1 Tahkik için; Şüphesiz Allahu Subhanehu ve Teala her şeyi bilicidir. 2 Tahkik için; Allahu Subhanehu ve Teala nın, Muhakkak her şeye gücü yetici olduğuna itikad ettim. 3 Teşbih İçin; Haram ateş gibidir. 4 İstidrak İçin; Cahil kurtulmadı lakin,alim kurtulucudur. 5 Temenni İçin; Keşke, her kişi, ilimle rızıklanmış olsaydı. 6 Teracci İçin; Allahu Subhanehu ve Teala nın, günahımı bağışlayıcı olması ümid edilir. 7 Munkati İstisna İçin; Günah, cennetten uzaklaştırıcıdır, ancak taat bundan müstesnadır, yani, taat, cennete yaklaştırıcıdır. 8 Cinsini Nefy Etmek İçin; Şer işleyen hiç kimse, yani bütün şer işleyiciler gurubu, (topluluğu,cinsi) kurtulucu olmadı. İSMİNİ NASB HABERİNİ REF EDEN HARFLER إ ن : أ ن : ن ا الل ه ت ع ال ى ع ال م ك ل ش ي ء أ ن ا ع ت ق د ت الل ه ت ع ال ى ق اد ر ع ل ى ك ل ش ي ء ا لع ال م ف اي ز ل ك ن ا لح ر ام ن ا ر ك ا ن :كا ن ل ك ن : م ا ف از ا لج اه ل ل ي ت : ل ي ت ل ع ل : ل ع ل إلا ع ن لا ا لع ل م م ر ز وق ل ك ل أ ح د الل ه ت ع ال ى غ اف ر ذ ن ب ي (في الا ستثناء المنقطع): ا لا ا لج ن ة (نفي الجنس): الط اع ة لا ا لم ع ص ي ة م ب ع د ة م ق ر ب ة م ن ه ف اع ل ش ر ف اي ز 20
İSMİNİ REF HABERİNİ NASB EDEN HARFLER 1 Leyse ye benzeyen ma; Allahu Subhanehu ve Teala, her hangi bir mekanda mütemekkin değildir. م ا (ا لم ش ب ه ة ب ل ي س م ا ): الل ه ت ع ال ى م ت م ك ن ا ب م ك ا ن 2 Leyse ye benzeyen La; hiçbir şey, Allahu Subhanehu ve Teala ya müşabih değildir (ا لم ش ب ه ة ب ل ي س لا لا و ): ش ي ء م ش اب ه ا لل ه ت ع ال ى 21
إ ن زيدا قائم قائ م زيدا إ ن و (İnne) Okunan Yerler إ ن 1 Kelamın öncesinde 2 Kasem in Cevabında 3 Sıla Makamında م فات ح ه إ ن ما الك نو ز من وأت ي ناه 4 İsmi Ayn dan haber makamında قائ م إ نه زيد 5 Haberine, ibtida Lamı dahil olan cümle makamında 6 Zandan ârî olan kavl maddesinden sonra 7 İbtidada gelen Hatta dan sonra علمت ق ل, أ ق ول إ ن زيدا تعالى إ ن ذالك حتى لقائ م واحد ي قول ه إ ن زيدا 8 Tasdik Harflerinden sonra 9 Başlangıç Harflerinden sonra قائ م إ ن زيدا نع م, قائ م إ ن زيدا أآل, 10 Hal vavı ndan sonra من فريقا وإ ن المؤمنين لكارھون 22
1 Fail makamında( Fail vaki olursa) (Enne) okunan yerler أن قاء م أ ك ن بلغنى 2 Mef ul makamında (meful vaki olursa) قاء م أن زيدا علمت 3 Mübteda Makamında (Mübteda vaki olursa) 4 Muzafun ileyh makamında (Muzafun ileyh vaki olursa) 5 Lev den sonra gelirse عندى إج ل س لو أ ك ن أ ك ن قاء م حي ث أن زيدا جال س قاء م لكا ن كذا 6 Levlâ dan sonra sonra gelirse كذا لكن ذاھ ب أ ك ن لوال 7 Vakit bildiren Mastariyet Mâ sından sonra gelirse قاء م أ ن زيدا ما إج ل س 8 Harfi Cerlerden sonra gelirse قاء م أ ك ن من ع ج ب ت 9 Atıf için gelen Hatta dan sonra gelirse ع ر ف ت صال ح أ ك ن امورك حتى 10 Müz ve Münzü den sonra gelirse قاء م أ ك ن مذ رأيته ما 23
