3 ZEMİN İYİLEŞTİRMELERİ İLE İLGİLİ TEKNİK KONULAR A-Enjeksiyon Projede belirtilen derinliğe ulaşıldığında delme ve akışkan basma işlemi durdurulur. Çelik bir bilye grout borusuna yollanarak groutun yönü monitor diye adlandırılan ve delgi ucunun hemen arkasında bulunan 2.0mm 2.5mm çapındaki 2-4 adet nozzle ları taşıyan takıma çevirilir. Su/çimento oranı genelde 1/1 dir ancak proje koşullarına göre 0,7 ye kadar inebilir. Yüksek basınçlı grout pompalanmaya başlanması ile enjeksiyon fazına geçilir. Takriben 250 m/sn hızlı grout, delici takımın rotasyon hareketi ile dairesel kesitli bir grout tabakası formunu alır. Delici takımın önceden belirlenmiş dönme hareketi sabit bir hızla çekme hareketi ile birleşince düşey kolon şeklinde bir yapı meydana gelir. Zemine çimento enjeksiyonu istenilen, jet grout üst kotuna kadar yapılır. Enjeksiyonun kinetik enerjisinden zarar görmemek için, jet grout üst kotu her zaman yüzeyden 30cm aşağıda bırakılmalıdır. Basınçlı enjeksiyon sırasında delici takımın etrafından dışarıya belli miktarda zemin materyali taşması uygun görülür. Bu durum, grout ile karıştırılan zemin içinde aşırı basınç oluşmadığına işaret eder. Aşırı basınç oluşması halinde zeminde kırılmalar ve kolonlarda süreksizlik gibi problemler meydana gelebilir. Oluşacak kesitlerin ebatları zemin özelliklerine bağlı olduğu gibi; dönüş hızı, çekme hızı, grout basıncı, grout debisi, nozzle çap ve adedine de bağlıdır. Kolon çapı (cm) 1metrelik kolonun hacmi (m 3 ) Çimento Miktarı (kg) Enjeksiyon Miktarı (lt) 40 0,13 57 75 60 0,28 127 170 80 0,50 226 301 100 0,79 353 471 Not: Çimento Dozajı 450 kg/ m3 tür Su/Çimento Oranı 1/1 dir. B-Jet Grout JET GROUT YÖNTEMİYLE ZEMİN ISLAHI Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu gevşek zeminlerde kazık uygulamalarında (forekazık-mini kazık) zorluklar yaşanmaktadır. Bu tür zeminlerde jet grout yöntemi ile zemin iyileştirme tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Zemin Araştırma Merkezi ileri teknolojik ekipman ve donanımıyla kazık
uygulamaları yanında jet grout yöntemini de başarı ile kullanmaktadır. Zemin Araştırma Merkezi sahib olduğu Soilmek jet grout seti ile jet grout uygulamalarını başarılı bir şekilde yapmaya devam etmektedir. JET GROUT YAPIM YÖNTEMİ Jet grout kolonu, 300-600 bar, genellikle 400-450 bar basınçla püskürtülen su ve çimento karışımının zeminin boşluklarını doldurup ve sıkıştırılması suretiyle elde edilir. Yüksek basınç, sevk edilen enjeksiyonun (grout) nozzle lardan geçerken yüksek bir kinetik enerji kazanmasını sağlar. Su-çimento karışımının hızı 250m/sn değerlerine ulaşarak, enjeksiyon zemini yırtarak zeminle birleşerek çimentolu zemin yapısı -soilcrete- oluşur. Jet grout un özelliklerini belirleyen parametreler; zemin cinsi, jet enjeksiyon tiji içerisindeki akışkan basıncı, jet enjeksiyon tiji içerisindeki akışkan debisi (nozzle çapı), enjeksiyon şerbetinin bileşimi, jet enjeksiyon tijinin çekme hızıdır. Delgi sırasında kuyu ağzının yer altı su seviyesinin üzerinde olması çalışabilme açısından tercih edilir. Delme metodu zemin cinsine bağlı olarak