YEDİKLERİNİ GLİKOZMETRE İLE İNCELE, ŞEKER MİKTARINI ÖĞREN DE YE! Hazırlayan Öğrenciler Olçar ÇOBAN 7-B Ceren KAYRAKÇI 7-B Danışman Öğretmen Melike TURAN İZMİR, 2013
İÇİNDEKİLER 1.Proje özeti...2-3 2.Projenin amacı...3 3. Giriş...3-4 4.Yöntem...4-5 4.1. Benedict ayıracı ile kağıtların boyanması... 4 4.2. Benedictle boyanmış süzgeç kağıdı ve kurutma kağıtlarının besinlerle denenmesi 5 4.3. Taşınabilir ısıtıcı ve benedict kağıt koçanının hazırlanması.5 4.4. Taşınabilir glikozmetre ile denemeler...5 5. Ulaşılan sonuçlar ve sonuçların değerlendirilmesi...5-6 6. Proje Bütçesi...6 7. Proje Takvimi...6 8.Kaynaklar...6-7 9.Proje ile ilgili fotoğraflar 8 1
Proje Adı: YEDİKLERİNİ GLİKOZMETRE ile İNCELE, ŞEKER MİKTARINI ÖĞREN DE YE! 1. Proje Özeti Hazırlamış olduğumuz projemizde amacımız, sorunu olduğunu düşündüğümüz şeker hastalığına karşı bilinen önlemlerin yanında, basit bir yöntemle yediğimiz yiyeceklerdeki glikoz miktarını saptayabilmektir. Böylece şeker hastalarının özellikle dışarıdan hazır yemek yerken karşılaşabileceği tehlikelerin önüne geçebilir ve bu kişilerin yaşam kalitelerinin arttırılmasına katkıda bulunabiliriz. Deneyimizin ilk aşamasında, tüplere farklı miktarlarda benetict reaktifi içeren çözeltiler hazırladık. yaygın bir halk sağlığı Çözeltilerin süzgeç kağıdı ve kurutma kağıdını boyama oranlarını inceledik. Bunun için benedict e batırılmış kağıtları bir gün boyunca beklettik ve günün sonunda kuruttuk. İkinci aşamada, hazırlamış olduğumuz benedict kağıtlarının çalışmasını kontrol etmek için gündelik hayatımızda en sık tükettiğimiz şekerli gıdalarla ( kuru üzüm, kavun, meyve suyu, bisküvi) denemeler yaptık. Benedict ayıracı ile hazırlanan kağıtlara, kuru üzüm, kavun ve meyve suyu ekleyerek bekledik. Renk değişimleri kağıtlarda çok uzun sürelerde gerçekleştiği için ısıtarak renk değişim hızını arttırdık. Kağıtlarda kısa sürede glikoz miktarına göre turuncu renkten tuğla kırmızısına doğru renklenmeler gözledik. Denemeler sırasında hem benedict ayıracı ile boyanmasının daha iyi olması hem de çok daha iyi sonuç vermesi nedeniyle süzgeç kağıtları ile denemelere devam etmeye karar verdik. Deneyimizin üçücü aşamasında, süzgeç kağıtlarını eşit boyutlarda olacak şekilde kestik. Kestiğimiz kağıtları benedict çözeltisine batırıp 1 gün boyunca bekledik ve kuruttuk. Kağıtları turnusol kağıtlarında olduğu gibi koçan haline getirdik. Satın aldığımız küçük kahve makinasının üst tarafını keserek taşınabilir bir ısıtıcı haline dönüştürdük. Üzerine besinlerin ve kağıdın yanmaması için saat camını sabitledik. Kuruttuğumuz kağıtları ayrı ayrı, hazırladığımız ısıtıcıya koyup üzerlerine sırasıyla tuzlu bisküvi, mandalina, helva ve turşu koyarak tasarımımızın uygulanabilirliğini kontrol ettik. Kağıtlarda meydan gelen renk değişimlerini ve farklılıklarını inceledik. Sonuçları kaydettik. 2
