T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Pek çok kurum ve kuruluşun görüşleri alınarak yaklaşık 2 yıldır hazırlık çalışmaları sürdürülen ve 27 Mayıs 2013 tarihinde Bakanlar Kurulu nda imzaya açılan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı 04.06.2013 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edildi. 76 milyon tüketicimize pek çok alanda çağdaş haklar getiren ve tüketicilerin hak arama yollarını kolaylaştıran Tasarının öncelikli görüşülecek konular arasına alınarak Meclis tatile girmeden yasalaşması planlanmaktadır. Söz konusu Tasarının yasalaşması ile birlikte; Bankalar, tüketicilerden sadece BDDK tarafından belirlenecek ücret, masraf ve komisyonları alabilecekler. Tüketicilere yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil edilmeyen bir kredi kartı sunulması zorunlu olacak, bankalar isterlerse bu kartlara da ilave hizmetleri ücretsiz sunabilecekler. Tüketicilerin belli sözleşmelerden herhangi bir gerekçe göstermeksizin 14 gün içinde cayma hakkı olacaktır. Ayıplı mal ve hizmette tüketiciye sağlanan haklar tüketici lehine genişleyecektir. Tüketici kredisi ve konut finansmanı (mortgage) sözleşmelerinde tüketiciye tanınan haklar artırılacaktır. Maketten satış olarak ta bilinen ön ödemeli konut satışlarına ilişkin bina tamamlama sigortası gibi tüketiciyi daha ileri düzeyde koruyan tedbirler yürürlüğe girecektir. Mağduriyetlerin en çok yaşandığı işyeri dışında yapılan satışlara (kapıdan satışlar) ve pazardaki payını her geçen gün arttıran, internet, telefon, katalog vb. yollarla mesafeli olarak kurulan sözleşmelere ilişkin yeni düzenlemeler getirilecektir. Finansal hizmetlerin mesafeli satışına ve haksız ticari uygulamalara yönelik AB Yönergeleri ilk defa iç hukukumuza aktarılacaktır. Milyonlarca yerli ve yabancı turisti ilgilendiren paket turlarla ve devre tatillerle ilgili tüketicilere yeni haklar tanınacaktır.
Elektrik, su, doğalgaz, internet, telefon vb. tüm aboneliklerde tüketicileri koruyucu yeni düzenlemeler yürürlüğe girecektir. Gazete ve dergi gibi süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen promosyon kampanyaları daha sıkı kurallara tabi olacaktır. Gerçeği yansıtmayan indirimli satış kampanyalarına sınırlama getirilecektir. Tüketicilerin ticari reklam yoluyla yanıltılmasını engelleyecek tedbirler etkinleştirilecek ve reklamların denetiminden sorumlu olan Reklam Kurulu yeniden yapılandırılarak kurulun denetim etkinliği arttırılacaktır. Tüketici hakem heyetleri yeniden yapılandırılacak ve tüketicilerimizin haklarını aramaları kolaylaştırılacaktır. Tüketicileri daha ileri seviyede korumaya yönelik tedbirlerin alınması, tüketicilerin hak arama yollarının kolaylaştırılması, tüketicinin bilgilendirilmesine ağırlık verilmesi, bürokrasinin azaltılması ve hakkaniyete uygun bir ceza sisteminin oluşturulması amacıyla hazırlanmış olan yeni Kanun Tasarısı Taslağı, mevcut düzenlemelerin birçoğunda değişiklik öngörmenin yanı sıra, mevcut Kanunda yer almayan birçok yeni düzenleme getirmektedir. Şöyleki; 1- Karınca duası gibi yazılan sözleşmeler artık tüketicinin okuyabileceği ve anlayabileceği şekilde düzenlenecek. Tüketici kredisi sözleşmeleri, konut finansmanı sözleşmeleri, mesafeli sözleşmeler, ön ödemeli konut satışı sözleşmeleri, taksitle satış sözleşmeleri, devre tatil sözleşmeleri, paket tur sözleşmeleri, abonelik sözleşmeleri gibi tüketicinin taraf olduğu tüm sözleşme ve bilgilendirmelerin «en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir» şekilde düzenlenmesi zorunlu hale getirilmiştir. Tüketicilerimizin aldatılmaması ve yanıltılmaması bakımından oldukça önem arz eden doğru bilgilendirilmeye yeni Kanunda vurgu yapılarak sözleşme ve bilgilendirmelerin yalnızca 12 punto büyüklüğünde yazılması yeterli görülmemiş ve açık, sade ve anlaşılabilir bir dilde ve okunabilir şekilde düzenlenmesi zorunluluğu getirilmiştir. 2- Faize faiz uygulaması olarak ta bilinen bileşik faiz uygulaması kesin olarak yasaklanmaktadır. Türk Borçlar Kanunu, Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine ilişkin Kanun tüketiciler yönüyle bileşik faiz uygulamasını yasaklamaktadır. Ancak anılan kanunlarda yasaklanmasına rağmen piyasada tüketicilerin taraf olduğu sözleşmelere bileşik faiz uygulandığı bilinmektedir. Tüketici mağduriyetine sebep olan bu uygulaya engel olmak amacıyla bileşik faiz uygulamasını yasaklayan hüküm Tasarı
