İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler Ed tör: Zerr n TURAN
Editör: Zerrin Turan İŞİTMENİN DOĞASI VE İŞİTMEYE YARDIMCI TEKNOLOJİLER ISBN 978-605-241-002-8 DOI 10.14527/9786052410028 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2017, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Eylül 2017, Ankara Yayın-Proje: Özlem Sağlam Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
BÖLÜMLER VE YAZARLARI 1. BÖLÜM: SES VE ÖZELLİKLERİ Doç. Dr. Zerrin TURAN Anadolu Üniversitesi 2. BÖLÜM: İŞİTME SİSTEMİ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Prof. Dr. Ş. Armağan İncesulu Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 3. BÖLÜM: İŞİTME KAYIPLARI: TİPLERİ VE NEDEN OLAN PATOLOJİLER Prof. Dr. Ş. Armağan İncesulu Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 4. BÖLÜM: İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: OBJEKTİF TESTLER Prof. Dr. Figen BAŞAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi 5. BÖLÜM: İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: DAVRANIŞ TESTLERİ Prof. Dr. Figen BAŞAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Ayşe Gül GÜVEN Başkent Üniversitesi 6. BÖLÜM: KONUŞMANIN ALGILANMASI VE KONUŞMAYI ALGILAMA TESTLERİ Doç. Dr. Zerrin TURAN Anadolu Üniversitesi
iv İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler 7. BÖLÜM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE İŞİTME CİHAZLARI VE UYGULA- MA PRENSİPLERİ Doç. Dr. Ayşe Sanem ŞAHLI Hacettepe Üniversitesi 8. BÖLÜM: İŞİTME CİHAZLARI Arş. Gör. Emel ERTÜRK MUSTUL Anadolu Üniversitesi Doç. Dr. Zerrin TURAN Anadolu Üniversitesi 9. BÖLÜM: KOKLEAR İMPLANTLAR Yard. Doç. Dr. Asuman ERDOĞAN Başkent Üniversitesi 10. BÖLÜM: İŞİTME CİHAZLARI VE KOKLEAR İMPLANTLARA EK OLA- RAK KULLANILAN TEKNOLOJİLER Arş. Gör. Osman ÇOLAKLIOĞLU Anadolu Üniversitesi Arş. Gör. Fatih Mehmet ACAR Anadolu Üniversitesi 11. BÖLÜM: YENİDOĞAN İŞİTME TARAMALARI Arş. Gör. Nagihan BAŞ Anadolu Üniversitesi 12. BÖLÜM: BEYİN VE BEYİN PLASTİSİTESİ Arş. Gör. Nagihan BAŞ Anadolu Üniversitesi
ÖNSÖZ Değerli öğrenciler; Bu kitabın yazılma amacı işitme kayıplı çocukların öğretmeni olmak üzere eğitim alan öğretmen adaylarının ve işitme kayıplı çocuklar ve/veya aileleriyle çalışan diğer öğretmenlerin işitme, işitme kaybı ve işitmeye yardımcı teknolojiler konusunda bilgi edinmelerini sağlamak ve işitme engelliler öğretmenlerinin edindiği temel bilgileri detaylandırmak olarak belirlenmiştir. İşitme kaybı derecesi ve türünü bilmek, buna bağlı olarak çocuk için en uygun teknolojinin ne olduğunu anlayabilmek ve bu teknolojilerin kullanımını etkileyen faktörleri saptamak çocuk için günlük hayatta işitme açısından en uygun dinleme ortamlarını oluşturmayı öğretmenler açısından