İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...i GİRİŞ...1 Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ I. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERİN DOĞUŞ NEDENLERİ...3 II. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERİN AMAÇLARI...5 III. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLER VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER...6 IV. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERDE ÜYELİK...7 V. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERİN SINIFLANDIRILMASI...8 A. Üye Kabulüne Göre...9 B. Kurucularına Göre...9 C. Faaliyet Alanına Göre...9 1. Genel Amaçlı Örgütler...9 2. Askeri Örgütler...10 3. Kültürel Örgütler...10 4. Ekonomik Örgütler...10 VI. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLER BAĞLAMINDA KÜRESELLEŞME VE BÖLGESELLEŞME SÜRECİ...10 A. Doğal Küreselleşme...11 B. Yönlendirilen Küreselleşme...11 C. Bölgeselleşme Oluşumları...11 VII. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLER VE GELİŞMİŞLİK OLGUSU...12 İkinci Bölüm MILLETLERARASI İKTİSADİ BÜTÜNLEŞME TEORİSİ I. MİLLETLERARASI İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ YAPILANMASI...16 II. MİLLETLERARASI İKTİSADİ BÜTÜNLEŞMELER...17 A. İktisadi Bütünleşmelerin Amaçları... 17 1. Dış Ödemeler Güçlüklerinin Giderilmesi... 17 2. Uluslararası Ticaret ve Sermaye Hareketlerinin Serbestleştirilmesi... 18 3. Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınmalarına Fırsat Oluşturma... 18 4. Ekonomik ve Siyasi Alanda Etkinlik Sahasını Genişletme... 18 B. İktisadi Bütünleşme Aşamaları... 18 1. Serbest Ticaret Alanı... 19
2. Gümrük Birliği... 19 3. Ortak Pazar... 20 4. İktisadi Birlik... 20 5. Siyasi Birlik... 21 C. İktisadi Bütünleşmelerin Başarı Şartları.....21 1. Coğrafi Yakınlık... 21 2. İktisadi Yakınlık... 22 3. Faktör Donanımı Hali... 22 4. Siyasi Yakınlık... 23 5. Kültürel Yakınlık... 23 6. Askeri Yakınlık... 23 D. Ekonomik Bütünleşmelerin Etkileri... 24 1. Ticaret Yaratıcı Etkiler... 24 2. Ticaret Saptırıcı Etki... 24 3. Üretim ve Tüketim Etkisi... 24 4. Ticaret Hadlerine Etkileri... 25 5. İktisadi Bütünleşmeler ve Kutuplaşma Teorisi... 25 6. İktisadi Birlikler ve İkinci En İyi Teori... 25 Üçüncü Bölüm MİLLETLERARASI MALİ VE FİNANSAL KURULUŞLAR I. BRETTON WOODS KONFERANSI VE SONUÇLARI...30 A. Bretton Woods Konferansını Hazırlayan Şartlar...30 B. Konferansta Tartışılan İngiliz Teklifi : Keynes Planı...31 C. Konferans İçin ABD nin Teklifi : White Planı...31 D. Keynes ve White Planlarında Ortak Talepler...32 E. Keynes ve White Planlarında Farklı Talepler...33 F. Konferansın Sonucu...33 II. ULUSLARARASI PARA FONU (IMF)...34 A. IMF nin Amaçları...34 B. IMF nin Organları...35 1. Genel Kurulu...35 2. Yönetim Kurulu...36 3. Genel Sekreterlik (Fon Personeli)...36 C. IMF ye Üyelik...36 D. IMF Sisteminde KOTA...37 E. IMF ve Bretton Woods (BW) Sistemi...38 1. Bretton-Woods da Döviz Kuru Sistemi...38 2. Bretton Woods Sisteminde ABD Doları...39