seçilir. Delme işleminin kolaylaştırılması, uç takımın soğutulması ve zeminin enjeksiyona hazırlanması amacıyla delme sırasında değişik akışkanlar kullanılabilir. Bunlar su, hava, bentonit şerbeti veya grout olabilir. Uç takımı olarak yumuşak karakterli zeminlerde genellikle kil matkabı, sert karakterde ise tricone bitler ve bloklu zeminde DTH elemanlar kullanılır. Bağlantı manşonlarında 600-700 bar basınca dayanıklı sızdırmazlık elemanları ve delgide 90 mm çapında tijler kullanılır. C-Mini Kazık Zeminde verimli çalışmak ve programdaki işin devamlılığını sağlamak için inşaat sahası düzgün bir hale getirilmeli, düzgün değilse düzeltilmelidir. Bu alanda kullandığımız makinaların
(Sondaj,vinç,mikser vs.gibi) batmadan çalışmaları sağlanmalıdır. Yağıştan,zeminden veya herhangi bir sebepten zeminde bir probelm olursa bunun için zemin de bir iyileştirme yapılamalıdır.bu arada herhangi bir yer altı suyu varsa buda zeminden uzaklaştırılacak çalışma yapılması gerekmektedir. Çalışma alanımızdaki iklim de çok önemlidir.burada zeminin de kuru olması gerekmektedir. Delmeyi zorlaştıracak yerin altında veya üstündeki tüm beton,demir,altyapı ve üst yapılar,o arazide yetkili olan resmi kuruluş veya kuruluşlar tarafından kaldırılması sağlanacaktır. Yapılacak kazık işleminde, zemin yapılan araştırmalar sonucu işaretlenecek. Uzman mühendis veya bu konuda profesyonel bir ekip tarafından kazıkların nereye çakılacakları belirtilecektir. Kazıklar o alanın uygulama planına göre düşey veya yatay sapma miktarları toleransları aşamaz.yapılan kazık işlerinde,önce yapılanlardan yatay ve düşey doğrultularda minimum şekilde hareket ettirecek şekilde olacaktır. Bir kazık bitiminden en az 24 saat geçmeden 3-4 çap çevresinde delgi yapılmayacaktır.
Delgi yöntemi malzemeye,kullanılacak ekipmana, malzemelerin cinsine,malzemelerin miktarına kaya ve zemin özelliklerine göre değişir.kohezyonlu zeminlerde sondaj sıvısı yardımıyla yapılan delgi işleminin,gücünde meydana getirdiği azalma dikkate alınacaktır. Aşağıdakiler delgi kullanma işlemlerinden bazılarıdır. a)burgu kullanarak delgi b)kaya matkabı ile delgi c)üstten vurmalı çekiç ile delgi d)içten vurmalı çekiç il delgi e)odex ile delgi D-Fore Kazık Fore kazık sistemiyle yapılan zeminlerde yine dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi zemin kuru ve düzgün olmasıdır. Makine faktörü,işçilik,hava koşulları vb. gibi bir çok konu imalatın düzgün olmasıyla ilgilidir.makine parkımızda bulunan makinaların kuru zeminde özenli çalışması için 10 cm den fazla batmalarını engellemek gerekir. Dolgular delme işlemini zorlaştırmayacak uygun malzemelerle yapılacaktır.uygun drenaj sistemi tesis edilerek zeminin kontrolu sağlanır.foraj malzemesi ve yer altı suyu sahadan uzaklaştırılarak sürekli bir kontrol sağlayacaktır. Bu kontrol sahanın bozulmasını da önleyecektir. Uygulama ve yapım projeleri zemin etüt raporuna göre belirlenecektir. Yer altında ve üstünde bulunan çalışmamızı engelleyecek her türlü beton,demir vb.. malzemelerin resmi kuruluşlara yazıları gönderilerek işveren firma tarafından kaldırılması sağlanacaktır.