mümkün kılabilecektir. Hatırlanmalıdır ki işitme cihazları, koklear implantlar ve diğer teknolojilerin etkin kullanımı işitme kayıplı çocukların sözlü dili edinmelerinde gerekli olan ilk basamaktır. İşitme kayıplı çocukların dil gelişimleri sağlanan işitsel girdinin kalitesiyle doğru orantılıdır. Bu nedenle işitme kayıplı çocuklarla çalışan öğretmenlerin kaliteli işitsel girdiyi sağlayabilmeleri için bilinçli uygulamalar gerçekleştirmeleri hem çocukların hem de programların başarısında çok büyük bir yer tutmaktadır. Bu kitapta sunulan bilgilerin bu anlamda başarılı uygulamalar oluşturmaya katkıda bulunması umuduyla. Editör
İÇİNDEKİLER BÖLÜMLER VE YAZARLARI...iii ÖNSÖZ...v 1. BÖLÜM: SES VE ÖZELLİKLERİ GİRİŞ...3 SESİN ÖZELLİKLERİ...4 İLETİCİ ORTAMIN ÖZELLİKLERİ...4 SES KAYNAĞININ ÖZELLİKLERİ...5 Ses Kaynağının Sesi İleten Ortam Üzerindeki Etkisi...6 Hava Ortamının Yer Değiştirmesi ve Dalga Hareketi...6 Sistemin Titreşim Hareketi...11 Ses Dalgasının Yayılımı...13 Titreşim Hareketinin Frekansı (f)...14 DALGA HAREKETİNİN TÜRLERİ...15 Yansıyan Dalga...15 Boyuna Dalga...16 Sinüs Dalgası...16 Dalga Boyu...17 Karmaşık Sesler...18 Sesin Şiddeti...19 İşitme Seviyesi (HL)...20 İşitme Eşiği...20 ÇEVRE SESLERİ...21 PSİKOAKUSTİK...21 Sesin Perdesi...21 Sesin Yüksekliği...22 Lokalizasyon...22 Sesin Ölçülmesi...23
viii İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...24 ÖZET...25 YARARLANILAN KAYNAKLAR...26 2. BÖLÜM: İŞİTME SİSTEMİ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ GİRİŞ...28 DIŞ KULAK...28 ORTA KULAK...29 İÇ KULAK...32 İŞİTME FİZYOLOJİSİ...35 Dış Kulak Fizyolojisi...35 Orta Kulak Fizyolojisi...35 İç Kulak Fizyolojisi...36 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...41 ÖZET...42 KAYNAKLAR...44 3. BÖLÜM: İŞİTME KAYIPLARI: TİPLERİ VE NEDEN OLAN PATOLOJİLER GİRİŞ...47 İŞİTME KAYBI GÖRÜLME SIKLIĞI VE SINIFLANDIRILMASI...47 İLETİM TİPİ İŞİTME KAYIPLARI...49 Dış Kulak Patolojileri...49 Dış Kulak Yolu Patolojileri...50 Kulak Zarı Patolojileri...51 Orta Kulak Patolojileri...51 Kronik Otitis Media (KOM)...53 SENSÖRİNÖRAL (DUYU-SİNİRSEL) İŞİTME KAYIPLARI...57 Çocukluk Döneminde Sensörinöral İşitme Kayıpları...57 Erişkin Dönemi Sensörinöral İşitme Kayıpları...62 MİKST TİP İŞİTME KAYIPLARI...66 SANTRAL İŞİTME KAYIPLARI...66 FONKSİYONEL İŞİTME KAYIPLARI...68
