaynak: CIA The World Factbook The Economist Intelligence Unit, Brezilya Ülke Raporu Yaklaşık 197 milyon nüfusu olan Brezilya da, kişi başına düşen milli gelir (satın alma gücü paritesine göre) 12.467 ABD Doları dır. Brezilya da gelir dağılımı adaletsizliği yıllar itibarıyla iyileşmekte ve orta gelir grubu hızla büyümektedir. Alt gelir grubundan orta gelir grubuna geçen tüketicilerin harcama potansiyeli daha yüksektir. Bu durum da Brezilya yı önemli bir hedef pazar haline getirmekte ve oldukça rekabetçi koşullar sunmaktadır. Tablo 2: Brezilya Genel Ekonomik Göstergeler 2009 a 2010 a 2011 a 2012 a 2013 b 2014 b GSYİH (milyar $) 1.621,7 2.141,9 2.473,5 2.252,4 2.280,2 2.353,1 Kişi Başına GSYİH (satın alma 10.637 c 11.459 c 11.894 c 12.093 c 12.467 12.959 gücü paritesine göre) Reel GSYİH Artış Oranı (%) 0,3 7,5 2,7 0,9 2,5 3,0 Sınai Üretim Artış Hızı (%) 5,6 10,4 1,6 0,8 3,0 3,5 Tüketici Fiyatları Enflasyonu 4,3 5,9 6,5 5,8 6,0 5,8 (yıl sonu) İhracat (FOB; milyon $) 152.995 201.915 256.040 242.580 245.783 265.499 İthalat (CIF; milyon $) 127.705 181.769 226.247 223.164 240.322 268.389 Cari İşlemler Dengesi (milyon $) 24.302 47,273 52,474 54,231 73.308 81.647 5
Dış Borç (yıl sonu; milyon $) 281.651 352.440 404.317 428.411 c 473.807 523.563 İşsizlik Oranı (yıl sonu) 8,1 6,7 6,0 5,5 6,2 6,5 Döviz Kuru (Real/$) 1,74 1,67 1,88 2,04 2,17 2,24 a: gerçekleşen b: EIU tahmini c: EIU projeksiyonu. Kaynak: Economist Intelligence Unit The Economist in 2013 yılı ülke risk raporunda da ifade edildiği üzere Brezilya bağımsızlık ve ülke riski açısından BBB risk notu ile istikrarlı bir durum sergilemektedir. Ülkenin politik risk, bankacılık ve döviz kuru ve ekonomik yapıya ilişkin risk notu da BBB dir. Uluslararası Para Fonu ndan (IMF) borç alan ülke konumundan kredi veren ülke konumuna gelen Brezilya nın 2014 yılında Dünya Kupası na, 2016 yılında Olimpiyatlara ev sahipliği yapacak olması, dünyanın 5. büyük ekonomisi olma hedefini 2014 ten önce gerçekleştirebileceği tahminlerini kuvvetlendirmektedir. BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) ülkeleri arasında da performansı ile öne çıkan Brezilya nın yükselişinde sosyal ve ekonomik reformların devamlılığı büyük önem taşımaktadır. Gelişen ekonomisine rağmen, gerek gümrük vergileri gerekse iç vergilerin yüksekliği ve karmaşıklığı nedeniyle Brezilya zor bir pazar olma özelliğini korumaktadır. Brezilya Federal hükümeti tarafından 2 Ağustos 2011 tarihinde açıklanan ve 2011 2014 yılları arasında uygulanacak olan Daha Büyük Brezilya kalkınma programı kapsamında; teknoloji altyapısının güçlendirilmesi, yerli ve yabancı firmaların Ar Ge ye daha fazla yatırım yapmasının teşvik edilmesi, yerel tedarikçi zincirinin oluşturulması, kalifiye insan gücünün artırılması, kayıt dışı ekonominin ve bürokrasinin azaltılmasıyla yerli sanayinin ithal ürünlere karşı rekabet gücünün artırılması ve aynı zamanda ihracat imkanlarının artırılması hedeflenmektedir. Brezilya Maliye Bakanlığı verilerine göre; 2012 yılında ekonomik büyüme oranı %1 de kalırken, perakende satışlar %8 civarında artış göstermiştir. 2020 yılında Brezilya tüketici pazarının 3,5 trilyon Dolar ile dünyanın 5. büyük pazarı haline geleceği tahmin edilmektedir. IMF nin Dünya Ekonomik Görünüm raporunda, Brezilya ekonomisi için 2014 yılında %4 büyüme hızı öngörüsü; Brezilya da yaşanan son gelişmeler ışığında %3,2 olarak revize edilmiştir. Söz konusu raporda; Brezilya da yatırım teşvik önlemlerine rağmen hem yerel hem de yabancı yatırımcıların bozulan güven ortamı nedeniyle özel sektör yatırımlarının beklenen düzeyde artmadığı ifade edilmiştir. Brezilya nın yaşadığı yüksek enflasyon ve sosyal protestoların yol açtığı ekonomik sorunlara ilaveten; en önemli ticari partnerlerinden olan Çin Halk Cumhuriyeti nin büyüme hızındaki yavaşlama ve düşen emtia fiyatları da ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Bütün bu gelişmeler nedeniyle IMF, 2013 yılı için Brezilya da %3 olarak öngördüğü büyüme hızını %2,5, Latin Amerika ve Karayipler için %3,4 olarak öngördüğü büyüme hızı rakamını %3 olarak revize etmiştir. 6
2. BREZİLYA NIN DIŞ TİCARETİ Brezilya, geleneksel pazarı olan Amerika kıtası ve Avrupa Birliği nin yanında son dönemde Afrika, Orta Doğu ve Körfez, Doğu Avrupa ve Asya pazarlarına ihracatını önemli ölçüde artırmıştır. Güney Güney ticareti olarak tanımlanan ve dünya ticaretinde giderek daha ağırlık kazanan eğilimde Brezilya nın payı büyüktür. Brezilya ihracatta sergilediği başarısını ihraç mallarını çeşitlendirerek ve geleneksel pazarlarının dışında kalan pazarlara açılarak elde etmiştir. Tarım ürünlerinin yanı sıra uçak, otomotiv, demir, kimyasallar, makine, ayakkabı, kağıt, elektrik ve elektronik gibi endüstri ürünleri de önemli ihraç kalemleri arasına girmiştir. Ülkenin 2012 yılı toplam ithalatı 223,1 milyar Dolar, ihracatı ise 242,5 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3: Brezilya nın İhracatı Dünyadaki Sırası (21.) 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam İhracatı (1000 Dolar) 197.942.443 152.994.743 197.356.436 256.038.702 242.579.776 TR ye İhracatı (1000 Dolar) 816.091 609.780 1.029.718 1.459.870 1.207.133 TR nin Payı (%) 0,41 0,40 0,52 0,57 0,50 TR nin Sırası 44 45 38 40 40 Kaynak: TradeMap Tablo 4: Brezilya nın İthalatı Dünyadaki Sırası (22.) 