3.ÜNİTE İPEK YOLU NDA TÜRKLER ORTAASYA İLK TÜRK DEVLETLERİ (ANAYURT TAN ANADOLUYA) karasal iklimin etkisinden dolayı BOZKIR bitki örtüsü vardır İklim şartlarından dolayı yaplan keonomik geçim kaynağı havrancılıktır asya kıtasının tam ortasında yer aldığı için KARASAL İKLİM hakimdir. Orta Asya'nın Coğrafi özellikleri hayvancılığa bağlı olarak bölgedeki yaşam biçimi: GÖÇEBE YAŞAM TARZI'dır
ORTA ASYA DAN GÖÇ ÜN NEDENLERİ CİHAN HAKİMİYETİ düşüncesi boylar arasındaki mücadeleler hızlı nüfus artışı ORTA ASYADAN GÖÇÜÜN NEDENLERİ okulmsuz iklim şartları, kuraklık otlakların yetersizliği Çin baskısı salgın hastalıklar ORTA ASYA'DAN GÖÇ'ÜN SONUÇLARI tükler göç ettikleri bölgelerin kültüründen etkilenmiştir orta asya kültür ve medeniyeti yeni topraklara taşınmıştır türk kültürü geniş bir coğrafyaya yayıldığı için türk tarihi hakkında doğru bilgilere ulaşmak zorlaşmıştır
ASYA HUN DEVLETİ ( mö. 220- ms.216) ASYA HUN DEVLETİ Bilinen ilk hükümdarları Teoman dır. (M.Ö. 220-209) tarihte bilinen ilk türk devletidir Çinliler bu dönemde Türk akınlarına karşı koymak için Çin Seddi ni yapmışlardır. ÇİN SEDDİ: 6000 km uzunluğundaki, 8 metre yüksekliğindeki ve 7,5 metre genişliğindeki Çin Seddi Türk akınlarına engel olamamıştır. EN PARLAK DÖNEMİ: METEHAN DÖNEMİDİR. ( OĞUZ KAĞAN destanında oğuz kağan adlı kişinin metehanı temsil ettiği düşünülmektedir) OĞUZ KAĞAN destanı Ayan Hun devletine aittir. taht kavgaları yüzünden önce kuzey güney olarak ikiye ayrıldı. KUZEY HUNLARI batıya giderek KAVİMLER GÖÇÜNÜN başlamasında etkili oldu. Güney hunları ise çin hakimiyetine girdiler METEHAN ZAMANINDA YAPILAN YENİLİKLER Devlet yönetiminde İKİLİ SİSTEM (DOĞU BATI) bulundu orta asyadaki dağınık türkler TEK ÇATI ALDINDA TOPLANDI ORDUDA ONLUK SİSTEM OLUŞTURULDU Çin'i yenmesine rağmen türkleri çine yerleştirmedi. vergiye bağladı. KAVİMLER GÖÇÜ (MS 375)
Asya Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin hakimiyetine girmek istemeyen Hunlar, Karadeniz in kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önlerine çıkan devletleri ya yönetimlerine aldılar ya da bu devletler Hunların önünden kaçarak yer değiştirdiler. Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine Kavimler Göçü denir. KAVİMLER GÖÇÜNÜN SONUÇLARI 1-Göç eden Türkler Avrupa da, Avrupa Hun Devletini kurdular. 2-Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı. (MS. 395) 3-476 de Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. 4-Avrupa nın etnik yapısı değişti. Avrupa da İngilizler, Fransızlar, İspanyollar gibi yeni milletler ortaya çıktı. 5-Avrupa uzun süre karışıklık içinde kaldı. 6-Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı. 7-Avrupa da feodalite dönemi başladı. 8-Avrupa Türk kültürüyle tanıştı. 9-Çoğu tarihçiye göre İlkçağ sona erdi ve Ortaçağ başladı.