3. BW Sisteminin Yıkılışı...40 4. IMF nin Yeni Görevleri ve Yeni Uluslararası Para Sistemi...41 F. IMF nin Finansman Kaynakları...42 G. Dünden Bugüne IMF Kredileri...43 1. Kredi Dilimi Politikası...44 2. IMF Kolaylıkları ve Tavizli Krediler...44 H. IMF nin Kredi Politikası ve Gelişmekte Olan Ülkeler...46 İ. Özel Çekme Hakkı (SDR)...48 1. SDR Oluşturulması...49 2. SDR nin Değeri ve Faizi...49 J. IMF nin Teknik Yardım Faaliyetleri...50 III. DÜNYA BANKASI GRUBU...51 A. Uluslararası Yeniden İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)...51 1. IBRD nin Amaçları...52 2. IBRD nin Yapısı ve Yönetimi...53 3. IBRD nin Finansman Kaynakları...54 4. IBRD nin Kredi Politikasının Esasları...55 5. IBRD Kredilerinin Değerlendirilmesi...56 B. Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)...57 1. IDA ya Üyelik, Sermaye Yapısı ve Oy Gücü...57 2. IDA nın Kurumsal Yapısı...58 3. IDA nın Finansman Kaynakları...58 4. IDA nın Kredi Politikasının Esasları...59 C. Uluslararası Finansman Kurumu (IFC)...59 1. Yapısı ve Yönetimi...60 2. IFC nin Amaçları...60 3. Sermayesi ve Oy Gücü...61 4. IFC Kredileri ve Politikası...61 5. IFC nin Teknik Kolaylıkları...62 D. Çok Tarafl ı Yatırım Garanti Ajansı (MIGA)... 62 1. MIGA nın Örgüt Yapısı... 63 2. MIGA nın Sunduğu Hizmetler... 63 E. Yatırım Uyuşmazlıkları Çözümünün Uluslararası Merkezi (ICSID)... 65 F. Dış Borç Eyleminin Değerlendirilmesi... 66 1. Karşı Ülkenin Ekonomi Politikalarına Müdahale Edebilmek... 66 2. Kendi Malları için Pazar Oluşturabilmek... 66 3. Karşı Ülkeyi Siyasi Alanda Kendi Kontrol Sahasında Tutabilmek... 66 4. Ülkedeki Sermaye Arz Fazlasını Dışarı Atarak, Makro Ekonomik Dengeleri Kurmak... 67
5. Faiz Geliri Elde Edebilmek... 68 6. Sermaye Kavramı ve Oluşturulan Borç Alma İhtiyacı... 68 G. Dünya Bankası Politikaları ve Yoksulluk... 69 H. Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler ve Dünya Bankası Politikaları... 70 Dördüncü Bölüm MİLLETLERARASI İKTİSADİ KURULUŞLAR I. AVRUPA BİRLİĞİ... 74 A. AB Yönetimi... 75 1. Avrupa Komisyonu... 76 2. Avrupa Parlamentosu... 76 3. Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi... 77 4. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi... 78 5. Avrupa Birliği Adalet Divanı... 78 B. Avrupa Birliği nin Tarihi Süreci... 79 C. Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri... 80 1. Ankara Antlaşması ve Katma Protokol... 81 2. AB Sürecinde Gümrük Birliği Aşaması... 82 3. Avrupa Birliği Genişleme Sürecinde Türkiye... 83 II. TARİFE VE TİCARET GENEL ANTLAŞMASI (GATT)... 85 A. GATT ın Amacı, Yapısı ve Yönetimi... 85 B. GATT ın Temel Prensipleri... 86 1. En Çok Kayrılan Ülke Prensibi ve Muafiyetleri... 86 2. Dış Ticaret Korumaları Ancak Tarifelerle Yapılmalıdır... 87 3. Tarife İndirmenin Karşılıklılığı ve Bağlayıcılığı...88 4. GATT Süreci ve Haksız Rekabet...88 5. GATT ın Arabuluculuk Vazifesi...90 III. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ)...90 A. Dünya Ticaret Örgütü nün Yapısı...91 B. Dünya Ticaret Örgütü ve Görevleri...92 C. DTÖ nün Karar Alma Şekilleri...93 D. DTÖ da Uyuşmazlıkların Halli...94 E. DTÖ ve GATT Arasındaki Farklar...94 F. DTÖ ve Tarım Politikaları...95 1. DTÖ nün Tarım Politikaları ve Türkiye...95 2. Türkiye nin Tarım Sektörü İçin Yapması Gerekenler...96 3. DTÖ Tarım Politikalarının Artı ve Eksileri...97 G. Gelişmekte Olan Ülkeler ve DTÖ...97