Taslağına eklenmiştir. Bu şekilde bileşik faiz uygulaması yapanlar hakkında Bakanlığımızca gerekli tedbirler alınabilecek ve denetim yapılabilecektir. 3- Tüketici sipariş vermediği bir ürünün kendisine gönderilmesi durumunda bunu kullanmış olsa dahi bundan sorumlu olmayacaktır. Sipariş edilmeyen malların teslimi veya hizmetlerin sunulması halinde tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemeyecektir. Mal veya hizmetin tüketiciye sunulmuş olması halinde tüketicinin sessiz kalması ya da mal veya hizmeti kullanmış olması, sözleşmenin kurulmasına yönelik bir kabul beyanı olarak yorumlanamayacaktır. Yine tüketicinin malı geri yollamak veya muhafaza etmek gibi bir yükümlülüğü de bulunmamaktadır. Ancak bu madde başkası adına gönderilen bir mal veya hizmetin hata ile tüketicinin kendisine teslim edilmesi halindeki tüketicinin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Sipariş edilmeyen mal ve hizmetlere ilişkin olarak tüketicinin herhangi bir iradesi bulunmamaktadır. Dolayısıyla tüketicinin bir malı veya hizmeti sipariş etmediğini kanıtlaması mümkün değildir. Bu nedenle ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenler eğer bir malın veya hizmetin sipariş edildiğini iddia ederlerse bu iddialarını ispat etmek zorunda olacaklardır. 4- Mevcut cayma hakkı sürelerinin uzatılması ve mevcut Kanunda olmayan yeni cayma hakkı sürelerinin getirilmesiyle tüketici alışverişini daha rahat yapabilecektir. Mevcut Kanunda yer alan devre tatillerde 10 gün, kapıdan satış ve mesafeli satışlarda ise 7 gün olan cayma hakkı süreleri yeni Yasayla 14 güne çıkarılırken, ön ödemeli konut satışları, tüketici kredisi sözleşmeleri ve finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerde tüketicilere 14 günlük; taksitle satış sözleşmelerinde ise 7 günlük yeni cayma hakkı süreleri getirilmektedir. 5- Yeni Yasayla tüketicilerimiz AB üyesi Ülkelerdeki tüketicilerden daha ileri düzeyde korunacaktır. Yeni Yasayla tüketicilerimiz AB üyesi ülkelerdeki tüketicilerle aynı düzeyde korumaya sahip olabileceklerdir. Hatta bazı açılardan ülkemizdeki tüketicilerin daha ileri düzeyde korunduğu söylenebilir. Aşağıda bunların bazıları sayılmaktadır. Yasada düzenlenen sözleşmelere istinaden tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin bilgilerin, sözleşmenin eki olarak kâğıt üzerinde yazılı şekilde tüketiciye verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Bir malın ayıplı çıkması durumunda ülkemizde tüketici para iadesini içeren sözleşmeden dönme, ücretsiz onarım, ayıp oranında bedel indirimi, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından istediğini seçebilmektedir. AB ülkelerinde ise tüketici öncelikle onarım ve ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakkını seçebilmekte, bu hakların kullanılması mümkün olmazsa diğer seçimlik haklarını kullanabilmektedir. Üretici veya ithalatçılar, ürettikleri veya ithal ettikleri mallar için Bakanlıkça belirlenen kullanım ömrü süresince, satış sonrası bakım ve onarım hizmetlerini sağlamak zorundadır. Kart çıkaran kuruluşlara, tüketicilere yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil etmedikleri bir kredi kartı türü sunma zorunluluğu getirilmiştir. Ön ödemeli konut satışlarına ilişkin olarak getirilen bina tamamlama sigortası, tüketicilerin cayma ve sözleşmeden dönme hakkı, yapı ruhsatı alınmadan satış yapılmamasına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Malın güvenli kullanımına ilişkin hususların malın üzerinde yer alması halinde yazılı ve sesli ifadelerin tüketicilerin anlayabilmesini sağlamak amacıyla Türkçe olması zorunluluğu getirilmiştir. Tüketicilerin hak aramalarını kolaylaştırmak amacıyla kurulmuş olan ve tarafları bağlayıcı nitelikte karar verme yetkisine sahip olan tüketici hakem heyetleri oluşturularak ülkemiz tüketicilerine diğer dünya ülkerinden daha ileri düzeyde haklar tanınmaktadır. 