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam İthalatı (1000 Dolar) 173.196.634 127.647.331 180.458.789 226.243.409 223.149.128 TR den İthalatı (1000 Dolar) 337.522 399.322 652.038 917.269 964.114 TR nin Payı (%) 0,19 0,31 0,36 0,41 0,43 TR nin Sırası 56 46 44 37 38 Kaynak: TradeMap 2.1. İHRACAT Brezilya nın ihracatında başlıca ürünler; demir cevherleri, ham petrol, soya, şeker, tavuk eti, soya küspesi, kahve, mısır, petrol yağları, uçaklar, kağıt hamuru, taşıt araçları ile aksam ve parçaları, dondurulmuş sığır eti, yaprak tütün, demir çelik ürünleri, altın, meyve ve meyve suları ile alkollü içkilerdir. Tablo 5: Brezilya nın İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar) GTİP Ürün 2010 2011 2012 Toplam 197.356.436 256.038.702 242.579.776 2601 Demir cevherleri ve konsantreleri 28.911.881 41.817.251 30.989.293 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli 16.293.417 21.603.316 20.305.900 minerallerden elde edilen yağlar) 1201 Soya fasulyesi 11.042.996 16.327.287 17.248.319 1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı) 12.761.405 14.941.663 12.650.806 0207 Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı 5.952.026 7.242.553 6.948.037 2304 Soya fasulyesi yağı üretiminden arta kalan küspe ve 4.719.373 5.697.860 6.595.457 katı atıklar 0901 Kahve; kahve kabuk ve kapçıkları 5.203.348 8.026.399 5.740.321 7
9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 9.569 5.067.907 5.637.368 1005 Mısır 2.214.956 2.716.354 5.383.338 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde 3.060.744 4.311.437 5.367.788 edilen yağlar 8802 Diğer hava taşıtları, uzay araçları 3.999.051 3.939.537 4.759.183 4703 Sodalı ve sülfatlı odun hamuru 4.434.236 4.609.699 4.326.841 8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 3.381.638 3.987.029 3.777.780 8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 4.416.140 4.375.688 3.725.280 0202 Sığır eti (dondurulmuş) 3.376.278 3.517.740 3.674.543 2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri 2.706.674 2.878.611 3.197.303 7207 Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller 2.434.343 3.946.246 3.121.302 7202 Ferro alyajlar 2.038.954 2.495.279 2.787.913 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 1.801.950 2.324.296 2.663.981 2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol 1.924.691 2.566.395 2.451.338 katılmamış) 2207 Etil alkol, alkol derecesi >= 80% tağyir edilmemiş 1.014.285 1.491.865 2.186.207 alkollü içki 8429 Dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, 1.349.691 2.172.102 2.162.351 yükleyici vb. 5201 Pamuk (kardesiz, taranmamış) 821.546 1.590.063 2.104.431 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 1.686.894 2.189.944 2.082.220 1507 Soya yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak 1.347.663 2.129.270 2.071.337 değiştirilmemiş) 2818 Suni korendon alüminyum oksit ve hidroksit 1.774.393 2.250.345 1.966.376 8409 İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam parçaları 1.446.935 1.947.368 1.763.727 2603 Bakır cevherleri ve konsantreleri 1.237.737 1.572.792 1.510.644 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.277.118 1.542.523 1.460.992 8905 Fener, yangın söndürme, tarak gemileri, yüzer 102.014 1.042.896 1.457.771 vinçler vb. 1602 Konserve; hazırlanmış/et, sakatat/kandan müstahzar 1.268.183 1.487.788 1.420.065 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 1.113.045 1.450.044 1.395.027 7201 Dökme demir (pik) aynalı demir (kütle, blok vb. İlk 971.141 1.603.182 1.350.442 şekillerde) 0203 Domuz eti 1.226.581 1.286.259 1.347.516 8701 Traktörler 1.047.870 1.433.577 1.250.655 4107 Sığır ve atların dabaklanmış ve hazırlanmış deri ve 982.534 1.151.104 1.229.719 köselesi 8414 Hava vakum pompası, hava/gaz kompresörü, 932.221 961.033 1.181.238 vantilatör, aspiratör 3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan 898.050 1.054.469 1.107.340 ilaçlar (dozlandırılmış) 7601 İşlenmemiş alüminyum 1.280.349 1.260.973 1.046.494 8501 Elektrik motorları, jeneratörler 721.844 845.592 888.541 Kaynak: TradeMap Brezilya nın ihracatı iki ana kategoriye ayrılmaktadır: (1) Ham ve yarı işlenmiş ürünler; demir, alüminyum, manganez ve diğer madenler; soya, şeker, kahve, kakao, pamuk, mısır, 8
yaprak tütün, meyveler ve diğer tarım ürünleri, her tür et; (2) İmal edilmiş mallar, uçaklar, motorlu araçlar, gemiler, lokomotifler ve vagonlar, bu araçlara ait yedek parçalar, demir ve çelik alaşımları ve ürünleri, kağıt, mekanik sistemler, buhar veya elektrik ve elektronik motorları, makine ve donanımları, fiber optik dahil iletişim sistemleri, eczacılık ürünleri, kozmetik ve ilaçlar, hastane tıp ve diş tedavisi donanımları, tekstil, ayakkabı, müzik aletleri, oyuncaklar, mobilya ve ev eşyaları, bilgisayarlar ve yazılım dahil büro makineleri, plastik ürünler, işlenmiş sığır eti, tavuk ve diğer etler, portakal suyu, meyveler, sebzeler, kahve, balık ve diğer gıdalar. Yarı mamül malların ihracatı artmakta ve daha fazla ikincil petrokimya ürünleri kullanıma hazır tutulmaktadır. Öte yandan sermaye malları, petrol arama ve üretim platformlarından dev hidroelektrik türbinlere kadar birçok ürün; Brezilya mühendislik, danışmanlık ve inşaat firmaları yurt dışında pazarlar bulmaktadır. Brezilya nın ihracatında en önemli ticaret ortakları Çin, ABD ve Arjantin dir. İhracatındaki ilk 10 ülkenin toplam ihracatı içindeki payı %59 dur. Türkiye ise Brezilya nın ihracatında 40. sırada yer almakta olup, toplam içerisinde %0,5 lik bir paya sahiptir. Tablo 6: Brezilya nın İhracatındaki Başlıca Ülkeler (1000 Dolar) Sıra Ülke