Şekerli gıdalarla işlem yaptığımız benedict kağıtlarında renk değişimi gözlenmiş, diğerlerinde ise herhangi bir değişim gözlenmemiştir. Renk değişimi meydana gelen örneklerinde kendi içinde farklılıklar gösterdiği görüldü. Bunun nedeni, gıda maddelerinin içerdikleri şeker miktarının farklı olmasıdır. Elde ettiğimiz bu sonuçlara göre, projede hazırladığımız taşınabilir glikozmetre ile her an, her yerde şeker hastalarının tükettiği gıdaların glikoz içerip içermediğini ve içerdiği glikozun miktarını kontrol edebilmesini sağlamış olacağız. Böylece kanlarındaki glikoz seviyesini denetim altına almaları kolaylaşmış olacaktır. Aynı zamanda herkes için sağlıklı yaşamın en önemli adımı olan beslenme konusunda tüm insanların tükettiği gıdalar hakkında öngörü kazanmasına yardımcı olabiliriz. Başta şeker hastaları olmak üzere tüm insanların bilinçli beslenme ile yaşam kalitelerinin arttırılmasına katkıda bulunabiliriz. 2. Projenin Amacı Hazırlamış olduğumuz projemizde amacımız, yaygın bir halk sağlığı sorunu olduğunu düşündüğümüz şeker hastalığına karşı bilinen önlemlerin yanında, basit bir yöntemle yediğimiz yiyeceklerdeki glikoz miktarını saptayabilmektir Böylece şeker hastalarının özellikle dışarıdan hazır yemek yerken karşılaşabileceği tehlikelerin önüne geçebilir ve bu kişilerin yaşam kalitelerinin arttırılmasına katkıda bulunabiliriz. 3. Giriş Şeker hastalığı (diyabet) genellikle kalıtım ve çevresel etkenlerin birleşimiyle ve kan şekeri (glikoz) seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle oluşan metabolik bir bozukluktur. Hızlı ekonomik dönüşüm, şehirleşme, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve obezitedeki artış diyabetin yaygınlaşmasında etkili olmuştur ( 2 ). Dünya Sağlık Örgütü, şeker hastalığını en önemli sağlık sorunları arasında kabul etmektedir ve bugün gelişmiş ülkelerde ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada olduğu bildirilmektedir. Uluslararası Diyabet Federasyonu 2007 yılında ki raporunda erişkin nüfusunda 246 milyon şeker hastası olduğu tahmin etmektedir. 2003 yılında ise bu sayının 194 milyon olduğunu bildirerek artış hızına özellikle dikkati çekmiştir. 3
Şeker hastalığının ülkelere ve toplumlara göre görülme sıklığı çok fazla değişkenlik göstermektedir. Papua Yeni Gine de görülme sıklığı neredeyse hiç gözükmezken (%0) ülkemizde yaklaşık 2.6 milyon teşhisi konulmuş şeker hastası bulunduğu bildirilmektedir. Buna ek olarak 2.1 milyon kişinin de şeker hastası olduğu halde hastalığından haberdar olmadığı düşünülmektedir. Toplamda 4.7 milyon vatandaşımız şeker hastasıdır ( 1 ). Diyabet kronik bir hastalıktır ve kesin bir tedavisi yoktur. Hem uzun vadede hem de kısa süre içerisinde ortaya çıkabilecek diyabete bağlı sorunlar için gereken tıbbi önem verilmelidir. Birçok hastalığın tedavisinde olduğu gibi diyabetle mücadelede de en önemli adımlardan biri de toplumun bilinçlendirilmesi olacaktır. Şeker hastalarının dikkat etmesi gereken en önemli noktalardan biri satın aldıkları ürünlerdir. Çünkü bazı light ürünler, şeker hastaları için uygun değildir. Bu nedenle satın alınan ürünün besin bileşim tablosu dikkatlice incelenmelidir. Özellikle