TÜRKİYE DE BULUNAN SURİYELİ MÜLTECİLER Merve Nur Bulut, Kübra Sezgin www.improkul.impr.org.tr facebook.com/improkul @improkul improkul@gmail.com
SURİYE KRİZİ VE TÜRKİYE DE BULUNAN SURİYELİ MÜLTECİLER 2011 yılı başlarında Tunus ta başlayan Arap Devrimleri süreci ile birlikte Arap ülkelerindeki baskıcı yönetimlere karşı değişim talep eden toplumsal hareketler ortaya çıkmış; bazı ülkelerde yönetimler düşerken, bazılarında protesto ve gösteriler çok uzun süre devam etmiştir. Suriye de ise olaylar nispeten geç başlamasına rağmen hâlen en ağır şiddetiyle devam etmekte olup, tam bir insani felakete yol açan çok ağır bir iç savaşa dönüşmüş durumdadır. Suriye de 2011 yılı Mart ayında başlayan meşru hak talepleri, Esad rejimince kanlı bir şekilde bastırılmaya çalışılmış, barışçıl protestolara silahlı ve ölümcül müdahaleler yapılmıştır. Esad rejiminin, gösterileri şiddet yoluyla bastırmaya çalışması, göstericilere doğrudan ateşli silahlar kullanması, Suriye de bugün önü alınamaz bir iç savaşın başlamasına sebep olmuştur. Bu yaşananların en ağır sonuçlarından biri de Esad rejiminin katliamları ile birlikte Suriyelilerin komşu ülkelere sığınmaya başlamaları olmuştur. Suriye deki çatışmalar uzadıkça ve katliamlar arttıkça, sivil insanlar canlarını kurtarmak için ülkenin bugünkü nüfusunun nerdeyse yarısı komşu ülkelere sığınmak zorunda kalmış ve yaşanan büyük insani dram dolayısıyla ülke içerisinde yerlerini değiştirmek zorunda kalmışlardır. 2011 yılı Mart ayında başlayan bu göç dalgası günümüze kadar artarak devam etmektedir. Ülkesini terk etmek zorunda kalan Suriyeli mülteci sayısı her geçen gün artmaktadır.
VERİLER Kayıtlanmış ve Kayıt Aşamasındaki Mülteci Sayısı 634,788 Kamplarda Bulunan Mülteci Sayısı 220,083 Kamp Dışında Bulunan Kayıtlı Mülteci Sayısı 414,705 Türkiye deki Tahmini Mülteci Sayısı 800,000 %76 %24 Kadın ve Çocuk (18 yaş altı) Erkek (18 yaş üstü)
Yaklaşık 2 milyon Suriyeli mültecinin üçte ikisi 2013 yılı başından itibaren Suriye yi terk etmiştir ki bu, günlük ortalama 6 binin üzerinde insanın ülkesini terk ettiğini göstermektedir. Bu sayıların önemli çoğunluğunu (%76) kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. Türkiye ve Ürdün sınırlarını kapatmamış; ancak güvenlik kaygılarıyla mültecilerin geçişi çoğu zaman kontrollü ve aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Türkiye deki kayıtlı Suriyeli mültecilerin yaklaşık %70 i kamplarda,%30 u ise serbest olarak şehirlerde yaşamaktadır. 8 ayrı ildeki 17 mülteci kampında 300 binden fazla mülteci kalırken, yaklaşık 400 bin kişi de kamplar dışında yaşamaktadır. Kamp dışında kalanlar kendi imkânlarıyla ev kiralamakta veya akrabalarının yanında kalmaktadırlar. Serbest ikamet edenler, Türkiye nin farklı illerinde hatırı sayılır mülteci grupları oluşturmuştur. Mülteciler Türkiye de en yoğun olarak sırasıyla; Gaziantep,Şanlıurfa,Hatay,- Kilis,Mardin, Kahramanmaraş, Osmaniye, Adana, Adıyaman ve Malatya da bulunmaktadır. Türkiye ye sığınan Suriyeli mültecilere insani yardım ve koruma, Başbakanlık AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) tarafından yürütülmektedir. 2011 yılı Nisan ayından itibaren AFAD tarafından önce Hatay ili sınırları içerisinde farklı noktalarda, daha sonra da Suriye sınırına yakın diğer toplam 10 ilde kamplar (çadır kent veya konteyner kent) kurulmuştur. Bu kamplarda AFAD idaresinde, kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Kızılay ı tarafından barınma, yiyecek, sağlık, güvenlik, sosyal aktivite, eğitim, ibadet, tercümanlık ve diğer hizmetler verilmektedir. Bu sayının, sınır kapıları dışında kaçak (olarak giriş yapanların çokluğu nedeniyle tam olarak tespiti zordur. Toplam resmi rakam 800.000 ancak, Türkiye de bulunan Suriyelilerin sayısının 1 milyona yakın olduğu da ifade edilmektedir. 