KÖK TÜRK DEVLETİ (ms.522-659) GÖKTÜRK DEVLETİ Avarlar'a bağlı olan göktürkler, BUMİN KAĞAn önderliğinde ÖTÜKEN merkezli olarak kendi devletlerini kurdular. TÜRK ADIYLA KURULAN İL TÜRK DEVLETİDİR. bu özelliklerinden dolayı milliyetçi bir devlettir Bumin Kağan kardeşi İSTEMİ YABGU ile devleti DOĞU-BATI olarak öynetti İstemi yabgu zamanında, İPEK YOLUNU ele geçirmek amacıyla önce SASSANİLER'le daha sonra BİZANS ile iş birliği yapıldı 2005 yılında yapılan kazılarda Göktürk kurganlarında (mezar) paralara rastlanmıştır. bundan dolayı PARAYI İLK KULLANAN TÜRK DEVLETİ GÖKTÜRKLERDİR. 38 harften oluşan GÖKTÜRK ALFABESİNİ icat eden göktürkler, tarihde yazıyı kullanana İLK TÜRK DEVLETİDİR. en parlak zamanları MUKAN KAĞAN zamanında olan Göktürkler, kağanın ölmesi üzerine başlayan taht kavgaları ile 558 yılında ikiye ayrıldı. Doğu göktürkler 630, Batı göktürkler ise 659 yılına Çin egemenliğine girmiştir
2. GÖKTÜRK (KUTLUK )DEVLETİ (ms.682 ms 744) 2. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ yaklaşık elli yıl kadar Çin egemenliğinde kalan Göktürkler, İLTERİŞ KAĞAN'ın (KUTLUK KAĞAN) Çin'e saldırmasıyla ikinci defa göktürk devletini olara kuruldu. En önemli hükümdarları BİLGE KAĞAN'dır. Bilge Kağan, devleti kardeşi KÜLTİGİN ile birlikte yönetmiştir. bu dönemin en önemlii veziri ise VEZİR TONYUKUK'tur. 2. Göktürk ( kutluk) Devletinin Türk tarihine en büyük katkıları, TÜRK TARİHİNDE BİLİNEN İLK YAZILI ESER OLAN ORHUN ABİDELERİNİ BIRAKMIŞ OLMALARIDIR. ORHON ABİDELERİ Bilge Kağan'ın oğlu YOLUĞ DİGİN tarafından yazıldı. Bilge kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına dikildi. Günümüzde Moğolistan sınırları içinde Danimarkalı yer almaktadır. araştırmacı William Thomsen tarafından Türk tarihinin okundu ve edebiyatının ilk yazılı eseridir.
UYGUR DEVLETİ ( ms744 ms 840 ) UYGURLAR Bilge Kül Kağan tarafından 744 tarihine kuruldu. başkenti: ordubalık( Karabalgsun)'dur. Kağıt, barut, pusula, matbaa'yı Çinlilerden öğrenip kullandılar. 18 haften oluşan ve kendilerine ait olan UYGUR ALFABE'sini kullandılar Çinlilerden etkilenerek, Maniheizm (Mani) ve Budizm dinlerini benimsediler yerleşik yaşama geçen İLK TÜRK DEVLETİDİR. Yerleşik yaşama geçmelerinden dolayı kendilerinden önceki türk devletlerine göre TARIM, MİMARİ, MODERN ŞEHİR KURMA VE YASALAR konusunda daha gelişmişlerdir. 840 yılında, KIRGIZLAR tarafından yıkılmışlardır. MANİ DİNİNE GÖRE et yemek yasaktır insan öldürmek yasaktır bu dine göre etin yasak olması nedeniyle Uygurlarda hayvancılık sona ermiştir. hayvancılığın son ermesiyle de tarım gelişmeye başlamıştır. tarımın başlamasıyla uygur devleti YERLEİŞK YAŞAMA GEÇMİŞTİR bu dine göre insan öldürmenin yasak olması nedeniyle Uygurların askeri ve savaşçılık özellikleri diğer Türk devletlerine göe azalmaya başlamıştır
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET YÖNETİMİ İLTEBER YANHU TANYU HAN YÖNETİCİ LERİNE VEİLEN İSİMLER İDİKUT KAĞAN İLTERİŞ KUT İNANCI: Gök tanrı tarafından Karan a devleti yönetmsi için verildiğine inanılan güçtür. Bu gücün babadan oğula geçtiği düşünülür. Bu yüzden de eski türk devletlerinde kardeşler arasında TAHT KAVGALARI ÇIKMIŞTIR. KURULTAY( TOY KENGEŞ MECLİS) SLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE, DEVLET İŞLERİNİN GÖRÜŞÜLÜP, KARAR BAĞLANDIĞI MECLİSTİR. KURULTAY MECLİSİNİN BAŞKANI, KAĞAN DIR. KAĞAN NIN EŞİ HATUN(KATUN) VE BOY BEYLERİ DE BU MECLİSE KATILIRLARDIR MECLİSTE; SAVAŞ, BARIŞ, EKONOMİ, GÖÇ GİBİ KONULAR KONUŞULUP KARARA BAĞLANIRDI.