Kazıklar zemine işaretlenmesi uzman ölçüm ekibiyle tek tek kontrol edilerek yapılacaktır. Planda düşey ve eğimdeki sapma miktarı toleransları aşamaz. Kazıkların yerleştirmesi sırası diğer imalatlardan sonra minimum sapma gösterecek kadar olması gerekmektedir.bir kazık bitiminden en az 24 saat geçmeden zeminde 3 çap,sadece ön muhafaza borusunun yeterli olduğu sıkı zeminde 1 çap çevresinde delgi yapılmayarak, imalat atlamalı olarak sürdürülecektir. Delme,yerinde dökme,betonerme,065-150 cm çaplarında kazıkların delme işlemi,yüksek tork kapasitesine sahip kendi boru sürebilen, teleskobik kuleli hidrolik delgi makineleri il yapılacaktır. Delme kil matkabı ile yapılacak,sert tabakaların geçimlesin de kaya matkabı ve gevşek su olan zeminlerde kova kullanılacaktır. Kayda bulunan soket boyu standartlara uygun projedeki soket boyunun aynısı olacaktır. Delmeye gerekli proje derinliğine ulaşıncaya dek,seçilen yöntemlerle devam edilecektir.
E-PASİF ANKRAJ (ZEMİN ÇİVİSİ) YAPIM YÖNTEMİ Bu yapım yöntemi, geçici ve kalıcı, pasif ankraj imalatı için gerekli uygulama tekniği, makine, ekipman ve malzemenin seçimi, hazırlanması ve yerleştirilmesi yöntemlerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. İnşaat sahası ve yolları makine ve personelin verimli çalışarak planlanan günlük imalat miktarlarının yapılabilmesi ve imalat kalitesine ulaşılabilmesi için düzgün ve kuru tutulmalıdır. Delgi makinesi, paletli vinç, beton mikseri, beton pompası ve sair ağır iş makinelerinin on cm den fazla batmadan çalışmalarına imkan sağlayacak biçimde düzeltilip, sıkıştırılacaktır. Dolgular delme işini zorlaştırmayacak uygun malzemelerle yapılacaktır. Çalışma sahasında uygun yüzey drenaj sistemi tesis edilerek platformun kuru kalması sağlanacaktır. Foraj malzemesi ve yer altı suyu sürekli olarak sahadan uzaklaştırılarak çalışma sahasının bozulması önlenecektir. Uygulama projeleri ve yapım yöntemleri zemin raporlarına göre belirlenecektir. Yer altında ve üstündeki delmeyi zorlaştıran beton ve çelik engeller, altyapı kanalları resmi kuruluşlara yazılı tespit yaptırılarak işveren tarafından kaldırılması sağlanacaktır. Pasif ankrajların zemine işaretlenmesi şantiye sorumlusu tarafından tek tek yapılacaktır. Pasif ankrajların planda, düşeyde ve eğimindeki sapma miktarları toleransları aşamaz. Pasif ankrajların yerleştirme sırası daha önce yapılmış olan çivileri yerlerinden yatay ve düşey doğrultularda minimum derecede hareket ettirecek şekilde olacaktır. Bir çivi bitiminden en az 24 saat geçmeden 1.5m çevresinde delgi yapılmayacak, imalat atlamalı olarak sürdürülecektir.
ZEMİN ÇİVİSİ / KAYA BULONU Zemin çivileri, kazı yüzeylerinin tutulması veya şev stabilitesinin sağlanması amacıyla oluşturulan duvar niteliğindeki yapılarda kullanılırlar. Zemin çivilerine ön germe uygulanmaz, dolayısıyla şev hareketi olmadığı sürece çivilere herhangi bir yük gelmemektedir. Pasif ankraj uygulaması iki isimle anılır: 1-Zemin çivisi: Zeminde yapılan ve auger-odex boru ile delinen pasif ankrajdır. 