Adı 2010 2011 2012 Toplam 197.356.436 256.038.702 242.579.776 1 Çin 30.752.356 44.314.595 41.227.540 2 ABD 19.240.185 25.942.953 26.849.876 3 Arjantin 18.436.993 22.709.344 17.997.706 4 Hollanda 10.221.664 13.639.693 15.040.704 5 Japonya 7.123.436 9.473.096 7.955.713 6 Almanya 8.079.794 9.039.093 7.277.061 7 Hindistan 3.481.121 3.200.695 5.576.930 8 Venezuela 3.835.962 4.591.848 5.056.025 9 Gemi mağazaları ve depolar 0 4.813.109 4.866.924 10 Şili 4.220.151 5.418.067 4.602.203 11 İtalya 4.213.613 5.440.918 4.580.723 12 İngiltere 4.615.943 5.229.792 4.519.432 13 G.Kore 3.755.341 4.693.868 4.501.090 14 Fransa 3.572.285 4.359.284 4.139.357 15 Meksika 3.662.227 3.959.713 4.003.013 16 Belçika 3.473.333 3.959.725 3.741.600 17 İspanya 3.884.034 4.705.519 3.688.732 18 Rusya 4.145.596 4.216.257 3.140.816 19 Kanada 2.310.333 3.129.546 3.079.927 20 Suudi Arabistan 3.097.368 3.476.359 3.000.113 21 Singapur 1.306.779 2.786.453 2.942.605 22 Kolombiya 2.168.363 2.577.417 2.834.522 23 Mısır 1.966.139 2.624.038 2.711.858 9
24 Paraguay 2.540.961 2.968.573 2.617.509 25 Hong Kong 1.715.437 2.176.295 2.458.113 26 BAE 1.851.819 2.169.228 2.456.756 27 Peru 2.000.845 2.262.920 2.415.203 28 Tayvan 1.736.314 2.301.678 2.341.219 29 Uruguay 1.518.798 2.174.589 2.186.314 30 İran 2.120.324 2.332.247 2.183.928 31 Tayland 1.484.064 1.818.056 2.071.292 32 Endonezya 1.661.229 1.718.216 2.001.994 33 G. Afrika 1.303.528 1.680.649 1.765.424 34 İsviçre 1.472.221 1.646.469 1.708.003 35 Portekiz 1.473.726 2.054.991 1.624.668 36 Malezya 1.200.234 1.618.944 1.573.713 37 Bolivya 1.081.007 1.511.499 1.472.962 38 Hollanda Antilleri 953.059 1.072.611 1.334.365 39 Saint Lucia 2.743.817 2.943.333 1.253.523 40 Türkiye 1.029.718 1.459.870 1.207.133 Kaynak: TradeMap 2.2 İTHALAT Brezilya nın ithalatında ağırlığı olan ürünler, petrol yağları ve ham petrol, otomobil, kara taşıtları aksam ve parçaları, doğal gaz, elektronik devreler, mobil telefonlar, ilaçlar, gübreler, dijital kameralar, taş kömürü, kamyon, kamyonet, serum ve aşılar, bilgisayarlar ve haşarat öldürücü, dezenfekte ediciler olarak sıralanmaktadır. Tablo 7: Brezilya nın İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1000 Dolar) GTİP Ürün 2010 2011 2012 Toplam 180.458.789 226.243.409 223.149.128 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde 11.125.856 16.905.131 16.365.054 edilen yağlar 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli 10.097.446 14.080.619 13.405.752 minerallerden elde edilen yağlar) 8703 Otomobil, steyşın vagonlar 8.304.981 11.891.443 9.566.747 8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 4.928.500 6.317.631 6.771.472 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 4.038.287 4.592.419 5.959.596 8542 Elektronik entegre devreler 3.913.543 4.258.681 4.139.298 8517 Telli telefon telgraf için elektrikli cihazlar 3.359.431 4.599.569 3.981.747 3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere 3.144.941 3.490.457 3.591.037 hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 3104 Potaslı mineral/kimyasal gübreler 2.263.305 3.532.951 3.549.759 8529 Radyo, televizyon, radar cihazları vb cihazların 3.019.437 3.448.524 3.502.502 aksam ve parçaları 2701 Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, topak vb. Katı yakıtlar 2.929.890 4.302.799 3.013.177 10
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 1.977.519 2.424.521 2.993.192 3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb. 2.599.757 2.591.423 2.795.507 Ürünler 8473 Yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için 1.711.645 1.805.800 2.436.140 diğer makine ve cihazların aksamı 3102 Azotlu mineral/kimyasal gübreler 1.217.952 2.407.876 2.259.143 3808 Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlıları 1.529.950 1.958.809 2.245.806 yok edici 8411 Turbojetler, turbo propeller, diğer gaz türbinleri 1.761.572 2.058.870 2.173.178 8471 Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri 1.920.487 2.218.963 2.148.006 3105 Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün 1.065.305 2.488.607 2.137.694 karışımları 7403 Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları 1.902.945 2.067.349 2.111.010 2933 Sadece azotlu heterosiklik bileşikler 1.763.104 1.889.595 1.985.000 1001 Buğday ve mahlut 1.528.252 1.832.277 1.721.049 8443 Matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı 1.774.945 1.743.514 1.605.472 makineler 8409 İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam 1.223.897 1.607.392 1.600.617 parçaları 8483 Transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, 1.305.707 1.634.706 1.600.611 dişliler, çarklar 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.286.716 1.649.672 1.531.371 8803 Balon, hava gemisi, planör vb. Diğer hava 1.196.461 1.363.328 1.442.583 taşıtlarının aksam ve parçaları 8802 Diğer hava taşıtları, uzay araçları 1.080.630 1.130.147 1.435.491 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar 938.026 1.433.961 1.382.499 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 1.127.535 1.251.269 1.324.216 8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi 1.110.049 1.300.569 1.317.495 teçhizatı 8429 Dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, 841.185 1.180.046 1.229.708 yükleyici vb. 8481 Muslukçu, borucu eşyası basınç düşürücü, 1.057.797 1.192.619 1.223.383 termostatik valf dahil 8414 Hava vakum pompası, hava/gaz kompresörü, 1.407.030 1.225.923 1.201.563 vantilatör, aspiratör 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 998.220 1.338.342 1.121.103 8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, 914.753 1.160.692 1.102.354 endüktörler 8413 Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri 931.540 1.086.821 1.038.750 9032 Otomatik kontrol ve ayar alet ve cihazları 746.367 913.030 964.004 3907 Poliasetaller, diğer polieterler, epoksit alkid 743.884 1.009.878 961.103 reçineler vb (ilk şekilde) 8431 Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları 788.956 967.940 956.940 Kaynak: Trade Map Brezilya nın ithalatında en önemli ticaret ortakları Çin, ABD ve Arjantin dir. İthalatındaki ilk 10 ülkenin toplam ithalatı içindeki payı %63 tür. Türkiye ise Brezilya nın ithalatında 38. sırada yer almakta olup, toplam içerisinde %0,4 lük bir paya sahiptir. 