, Aşağıki mevkilerde ( inne) veya (enne) olarak ان okunabilir. 1-Ceza fa sında sonra Ben, O na ikram ederim (İnne Okunursa) İkramım O na sabittir (enne okunursa) 2-Mufacee iza sından sonra من ي ك ر م ن ى فاني اكرمه فانا اكرمه فاكرامي اياه ثابت من يكرم نى إذا اني ا ك ر م ه? okunur, nerelerde ( in) olarak ان harfi, burada, mübteda ve haber ان fiillerinden olan nakıs fiil kane ye dahil oldu. ان harfinin haberi olan kebira üzerine le harfi dahil oldu.ve bu şartlar içinde bulunan ان harfi in olarak okundu harfi, burada, mübteda ve haber ان fiillerinden olan kalb fiili ezunnu ye dahil oldu. ان harfinin haberi olan minelkazibiyn üzerine le harfi dahil oldu.ve bu şartlar içinde bulunan ان harfi in olarak okundu بسم الرحمن الرحيم وان كانت لكبيرة بسم الرحمن الرحيم وان نظن ك لمن الكازبين 24
? okunur, nerelerde ( en) olarak ان alime harfinin öncesinde tahkik fiili olan ان var. ان harfi mukadder bir şan zamirinde amel etti. Bu şartlar altında ان harfi, en olarak okundu. fiile) harfi, herhangi bir fiile (mutlak ان dahil oldu. Bu fiilin önünde, la,se, sevfe,qad harflerinde biri var.bu şartlar altında okundu. harfi, en olarak ان harfi, çekimli olmayan bir fiile dahil ان oldu. la,se, sevfe,qad harflerine ihtiyaç kalmadan, en olarak okundu. علمت (ا نه) قائ م ان زيدا علمت ان ال تقوم (قد س سوف- ال ( بسم الرحمن الرحيم يكون ان وان عسي harfi, şart fiillerinden birine dahil ان oldu. la,se, sevfe,qad harflerine ihtiyaç kalmadan, en olarak okundu. بسم الرحمن الرحيم تبينت الجن ان لو الغيب يعلمون كانو harfi, dua fiillerinden birine dahil ان oldu. la,se, sevfe,qad harflerine ihtiyaç kalmadan, en olarak okundu. بسم الرحمن الرحيم ان غضب عليھا 25
harfinin (keen) olarak okunduğu كان bazı yerlerde, onun amel etmemesi, yani ismini nasb haberini ref etmemesi daha fasihdir. (keen) كان حقان كان سدياه harfinin, (lakin) olarak لكن okunduğu bazı yerlerde, lakin harfi amel edemez yani, asla ismini nasb, haberini ref edemez. (lakin) لكن و ما جاءني زيد لكن عمرو خاضر lakin) (keen - كان لكن Amel etmeyen bu iki harf den her biri, bir fiil üzerine dahil olabilir. كان قام زيد وما قام زيد ولكن قعد 26
(illa) اال Bu cümlede illa nın ismi hımaren olup illa tarafından nasb edildi ancak görünüşte illa nın ref edeceği bir haberi bulunmamaktadır. Cümleye anlam verirken lem yeci, illa nın haberi olarak takdir edildi. Çünkü İlla harfi lakinne anlamındadır. الا( حمارا اال جاءني القوم حمارا لم يجيء= يجيء ( لكن حمارا لم eder) (cinsini nefy ال Bu cümlede, Cinsini nefyeden la harfi, ğulame kelimesini isim alıp, sonunu nasb etti, calisun kelimesini haber alıp sonunu ref etti. Ancak bu ameli işleyebilmesi için, La nın ismi olan ğulame kelimesinin, nekre ve muzaf olması gerekir, ğulame raculin terkibi bu şartı sağlamaktadır. Ve de la ile, la nın ismi olan ğulame arasında herhangi bir kelimenin bulunmaması gerekir. Bu iki şartı sağlayan, la, bu cümlede amel etmiştir. ال غالم رجل جالس عندنا 27