2-Kaya bulonu: Kayada yapılan ve top hammer veya DTH ile delinen pasif ankrajdır. Zemin çivilerinin nihai taşıma kapasiteleri hesaplanırken ve uygulanırken emniyetli ve efektif sonuçlar alınması için aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir: a) Zemin çivilerinin toprak veya kaya ile aderansı, b) Yatak tabanının durumu ve zemin çivisinin çevreleyen toprağın/kayanın nitelikleri, c) Zemin çivisine etkiyen üst tabaka gerilmesi, d) Zemin çivisi ebatları, e) Enjeksiyon basıncı ve enjeksiyon miktarı, f) Zemindeki suyun durumu, deşarjı, Çivilerinin deliklerinin açımında izlenecek metot, kullanılacak ekipman ve yararlanılacak malzemeler direkt olarak zemin çivisi imalatının yapılacağı zemindeki toprak ve kaya özellikleriyle ilintilidir. Bu tür gerekli teknik bilgilerin toplanıp irdelenmesi sonunda aşağıda listelenen delgi metotlarından birinin kullanılmasına karar verilir a ) Burgu{auger}kullanılarak delgi (hava gerekebilir.) b ) Kaya matkabı {rock bit}ile delgi (hava veya su gereklidir.) c ) Üstten vurmalı çekiç {top hammer}ile delgi (hava gereklidir.) d ) İçten vurmalı çekiç {down the hole hammer}ile delgi (hava veya köpük gereklidir.) (Bu metot kayayı delmede kullanılır.) e ) Odex ile delgi (Aşırı yüklenmiş zeminlerde uygulanabilir.üstten vurmalı çekiç ve DTH çekiç versiyonları mevcuttur.) f) Sondaj kılavuzu borusu (muhafaza borusu) {casing}ile delgi [ Bu sistemde muhafaza borusu delik çeperlerindeki olası bir çökmeyi engellediği gibi ayrıca da matkap/burgu ucunun ilerlemesini kolaylaştırır. Kılavuz zarf borunun dönüş istikameti, döner matkap ucunun dönüş istikametinin tersinedir.] Çivi için açılmış olan sondaj deliklerinde kök kısmının ayrıca büyütülmesi ve düzenlenmesi işlemi daha sonra uygulanan bir delgi işlemidir. Bu metot killi zonlarda zemine aktarılan çivi gerilme kuvvetini pekiştirmek için kullanılır. Pasif ankrajlar, polietilen enjeksiyon hortumları ve hava delikleri ile teçhizatlı, zemin çivisi delgisi içerisinde merkezlemeyi sağlayıcı ortalayıcı ile donatılmış, çapı proje yüküne göre belirlenen bir adet STIII (akma değeri, 4200kN/mm² olan) yapı çeliğinden oluşur. Kalıcı pasif ankrajlar korozyona karşı oluklu PVC kanallar ile korunmuştur. Duvarla bağlantıları başlık plakalarıyla sağlanır.
Pasif ankraj donatısı, tazyikli çimento enjeksiyonu ile yıkanmış ve temizlenmiş deliklere yerleştirilir. Killi zeminlerde delgi sırasında su kullanılması taşıma gücünde azalmaya yol açabilir, çimento enjeksiyonunun sağlıklı olmasına dikkat edilmelidir. ENJEKSİYON Zemin çivilerinin zemine bağlanmasında (yapışmasında) en gelişmiş ve en efektif olan metot zemin çivi donatısı çeperine çimento enjeksiyonu püskürtülmesidir. Enjeksiyon, zemin çivisi için korozyona karşı güvenilir bir koruma hem de yeterli derecede bir tutunma mukavemeti sağlayacaktır. En temel enjeksiyon malzemeleri PÇ42.5/32.5 portland çimentosu ve sudur. Ancak bazı hallerde katkı malzemeleri kullanılabilir. Enjeksiyon karışımı 1/2 oranında ( 50 kg. su / 100 kg. çimento ) olduğunca yüksek kıvamlı hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Zemin çivisi seti deliğe yerleştirilmeden önce birincil iç enjeksiyonlama yapılacaktır. Kalıcı pasif ankraj imalatında bu işlem, setin deliğe yerleştirilmesinden hemen önce tamamlanmış olmalıdır. İkincil enjeksiyonlama, birincil enjeksiyonun, setin kuyuya yerleştirilmesi sırasında zarar görmeyeceğinden emin olunacak kadar beklendikten sonra yapılmalıdır. İkincil enjeksiyonlamada ilk önce delik içerisi enjeksiyonla tamamen doldurulacak, kuyu içerisinde kalmış döküntü malzemenin delik ağzından dışarı atılması sağlanacaktır. İMALATLARIN KONTROLU İmalatların kalite kontrolu YY.09 Ölçme ve İmalat Kalite Kontrol İşleri ne, kullanılan malzemelerin kalite kontrolu ise T06 Malzeme Kabul Kriterleri ne uygun olarak yapılacaktır.