İçindekiler ix ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...68 ÖZET...69 YARARLANILAN KAYNAKLAR...71 4. BÖLÜM: İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: OBJEKTİF TESTLER GİRİŞ...74 OBJEKTİF DEĞERLENDİRME NEDİR?...74 İMMİTANSMETRİK ÖLÇÜMLER...74 Timpanometrik Değerlendirme...75 Akustik Refleks Ölçümü...77 OTOAKUSTİK EMİSYON ÖLÇÜMÜ...79 İŞİTSEL UYARILMIŞ POTANSİYELLER...81 İşitsel Beyinsapı Cevapları...83 Elektrokokleografi...85 ASSR...85 Orta Latans Cevapları...86 Geç Latans Cevapları...86 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...87 ÖZET...87 YARARLANILAN KAYNAKLAR...89 5. BÖLÜM: İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: DAVRANIŞ TESTLERİ GİRİŞ...92 ÇOCUKLARDA DAVRANIM TESTLERİ...92 ÇOCUKLARDA UYGULANAN DAVRANIŞSAL TEST YÖNTEMLERİ...93 ÇOCUKLARDA ÖYKÜ ALIMI...94 DAVRANIŞSAL TESTLERİN UYGULAMA ÖZELLİKLERİ...95 DAVRANIŞ GÖZLEM ODYOMETRİSİ...97 (ŞARTLANMIŞ) GÖRSEL PEKİŞTİREÇ ODYOMETRİSİ...99 OYUN ODYOMETRİSİ...102 ÇOCUKLARDA KONUŞMA TESTLERİ...104
x İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler KONUŞMA ALGISININ DEĞERLENDİRİLMESİ...105 Konuşma Eşik Testleri...105 ÖZEL DURUMLAR...108 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...108 ÖZET...109 YARARLANILAN KAYNAKLAR...110 6. BÖLÜM: KONUŞMANIN ALGILANMASI VE KONUŞMAYI ALGILAMA TESTLERİ GİRİŞ...113 KONUŞMANIN ALGILANMASI...113 Algılayıcıya Sağlanan İpuçları...114 Algılayıcının Bilgisi...114 Algılayıcının Becerileri...115 KONUŞMANIN İŞİTSEL ALGILANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ...116 DOĞUŞTAN İŞİTME KAYIPLI ÇOCUKLAR İÇİN HAZIRLANAN TESTLER...117 KONUŞMAYI ALGILAMA TESTLERİNİN KULLANIM ALANLARI...119 KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİNDE GEÇERLİLİK...120 KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİNDE GÜVENİLİRLİK...121 KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİNDE ETKİNLİK...122 KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİNDE ÇOCUĞA BAĞLI ÖZELLİKLER...122 İşitme Kaybının Oluştuğu Yaş...122 Testin Uygulandığı Yaş...123 İşitme Kaybı Derecesi...123 Öğrenme Olanakları...123 KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİNDE TESTE BAĞLI ÖZELLİKLER...124 Test Kelimeleri...124 Fonetik Denge...125 Eşit Zorlukta Listeler...125
İçindekiler xi Çocuğa Uygun Cevap Biçimi...125 Test Maddelerinin Sunuluşu...126 İŞİTME KAYIPLI ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİ...127 TÜRKÇE DE GELİŞTİRİLEN KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİ...130 TÜRKÇE DE ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN KONUŞMAYI AYIRT ETME TESTLERİ...131 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...132 ÖZET...133 YARARLANILAN KAYNAKLAR...134 7. BÖLÜM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE İŞİTME CİHAZLARI VE UYGULAMA PRENSİPLERİ GİRİŞ...139 İŞİTME CİHAZLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ...139 Akustik veya Elektriksiz İşitme Cihazları (<1640 ~1990)...139 Karbon işitme cihazları (1898 1939)...144 Vakum Tüpü İşitme Cihazları (1921 1953)...146 Transistör İşitme Cihazları (1952 - ~2005)...148 Dijital İşitme Cihazları (1996 Günümüz)...152 İŞİTME CİHAZLARININ ENDİKASYONLARI VE KULLANMA PRENSİPLERİ...154 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...162 ÖZET...163 YARARLANILAN KAYNAKLAR...164 8. BÖLÜM: İŞİTME CİHAZLARI GİRİŞ...169 İŞİTME CİHAZLARI...169 İşitme Kayıplı Bireylerin İşitme Cihazlarına İhtiyaç Duyma Nedenleri...170 İŞLEMCİ TİPİNE GÖRE İŞİTME CİHAZLARI...173 Analog İşitme Cihazları...173
