ARAŞTIRMA Elektronik:ISSN: 1308-0679 http://www.dicle.edu.tr/bolum/muh/veteriner/dergi/ Saha Şartlarında Tedavi Edilen Retensio Sekundinarum Vakalarının Fertilite Üzerine Etkileri Önder AYTEKİN* Ayvet Veteriner Kliniği- ELAZIĞ Özet Bu çalıģmada, 2002-2009 yılları arasında, Ayvet Veteriner Kliniği ndeki klinisyen veteriner hekimlerce saha Ģartlarında tedavi edilen 389 adet Retensio Sekundinarum vakasının değerlendirmesi sunuldu. Klinik hayvan veritabanına kayıtlı 389 adet Retensio Sekundinarum vakasından, takip edilebilen 149 adedinin fertiliteyle ilgili sonuçları değerlendirilmiģtir. 149 vakanın buzağılama-ilk tohumlama aralığı, buzağılama-gebelik aralığı, gebelik baģına tohumlama sayısı (tohumlama indeksi), tohumlama tekrarları ve gebelik oranları takip edilmiģtir. Retensio Sekundinarum tedavisi uygulanan ineklerde, buzağılama-ilk tohumlama aralığı ortalama 117 gün, buzağılama-gebelik aralığı ortalama 148 gün ve tohumlama indeksi ortalama 1,47 olarak tespit edilmiģtir. Ġneklerin 60 tanesi 1. tohumlamada (%40,26), 28 tanesi 2. tohumlamada (%18,8) ve 9 tanesi 3. tohumlamada (%6,04) gebe kalmıģtır. Ġneklerin 97 tanesi (%65,1) gebe kalmıģ, 52 tanesi (%34,9) ise 3 kez tohumlanmasına rağmen gebe kalmamıģtır. Ayrıca, metritisle komplike 58 retensiyon vakasında uygulanan üç farklı parenteral antibiyotik tedavisinin, fertiliteyle ilgili sonuçları kıyaslanmıģtır. 22 ineğe Sefaleksin monohidrat, 19 ineğe Dihidrostreptomisin sülfat+prokain penisilin ve 17 ineğe Gentamisin Sülfat prospektüs dozlarında, 4 gün parenteral olarak uygulanmıģtır. Parenteral antibiyotik uygulanan metritisle komplike retensiyonlarda buzağılama-gebelik aralığı ortalama Sefaleksin monohidrat için 105 gün, Dihidrostreptomisin sülfat+prokain penisilin için 121 gün, Gentamisin Sülfat için 136 gün ve genel olarak ortalama 120 gün olarak tespit edilmiģtir. Sonuç olarak, bu çalıģmanın saha Ģartlarında tedavi edilen Retensio Sekundinarum vakalarının fertiliteyle ilgili kayıplarının değerlendirilmesi bakımından faydalı olacağı kanısına varılmıģtır. Anahtar sözcükler: Fertilite, Ġnek, Metritis, Retensio Sekundinarum The Effects on Fertility of Retentio Secundinarum Cases Which Treated on Field Conditions Abstract In this study, the evaluation of 389 retentio secundinarum cases was presented which were treated by clinician veterinarians of Ayvet Veterinary Clinic on field conditions for the period 2002-2009. Followed 149 cases fertility results were evaluated from 389 retentio secundinarum cases which was recorded on clinic animal data-base. Calving-first insemination interval, calving-pregnancy interval, insemination index, re-inseminations and pregnancy rates were followed of these 149 cases. On treated cows which had retentio secundinarum cases; it was determined that calving-first insemination interval was 117 days, calving-pregnancy interval was 148 days and the insemination index 1,47 on average. The pregnancy was achieved on first insemination for 60 (40,26%) cows, on second insemination for 28 (18,8%) cows and on third insemination for 9 (6,04%) cows. The pregnancy was achieved on 97 (65,1%) cows. The pregnancy wasn t achieved for 52 (34,9%) cows in spite of inseminating for three times. Otherwise, the results of fertility were compared for three different parenterally administrated antibiotic treatment on the number of 58 retention cases which had been complicated with metritis. Cephalexin monohydrate for 22 cows, Dihydrostreptomycine sulphate+procain Penicillin for 19 cows and Gentamycine sulphate for 17 cows were administrated for 4 days according to prospectus doses parenterally. It was determined on parenterally antibiotic administrated cows which had been complicated with metritis that calving-pregnancy insemination interval were 105 days for Cephalexin monohydrate, 121 days for Dihydrostreptomycine sulphate+procain Penicilin, 136 days for Gentamycine sulphate and 120 days for generally on average. As conclusion, this study might be beneficial for assessing the loss of fertility on field-based retentio secundinarum treatments. Key words: Cow, Fertility, Metritis, Retentio Secundinarum 39
Giriş Doğumdan sonra atılmamıģ fötal membranlar (Retensio Sekundinarum/RS), istenmeyen sağlık problemlerine yol açarak, üreme performansını olumsuz olarak etkileyebilmektedir (1). RS (Retensio Sekundinarum), uterus involusyonunda gecikmeye, doğum ile ilk tohumlama arasındaki zamanın uzamasına (2) ve gebelik baģına düģen tohumlama sayısında artıģa (3) neden olmaktadır. AtılmamıĢ fötal membranlar uterus enfeksiyonları için predispozisyon oluģturmaktadır (1,4,5). RS, involusyonun gecikmesi, uterus enfeksiyonlarının Ģekillenmesi sonucu infertiliteye sebep olması ve süt veriminde azalmaya neden olduğundan ekonomik açıdan da önemli bir hastalıktır (6,7). Retensio Sekundinarum vakalarının tedavilerinde; elle yavru zarlarının kurtarılması (tartıģmalı), infüzyon veya bolus Ģeklinde lokal intrauterin antibiyotik uygulamaları, parenteral antibiyotik uygulamaları, parenteral oksitosin ve prostaglandinlerin uygulanması Ģeklinde yöntemler kullanılmaktadır. Bu tedavi yöntemleri tek baģlarına veya kombine Ģekilde uygulanmaktadır (1,2) Bu çalıģmada, veteriner hekimlikte sahada sıkça karģılaģılan Retensio Sekundinarum olgularında uygulanan tedavi sonrasında ineklerde fertilite parametrelerindeki değiģikliklerin değerlendirilmesi amaçlanmıģtır. edilmiģ ve klinik hasta kayıt veritabanına kaydedilmiģ 389 adet Retensio Sekundinarum (RS) vakasına ait veriler oluģturdu. RS vakalarının tedavisinde; yavru zarlarının elle kurtarılmasını takiben, intrauterin lokal tek doz 5 adet sulfonamid+trimetoprim kombinasyonu bolus (1 bolus 200 mg trimetoprim + 1000 mg sülfadiazin içermekte), kas içi tek doz 3 ml/50 kg dozda sulfonamid+trimetoprim kombinasyonu çözelti (1 ml çözelti 40 mg trimetoprim + 200 mg sülfadoksin içermekte) ve kas içi tek doz PGF2α (kloprostenol sodyum 50 mcg) uygulandı. Tedavi edilen 389 adet RS vakasının 149 adedinin, tedavi sonrası suni tohumlamaları ve gebelik oranları takip edildi. Ayrıca metritisle komplike 58 adet RS vakasında, 3 farklı parenteral antibiyotik tedavisi olarak; 22 ineğe Sefaleksin sodyum (Cefamilk180 ) 7 mg/kg, 19 ineğe Dihidrostreptomisin sülfat + Prokain penisilin kombinasyonu (Dipenisol ) 8 mg/kg, 17 ineğe Gentamisin sülfat (Gentapan ) 4 