IV. MİLLETLERARASI TİCARET ODASI...98 A. MTO nın Yönetim Şekli...99 B. MTO Organları...99 C. MTO na Bağlı Organizasyonlar...100 D. MTO nun Sorun Çözme Yolları...100 1. Uzlaştırma Yöntemi...100 2. Tahkim Divanı ve Hakim Heyeti...101 V. MİLLETLERARASI ÖDEMELER BANKASI (BIS)...102 A. BIS in Amaçları...102 B. BIS in Organları...102 C. BIS in Faaliyetleri...103 1. Mali Ajan ve Mutemetlik Faaliyetleri...103 2. Milletlerarası Parasal İşbirliğine Ait Faaliyetler...103 3. BIS in Bankacılık Faaliyetleri...104 VI. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TİCARET VE KALKINMA KONFERANSLARI (UNCTAD)...105 A. UNCTAD ın Örgüt Yapısı...106 B. UNCTAD Konferanslar Serisi...106 C. UNCTAD Konferanslarının Genel Değerlendirilmesi... 111 VII. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA AJANSI (UNDP)...112 A. UNDP nin Amacı...112 VIII. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SANAYİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ (UNIDO)...114 Beşinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖZEL İHTİSAS ÖRGÜTLERİ I. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)... 117 II. GIDA VE TARIM ÖRGÜTÜ (FAO)... 119 III. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (DSÖ-WHO)...120 IV. ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI (IAEA)...122 Altıncı Bölüm MİLLETLERARASI İKTİSADİ OLUŞUMLAR I. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ (OECD)...123 A. OECD ye Üyelik ve Katılım...124 B. OECD nin Amaç ve Faaliyetleri...125 II. G-7 (G-8) ÜLKELERİ...125 A. G-7 Zirvesinin Amaçları...126 B. G-7 nin Ekonomik Gücü...127
III. G-20 ÜLKELERİ...127 IV. DAVOS TOPLANTILARI...128 A. Davos Toplantılarının Kurumsallaşması...129 B. Davos Toplantılarının Etkileri...129 V. DÜNYA SOSYAL FORUMU...130 A. DSF Nasıl Ortaya Çıktı?...130 B. DSF nin İlkeleri...131 Yedinci Bölüm TÜRKİYE NİN ETKİN OLDUĞU MİLLETLERARASI KURULUŞLAR I. KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (KEİ)...133 A. KEİ nin Amaçları ve Kapsamı...135 B. KEİ nin Yapısı ve Organları...135 1. KEİ Dışişleri Bakanları Toplantısı...136 2. KEİ Parlamentolararası Asamblesi...163 3. KEİ Konseyi...136 4. Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası...137 5. Çalışma Grupları...137 II. KALKINMA İÇİN BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ (RCD)...138 III. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (ECO)...138 A. Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Genişlemesi...139 B. ECO nun Yapısı ve Faaliyet Alanları...139 C. Teşkilatın Çalışma İlkeleri...140 D. Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Hedefl eri...141 IV. İSLAM KONFERANSI TEŞKİLATI...142 A. İKÖ nün Hedefl eri...144 B. İKÖ nün Yapısı...145 C. İKÖ ye Üyelik...146 V. İSLAM ÜLKELERİ TEŞKİLATI EKONOMİK VE TİCARİ İŞBİRLİĞİ DAİMİ KOMİTESİ (İSEDAK)...146 VI. ULUSLARARASI ÖRGÜTLER, KÜRESELLEŞME VE TÜRKİYE...147 DEĞERLENDİRME VE SON SÖZ....151 EKLER...153 KAYNAKÇA...154