xii İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler Dijital Olarak Programlanabilen Analog İşitme Cihazları...174 Dijital İşitme Cihazları...175 İŞİTME CİHAZLARININ TİPLERİ...176 Cep Tipi İşitme Cihazları...177 Kulak Arkası İşitme Cihazları...177 Kulak İçi İşitme Cihazları...179 Kanal İçi İşitme Cihazları...179 Kemik Yolu İşitme Cihazları...180 İŞİTME CİHAZLARININ BÖLÜMLERİ VE İŞLEVLERİ...183 Mikrofon...184 Yükseltici (Amplifikatör/Sinyal işlemcisi)...185 Hoparlör (Alıcı)...185 Kontrol Düğmeleri...185 Kordon...185 Boynuz...186 Kulak Kalıbı...186 Güç Kaynağı (Pil)...186 İŞİTME CİHAZLARINDA PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ VE BAKIM...187 İŞİTME CİHAZI AYARLARI YÖNTEMLERİ...188 Elektroakustik Testler...188 Davranış Testleri...191 KULAK ARKASI İŞİTME CİHAZLARINDA RUTİN KONTROL...192 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...194 ÖZET...195 YARARLANILAN KAYNAKLAR...196
İçindekiler xiii 9. BÖLÜM: KOKLEAR İMPLANTLAR GİRİŞ...199 KOKLEAR İMPLANT TEMEL BİLGİLERİ...199 Koklear İmplant Parçaları ve Çalışma Sistemi...199 BEBEK VE ÇOCUKLARDA KOKLEAR İMPLANT TARİHÇESİ...201 KOKLEAR İMPLANT ÖNCESİ DEĞERLENDİRME...207 Koklear İmplant Ekibi...207 Medikal Değerlendirme...208 Odyolojik Değerlendirme...210 Konuşma ve Dil Becerilerinin Değerlendirilmesi...212 Radyolojik ve Cerrahi Değerlendirmeler...212 Birey ve Aile Danışmanlığı...214 ADAY SEÇİM ÖLÇÜTLERİ VE KOKLEAR İMPLANT SONRASI PERFORMANS...214 Aday Seçim Ölçütleri ve Ölçüt-Performans Arasındaki İlişki...214 ÇİFT TARAFLI KOKLEAR İMPLANT UYGULAMALARI...218 KOKLEAR İMPLANT PROGRAMLAMA...219 CİHAZ HATALARI...221 KOKLEAR İMPLANT İLE KONUŞMA - DİL PERFORMANSI...222 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...223 ÖZET...223 YARARLANILAN KAYNAKLAR...224
xiv İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler 10. BÖLÜM: İŞİTME CİHAZLARI VE KOKLEAR İMPLANTLARA EK OLARAK KULLANILAN TEKNOLOJİLER GİRİŞ...233 DİNLEME ORTAMININ AKUSTİK OLARAK DÜZENLENMESİ...234 Arka Plan Gürültüsü...235 Yankılanma Süresi...236 Konuşmacı Dinleyen Mesafesi...237 İŞİTMEYE YARDIMCI EK TEKNOLOJİLER...238 KABLOLU SİSTEMLER...239 Bireysel Cihazlar...239 Grup Cihazları...240 KABLOSUZ SİSTEMLER...241 İndüksiyon Loop Sistemler...241 Kızılötesi Sistemler...246 FM Sistem...249 İŞİTMEYE YARDIMCI EK TEKNOLOJİLERİN KARŞILAŞTIRILMASI...253 