hangi cins şeker içerdiği, yağ oranı ve lif içerip içermediğine dikkat edilmelidir ( 3 ). Peki tükettiğimiz her yiyecek için bu bilgiye ne kadar ulaşabiliyoruz? Biz de bu sorundan yola çıkarak, projemizle başta şeker hastalarının olmak üzere, tüm bireylerin tükettiği gıdalardaki glikoz miktarını kontrol altında tutmalarına destek olmayı düşündük. Bu amaçla, turnusol kağıtlarından esinlenerek benedict kağıtları hazırladık. Böylece gün içerisinde her zaman yanımızda taşıyabileceğimiz ve istediğimiz yerde kolaylıkla ölçüm yapabileceğimiz küçük bir ısıtıcı ve benedict kağıtları ile bir glikozmetre tasarladık. 4. Kullanılan Yöntem Projemizde, gündelik yaşamımızda sıkça tükettiğimiz bazı gıdalardaki glikozun varlığını tespit edebilmek için bilimsel deney yöntemi kullanılmıştır.. 4.1. Benedict ayıracı ile kağıtların boyanması Deneyimizin ilk aşamasında, tüplere farklı miktarlarda benetict reaktifi içeren çözeltiler hazırladık. Bu çözeltilerin süzgeç kağıdı ve kurutma kağıdını boyama oranlarını inceledik. Bunun için benedict e batırılmış kağıtları bir gün boyunca beklettik ve günün sonunda kuruttuk. Yoğun benetict çözeltisinin kağıtları daha iyi boyadığını belirledik. Bundan sonraki çalışmalarımızı benetict reaktifinde seyreltme yapmadan devam etmeye karar verdik. 4
4.2. Benedictle boyanmış süzgeç kağıdı ve kurutma kağıtlarının besinlerle denenmesi İkinci aşamada, hazırlamış olduğumuz benedict kağıtlarının çalışmasını kontrol etmek için gündelik hayatımızda en sık tükettiğimiz şekerli gıdalarla ( kuru üzüm, kavun, meyve suyu, bisküvi) denemeler yaptık. Benedict ayıracı ile hazırlanan kağıtlara, kuru üzüm, kavun ve meyve suyu ekleyerek bekledik. Renk değişimleri kağıtlarda çok uzun sürelerde gerçekleştiği için ısıtarak renk değişim hızını arttırdık. Kağıtlarda kısa sürede glikoz miktarına göre turuncu renkten tuğla kırmızısına doğru renklenmeler gözledik. Denemeler sırasında hem benedict ayıracı ile boyanmasının daha iyi olması hem de çok daha iyi sonuç vermesi nedeniyle süzgeç kağıtları ile denemelere devam etmeye karar verdik. 4.3. Taşınabilir ısıtıcı ve benedict kağıt koçanının hazırlanması Deneyimizin üçücü aşamasında, süzgeç kağıtlarını eşit boyutlarda olacak şekilde kestik. Kestiğimiz kağıtları benedict çözeltisine batırıp 1 gün boyunca bekledik ve kuruttuk. Kağıtları turnusol kağıtlarında olduğu gibi koçan haline getirdik. Satın aldığımız küçük kahve makinasının üst tarafını keserek taşınabilir bir ısıtıcı haline dönüştürdük. Üzerine besinlerin ve kağıdın yanmaması için saat camını sabitledik. 4.4. Taşınabilir glikozmetre ile denemeler Kuruttuğumuz kağıtları ayrı ayrı, hazırladığımız ısıtıcıya koyup üzerlerine sırasıyla tuzlu bisküvi, mandalina, helva ve turşu koyarak tasarımımızın uygulanabilirliğini kontrol ettik. Kağıtlarda meydan gelen renk değişimlerini ve farklılıklarını inceledik. Sonuçları kaydettik. 