İLKT TÜRK DEVLETLERİ NDE TOPLUM VE EKONOMİK YAPI AİLE SÜLALE (URUK) MİLLET SÜLALELER (BUDUN) BİRLİĞİ (BOY) DEVLET (MİLLET) (OĞUŞ) ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİN DE SOSYAL HAYAT Göçebe bir yaşam tarzı vardır hayvancılıklar uğraşırlar ordu-millet anlayışı vardır MADENCİLİK HAYVNCILIK TİCARET İLK TÜRK DEVLETLERİNDE EKONOMİ DOKUMACILIK TARIM DERİCİLİK
İLK TÜRK DEVLETLERİNE AİT BAZI KAVRAMLAR TÖRE: YAZILI OLMAYAN, SÖZLÜ HUKUK KURALLARIDIR. KURGAN: ODA ŞEKLİNDE YAPILAN MEZAR BALBAL: KÜÇÜK HEYKEL ŞEKLİNE YAPILMIŞ MEZAR TAŞI KOPUZ: ÇALGI, SAZ OTAĞ: HÜKÜMDAR ÇADIRI KAM BAKSI ŞAMAN: DİN ADAMI TAMU: CEHENNEM UÇMAĞ: CENNET YUĞ: CENAZE TÖRENİ SAGU: CENAZELERDE SÖYLENEN AĞIT 12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: İSKİT (SAKA) TÜRKLERİNE AİT TAKVİM TÜRKLERE AİT DESTANLAR 1.ALTAY - YAKUT DÖNEMİ YARADILIŞ DESTANI 2.SAKALAR DÖNEMİ A.ALP ER TUNGA DESTANI B.ŞU DESTANI 3.HUN DÖNEMİ OĞUZ KAĞAN DESTANI 4.KÖKTÜRK DÖNEMİ A.BOZKURT DESTANI B.ERGENEKON DESTANI 5.UYGUR DÖNEMİ A. TÜREYİŞ DESTANI B. GÖÇ DESTANI
ATLI ASKERLERDEN MODERN TÜRK ORDUSUNA Mete Han, Hunların başına geçtikten sonra orduyu, oz, yüz, bin olarak birliklere ayırmış ve orduyu düzene koymuştur. Mete Han döneminde oluşturulan onlu sistem günümüze kadar gelmiştir. Mete nin Asya Hun Devleti nin başına geçtiği tarih olan M.Ö. 209 Türk Kara Kuvvetlerinin Kuruluş Tarihi kabul edilmiştir ve Türk Kara Kuvvetlerini sembolize eden brövede yer alır. Türklerin orduya verdikleri önem yaşadıkları coğrafya ile ilgilidir. Türklerde ordu ile halk iç içe olup halkın büyük çoğunluğu orduda görev alır ver her zaman savaşa hazır olurdu. Bu yüzden Türklere Ordu Millet denmiştir. Ordu genelden atlı birliklerden oluşur ve kılıç, ok, yay, kargı en önemli silahlardı. Günümüzde Türk ordusu kara, hava, deniz bölümlerine ayrılmıştır. 20 yaşına gelen her Türk erkeği askerlik yapmaktadır. Askerlik bir vatan görevidir. Türk ordusunun tarih boyunca ortaya çıkmış en belirgin bazı özellikleri şunlardır: Verilen her türlü emre tam itaat etme, Süratli ve isabetli karar verme, Hedefi vurmada tam isabet sağlama. Türk Silahlı Kuvvetleri, Türkiye Cumhuriyeti nin bağımsızlığının ve geleceğinin teminatıdır. Milli birlik ve beraberliğimizin simgesi olan Türk Silahlı Kuvvetleri, Türk vatanını ve Türkiye Cumhuriyetini iş ve dış tehlikelere karşı korur
İPEK YOLU Çin in Şian kentinden başlayan İpek Yolu Kırgizistan,Özbekistan, Türkmenistan ve İran gibi ülkelerden geçerek Anadolu ya oradan da Avrupa ya uzanıyordu. Çin (Şian) kırgızistan özbekistan türkmenistan iran anadolu avrupa İPEK YOLU *İpek yolu insanlar tarafından yapılmış bir yol değildir. Bu yol doğanın ve iklimin hazırladığı geniş vadi yatakları ile kervanların konaklamalarına yarayacak vahalardan oluşmaktaydı. *Yol üzerinde zamanla şehirler gelişti. *Bu yolda daha çok İpek taşındığı için yola bu isim verilmiştir. İpeğin yanı sıra baharat, değerli taşlar, porsolen, kürkler, tahıl, cam, yağ, bal, fildişi gibi ürünler taşınıyordu. Taşımada daha çok deve kullanılıyordu. Kervanlara silahlı muhafızlar eşlik ediyor ama haydut saldırıları yine de oluyordu. *İpek Yolu 2000 yıldan beri insanlık tarihinde devletler arasında siyasi, ekonomik ve kültürel bir köprü olmuş ve bu yol için ülkeler savaşmıştır. *İpek Yolu doğu-batı arasında kültürel alışverişte, geleneklerin, yeniliklerin, inançların taşınmasında önemli rol oynamıştır. Bu yoldan sadece tüccarlar değil aynı zamanda elçiler, bilim insanları, düşünürler, sanatçılar ve din adamları da geçmiştir.