11
Tablo 8: Brezilya nın İthalatında Başlıca Ülkeler (1000 Dolar) Sıra Ülke 2010 2011 2012 Toplam 180.458.789 226.243.409 223.149.128 1 Çin 25.535.684 32.788.425 34.248.498 2 ABD 27.200.503 34.233.526 32.607.902 3 Arjantin 14.424.771 16.906.099 16.444.100 4 Almanya 11.750.509 15.212.859 14.208.930 5 Güney Kore 8.417.970 10.096.972 9.097.658 6 Nijerya 5.919.700 8.386.359 8.012.214 7 Japonya 6.970.198 7.871.809 7.734.742 8 İtalya 4.826.302 6.228.261 6.206.939 9 Meksika 3.816.138 5.130.201 6.075.066 10 Fransa 4.778.490 5.471.313 5.918.552 11 Hindistan 4.234.159 6.080.997 5.042.843 12 Şili 4.101.077 4.569.488 4.164.609 13 İspanya 2.760.427 3.298.157 3.540.131 14 İngiltere 3.150.809 3.375.566 3.505.207 15 Bolivya 2.233.080 2.863.361 3.431.044 16 Cezayir 2.361.364 3.136.784 3.197.862 17 Suudi Arabistan 2.059.255 3.093.033 3.192.911 18 Tayvan 3.092.969 3.509.433 3.168.809 19 Hollanda 1.766.136 2.265.389 3.106.405 20 Kanada 2.710.411 3.553.312 3.072.137 21 Rusya Fed. 1.910.423 2.944.185 2.790.714 22 İsviçre 2.862.195 2.845.871 2.782.836 23 Tayland 1.838.046 2.399.317 2.503.918 24 Malezya 1.748.506 2.287.408 2.083.632 25 Belçika 1.503.953 1.851.353 2.074.108 26 İsveç 1.705.986 2.167.083 1.980.590 27 Uruguay 1.572.528 1.753.185 1.818.926 28 Endonezya 1.517.309 1.919.514 1.735.848 29 Avusturya 1.409.589 1.475.487 1.523.725 30 Avustralya 1.352.975 1.957.771 1.288.016 31 Peru 906.938 1.376.751 1.287.505 32 Fas 664.905 1.195.807 1.281.172 33 Kolombiya 1.077.299 1.384.139 1.267.096 34 İsrail 1.011.475 904.089 1.143.544 35 Portekiz 578.624 835.603 998.986 36 Venezuela 832.591 1.269.297 996.792 37 Paraguay 611.173 715.890 987.565 38 Türkiye 652.038 917.269 964.114 39 Irak 738.703 898.194 962.149 40 Kuveyt 244.093 387.054 960.384 Kaynak: TradeMap 12
3. BREZİLYA NIN TÜRKİYE İLE TİCARETİ Coğrafi uzaklığın fazla olması ve ülkelerin birbirini iyi tanımaması nedeniyle bugüne kadar çok düşük seviyelerde seyreden Türkiye Brezilya ekonomik ilişkileri, özellikle aynı konularda iş yapan firmaların ve kurumların işbirliğine giderek ortak üretim ve pazarlama yapmaları halinde büyük bir potansiyel taşımaktadır. Genel olarak Brezilya tarafı Türkiye ile işbirliği yapmak açısından konuya olumlu yaklaşmaktadır. Türk işadamlarının Brezilya yı daha iyi tanıyıp, aktif bir şekilde konuya eğilmeleri, ülkeler arasındaki ticaret hacminin artmasında ve Türkiye açısından ekside olan dengenin düzeltilmesinde önemli rol oynayacaktır. Tablo 9: Türkiye Brezilya İkili Ticaret Verileri (1000 Dolar) Yıl İhracat İthalat Denge Hacim 2005 103.458 798.576 695.118 902.034 2006 121.882 934.782 812.900 1.056.664 2007 229.914 1.172.669 942.755 1.402.583 2008 318.027 1.423.867 1.105.840 1.741.895 2009 388.243 1.105.889 717.646 1.494.133 2010 614.551 1.347.525 732.974 1.962.076 2011 883.471 2.074.354 1.190.883 2.957.825 2012 1.002.692 1.770.094 767.402 2.772.786 2012 (5 ay) 362.295 688.704 326.409 1.050.998 2013 (5 ay) 449.171 621.596 172.425 1.070.767 Kaynak: TÜİK 2012 yılında Brezilya ile ticaret hacmimiz yaklaşık 2,8 milyar Dolar düzeyinde gerçekleşmiş olup, bir önceki yıla göre Brezilya ya ihracatımızın arttığı, Brezilya dan ithalatımızın ise düşüşe geçtiği görülmektedir. 2012 yılında, geçtiğimiz yıla kıyasla, ihracatımızın %13,6 oranında artış göstererek 1 milyar Dolar ı aştığı, aynı dönemde ithalatımızın ise %14,7 oranında düşüş göstererek yaklaşık 1,8 milyar Dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Brezilya ile ülkemiz arasındaki ticaret dengesine bakıldığında ise, 2005 2012 arası dönemde ülkemiz aleyhine dış ticaret açığının mevcut olduğu görülmektedir. 2008 yılında bu açık, 1,1 milyar Dolar a kadar yükselmiş, ancak 2009 yılında 718 milyon Dolar a gerilemiş olup, 2010 yılında ise 733 milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. Diğer yandan, 2011 yılında ticaret açığımızın tekrar artışa geçtiği ve 1,2 milyar Dolar olarak gerçekleştiği; 2012 yılında ise, bir önceki yıla göre %36 oranında azalarak 766 milyon Dolar a gerilediği görülmektedir. Brezilya dan ithalatımızda; demir cevherleri, soya, tütün, pamuk, odun hamuru, işlenmemiş alüminyum, kahve ve iş makineleri ilk sıralarda yer almaktadır. Bu ülkeye ihracatımızda otomotiv yan sanayi ürünleri başta olmak üzere; kamyon, minibüs, demir ve çelik ürünleri, çimento, kuru kayısı, fındık, gübre, tütün, iplik, araba lastiği, mobilya aksamı, araba koltuğu, kuru incir, maya, kesme ve düzeltme makineleri, kauçuktan eşyalar, alüminyum hidroksit, mermer ve traverten ürünleri ön plana çıkmaktadır. Dış ticaret açığının büyük oranda ülkemiz aleyhine oluşu nedeniyle; karşılıklı ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Brezilya ile ülkemiz arasında kurulacak yakın ekonomik işbirliği, Brezilya ile birlikte Arjantin, Paraguay, Uruguay ve 13