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...254 ÖZET...255 YARARLANILAN KAYNAKLAR...256 11. BÖLÜM: YENİDOĞAN İŞİTME TARAMALARI GİRİŞ...259 İŞİTME KAYBINI ERKEN TANILAMAYA YÖNELİK OLARAK YAPILAN GİRİŞİMLER...259 İŞİTME KAYBININ ERKEN TANILANMASI VE MÜDAHALESİ PROGRAMLARI (İKETMP)...262 YDİT Testlerinin Uygulanması-Tarama Aşaması...264 İşitme Kaybının Tanılanması...270 Uygun İşitme Cihazının ve Aile Eğitim Programlarının Önerilmesi...273 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...274 Özet...274
İçindekiler xv YARARLANILAN KAYNAKLAR...275 12. BÖLÜM: BEYİN VE BEYİN PLASTİSİTESİ GİRİŞ...278 SİNİR HÜCRESİ (NÖRON)...278 Destekleyici (Nöroglial) Hücreler...280 Nöronlar Arası İletişim...281 SİNİR SİSTEMİ...283 Merkezi Sinir Sistemi...283 Beyni Oluşturan Diğer Yapılar...286 BEYİN GELİŞİMİ...288 BEYİN FAALİYETLERİNİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ...290 BEYİN PLASTİSİTESİ...294 Sinaptik Plastisite...294 KRİTİK DÖNEMDEKİ DENEYİMLERİN ÖNEMİ...296 İşitme Kayıplı Çocuklarda Kritik Dönemin Önemi...299 ÖNEMLİ NOKTALAR (DİKKAT)...300 ÖZET...301 YARARLANILAN KAYNAKLAR...302 Yazarların Özgeçmişleri Doç. Dr. Zerrin TURAN...305 Prof. Dr. Ş. Armağan İNCESULU...305 Prof. Dr. Figen BAŞAR...306 Prof. Dr. Ayşe Gül GÜVEN...306 Doç. Dr. Ayşe Sanem ŞAHLI...306 Arş. Gör. Emel ERTÜRK MUSTUL...307 Yard. Doç. Dr. Asuman ERDOĞAN...308 Arş. Gör. Osman ÇOLAKLIOĞLU...308 Arş. Gör. Fatih Mehmet ACAR...308 Arş. Gör. Nagihan BAŞ...309
1. BÖLÜM SES VE ÖZELLİKLERİ Anahtar Kavramlar Ses, iletici ortam, ses kaynağı, ses dalgası, titreşim, sesin şiddeti, sesin frekansı, sesin ölçümü Amaçlar Bu bölüm sonunda; Ses ve özelliklerini tanımlayabilecek Sesin iletilmesi için gereken koşulları açıklayabilecek Sesle ilgili temel kavramları tanımlayabilecek Ses ve işitme arasındaki bağı tanımlayabilecek Sesin fiziksel bir olgu olarak özelliklerini psikolojik özelliklerinden ayırdedebileceksiniz. İçindekiler Giriş Sesin Özellikleri İletici Ortamın Özellikleri Ses Kaynağının Özellikleri Ses Kaynağının Sesi İleten Ortam Üzerindeki Etkisi Havanın Yer Değiştirmesi: Temel Kavramlar Uzunluk Kütle Zaman Yer Değiştirme
26 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR Martin, M. N. and Clark, J. G. (2003) Introduction to audiology (8th edition). Boston, New York, San Fransisco: A&B. O Callaghan, C. (2007). Sounds: A philosophical theory. Oxford: Oxford University Press. Parker, B. (2015). Güçlü titreşimler: Müziğin fiziği (Çev: C. Güray ve M. Sözer). Ankara: Publishing. Speaks, C. E. (1994). Introduction to sounds (3rd Edition). San Diego, London: Singular TÜBİ- TAK Popüler Bilim Kitapları. Villchur, E. (2000). Acoustic for audiologists. San Diego, Calif.: Singular Publishing.