harfleri) (Leyse ye benzeyen ma ve la ال - ما Bu harfler isimlerini ref, haberlerini nasb ederler. Ma ve la harfleri leyse ye iki yönden benzemektedir. 1-Her üçü de nefiy manası taşırlar 2- Her üçü de mübteda ve habere dahil olurlar. Burada, ma harfi, zeyd kelimesini isim alarak sonunu ref etti, qaim kelimesini haber alarak sonunu nasb etti. La harfi, racul kelimesini isim alarak sonunu ref etti, hadır kelimesini haber alarak sonunu nasb etti. ما ال زيد رجل قاءما خاضرا ma ve la nın amel etmeleri için bazı şartlar gerekir. Bu şartlar sağlanamazsa, ma ve la amel edemezler. Bu örnekte, ma ile ma nın ismi olmaya aday olan racul arasına enne harfi girdiğinden, ma harfi amel edemedi. Yani ismini ref, haberini nasb edemedi. zeydün qaimun terkibi, mübteda ve haber olarak kaldı. Ma nın mamulu olmadı. Bu örnekte, ma ile ma nın ismi olamaya aday olan racul arasına, ma nın haberi olmaya aday olan kaim kelimesi girdiğinden, ma harfi amel edemmedi Bu örnekte, ma ile oluşan nefy anlamı, illa harfi ile bozulduğundan, ma harfi amel edemedi. ما ما ما ان زيد قاءم قاءم زيد ان زيد اال قاءم 28
MUZARİ FİİLİ NASB EDEN HARFLER Allah Subhanehu ve Teala ya itaat etmeyi severim. Allah Subhanehu ve Teala, kafirleri, asla affetmeyecektir. Uzun ömrü severim, niçin? İlim tahsil edebilmem için. Birisi sana, Allah Teala ya itaat ediyorum dediği zaman, sen ona; Öyleyse cennete girersin dersin ال ع ل م الل ه ت ع ال ى أ ن : ا ح ب ا ن ا ط يع ل ن: ل ن ي غ ف ر الل ه ت ع ال ى ل ل ك اف ر ي ن ك ى ا ح ص ل ت د خ ل ال ج ن ة " ا ح ب ط ول ا لع م ر ل ك "إ ذ ن ق و : ك ى إ ذ ن : ل م ن ق ال : " أ ط يع TEK BİR MUZARİ FİİLİ CEZM EDEN HARFLER Allah Subhanehu ve Teala doğurmadı ve doğrulmadı. Ömrüm fayda vermedi (O na Söyleyin!) Salih amel işlesin! Günah işleme! Mazide nefy için Talep için ول م ي ول د ل م ي ل د ل م ا ي ن ف ع ع م ري ل م : ل م ا: ل ي ع م ل لا م الا م ر : لا ف ي الن ه ي : لا ل م ل م ا ع م لا ص ال حا ب ت ذ ن لا م الا م ر لا ف ي الن ه ي 29
İKİ MUZARİ FİİLİ CEZM EDEN HARFLER (ŞART VE CEZA HARFLERİ) Eğer tövbe edersen günahların bağışlanır. Her ne yaparsan ondan sorulursun Hayırdan her ne işlersen, Allahu Subhanehu ve Teala indinde onu bulursun إ ن إ ن : م ه م ا: ت ت ب ي غ ف ر ذ ن وب ك ت س ي ل م ن ه ت ف ع ل م ه م ا م ا: م ا ت ف ع ل م ن خ ي ر ت ج د ه ع ن د الل ه ت ع ال ى Kim salih amel işlerse, o, kurtulucu olur. Her nerede olursan ol, ölüm sana ulaşır. Her ne zaman hased edersen, helak olursun. Her nerede günah işlersen