Venezuela nın üye oldukları MERCOSUR/MERCOSUL (Mercado Comum do Sul, The Southern Common Market, Güney Ortak Pazarı) ile ortaya çıkacak geniş pazardan Türk firmalarının daha çok yararlanmasına yol açacaktır. Diğer yandan Brezilyalı firmalar Türkiye üzerinden Avrupa ve diğer komşu ülke pazarlarına girme şansına sahip olabileceklerdir. 3.1. BREZİLYA YA İHRACATIMIZDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR Brezilya pazarı hakkında ihracatçılarımızdan gelen sorular daha çok pazara ilişkin bilgi eksikliği konusunda yoğunlaşmakta; özellikle nakliye, navlun ve depo masrafları ile gümrük prosedürleri hakkında sorunların yaşandığı gözlenmektedir. Söz konusu sorunlar: Gümrük komisyonculuğu, nakliye ücretleri, banka masrafları ve depolama fiyatlarının yüksek oluşu firmalarımızın maliyetlerini arttırmaktadır. Coğrafi uzaklık nedeniyle navlun ücretleri yüksektir. Limanlarda bir aydan fazla bekleyen ihraç ürünleri kamulaştırılmaktadır. Gümrük işlemleri ile ilgili tüm evrakların Portekizce düzenlenmesi zorunlu olup, İngilizce evraklar kabul edilmemektedir. Brezilyalı ithalatçılar, Brezilya gümrükleri tarafından istendiği gerekçesiyle, diğer ihracat belgelerinden ayrı olarak menşe belgelerinin yüklemeden yaklaşık bir ay önce kendilerine gönderilmesini talep etmekte, bu durum ise ilave masrafa yol açmaktadır. Brezilya nın uyguladığı gümrük vergilerine ilaveten ithal mallardan, COFINS (Contribution for the Financing of Social Security) ve PIS (Social Integration Program Contribution) adları altında toplamda %9,25 oranında Sosyal Güvenlik Sistemi Destekleme Fonu vergileri, ithal sanayi ürünlerinden %10 oranında ekstra vergi, ICMS adı altında eyaletten eyalete oranı değişen bir katma değer vergisi ile Liman Vergisi (AFRMM) limanlar ve gemi taşımacılığını desteklemek amacıyla yükleme maliyetleri ile diğer masrafalar üzerinden yaklaşık %25 oranında vergi alınmakta ve zaman zaman toplamda CIF değerinin %90 ına kadar ulaşabilen, farklı adlar altında ithalat vergileri uygulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı nın resmi ajansı ANVISA nın ithalat lisansı için yaptığı uygulamalar da firmalar tarafından sorun olarak dile getirilmektedir. (Üretimin yapıldığı ülkeye bir temsilci göndererek üretimin yapıldığı yeri ve üretim süreçlerini kontrol şartı) Brezilya da ithalatta lisans uygulaması mevcut olup, ancak bu lisansa sahip firmalar ithalat yapabilmektedirler. Bu durum, ihracat işlemlerini zorlaştırmakta ve aynı müşterinin farklı zamanlarda farklı ithalat şirketleri üzerinden ithalat yapmak zorunda kalması Eximbank sigorta işlemlerinde de sıkıntı yaratmaktadır. 1930 1990 yılları arasında ithal ikameci politikalar uygulayan Brezilya da ithalat yapma kültürü nün gelişmesinin zaman alacağı bir gerçektir. Ayrıca ülkenin üretimindeki yoğunluk ve çeşitlilik dışardan alacağı mallar konusunda bir engel teşkil etmektedir. Brezilya pazarına ilişkin bilgi toplamanın yüksek maliyeti; tüketici ihtiyaçlarını, zevk ve tutumlarını değerlendirme ve buna göre doğru strateji belirlemek isteyen ihracatçılarımız için caydırıcı olmaktadır. Pazarı daha yakından tanımak, pazarda kendini tanıtmak isteyen ve bu amaçla pazar araştırması yapmak veya fuarlara katılmak isteyen ihracatçılarımızın, Bakanlığımızca uygulanan devlet yardımları hakkında bilgi edinmelerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. 14
Brezilya, Ekonomi Bakanı Sayın Zafer ÇAĞLAYAN ın uygun görüşü ve Müsteşarlık Makamı nın 13.04.2012 tarih ve 2012/365 sayılı Onayı ile 2012 2013 döneminde Hedef Ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir. Brezilya için; 2010/6 sayılı Yurtdışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ çerçevesinde +10 yüzde puan destek, Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Hakkında 2009/5 Sayılı Tebliğ çerçevesinde + 20 yüzde puan destek uygulanmaktadır. Söz konusu desteklerin yanı sıra, düzenlenen Ticaret Heyeti, Sektörel Ticaret Heyeti ve Alım Heyeti faaliyetlerinde de öncelik verilen ülkeler arasındadır. Özetle; Brezilya ya ihracat yapan Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile garanti mektubu, sağlık belgesi, ödeme koşulları, gümrük mevzuatı, depolama, tabii olunan vergiler gibi hususlarda yeterli bilgiye sahibi olması büyük önem arz etmektedir. Nakliye ve malların gümrükten geçiş sürecine ilişkin masrafların çok iyi hesaplanması gerekmektedir. Depolama fiyatlarının yüksekliği maliyet artırıcı bir unsurdur. Malların limanda dolaşımı, depo, ithal lisansı bedeli, gümrük komisyoncusunun harcamaları, malların Brezilya içinde nakliyesi, banka ücretleri çok önemli maliyet unsurlarıdır. Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile ticari kuralların gereği olan, geçerliliği tartışma götürmez belgelerle iş yapmalarının daha sonra yaşanabilecek sorunların önlenmesinde çok önem taşıdığı unutulmamalıdır. 15