2. BÖLÜM İŞİTME SİSTEMİ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Anahtar Kavramlar İşitme sistemi, dış kulak, orta kulak, iç kulak, işitme siniri Amaçlar Bu bölümün sonunda; İşitme sisteminin farklı bölümlerinde yer alan temel yapıları tanımlayabilecek, Bu temel yapıların işlevlerini açıklayabileceksiniz İçindekiler Giriş Dış Kulak Orta Kulak İç Kulak İşitme Fizyolojisi Dış Kulak Fizyolojisi Orta Kulak Fizyolojisi İç Kulak Fizyolojisi Önemli Noktalar (Dikkat) Özet Yararlanılan Kaynaklar
44 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler KAYNAKLAR Akyıldız, NK (1998) Kulak Hastalıkları ve Mikrocerrahisi. Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara, Dempster, J.H. ve Mackenzie, K. (1990) The resonance frequency of the external auditory canal in children. Ear Hear 11(4): 296-298. Hızal, E. (2010) İşitsel Sinir Sisteminin Fonksiyonel Anatomisi,. Odyolojinin Temelleri. Titreşimden Seslere içinde Çeviri Editörü İ. Yılmaz, San Diego s 17-52, Moller, A. R. (2005) Anatomy of the Ear. Hearing: Anatomy, Physiology, and Disorders of the Auditory System. 2. Basım, Dallas,
3. BÖLÜM İŞİTME KAYIPLARI: TİPLERİ VE NEDEN OLAN PATOLOJİLER Anahtar Kavramlar İşitme kaybı, sınıflandırma, işitme kaybı türleri, işitme kaybı dereceleri, işitme kaybı nedenleri, kalıtsal işitme kaybı, edinilmiş işitme kaybı, çocuklukta işitme kayıpları, yetişkinlikte işitme kaybı Amaçlar Bu bölüm sonunda; İşitme kayıplarını sınıflandırabilecek Farklı türde işitme kayıplarını tanımlayabilecek İşitme kaybı oluş nedenlerini açıklayabileceksiniz İçindekiler Giriş İşitme Kaybı görülme Sıklığı ve Sınıflandırılması İletim Tipi İşitme Kayıpları Dış Kulak Patolojileri Kulak kepçesi deformiteleri Dış Kulak Yolu Patolojileri Buşon Yabancı cisim Osteom ve ekzostoz Dış kulak yolu enfeksiyonu (otitis eksterna) Dış kulak yolunun malign tümörleri
İşitme Kayıpları: Tipleri ve Neden Olan Patolojiler 71 YARARLANILAN KAYNAKLAR Ant, A., Karamert, U. D. R., ve Bayazıt, Y. A. (2012). İşitme Kayıplarının Genetik Yönü ve Türkiye deki Görünümü. Turkiye Klinikleri Journal of ENT Special Topics, 5(2), 15-20. Cohn, E. S. and Kelley, P. M. (1999). Clinical phenotype and mutations in connexin 26 (DFNB1/ GJB2), the most common cause of childhood hearing loss. Am J Med Genet, 89, 130-6 Çolpan B. (2015). İşitme kayıpları etiyolojisi. E. Belgin E ve S. Şahlı (Eds.) Temel Odyoloji içinde (s. 257-283). Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri. Deafness and hearing loss (2017). Erişim Tarihi: 03.07.2017. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs300/en/ adresinden edinilmiştir. Gasparini, P., Rabionet, R., Barbujani, G., Melchionda, S., Petersen, M., Brondum-Nielsen, K., Metspalu, A., Oitmaa, E., Pisano, M., Fortina, P., Zelante, L. and Estivill, X. (2000). High carrier frequency of the 35delG deafness mutation in European populations. Genetic Analysis Consortium of GJB2 35delG. Eur J Hum Genet, 8, 19-23. Incesulu, A., Adapinar, B. and Kecik, C. (2008). Cochlear implantation in cases with incomplete partition type III (X-linked anomaly). Eur Arch Otorhinolaryngol, 265 (11), 1425-1430. İstatistiklerle gençlik (2011). Erişim Tarihi: 03.07.2017. http://www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=13133 adresinden edinilmiştir. Lieu, J.E., Tye-Murray, N. and Fu, Q. (2012). Longitudinal study of children with unilateral hearing loss. Laryngoscope, 122(20), 88-95 Lin, F. R. (2011). Hearing loss and cognition among older adults in the United States. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 66 (10), 1131-6. Ocak, Z., Tatar, A., Yeşilyurt, A. ve Öztaş, S. (2012). Otozomal Resesif Non-Sendromik İşitme Kayıplarının Moleküler Tanısı. Abant Medical Journal, 1(2), 45-50, Peracino, A. and Pecorelli, S. (2016). The Epidemiology of Cognitive impairment in the aging population:implications for hearing loss. Audiology&Neurotology, 21 (Suppl 1), 3-9. Rance, G., McKay, C. and Grayden, D. (2004). Perceptual characterization of children with auditory neuropathy. EarHear, 25 (1), 34-46. Raveh, E., Buller, N., Badrana, O. and Attias, J. (2007). Auditory neuropathy: clinical characteristics and the rapeutic approach. Am J Otolaryngol. 28 (5), 302-8.7. Sezgin Z. (2016). Efüzyonlu otitis media: Tanı ve tedavi yaklaşımlarına genel bakış. Pediatric Practice and Research, 4 (1), 1-11. Tekin, M, Akar, N, Cin, S, Blanton, S.H., Xia, X.J., Liu, X.Z., Nance, W.E. and Pandya, A. (2001). Connexin 26 (GJB2) mutations in the Turkish population: implications for the origin and high frequency of the 35delG mutation in Caucasians. Hum Genet, 108, 385-389. Tekin, M. ve Cin, Ş. (2002). İşitme kaybının genetik özellikleri. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 55 (3), 211-216. Tharpe, A.M. and Sladen, D.P. (2008). Causation of permanent unilateral and mild bilateral hearing loss in children. Trends Amplif, 12, 17-25.
72 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler Turan, O. ve Apaydın, F. (2002). Çocukluk çağı genetik sensörinöral işitme kayıpları. KBB İhtisas Dergisi, 9 (2), 99-105. Uyguner, O., Emiroğlu, M. ve Üzümcü, A. (2003). Frequencies of gap- and tight-junction mutations in Turkish families with autosomal-recessive non-syndromic hearing loss. Clin Genet, 64, 65-69.
4. BÖLÜM İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: OBJEKTİF TESTLER Anahtar Kavramlar Objektif ölçüm, immitansmetrik değerlendirme, otoakustik emisyon ölçümü, elektrokokleografi, işitsel beyinsapı cevabı, işitsel kortikal cevaplar, auditory steady state cevaplar Amaçlar Bu bölüm sonunda; Objektif odyolojik test yöntemlerini tanımlayabilecek, Objektif test sonuçları ile işitme durumu arasındaki ilişkiyi açıklayabilecek, Yaş gruplarına göre kullanılan objektif test yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarını sıralayabileceksiniz. İçindekiler Giriş Objektif Değerlendirme Nedir? İmmitansmetrik Ölçümler Timpanometrik Değerlendirme Akustik Refleks Ölçümü Otoakustik Emisyon Ölçümü İşitsel Uyarılmış Potansiyeller İşitsel Beyinsapı Cevapları Elektrokokleografi ASSR Orta Latans Cevapları Geç Latans Cevapları Önemli Noktalar (Dikkat) Özet Yararlanılan Kaynaklar
İşitme Kaybının Tanılanması: Objektif Testler 89 YARARLANILAN KAYNAKLAR Akdaş, F. (2012). Çocuklarda Sensörinöral İşitme Kayıpları ve Odyolojik Değerlendirme. Türkiye Klinikleri J E.N.T.