işle, Allahu Subhanehu ve Teala, seni bilir. Hangi alim ki kibirlenir, Allahu Subhanehu ve Teala, O na gazap eder. Her nerede (bir iş) işlersen, o işin yazılır. Her ne zaman tövbe edersen, tövben kabul edilir. Her ne zaman İlminle amel edersin, o zaman, insanların en hayırlısı olursun. Zaman için Mekan için İstifham (soru) için Mevsul şey م ن : م ن ا ي ن أ ي ن : ي ع م ل ع م لا ص ال ح ا ي ك ن ن اج ي ا م ت ى ا ى ن ت ك ن ي د ر ك ك ا لم و ت ت ح س د ت ه ل ك ي ع ل م ك الل ه ت ع ال ى ب ت ذ ن م ت ى : أ ن ى : أي : ا ى ع ال م ي ت ك ب ر ي ب غ ض ه الل ه ت ع ال ى ح ي ث م ا ح ي ث م ا: ا ذم ا ت ف ع ل ي ك ت ب ف ع ل ك إ ذ م ا : ت ت ب ت ق ب ل ت و ب ت ك ا ذ ام ا إ ذ ام ا: إ ذ ام ا إ ذ م ا م ت ى أ ي ن ح ي ث م ا أ ن ى أي م ن م ه م ا م ا ت ع م ل ب ع ل م ك ت ك ن خ ي ر الن ا س 30
اذا izen) ( İzen harfinin amel etmesi için bazı şartlar lazımdır. Bu örnekte, izen harfi ezunnu muzari fiilinde amel etmedi, yani onu nasb edip, fiilin sonunu fetha ile harekelemedi.nasb etse idi, ezunne diye okuyacaktık. Niçin amel etmedi? Çünkü ezunnu muzari fiili, burada şimdiki zamanı gösteriyor, cümlenin manasından böyle anlaşılıyor. Birisi, bu sözü ben söyledim der de, sen de, o halde, zannederim sen yalancısın diye karşılık verirsen, zannetmek fiilinin şimdiki zamanı gösterdiği aşikar olur. Halbuki izen harfinin, muzari fiili nasbedebilmesi için, muzari fiil, gelecek zamanı göstermelidir. Bu örnekte, izen harfi ukrimu muzari fiilinde amel etmedi, yani onu nasb edip, fiilin sonunu fetha ile harekelemedi.nasb etse idi, ukrime diye okuyacaktık. Niçin amel etmedi? Çünkü, izen harfi, kensinden önce gelen, ene kelimesine itimad etti, dayandı.halbuki izen harfinin fiili muzariyi nasbedebilmesi için kendinden öncesine itimad etmemesi gerekir idi. Cümlenin anlamı; Ben sana geldim diyen birine, senin, o halde sana ikram ederim diye söylemendir. كاذبا اضن ك اذن لمن قال:قلت ھاذا القول جءتك انا اذا اكرمك 31
ان en) ( Bazan, lafızda görülmeyen, ancak takdir edilmiş (mukadder) bir en harfi ile de muzari fiil nasbolabilir. Birinci örnekte, muzari fiili, ukrime ke diye okuyoruz. Niçin fetha ile okuduk da, zamme ile ukrimuke diye okumadık? Çünkü, ikinci örnekte görüldüğü gibi, muzari fiilin önüne, gizli bir en takdir edilerek, muzari fiil nasb edilmiştir. زرني زرني فاكرمك فان اكرمك ان İn) ( Bazan, lafızda görülmeyen, ancak takdir edilmiş (mukadder) bir in (şart ve ceza harfi) harfi ile de muzari fiil cezm olabilir. Birinci örnekte, muzari fiili, mim harfinin sükunu ile ukrim ke diye okuyoruz. Niçin? Çünkü, ikinci örnekte görüldüğü gibi, iki muzari fiilin önüne şart ve ceza harflerinden bir in takdir edilerek, muzari fiil cezm edilmiştir. زرني تزرني ان اكرمك اكرمك 32