2011 yılı Nisan ayından itibaren Türkiye ye gelen Suriyeli mülteciler, önce misafir şeklinde tanımlanmış; ardından Nisan 2012 de Başbakanlık tarafından yayımlanan genelge ile geçici koruma altında oldukları kabul edilmiştir. Bu koruma ülkeye çok fazla sayıda mülteci gelince uygulanır. Çok fazla koruma riski olduğu ve mülteci sayısı çok yüksek olduğu için bu yöntemin diğerlerinden farkı mültecilere çok fazla soru sorulmuyor. Bu yönden oldukça cömert bir korumadır. Kalma süresi sınırı yoktur ve sınırsız kalma hakkı tanır. Mültecilerin Suriye ye zorla geri gönderilmeleri yasaktır ve ilk geldikleri andan itibaren acil ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Türkiye de bulunan Suriyeli mülteciler için hükümetin ve sivil toplum kuruluşlarının desteğiyle yardım kampanyaları düzenlenmiştir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Türkiye temsilcisi, Türkiye hükümetinin Suriyeli mülteciler konusundaki politikalarından son derece memnun olduğunu açıklamıştır. Mülteci kampları, güvenlik gerekçesiyle ziyaretlere kapalıdır. Kampların kapalı tutulması ve şeffaflık uygulanmaması; mültecilerin güvenliği için bir yere kadar anlayışla karşılanmakla birlikte, mültecilere sağlanan yaşam koşullarının, hizmet ve yardımların gözlenmesini engellemektedir. Mülteci kamplarında sunulan hizmetlerin genel olarak iyi olduğu anlatılmaktadır. Ancak, bunun dışındaki sorun, kamp dışında yaşayan Suriyeli mülteci sayısının çok fazla olmasına rağmen hizmetlere erişimleri ve temel ihtiyaçlarının karşılanması konusunda ciddi eksikliklerin varlığıdır.
UNHCR ÖZETLERİ 2013 yılından bu yana en büyük sayı 2014 yılı nın başında gerçekleşmiştir. Son günlerde 20.000 den fazla Suriyeli mülteci günlük olarak 1,000 2,000 gibi bir sayıyla resmi geçiş noktalarından gelmiş bulunmaktadır.11/02/2014 23 mobil kayıt birimi, kentsel alanlarda yaşayan Suriyeli mültecilerin kayıt faaliyetleri ile AFAD ı desteklemek için UNHCR tarafından temin edilmiştir.27/01/2014 Kilis, Gaziantep, Nizip, Reyhanlı ve Yayladağı bölgelerinde bulunan kamplarda Suriyeli mültecilere UNHCR tarafndan nakdi yardım dağıtımı başladı.27/01/2014 Sağlık Bakanlığı, çocuk felci aşı kampanyası başlattı. Kampanya, Suriye sınırındaki 7 ilde ve diğer illerde 5 yaşın altındaki yaklaşık 1 milyon çocuğu hedef alacaktır.18/11/2013 Kamplarının vinterizasyon programına destek kapsamında, UNHCR Mardin/Midyat çadır kampı ve Malatya/Beydağı konteyner sitesi için 2.550 elektrikli ısıtıcı temin edildi. Isıtıcıların 700 ü Mardin/Midyat konteyner sitesine teslim edilmiştir ve 1.850 ısıtıcı yakında Malatya/Beydağı konteyner sitesine teslim edilecektir.01/11/2013 Türkiye de kayıtlı mülteci nüfusu 2013 yılı başından bu yana yaklaşık % 27 artmıştır.18/03/2013 Bölgede mültecilerin sayısının 1 milyon a ulaşacağı işaret etmektedir. 06/03/2013 Hükümet, yerel toplum arasında yaşayan Suriyeli mültecilere sağlık hizmeti vermektedir. 27/02/2013 14 Mart 2014 Tarihli UNHCR Güncellemesi 12 Mart 2014 tarihinde, AFAD 10 ilde bulunan 22 kampta kayıtlı 220, 083 yardım edilen Suriyeli mülteci olduğunu açıkladı 360 kişilik bir grup Suriyeli Adana dan Viranşehir kampına gönderildi Nusabin kampında kayıtlı 1.266 okula giden çocuk sayısı olduğu bildirildi. 12 Mart 2014 itibariyle, AFAD yaklaşık 2,4 milyon kişiye medikal müdahale olduğunu bildirdi. Yaklaşık 373.000 vaka Devlet hastanelerine sevk edildi. Ayrıca 2011 Nisan ayının başından beri 10.000 den fazla doğum olduğu kaydedildi. UNHCR, Hatay-Yayladağı nda neredeyse tüm kaydın tamamlanmış olduğu bilgisini verdi.