İSLAMİYET İN DOĞUŞU VE YAYILIŞI (HZ MHAMMED DÖNEMİ) İSLAMİYET ÖNCESİ ARABİSTAN Siyasi birlik yoktu. Araplar kabileler hakinde yaşıyorlardı. Kabileler arasında kav davaları eksik olmuyordu. İnsanlar puta tapıyorlardı. İnsanlar arasındaki sınıf farkları vardı. Kölelik yaygındı. Kadınlar bir eşya gibi alınıp satılıyordu. Kız çocukları diri diri toprağa gömülüyordu. Ticaret, tarım ve hayvancılık temel geçim kaynaklarıydı. Bu döneme Cahiliye Dönemi adı verilir. İslamiyet in Doğuşu ve Hz. Muhammed Dönemi Hz. Muhammed 571 yılında Mekke de doğdu. Doğmadan önce babası Abdullah ı, küçük yaşta annesi Amine yi kaybetti. Önce dedesi Abdulmuttalib in yanında onun ölümüyle de amcası Ebu Talib in himayesinde himayesinde büyüdü. Gençliğinden itibaren yaşadığı toplumun yanlışlarını düzeltmeye, bunlara çözüm aramaya başladı. Zulme ve haksızlığa uğramış kimselerin yardımına koştu. Herkes tarafından güvenilir olduğu için El-Emin (Güvenilir) denilmiştir. 610 yılında 40 yaşındayken peygamberlikle görevlendirildi ve İslamiyet dinin yaymaya başladı. Ancak Mekkelilerin İslamiyet e tepki göstermeleri ve Müslümanlara baskı yapmaları sonucu Medine ye hicret edildi.
NEDENLERİ HİCRET SONUÇLARI Mekkelilerin İslamiyet e tepki göstermeler i ve Müslümanla ra baskı yapmaları Hz. Muhammed in İslamiyet i değişik yerlerde yaymak istemesi. Medine de İslam devleti kurulmuştur. Müslümanla r siyasi bir güç haline gelmişlerdir. Müslümanla r ise Medine de yaşayan Yahudiler arasında savunma anlaşması yapılmıştır. İSLAMİYETİN YAYILMASI 624 BEDİR SAVAŞI MEKKELİLERLE MÜSLÜMANLAR ARASINDA YAPILAN İLK SAVATIR. MÜSLÜMANLAR KAZANDI. 625 UHUD SAVAŞI MEKKELİLERLE YAPILAN BU SAVAŞI MÜSLÜMANLAR KAYBETTİ. 627 HENDEK SAVAŞI MEKKELİLERİN YAPTIĞI SALDIRI GERİ PÜSKÜRTÜLDÜ. 628 HUDEYBİYE ANLAŞMASI MEKKELİLER MÜSLÜMANLARI RESMEN TANIMIŞ OLDULAR 630 MEKKE'NİN FETHİ KABE, MÜSLÜMANLARIN ELİNE GEÇTİ, PUTLARDAN TEMİZLENDİ. 632 HZ. MUHAMMED'İN VEFATI HZ MUHAMMED, MEKKE'YE HAC GÖREVİ YAPMAYA GELMİŞ VE VEDA HUTBESİNİ OKUMUŞ VE 632 YILINDA MEDİNE'DE VEFAT ETMİŞTİR.
DÖRT HALİFE DÖNEMİ (632-661) Halife: sözlük anlamı olarak, birisinden sonra gelen demektir. Dini anlamda ise, HZ: Muhammed den sonra, İslamiyetin başına geçip, Müslümanları yöneten ve temsil eden kişi demektir. Hz. Muhammed in vefatından sonra sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali halife olmuştur Hz. Ebubekir Dönemi (632-634) Hz. Ömer Dönemi (634-644) Yalancı peygamberler ve zekat vermek Suriye, Filistin, Irak, İran, Mısır ve istemeyenlerle mücadele edilmiştir. Azerbaycan fethedildi. İran ın Kuran-ı Kerim kitap haline getirilmiştir. fethiyle Türklerle Müslümanlar Kuran-ı Kerim in kitap haline komşu olmuştur. getirilmesinde ezbere bilen hafızların Sınırların genişlemesiyle; divan savaşlarda şehit olmaları ve yazılı olduğu teşkilatı kurulmuş, hicri takvim deri, taş, ağaç vb. gibi malzemelerin kabul edilmiş, ülke eyaletlere korunmasındaki güçlük etkili olmuştur. ayrılmış ve başına valiler atanmıştır. Arap yarımadası dışında fetihler başlamıştır Türklerle ilişkiler ilk olarak bu dönemde başladı. Hz. Osman Dönemi (644-656) Hz. Ali Dönemi (656-661) İran ın fethi tamamlandı. Trablusgarp ve Tunus fethedildi. Kafkaslara kadar ilerleyen Müslüman orduları burada Hazarlar (türk) tarafından durduruldu. İlk Müslüman donanması kurulmuş, Rodos fethedildi, Kıbrıs vergiye bağlandı. Kuran-ı Kerim çoğaltılarak önemli İslam merkezlerine gönderildi. Fetihler tamamen durdu. Müslümanlar arasında ayrılıklar başladı. (cemel vakası) Hz. Ali nin ölümüyle Dört Halife Dönemi sona ermiştir. Müslümanlar arasında iç karışıklılklar başlamış bu durum fetihlerin durmasına neden olmuştur.
EMEVİLER (611-750) DÖNEMİ EMEVİLER Dört Halife döneminden sonra İslam dünyasının başına emeviler geldi. Emevilerden itibaren Halifelik babadan oğula geçmeye başladı. yani saltanat haline dönüştü. Cebeli Tarık Boğazı geçilerek, İspanya fethedildi. ve burada Endülüs Emevi Devleti kuruldu. Emeviler, Araplar dışındaki tüm milletleri köle olarak görüyordu. Bu aşırı milliyetçi politikaya "mevali politikası" denir. Emeviler yaptığı bu Arap milliyetçiliği politikası yüzünden, türkler ve başka milletler, İslamiyet'e geçmeyi kabul etmediler. bu ayrımcı politika yüzünden, toprakları içinde yaşayan diğer milletlerin ayaklanmaları ile yıkıldı. ABBASİLER (750-1258) DÖNEMİ ABBASİLER Emevilerin yıkılmasından sonra, Hz. Muhammed'in amcasının soyundan gelen Abbasi ailesi devleti yönetmeye başladı. Abbasiler, Emevilerin izlediği aşırı milliyetçi politikanın aksine, daha hoşgörülü ve herkese eşit yaklaşan bir politika izlediler. Abbasilerin hoşgörülü politikası sayesinde, başta Türkler olmak üzere birçok millet İsalmiyet'i kabul etmeye başladılar. Bilim ve Sanata oldukça önem veren Abbasiler, 1258 yılında İlhanlılar tarafından yıkıldı. Bizans sınırında AVASIM adı verilen şehirler kurulmuş ve bu şehirlere Türkler yerleştirilmiştir. Türklere devlet yönetiminde ve orduda görev verilmiştir. Sadece Türkler için kurulan SAMERRA şehri kısa sürede devletin yönetim merkezi olmuştur.
İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ Türklerle Müslümanlar arasındaki ilk ilişkiler, Hz. Ömer Dönemine başladı. Hz. Osman zamanında, Türk topraklarına akınlar yapıldı. Emeviler in ayrımcı politikaları yüzünden, sert mücadeleler oldu. Abbasiler döneminde uygulanan hoşgörülü politika sayesinde, Türk- Arap ilişkiler düzeldi. Çinlilerle Araplar arasında yapılan TALAS SAVAŞI nda, Karluk Türklerinin Abbasilerin yanında yer almasıyla Müslümanlar büyük bir zafer kazandı. TALAS SAVAŞI ile Türklerle Müslümanlar arasındaki ilişkiler daha da arttı. Bu savaş sonucunda Türkler, Müslüman olmaya başladılar. Abbasi zamanında Türkler, İslamiyetin yayılması için askeri ve yönetim alanında birçok katkıda bulundular. Abbasiler Türkleri, askeri özelliklerini kaybetmemeleri için SAMARRA adı verilen şehre yerleştirdiler İLK TÜRK BOYU İSLAMİYETİ KABUL EDEN İLK TÜRK DEVLETİ KARLUKLAR KARAHANLILAR TÜRKLERİN İSLAMİYET İ KABUL ETMESİNİN NEDENLERİ Abbasilerin eşitlikçi ve hoşgörülü politikası İslamiyet'deki Allah inancı ile türklerdeki Gkötanı inacının birbirine benzemesi İslamiyetteki Cihad anlayışı ile türklerdeki Cihan hakimiyeti anlayışının birbrine benzemesi İslamiyetteki ahiret inancının, cennet - cehennem kavramlarının, ahlak anlayışlarının, Türklerde de görülmesi TALAS SAVAŞI ABBASİ X ÇİN SONUÇ: Türklerin Abbasilere yardım etmesi sonucu Abbasiler kazandı ÖNEMİ: bu savaştan sonra Türkler kitleler halinde islamiyeti kabul etmeye başladı
KARAHANLILAR (840-1212) KARAHANLILAR Karluk, Yağma, Çiğil boylarının birleşmesiyle kuruldu Kurucusu BİLGE KÜL KADİR HAN'dır İslamiyeti kabul eden İLK TÜRK DEVLETİDİR SATUK BUĞRA HAN zamanında İslamiyeti kabul ettiler. Resmi dilleri Türkçe olan İLK TÜRK DEVLETİDİR. Burum Milli kimliklerine sahip çıktıklarının göstergesidir BİMARHANE adı verilen ihastahaneler yaptılar. RİBAT adı verilen kervansaraylar yaptılar bu kervansaraylar ticarete önem verdiklerinin göstergesidir Türk tarihinde İLK DÜZENLİ POSTA TEŞKİLATI'nı kurdular. YUSUF HAS HACİB (KUTADGU BİLİG) İKİ DÜNYADA MUTLULUĞA ULAŞMAK İÇİN GİDİLMESİ GEREKEN YOLU GÖSTERMEK AMACIYLA YAZILMIŞ BİR ESERDİR. DİNİ - TASAVVUFİ TERİMLER İÇERİR. KAŞGARLI MAHMUT ( DİVAN-I LÜGAT'ÜL TÜRK) ARAPLARA TÜRKÇEYİ ÖĞRETMEK AMACIYLA YAZILMIŞ OLAN, TÜRK TARİHİNİN İLK SÖZLÜĞÜDÜR. KAŞKARLI MAHMUT'UN YAZDIĞI BU ESERDE TÜRK DİLİNİN YANINDA TÜRK COĞRAFYASINI GÖSTEREN HARİTALAR DA BULUNMAKTADIR.
GAZNELİLER (963-1187) GAZNELİLER Alp Tigin tarafından, GAZNE şehrinde kuruldu. en önemli hükümdarları GAZNELİ MAHMUT'tur Hindistan'a 17 sefer düzenleyerek İslamiyet'in yayılmasını sağladılar Gazneli Mahmut, Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları'nın elinden kurtarmıştır. Bundan dolayı Abbasi Halifesi Gazneli Mahmut'a "SULTAN" ünvanını vermiştir. "SULTAN" ünvanını kullanan İLK TÜRK HÜKÜMDARI, GAZNELİ MAHMUT'tur ordusunda FİL kullanan İLK TÜRK DEVLETİDİR. Resmi dili Arapça, bilim dili Farsça, Saray dili Türkçe'dir bu durum halk ile saray arasında kopukluğa neden olmuş ve devletin yıkılışını hızlandırmıştır. DANDANAKAN SAVAŞI GAZNELİLER X SELÇUKLULAR SONUÇ: BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ SAVAŞI KAZANDI. ÖNEMİ: İKİ TÜRK DEVLETİ ARASINDA YAPILAN BU SAVAŞTAN SONRA, GAZNELİLER YIKILMA SÜRECİNE GİRMİŞ, SELÇUKLULARIN İSE KURULUŞU RESMİLEŞMİŞTİR
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157) BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ Oğuzlara bağlı ÜÇOK kolunun, KINIK boyu, Selçuk Bey döneminde İran coğrafyasına taşınmıştır. 1040 yılında Gazneliler ile yapılan DANDANAKAN SAVAŞI sonrasında Selçukluların kurulması resmileşmiş ve bundan dolayı resmi kurucusu TUĞRUL BEY sayılmıştır. TUĞRUL BEY VE ARDEŞİ ÇAĞRI BEY devleti birlikte yönetmiştir. Tuğrul bey zamanında Anadolu'ya ilk akınlar yapıldı. Bu akınlar sonrasında Erzurum yakınlarında, Bizans ile 1048 yılında PASİNLER SAVAŞI yapıldı. savaşı büyük selçuklu devleti kazandı ve Anadolu'nun fethi için büyük bir adım atıldı. Tuğrul bey, Abbasi Halifesini Fatımi'lerin baskısından kurtarmış ve bundan dolayı " SULTAN" ünvanını almıştır. böylelikle selçuklular İslam Dünya'sının da koruyuculuğunu üstlenmiş oldular. Sultan ALPARSLAN DÖNEMİNE, Anadoluya yerleşmek amacıyla Bizans ile 1071 yılında MALARZGİT SAVAŞI yapıldı. bu savaşı Büyük Selçuklu Devleti kazanmıştır. böylelikle ANADOLUNUN KAPILARI TÜRKLERE AÇILMIŞTIR. Alparslan'dan sonra tahta Melikşah geçmiştir. Büyük selçuklu'nun en parlak dönemi MELİKŞAH döneminde olmuştur. Melikşah'ın ölümüyle taht kavgaları başlamış ve 1157 yılında yıkılmıştır. PASİNLER SAVAŞI BİZANS X SELÇUKLULAR SONUÇ: BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ SAVAŞI KAZANDI. ÖNEMİ:BİZANS İLE TÜRKLER ARASINDA YAPILAN İLK SAVAŞTIR. BU SAVAŞ İLE ANADOLUNUN FETHİ YOLUNDA İLK ADIM ATILDI.
MALARZGİT SAVAŞI BİZANS X SELÇUKLULAR SONUÇ: ALPARSLAN KOMUTASINDAKİ BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ SAVAŞI KAZANDI. ÖNEMİ:BU SAVAŞTAN SONRA ANADOLUNUN KAPILARI TÜRKLERE AÇILMIŞ OLDU VE ANADOLUDA TÜRK TARİHİ BAŞLADI. TUĞRUL BEY Dandanakan savaşını kazanarak, devletin resmen kurulmasını sağladı Anadolu'ya ilk akınları yaptı. bunun sonucunda bizans ilk savaş olan PASİNLER SAVAŞINI yaptı. Abbasi Halifesini koruduğu için "SULTAN" ünvanını aldı. böylelikle İslam devletlerinin siyasi lideri oldu ALP ARSLAN Muş'un Malarzgit ovası'nda bizans ile 1071 yılında, MALARZGT SAVAŞI'nı yaptı bizans ile yapılan bu savaşı kazandı ve bu savaş sonucunda Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı. komutanlarını Anadolu'ya göndererek, Birinci beylikler döneminin kurulmasını sağladı MELİKŞAH Büyük Selçuklu Devletine en parlak dönemini yaşattı. Ömer Hayyam'a bir takvim hazırlattı (CELALİ TAKVİMİ). Güneş yılı esasına dayanan bu takim Türklere aittir. NİZAMÜLMÜLK Sultan Alparslan ve Melikşah dönemlerinde Vezirlik yaptı. NİZAMİYE MEDRESELERİ denilen ve ülkenin birçok yerinde kurulan medreseler yaptırdı. devlet işlerinin nasıl yürütülmesi gerektiğini anlatan "SİYASETMANE" adlı bir eser yazdı
ATALARIMIZDAN KALANLAR Asya hun devletinde METE HAN orduda onluk sistemi bulmuştur Sürekli olarak göçebe yaşam tarzı süren atalarımız ata rahat binmek için pantolonu bulmuştur İlk atlı okçular türklerdir İskit (saka) Türklerine ait 12 hayvanlı Türk takvimini bulmuşlardır Yerleşik yaşama geçen uygurlar dini törenlerinde kullanmak amacıyla minyatür sanatının ilk kez kullanmışlardır. Minyatür sanatı Osmanlı devletinde zirveye çıkacaktır Birçok ok ve yay çeşidi türkler tarafından bulunmuştur Savaşlarda uzun zaman at üstünde giden türkler çiğ etleri baharatlayıp yanlarına almış ve pastırmayı bulmuşlardır Hayvancılıklar uğraşan türkler yoğurdu bulmuştur Türkler dünyada halıyı dokuyan ilk millettir Dünyanın en uzun destanı olan manas destanı (kırgız türkleri) Türklere aittir Tarihte ilk kez öğrencilere burs imkanını sağlayan türklerdir (karahanlılar) KÜLTÜRÜMÜZÜN YAŞAYAN DEĞERİ KUTLAMALAR Orta Asya dan beri kültürümüzde ayrı bir yeri olan kutlamalarımız yüzyıllardır süreklilik halinde ve küçük değişimlerle günümüze kadar ulaşmıştır. Bu kutlamalarda ön önemlileri şunlardır: NEVRUZ: Türk dünyasının baharı karşıladığı, kutladığı bayramdır. Bayramın kutlandığı ay ilk Türk devletlerinde yılın ilk ayıdır. Bu nedenle bayram yeni gün şeklinde adlandırılmıştır. Nevruz kelimesi de yeni gün anlamına gelmektedir.
Nevruz da büyük ziyafetler tertip edilir, yarışmalar yapılır, eğlenilirdi. Nevruz, Selçuklu ve Osmanlı da bayram olarak kutlanmaya devam etmiştir. Nevruz günü Nevruziye adı verilen şiirler hükümdara sunulmuştur. Günümüzde de bu gelenek devam etmektedir. Nevruz Bayramı haftasında kültürel bir öğemiz olan mesir macunu halka dağıtılmaktadır. DÜĞÜNLER: Kültürel öğelerimizden biri de düğünlerdir. Düğünler, geçmişten günümüze kadar yüzyıllar boyunca geleneklerimizin yaşatıldığı değerlerimizdendir. Düğünlerde kültürümüzü yansıtan maniler söylenir, müzik eşliğinde türküler okunur. Davul zurna eşliğinde halaylar çekilir. Evlenenlerin mutluluğu için dualar okunur. BOZKIRIN SANATKÂRLARI Türkler anayurtları olan Orta Asya da geniş bozkırlarda göçebe olarak yaşamışlar ve sanat anlayışları da bu göçebe anlayıştan etkilenmiştir. Usta madenciler yetiştiren Türkler, taşınabilen at koşum takımları, kılış vb. savaş gereçleri yapımında oldukça ileri gitmişlerdir. 1947 yılında Orta Asya da Altay dağlarında çalışma yapan bir arkeoloji ekibi Pazırık Vadisi nde bir kurgan (mezar) buldu. Bu kurganda insan ve at iskeletleri, atlara ait koşum takımları, bir araba, masalar, elbiseler, süs eşyaları, müzik aletleri ve kumaşlar bulundu. Burada aynı zamanda dünyanın en ünlü halısı olan Pazırık Halısı da bulundu. Bu halı MÖ 3. Yüzyıldan kalmaydı, ince dokunmuştu, yüksek kaliteye sahipti ve üzerinde zengin motifler vardoç Türkler yaşamlarında önemli bir yere sahip olan hayvanlara el sanatlarında yer vermişlerdir. Kurt, kaplan, geyik ve yırtıcı kuşlar en çok rastlanan motiflerdir.
Uygur devleti dömeninde resim sanatında büyük gelişme yaşanmıştır. Bu resimlerde genelde dini törenler ve günlük yaşantılar konu edilmiştir. İlk Türk İslam devletlerinden günümüze cami, kervansaray, türbe vb. değişik yapılar ulaşmıştır. Bu yapılardan büyük camiler şehirlerin merkezinde yer almış ve şehir bun etrafından gelişmiştir. Ulucami adı verilen bu ibadet mekânları sadece bir cami değil, halkın eğitimi gördüğü, yöneticilerle halkın bir araya geldiği, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldığı bir merkezdir. Ticaret yapılan yerler de caminin yanındadır. Cami zamanla çeşitli ihtiyaçların karşılanması için yakınına inşa edilen okul, kütüphane, imaret (aşevi), darüşşifa(hastane), hamam vb. yapılarla külliye haline dönüşmüştür. Kervansaraylar; yollar üzerinde kervanla ticaret yapan tüccarların, seyahat eden yolcuların ve onlara ait hayvanların dinlenmeleri, ihtiyaçlarını karşılamaları için yapılmıştır. İpek yolu üzerinde pek çok kervansaray inşa edilmiştir. Böylece doğu-barı arasındaki ticaret gelişmiştir. Türk-İslam devletlerinden kalma diğer önemli mimari yapılardan biri de türbelerdir. Bu türbelere önemli devlet adamları ve ilim adamları gömülürdü. Türbeler estetik bir sanat anlayışı ile yapılırdı. Selçuklular döneminde madeni eşya yapımında zirve yaşanmıştır. O dönemden günümüze ayna, mangal, kutu, hokka, bakraç, şamdan, kazan, gülebdan gibi eşyalar ulaşmıştır. Türkler İslamiyet i kabul ettikten sonra seramik sanatının gelişmesine büyük katkıda bulunmuşlardır. Değişik teknikler kullanarak yaptıkları seramiklere yazı, bitki, hayvan ve insan motifler işlemişlerdir. Gazneliler ve Büyük Selçuklular da minyatür sanatı da gelişmiştir.