mg/kg prospektüs dozlarında 1x1 4 gün kas içi (im) ve PGF2α olarak tek doz Kloprostenol sodyum (Minoprost ) 50 mcg im. uygulandı. Metritis tedavisi sonrası fertiliteyle ilgili sonuçlar takip edilerek kıyaslandı. Tedavi edilen RS ve metritisle komplike RS vakalarının fertiliteyle ilgili sonuçları değerlendirildi. Metritisle komplike RS vakalarının sonuçları, SPSS paket programı kullanılarak istatistiksel olarak analiz edildi. Materyal ve Metot Bu çalıģmanın materyalini, 2002-2009 yılları arasında, Elazığ Merkez de faaliyet gösteren Ayvet Veteriner Kliniği ndeki klinisyen veteriner hekimlerce saha Ģartlarında tedavi 40
Bulgular buzağılama- RS tedavisi uygulanan ineklerde, buzağılama-ilk tohumlama aralığı ortalama 117 gün; gebelik aralığı ortalama 148 gün (Grafik 1) ve tohumlama indeksi 1,47 olarak tespit edildi. 160 140 120 100 80 60 40 20 0 117 148 buzağılamailgebelik buzağılama- tohumlama aralığı (gün) aralığı (gün) Grafik 1: Buzağılama-tohumlama aralıkları (gün) RS tedavisi uygulanan ineklerin; 60 tanesi 1. tohumlamada ( %40,27 ) 28 tanesi 2. tohumlamada ( %18,79 ), 9 tanesi 3. tohumlamada ( %6,04 ) gebe kaldığı görüldü (Grafik 2). 3 S T s onu gebe kalmayanlar 34,90% 1.tohumlamada 40,27% 3.tohumlamada 6,04% 2.tohumlamada 18,79% Grafik 2: Tohumlama sayılarına göre gebelik oranları 41
Toplamda ineklerin, 97 tanesinde (%65,1) gebelik elde edilip; 52 tanesinde (%34,9) ise 3 kez tohumlanmasına rağmen gebelik elde edilemedi (Grafik 3). 0,348993289 0,651006711 G ebe kalanlar G ebe kalmayanlar Grafik 3: Gebe kalma oranları Parenteral antibiyotik uygulanan metritisle komplike RS lerde, buzağılama-gebelik aralığı ortalama Sefaleksin sodyum için 105 gün, Dihidrostreptomisin sülfat + Prokain penisilin kombinasyonu için 121 gün, Gentamisin sülfat için 136 gün ve genel olarak ortalama 120 gün olarak tespit edildi. Üç farklı antibiyotik grubu arasındaki fark istatistiksel olarak önemsiz (P>0,05) bulundu (Tablo 1). Tablo 1: Metritisle komplike Retensio Sekundinarum vakalarında farklı antibiyotik uygulamalarının buzağılamagebelik aralığına etkileri Kullanılan Antibiyotik Sefaleksin sodyum Dihidrostreptomisin sülfat + Prokain penisilin kombinasyonu Gentamisin sülfat n Buzağılama gebelik aralığı (gün) 22 105 19 121 17 120 --P-- 0,074 42
Tartışma ve Sonuç RS vakalarının, tedavi edilse bile uterus üzerindeki olumsuz etkileri sonucu, infertiliteye neden olduğu açıkça görülmektedir. Reprodüktif bozukluk sonucu, buzağılama - tohumlama - gebelik periyodunun uzaması ciddi niteliktedir (4,5). Sunulan çalıģmada buzağılama gebelik aralığının ortalama 148 gün olarak tespit edilmesi ve bu sürenin reprodüktif açıdan çok uzun oluģu, yapılan çalıģmalarda (5,6,7) belirlenen ekonomik kaybı bir kez daha ortaya koymaktadır. Metritisle komplike RS vakalarında, farklı parenteral antibiyotikler (1) + PGF2α (2) uygulanmaktadır. Parenteral kullanılan antibiyotikler RS vakalarında faydalı görülmekle (8,9) birlikte, buzağılama gebelik aralığının uzaması gibi reprodüktif kayıpların engellenemediği (10,11) bildirilmiģtir. Sunulan çalıģmada da metritisle komplike RS vakalarında, buzağılama gebelik aralığının ortalama 120 gün olması tedavinin infertilite bozukluğunu erken periyotta gideremediği sonucunu göstermektedir. Bu sonuç reprodüktif kayıp olarak değerlendirilebilir. Ancak, tedavi gruplarında uygulanan farklı parenteral antibiyotikler Kaynaklar 1. Beagley JC, Whitman KJ, Baptiste KE, Scherzer J. (2010). Physiology and Treatment of Retained Fetal Membranes in Cattle. J Vet Intern Med. 24: 261-268. 