- Special Topics, 5(2), 32-42. Bright, K. E. (2002). Spontaneous otoacoustic emmssions. In M. S. Robinette and T. J. Glattke (Eds.), Otoacoustic emmissions clinical applications (p. 120-145). New York: Thieme. Feeny, M. P. and Sanford, C. A. (2014). Middle ear measurement in infants and children. In J. R. Madell and C. Flexer (Eds), Pediatric Audiology Diagnosis, Technology, and Management (Second Edition) (p. 180-205). New York: Thieme. Gelfand, A. S. (2016). Physiological methods in audiology (Essentials of audiology). New York: Thieme. Hall, J. W. (2016). III. Cross-check principle in pediatric audiology today: A 40-year perspective Journal of Audiology & Otology, 20 (2), 59-67. Hunter, L.L. and Sanford C. A. (2015). Tympanometry and wideband acoustic immittance. In J. Katz (Ed.). Handbook of clinical audiology (Seventh Edition) (p. 137-164). Philadelphia: Wolters Kluwer. Moller, A. R. (2007). Neural generators for auditory brainstem evoked potentials. In R F. Burkard, M. Don and J. J. Eggermont (Eds.), Auditory evoked potentials: Basic principles and clinical application (1st edition) (p. 245-262). Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins. Purdy, S. C. Kelly A. (2014). Auditory Evoked Response Testing in Infants and Children. J. R. Madell and C. Flexer (Eds), Pediatric Audiology Diagnosis, Technology, and Management (Second Edition) (p. 180-205). New York: Thieme. Şerbetçioğlu, B., Gürkan, S. & Mungan, S. (2012). ABR ve OAE Testlerinin Klinik Önemi ve Uygulama Prensipleri. Türkiye Klinikleri J E.N.T.- Special Topics, 5(2), 51-61.
5. BÖLÜM İŞİTME KAYBININ TANILANMASI: DAVRANIŞ TESTLERİ Anahtar Kavramlar Davranış testleri, davranış gözlem odyometresi, görsel şartlandırılmış pekiştireç odyometresi, oyun odyometresi Amaçlar Bu bölüm sonunda; Davranım testlerini (Subjektif odyolojik test yöntemlerini) tanımlayabilecek, Objektif test sonuçları ile subjektif işitme testleri arasındaki ilişkiyi açıklayabilecek, Yaş gruplarına göre kullanılan subjektif test yöntemlerinin özelliklerini sıralayabileceksiniz. İçindekiler Giriş Çocuklarda Davranım Testleri Çocuklarda Uygulanan Davranım Test Yöntemleri Çocuklarda Öykü Alımı Davranım Testlerinin Uygulama Özellikleri Davranım Gözlem Odyometresi Görsel Pekiştireç Odyometresi Oyun Odyometresi Çocuklarda Konuşma Testleri Konuşma Algısının Değerlendirilmesi Konuşma Eşik Testleri Özel Durumlar Önemli Noktalar (Dikkat) Özet Yararlanılan Kaynaklar
110 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR Akdaş, F. (2012). Çocuklarda Sensörinöral İşitme Kayıpları ve Odyolojik Değerlendirme. Türkiye Klinikleri J E.N.T.- Special Topics, 5(2), 32-42. American Academy of Audiology (2012). Audiologic guidelines for the assessment of hearing in infants and young children. http://www.audiology.org/resources/documentlibrary/pages/ pediatricdiagnostics.aspx American Speech Hearing Association (2004). Guidelines for the Audiologic Assessment of Children from birth to 5 years of age. http://www.asha.org/policy/gl2004-00002.htm Cunningham, M. and Cox, E. O. (2003). Hearing assessment in infants and children: Recommendations beyond neonatal screening. Pediatrics, 111 (2), 436-440. Gelfand, S. A. (2009). Essential Audiology (3rd edition). Thieme: New York. Gerber, S. E. (1977). Audiometry in infancy. New York: Grune and Stratton. Hall, J. W. (2016). III. Crosscheck principle in pediatric audiology today: A 40-year perspective Journal of Audiology & Otology, 20 (2), 59-67. Madell, J. R. (2014a). Using visual reinforcement audiometry to evaluate hearing in infants from 5 to 36 months. In J. R. Madell and C. Flexer (Eds), Pediatric audiology diagnosis, technology and management (2nd edition) (p. 65-76). New York: Thime. Madell, J. R. (2014b). Evaluation of speech perception in infants and children. In J. R. