3. ELEKTRİK MOTORLARI Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Her elektrik motoru biri sabit (Stator, Endüktör) ve diğeri kendi çevresinde dönen (Rotor, Endüvi) iki ana parçadan oluşur. 1
3. ELEKTRİK MOTORLARI 2
3. ELEKTRİK MOTORLARI 3
3.1. DC MOTOR Endüvi, Endüktör, kollektör ve Fırça gibi kısımlardan oluşur. Endüvi; DC motorun dönen kısmıdır. Endüvi sargılarının uçları, bakır dilimlerinden yapılmış olan ve üzerine fırçaların temas ettiği kısma (kollektöre) bağlanmıştır. Manyetik alanın oluşturulması için yapılmış olan sargıların yerleştirildiği kısma Endüktör denir. 4
3.1. DC MOTOR Endüvi sargılarının uçları, bakır dilimlerinden yapılmış olan ve üzerine fırçaların temas ettiği kısma (kollektöre) bağlanmıştır. DC motorlarda kolektöre basan parçalara fırça (kömür) denir. Fırçalar, karbon, karbon-bakır alaşımlı üretilir. Fırçaların kolektöre düzgünce basmasını sağlamak için baskı yayları kullanılır. Fırçalar aşınıcı olduğundan zamanla biter. Bu durum makinenin sesinden, kolektörde aşırı kıvılcım oluşmasından anlaşılabilir. 5
3.1. DC MOTOR DC Motorun Çalışma Prensibi: Endüktördeki sargı veya sabit mıknatısların meydana getirdiği sabit bir manyetik alan içerisinde bulunan iletkenden akım geçirilirse, iletkene bir kuvvet ( F ) etki eder. Bu iletken F kuvveti yönünde hareket eder. 6
3.2. AC MOTORLAR AC motorlar iki grupta toplanabilir: Asenkron Motorlar ve Senkron Motorlar. Bu motorların asenkron tipleri standart bir aygıt olmuştur. Senkron tipleriyse, büyük güç gerektiren yerlerde kullanılabilir. Bütün bu motorların temel ilkesi, manyetik saclardan yapılmış bir kütlenin, döner bir elektromanyetik alan yardımıyla döndürülmesine dayanır. 7
3.2. AC MOTORLAR 8
3.3. ASENKRON MOTORLAR Asenkron motorlar, endüstride en fazla kullanılan elektrik makineleridir. Çalışma ilkesi bakımından asenkron motorlara indüksiyon motorları da denir. Asenkron motorların çalışmaları sırasında elektrik arkı meydana gelmez. Ayrıca diğer elektrik makinelerine göre daha ucuzlardır ve bakıma daha az ihtiyaç gösterirler. Bu özellikler, asenkron motorların endüstride en çok kullanılan motorlar olmalarına sebep olmuştur. 9
10
3.3. ASENKRON MOTORLAR Rotor Bilezikli (Sargılı) ve Sincap Kafesli olmak üzere iki tiptir. 11
3.3. ASENKRON MOTORLAR Çalışma Prensibi: Stator sargılarına uygulanan üç fazlı alternatif akım bu sargılarda döner bir manyetik alan meydana getirir. Bu döner alan rotorda indüksiyon akımları meydana getirir. Rotorda oluşan indüksiyon akımları da, rotorda N-S kutuplarını oluşturur. Sonuçta rotorun kutupları döner alan kutuplarından etkilenerek (itme-çekme şeklinde) dönmeye başlar 12
3.4. ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN DEVREYE BAĞLANTISI Üç fazlı asenkron motorların statoruna, her faza bir sargı olmak üzere üç adet sargı yerleştirilir. Her bobinin giriş ye çıkış uçlarından dolayı stator sargılarının 6 ucu vardır. Bu uçlar motor üzerindeki klemens kutusuna getirilmiştir. Motor, şebekeye klemens kutusundan yıldız veya üçgen olarak bağlanabilir. Motor içinden çıkarılan sargı uçlarına kablo pabuçları takılarak lehimlenir. Daha sonra alt ve üst kısmına pul konularak somun ile sıkmak yöntemiyle klemense bağlanır. 13
14
15
16
3.6. Asenkron Motor Etiketi (Nameplate) 17
3.7. POMPALAR 18
3.8. REDÜKTÖRLER Elektrik - Elektronik Bilgisi 19
20
21
Elektrik - Elektronik Bilgisi 22
Elektrik - Elektronik Bilgisi 23
24