4. TÜRKİYE NİN HIZLI TÜKETİM MALLARI DIŞ TİCARETİ 4.1 İHRACAT Hızlı tüketim malları bütün ülkelerde tüketicilerin bütçelerinin büyük kısmını oluşturmaktadır. Hızlı tüketim malları, hane halkı tarafından alınarak kısa sürede tüketilen ürünleri kapsamaktadır (gıda, kişisel bakım ürünleri, temizlik ürünleri, vb). Bu çalışmada hızlı tüketim malları olarak alınan ürünlerin GTİP numaraları ise: 03,04, 07, 08, 09, 11, 1509, 1512, 1704, 1806, 19,20, 2101, 2103, 2104, 2105, 2106, 22, 3303, 3304, 3305, 3306, 3307, 3401 ve 3402 dir. Türkiye nin hızlı tüketim malları ihracatı 2012 yılında bir önceki yıla göre %6 artarak 13,2 milyar Dolar a ulaşmıştır. İhracatın %90 ını gıda ürünleri oluşturmaktadır. Gıda ürünleri arasındaki başlıca ihraç ürünlerimiz ise meyveler, kabuklu yemişler, konserveler ve unlu mamullerdir. Kişisel ve ev bakım ürünleri ihracatında ise ilk sırada sabunlar yer almaktadır. Söz konusu ürün grubunu deterjanlar, traş müstahzarları, deodorantlar, banyo müstahzarları, makyaj ve cilt bakım ürünleri takip etmektedir. Hızlı tüketim malları ihracatındaki başlıca ülkeler ise Irak (%18), Almanya (%9), Rusya (%8), İtalya (%4) ve Fransa dır (%3). Japonya nın ihracatımızdaki payı ise %1 dir. Tablo 10: Türkiye nin Hızlı Tüketim Malları İhracatı (1000 Dolar) HS Ürün Adı 2010 2011 2012 Genel Toplam 113.979.452 134.915.252 152.536.653 Hızlı Tüketim Malları Toplam 10.727.708 12.747.778 13.236.142 03 Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar 312.935 395.307 414.016 04 Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvanlarının 303.491 484.056 545.595 yumurtaları, bal 07 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 1.108.532 1.070.709 967.065 08 Yenilen meyveler, kabuklu yemişler, turunçgil 3.494.049 3.908.978 3.808.468 09 Kahve, çay ve baharat 103.472 110.497 118.946 1101 Buğday unu 598.106 891.814 843.227 1509 Zeytinyağı 64.232 49.409 76.773 1512 Ayçiçeği yağı 103.149 341.463 417.812 16 Et, balık, kabuklu hayvan, yumuşakça vb hayvansal 55.776 65.446 74.529 müstahzarlar 1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil) 279.009 328.888 403.015 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 364.472 433.839 478.894 19 Unlu mamuller 804.965 1.037.183 1.235.509 20 Sebze, meyve, bitki parçaları, sert kabuklu yemiş 1.491.632 1.653.775 1.722.425 konserveleri 2101 Kahve, çay esans, konsantreleri ve müstahzarları 5.172 8.740 21.973 2103 Soslar ve müstahzarları; çeşni/lezzet verici karışımlar; 50.266 50.117 57.975 hardal unu, irmiği ve hazır hardal 2104 Çorba, et suyu ve karışım halindeki homojenize gıda 34.312 44.708 40.905 müstahzarları 2105 Dondurma 26.521 31.274 36.284 2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları 261.440 400.916 365.045 2201 Sular (tabii ve suni mineral sular ve gazlı sular dâhil) (tatlandırıcısız, lezzetlendirilmemiş) 29.501 33.040 37.406 16
2202 Sular (mineral ve gazlı sular dâhil) ve alkolsüz diğer 72.653 97.994 108.455 içecekler (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 2203 Biralar (malttan) 68.429 64.240 71.576 2204 Taze üzüm şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dâhil) ve 7.362 8.757 9.269 üzüm şırası 2205 Vermut, diğer taze uzum şarap 0 0 38 2206 Fermente edilmiş diğer içkiler (elma, armut, bal şarabı) 73 289 240 2207 Etil alkol, alkol derecesi >= 80% tağyir edilmemiş 26.057 25.943 27.877 alkollü içki 2208 Etil alkol (alkol derecesi < %80, tağyir edilmemiş) ve 23.076 25.863 28.374 damıtılarak elde edilmiş likör ve diğer alkol 3303 Parfümler ve tuvalet suları 36.045 37.759 43.994 3304 Güzellik, makyaj ve cilt bakımı için müstahzarlar 96.350 125.085 130.591 (güneşlenme kremleri ve müst. Dahil) 3305 Saç müstahzarları 105.601 118.037 124.743 3306 Ağız/diş sağlığını korumaya mahsus müstahzarlar 9.489 9.194 11.168 3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, banyo 203.512 218.708 248.830 müstahzarları, tüy dökücüler, vb. 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik ürünler ve müstahzarlar 373.787 401.449 453.842 3402 Yıkama, temizleme müstahzarları sabunlar hariç 214.242 274.301 311.283 Kaynak: TradeMap Tablo 11: Türkiye nin Hızlı Tüketim Malları İhracatında Başlıca Ülkeler (Milyon Dolar) Ülke 2010 2011 2012 Irak 1.335,4 2.024,6 2.451,3 Almanya 1.097,9 1.243,7 1.187,9 Rusya Federasyonu 1.026,7 1.089,8 1.069,4 İtalya 501,4 587,4 576,1 Fransa 432,9 475,0 454,7 Hollanda 348,6 389,7 435,3 İngiltere 356,1 426,2 432,5 ABD 312,4 337,0 363,6 Suudi Arabistan 275,9 321,5 306,6 Ukrayna 282,3 296,3 287,2 Libya 84,6 219,8 253,7 Azerbaycan 165,7 198,1 223,1 Romanya 224,6 222,4 190,0 İtalya 156,2 188,1 187,6 Polonya 172,2 157,0 178,0 Belçika 150,5 186,0 170,2 Bulgaristan 244,1 188,3 154,9 BAE 121,1 133,8 154,1 İran 145,1 276,0 153,2 Mısır 141,9 126,1 150,0 Diğer 3.152,2 3.660,9 3.856,7 Toplam 10.727,7 12.747,8 13.236,1 Kaynak: Trade Map 17
4.2 İTHALAT 2012 yılı itibariyle Türkiye nin hızlı tüketim malları ithalatı 4,3 milyar Dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Hızlı tüketim malları ithalatının %73 ünü 3,2 milyar Dolar ile gıda ürünleri oluşturmaktadır. İthalattaki başlıca ürünler ise bitkisel yağlar, meyveler ve çeşitli gıda müstahzarlarıdır. Kişisel ve ev bakım ürünleri ithalatında ise makyaj ve cilt bakım ürünleri, deterjanlar ve saç müstahzarları ilk sıralarda yer almaktadırlar. İthalatın gerçekleştirildiği başlıca ülkeler ise Rusya Federasyonu (%15), Almanya (%9), Ukrayna (%8), ABD (%7), Polonya dır (%5). Tablo 12: Türkiye nin Hızlı Tüketim Malları İthalatı (1000 Dolar) HS Ürün Adı 2010 2011 2012 Genel Toplam 185.541.037 240.838.853 236.544.494 Hızlı Tüketim Malları Toplam 3.117.428 4.040.674 4.368.270 03 Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar 133.830 173.887 176.497 04 Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvanlarının 128.277 105.212 116.609 yumurtaları, bal 07 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 