5. Ulaşılan Sonuçlar ve Sonuçların Değerlendirilmesi Şekerli gıdalarla işlem yaptığımız benedict kağıtlarında renk değişimi gözlenmiş, diğerlerinde ise herhangi bir değişim gözlenmemiştir. Renk değişimi meydana gelen örneklerinde kendi içinde farklılıklar gösterdiği görüldü. Bunun nedeni, gıda maddelerinin içerdikleri şeker miktarının farklı olmasıdır. Helvada tuğla kırmızısına en yakın renk elde edilmiştir. Turşu, tuzlu bisküvi de ise herhangi bir renk değişimi gözlenmemiştir. Mandalinadaki glikoz oranı helvadan daha düşük olması nedeni ile kağıttaki renk, helvaya göre daha açık olarak gözlenmiştir. Elde ettiğimiz bu sonuçlara göre, projede hazırladığımız taşınabilir glikozmetre ile her an, her yerde şeker hastalarının tükettiği gıdaların glikoz içerip içermediğini ve içerdiği glikozun miktarını kontrol edebilmesini sağlamış olacağız. Böylece kanlarındaki glikoz seviyesini denetim altına almaları kolaylaşmış olacaktır. Aynı zamanda herkes için sağlıklı 5
yaşamın en önemli adımı olan beslenme konusunda tüm insanların tükettiği gıdalar hakkında öngörü kazanmasına yardımcı olabiliriz. Başta şeker hastaları olmak üzere tüm insanların bilinçli beslenme ile yaşam kalitelerinin arttırılmasına katkıda bulunabiliriz. 6. Proje Bütçesi Benedict Çözeltisi: Okulumuzun laboratuarından temin edildi. Süzgeç kağıdı: Laboratuar malzemeleri satan medikallerden temin edildi. 10 TL Isıtıcı: Kahve makinesi bizim tarafımızdan basit bir ısıtıcıya dönüştürüldü. Gıda örnekleri: Okulumuzun yemekhanesinde ve evimizde bulunan gıdalar kullanılmıştır. 7. Proje Takvimi Proje konusunda alan yazın taraması yapıldı. 21.09.2012 27.10.2012 Alan yazın taraması 28.11.2012-30.11.2012 Süzgeç kağıtlarının hazırlanması 03.12.2012-10.12.2012 Besin maddeleriyle denemelerin yapılması 17.12.2012 11.01.2013 Raporun yazılması 8. Kaynaklar ( 1 ) M. KOZ,ERSÖZ G.; Tip II Diyabetes Mellitus ve Egzersiz. Klinik Bilimler ve Doktor 2002; Sayfa 8(6):701-708, T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI;şeker Hastalığı ve Egzersiz, 2008; Sayfa 7-12, American College of Sports Medicine; Exercise and Type 2 Diabetes, 2000;32(7):1345-60 Alınan Web Sitesi: http://www.caginpolisi.com.tr/104/40-41.htm http://tr.wikipedia.org/wiki/diyabet http://www.msxlabs.org/forum/x-sozluk/93734-seker-seker-nedir-seker hakkinda.html#ixzz2fwrnzv95 6
( 2 ) Erciyes Tıp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2010;32(4):253-264 Alınan Web Sitesi: http://www.erciyestipdergisi.org/text.php3?id=449 ( 3 ) U. Ü. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, Cilt 22, Sayı 2, 67-74 (Journal of Agricultural Faculty of Uludag University) Alınan Web Sitesi:http://home.uludag.edu.tr/users/ucmaz/PDF/ziraat/2008-22(2)/M8.pdf Projemizi gerçekleştirirken desteğini bizden esirgemeyen Özel Ege Lisesi Bilim Kurulu Eş Başkanı Dr. Ayşe Baran Türker e teşekkür ederiz. 7
Benedict çözeltilerinin farklı miktarlarının hazırlanması Süzgeç kağıdı ve kurutma kağıtlarının benedict çözeltisine batırılması Benedict çözeltili süzgeç kağıdı ve kurutma kağıtlarının kuru üzümle renk değişimlerinin izlenmesi 8
9