2. Stevens RD, Dinsmore RP. (1997). Treatment of Dairy Cows at Parturition with Prostaglandin F2a or Oxytocin for Prevention of Retained Fetal Membranes. J Am Vet Med Assoc. 21: 1280-1284. 3. Holt LC, Whittier WD, Gwazdauskas FC. (1989). Early Postpartum Reproductive Profiles in Holstein Cows with Retained Placenta and Uterine Discharges. J Dairy Sci. 72: 533-539. 4. Senger PL. (2003). Fertility Factors - Which Ones are Really Important? Proceedings of The 6th Western Dairy Management Conference, March 12-14- Reno, NV-89. 5. Bell MJ, Roberts DJ. (2007). The Impact of Uterine Infection on a Dairy Cow's Performance. Theriogenology. Oct15,68(7): 1074-9. 6. Han YK, Kim IH. (2005). Risk Factors for Retained Placenta and The Effect of Retained Placenta on The Occurrence of ve alınan sonuçlar arasında fark gözlenmektedir. Özellikle sefalosporin (Sefaleksin sodyum) kullanılan grupta döl verimi özelliğine daha çabuk dönüģ (105 gün) gözükmektedir. Bu sonuç sefalosporinlerin, Gentamisin ve Penisilin+Streptomisin kombinasyonlarına göre daha yeni kuģak antibiyotikler olmasına, bakteriyel direncin sefalosporinlere daha az geliģmiģ olmasına ve geniģ etki spektrumlarına bağlanabilir. Sonuç olarak bu çalıģmanın, ülkemizde saha pratiğinde sıklıkla uygulanan bir reprodüktif sorunun çözümünün ne derece baģarılı olabildiğine bir örnek teģkil edeceği düģünülmüģtür. Saha Ģartlarında uygulanan bu 149 adet RS tedavisinde alınan fertiliteyle ilgili sonuçlar, infertilitenin daha hızlı eliminasyonu için, yıllardır bilinen klasik tedavi yöntemlerine alternatif yeni sağaltımların gerekliliği arayıģını ortaya koymaktadır. Ayrıca, reprodüktif sorunlar ile alakalı vakalarda, klinisyen serbest veteriner hekimler tarafından detaylı kayıt tutulmasının, süt inekçiliğinde büyük ekonomik öneme sahip infertilite sorununun analiz ve çözümünde faydalı olacağı kanısına varılmıģtır. Postpartum Diseases and Subsequent Reproductive Performance in Dairy Cows. J Vet Sci. 61(1): 53-59. 7. Laven RA, Peters AR. (1996). Bovine Retained Placenta: Aetiology, Pathogenesis and Economic Loss. Vet Rec. 139,9: 465-471. 8. Chenault JR, McAlister JF, Chester ST. (2004). Efficacy of Ceftiofur Hydrochloride Sterile Suspension Administrated Parenterally for the Treatment of Acute Postpartum Metritis in Dairy Cows. J Am Vet Med Assoc. 224: 1634-1639. 9. Smith BI, Donovan GA, Risco C. (1998). Comparison of Various Antibiotic Treatments for Cows Diagnosed with Toxic Puerperal Metritis. J Dairy Sci. 81: 1555-1562. 10. Stevens RD, Dinsmore RP. (1997). Treatment of Dairy Cows at Parturition with Prostaglandin F2a or Oxytocin for Prevention of Retained Fetal Membranes. J Am Vet Med Assoc. 21: 1280-1284. 11. Peters AR, Laven RA. (1996). Treatment of Bovine Retained Placenta and Its Effects. Vet Rec. 139: 539-541. 43