315.380 368.260 280.315 08 Yenilen meyveler, kabuklu yemişler, turunçgil 315.147 393.504 457.007 09 Kahve, çay ve baharat 103.376 118.020 136.177 1101 Buğday unu 78 40 97 1509 Zeytinyağı 24 121 150 1512 Ayçiçeği yağı 273.625 629.466 988.450 16 Et, balık, kabuklu hayvan, yumuşakça vb hayvansal 4.267 2.889 4.200 müstahzarlar 1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çik. dahil) 10.074 13.010 10.719 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 89.227 91.693 100.653 19 Unlu mamuller 169.328 198.335 190.741 20 Sebze, meyve, bitki parçaları, sert kabuklu yemiş 62.915 90.361 76.973 konserveleri 2101 Kahve, çay esans, konsantreleri ve müstahzarları 69.825 99.473 87.189 2103 Soslar ve müstahzarları; çeşni/lezzet verici 16.947 19.478 22.163 karışımlar; hardal unu, irmiği ve hazır hardal 2104 Çorba, et suyu ve karışım halindeki homojenize gıda 2.791 5.363 5.234 müstahzarları 2105 Dondurma 8.421 7.834 3.680 2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda 269.350 334.928 336.613 müstahzarları 2201 Sular (tabii ve suni mineral sular ve gazlı sular dahil) 1.099 1.751 1.909 (tatlandırıcısız, lezzetlendirilmemiş) 2202 Sular (mineral ve gazlı sular dahil) ve alkolsüz diğer 32.563 49.025 46.922 içecekler (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 2203 Biralar (malttan) 1.352 5.032 3.651 2204 Taze üzüm şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil) 5.610 7.079 9.281 ve üzüm şırası 2205 Vermut, diğer taze uzum şarap 956 1.244 736 2206 Fermente edilmiş diğer içkiler (elma, armut, bal şarabı vs.) 168 557 974 18
2207 Etil alkol, alkol derecesi >= 80% tağyir edilmemiş 56.824 61.684 62.262 alkollü içki 2208 Etil alkol (alkol derecesi < %80, tağyir edilmemiş) ve 40.007 85.996 87.684 damıtılarak elde edilmiş likör ve diğer alkol 3303 Parfümler ve tuvalet suları 77.647 93.019 89.683 3304 Güzellik, makyaj ve cilt bakımı için müstahzarlar 174.826 218.876 213.717 (güneşlenme kremleri ve müst. dahil) 3305 Saç müstahzarları 194.081 171.443 154.638 3306 Ağız/diş sağlığını korumaya mahsus müstahzarlar 69.548 69.587 70.077 3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, banyo 73.424 86.952 75.287 müstahzarları, tüy dökücüler 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik ürünler ve müstahzarlar 48.294 73.541 69.992 3402 Yıkama, temizleme müstahzarları sabunlar hariç 368.147 463.014 487.990 Kaynak: TradeMap Tablo 13: Türkiye nin Hızlı Tüketim Malları İthalatında Başlıca Ülkeler (Milyon Dolar) Ülke 2010 2011 2012 Rusya Fed. 106,5 134,3 670,6 Almanya 388,7 422,4 412,6 Ukrayna 184,2 469,6 367,9 ABD 215,9 282,8 311,4 Polonya 203,3 233,2 205,9 Fransa 237,8 228,3 196,4 İtalya 142,3 170,6 188,2 Hollanda 124,1 149,3 174,9 İngiltere 98,9 153,6 151,0 Kanada 197,2 202,3 105,0 Ekvator 77,2 99,7 101,8 Brezilya 66,3 86,0 101,5 Çin 62,9 89,8 92,8 Romanya 34,9 77,9 89,5 Norveç 80,7 90,1 84,1 İspanya 66,5 75,5 82,9 İsviçre 66,9 90,9 73,0 Belçika 52,9 59,1 68,4 Hindistan 40,7 54,9 66,6 İrlanda 30,3 37,0 49,6 Diğer 639,2 833,3 774,0 Toplam 3.117,4 4.040,7 4.368,3 Kaynak: TradeMap 19
5. BREZİLYA HIZLI TÜKETİM MALLARI SEKTÖRÜ DIŞ TİCARETİ VE PERAKENDE SEKTÖRÜ Brezilya nın 2012 yılı hızlı tüketim malları ithalatı 7,1 milyar Dolar seviyesindedir. Ülkenin ithalatında başlıca ürünler balık filetoları, süt ve krema, alkollü içkiler, deterjanlar, balıklar (tütsülenmiş/dondurulmuş), zeytinyağı, şarap, kuru baklagiller, meyveler, kişisel bakım ürünleri, un, sebzeler, parfümler ve peynirdir. Tablo 14: Brezilya nın Hızlı Tüketim Malları İthalatı (1000 Dolar) GTİP Ürün Adı 2010 2011 2012 Genel Toplam 180.458.789 226.243.409 223.149.128 Hızlı Tüketim Malları Toplam 5.206.696 7.422.682 7.179.215 0304 Balık filetoları ve diğer balık etleri 286.569 431.332 398.926 (taze/soğutulmuş/dondurulmuş) 0402 Süt, krema (konsantre edilmiş, tatlandırıcı madde içerenler) 172.921 335.306 380.143 2207 Etil alkol, alkol derecesi >= 80% tağyir edilmemiş alkollü 41.322 840.990 378.784 içki 3402 Yıkama, temizleme müstahzarları sabunlar hariç 246.807 334.412 331.797 0305 Balıklar (kurutulmuş/tuzlanmış/salamura 305.919 323.918 323.302 edilmiş/tütsülenmiş) 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak 231.613 286.323 311.717 değiştirilmemiş) 2204 Taze üzüm şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)üzüm 251.516 294.665 300.446 şırası 0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış) 164.689 191.184 293.853 0808 Elma, armut ve ayva (taze) 222.075 289.113 284.521 2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları 162.617 228.107 283.044 3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, tuvalet 201.654 227.934 267.311 müstahzarları 1101 Buğday unu/mahlut unu 217.662 300.979 248.077 0703 Soğan, salot, sarımsak, pırasa ve diğer soğanımsı sebzeler 359.077 316.576 247.147 (taze/soğutulmuş) 0302 Balık (taze/soğutulmuş) 184.472 215.861 232.692 2004 Diğer sebzeler (sirke/asetik asitten başka usulde hazır. 193.014 217.881 208.601 Konserve) (dondurulmuş) 3304 Güzellik/makyaj ve cilt bakımı için müstahzarları 138.467 190.002 196.527 0303 Balıklar (dondurulmuş) 162.457 195.188 182.186 2208 Etil alkol, alkollü içkiler ve likör alkol derecesi %80'den 115.825 152.384 172.669 az, tağyir edilmemiş 2005 Diğer sebzeler (sirke/asetik asitten başka usulde 155.980 159.972 165.312 hazırlanmış konserve) 3303 Parfümler ve tuvalet suları 98.526 116.741 153.679 0406 Peynir ve lor 103.309 205.314 150.308 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 78.862 98.091 129.612 0806 Üzümler (taze/kurutulmuş) 86.739 103.018 111.078 0809 Kayısı, kiraz, şeftali, erik ve çakal eriği (taze) 74.263 99.078 103.888 0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu 81.477 82.250 101.274 20