6- Sözleşme kurulmadan önce satıcı veya sağlayıcılar sözleşmenin koşulları hakkında tüketicileri önceden bilgilendirmek zorunda olacaktır. Tüketicinin, tüketici kredisi, konut finansmanı, ön ödemeli, mesafeli, devre tatil ve paket tur gibi sözleşmelerde sözleşme kurulmadan önce sözleşmenin koşulları hakkında açık ve anlaşılır bir şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmesi zorunluluğu getirilmektedir. Tüketicinin bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya ait olacaktır. 7- Yıl boyunca indirim kampanyası adı altında yapılan gerçek dışı indirimler yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle yapılamayacak. Günümüzde firmaların satışlarını arttırabilmek amacıyla kullandıkları en yaygın yöntemlerden birisi indirimli satış uygulamalarıdır. Ülkemizde indirimli satışlarla ilgili kapsamlı bir yasal düzenleme bulunmaması çeşitli suiistimallere neden olabilmektedir. Örneğin, işyeri sahipleri düzensiz bir biçimde senenin 12 ayı indirimli satış kampanyalarına ilişkin reklam ve ilan yapabilmekte veya fiyat etiketleri üzerine önceden geçerli olmayan yüksek fiyatlar yazarak, sonrasında bu fiyatların üzerini
çizmek ve aslında mevcut olan eski fiyatları tekrar yazmak suretiyle tüketicilerde indirim yapılmış izlenimi uyandırabilmektedirler. Bu gerçek dışı kampanyalar tüketicileri yanıltıcı etkiler meydana getirebilmektedir. Yeni düzenlemeye göre; indirimli satışa konu edilen mal veya hizmetlerin indirimli satış fiyatı, indirimden önceki fiyatı ve indirim oranı, tarife ve fiyat listeleri ile etiketlerinde gösterilir. İndirimden önceki fiyatın gerçekliğinin ispatı müteşebbise ait olacaktır. 8- İlave garanti taahhüdünde bulunanlar taahhüt edilen hakların kullanılması nedeniyle tüketiciden ek bir masraf talep edilemeyecektir. Garanti taahhüdünde bulunan satıcı veya sağlayıcıların, bu taahhütte ve ilgili reklâmlarda yer alan ifadelerle bağlı olacağı hüküm altına alınmıştır. İhtiyari garanti taahhüdü bu maddede belirtilen özellikleri taşımasa bile taahhütte bulunanı bağlayacaktır. İhtiyari garanti taahhüdü süresince, taahhüt edilen hakların kullanılması nedeniyle tüketiciden ek bir masraf talep edilemeyecektir. Örneğin 5 yıl ücretsiz onarım hakkı vermiş olan bir satıcı bu 5 yıllık süre içinde malı onarırken tüketiciden tamir, işçilik, parça vb. ücret adı altında bir bedel talep edemez. 9- Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulamalar yasaklanmaktadır. Tüketicilere yönelik haksız ticari uygulamaların yasaklanmasının amacı, tüketicinin hukuki işlemler yaparken satıcı veya sağlayıcının etkisi altında kalmadan hür iradesiyle karar verebilmesini temin etmektir. Örneğin Kanunun tüketiciye tanıdığı hakların yalnızca bir firma tarafından sunulan imkânmış gibi gösterilerek tüketicilerin yanıltılması bir haksız ticari uygulama olarak kabul edilecektir. Yani, hâlihazırda ayıplı maldan dolayı tüketiciye sağlanan seçimlik hakların, bir firmaya münhasır bir hak gibi gösterilmesi yasaklanmaktadır. Ayrıca, tüketicilerin ani karar vermelerini sağlamak ve onların bilinçli bir tercih yapabilmeleri için yeterli fırsat veya zamandan mahrum bırakmak amacıyla yalan yere bir ürünün sadece çok kısıtlı bir süre için mevcut olacağını veya belirli şartlarla çok kısıtlı bir süre için mevcut olacağını belirtmek yasaklanacaktır. Örneğin, televizyonlarda çok kısıtlı süreler dahilinde tüketicilerin sipariş vermesi halinde uygun fiyatlarla ürünleri temin edebileceğine ilişkin tanıtımlar haksız ticari uygulama olacaktır. Hayati YAZICI Gümrük ve Ticaret Bakanı