çıkarılmış/soyulmuş) 0801 Hindistan cevizi, Brezilya ve kaju cevizi (taze/kurutulmuş) 9.744 78.994 78.095 2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 47.475 82.456 74.128 1901 Malt hülasası; un, nişasta ve malt esaslı müstahzarlar 40.313 54.131 72.247 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamuller 35.272 51.310 69.240 3306 Ağız/diş sağlığını korumaya mahsus müstahzarlar 45.657 55.107 69.174 0404 Peynir altı suyu 39.629 48.905 58.368 3305 Saç müstahzarları 37.420 46.595 55.625 1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak 30.823 53.500 48.403 değiştirilmemiş) 2203 Biralar (malttan) 18.641 40.620 45.069 0712 Kurutulmuş sebzeler (bütün, kesilmiş, dilimlenmiş, 49.320 54.788 43.237 kırılmış, toz halinde) 2008 Başka yerinde belirtilmeyen meyve ve yenilen diğer bitki 24.800 39.186 42.336 parçaları konserveleri 0813 Meyve (kurutulmuş) (0801, 0806'de kiler hariç) 37.255 41.291 41.636 1902 Makarnalar 25.412 34.497 39.195 2103 Sos ve müstahzar; çeşni/lezzet verici karışımlar; hardal 37.638 42.548 38.205 unu, irmiği ve hazır hardal 1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil) 22.385 32.672 36.651 0901 Kahve; kahve kabuk ve kapçıkları 21.518 40.584 35.822 0810 Diğer meyveler (taze) 24.938 36.580 35.478 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler 20.139 36.887 30.329 0405 Sütten elde edilen yağlar; sürülerek yenilen süt ürünleri 7.116 4.984 28.082 2002 Domates (sirke/asetik asitten başka usullerle hazırlanmış) 49.911 22.176 27.300 0711 Geçici olarak konserve edilmiş sebzeler 16.596 23.169 22.386 2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol 27.641 28.195 21.393 katılmamış) 2007 Reçel, jöle, marmelat, meyve püresi 21.447 30.108 20.400 0710 Sebze, pişirilmiş (dondurulmuş) 14.238 17.149 19.976 0407 Kus ve kümes hayvanlarının kabuklu yumurtaları 20.594 18.075 19.763 0909 Anason, rezene, kişniş, kimyon, kimyonu tohumu ve ardıç 17.241 23.077 17.821 meyveleri 0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş) 9.421 17.278 17.782 0307 Yumuşakçalar 16.109 22.823 17.353 (canlı/taze/soğutulmuş/dondurulmuş/kurutulmuş/tuzlanmış) 0811 Meyveler ve sert çekirdekli meyveler (dondurulmuş) 12.123 13.272 13.570 2105 Dondurma ve yenilen diğer buzlar 29.355 23.782 13.551 2101 Kahve, çay ve Paraguay çayı (mate) hülasası, esans, 6.271 8.634 10.815 konsantreleri ve müstahzarları 0401 Süt ve krema (konsantre edilmemiş) 3.030 9.458 6.705 0904 Piper, capsicum ve pimenta cinsi biberler (kurutulmuş) 4.256 5.634 5.052 0403 Yayık altı süt, pıhtılaşmış süt ve krema, yoğurt, kefir vs. 973 938 4.288 (konsantre edilmiş) 0804 Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, mangost 3.742 5.121 4.172 (taze/kurutulmuş) 0910 Zencefil, safran, zerdeçal, kekik, defne yaprakları, köri ve 2.694 3.046 3.757 21
diğer baharat 0908 Küçük Hindistan cevizi, küçük Hindistan cevizi kabuğu ve 1.290 3.181 3.640 kakule 1904 Hububat esaslı kabartılmış gıda mamulleri 2.450 3.462 3.628 0701 Patates (taze/soğutulmuş) 11.568 5.671 3.570 0902 Çay 2.705 2.816 3.421 0709 Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş) 1.869 2.750 3.248 2001 Sebze, meyve, sert kabuklu meyve ve yenilen diğer bitki 2.470 2.667 3.140 parçaları 0906 Tarçın ve tarçın ağacının çiçekleri 1.654 2.661 2.615 2206 Fermente edilmiş diğer içkiler (elma, armut, bal şarabı vs.) 1.250 1.577 1.812 2201 Sular (tatlandırıcısız, lezzetlendirilmemiş) 993 2.487 1.433 2104 Çorba, et suyu ve karışım halindeki homojenize gıda 1.039 875 1.330 müstahzarları 0714 Manyok, ararot, salep, yer elması, tatlı patates, sagu vb. 2.618 2.215 1.201 0812 Meyveler ve sert çekirdekli meyveler geçici konserve 647 835 1.069 edilmiş 0907 Karanfil (bütün halindeki meyve, tane ve sapları) 343 291 963 2003 Mantar ve domalan (sirke/asetik asitten başka usulde 328 654 873 hazırlanmış konserve) 2006 Sebze, meyve, meyve kabukları ve diğer bitki parçası 489 379 617 (şekerle konserve edilmiş) 0306 Kabuklu hayvanlar (canlı/taze/soğutulmuş/dondurulmuş/ 752 1.236 588 kurutulmuş/tuzlanmış vs.) 0706 Havuç, şalgam, teke sakalı, kök kerevizi vs. 272 373 455 (taze/soğutulmuş) 0301 Canlı balıklar 267 326 342 0903 Paraguay çayı (mate) 4.091 2.944 259 0702 Domates (taze/soğutulmuş) 139 637 224 0705 Marul ve hindiba (taze/soğutulmuş) 203 236 187 0814 Turunçgillerin, kavunların kabukları 80 75 90 (taze/dondurulmuş/kurutulmuş vs.) 2205 Vermut ve diğer taze üzüm şarapları lezzetlendirilmiş 42 58 89 0905 Vanilya 21 26 63 0803 Muz (taze/kurutulmuş) 24 36 24 0410 Tarifede yer almayan yenilen hayvansal menşeli ürünler 28 21 13 1903 Tapyoka ve nişastadan hazırlanan tapyoka benzerleri 2 4 2 0408 Kus, kümes hayvanlarının kabuksuz yumurtaları ve 0 0 0 yumurta sarıları 0409 Tabii bal 0 0 0 0704 Lahanalar, karnabaharlar, alabaşlar, vb. (taze/soğutulmuş) 3 0 0 0708 Baklagiller (taze/soğutulmuş) 0 0 0 0807 Kavunlar (karpuzlar dahil) ve papaya (taze) 90 0 0 Kaynak: TradeMap Brezilya hızlı tüketim malları ithalatının önemli bir kısmını Arjantin (%31), ABD (%14), Şili (%10), Uruguay (%9), Çin (%8), Endonezya (%5), Portekiz (%5) ve Fransa dan (%5) gerçekleştirmektedir. Ülkemiz ise 27. sırada yer almaktadır. 22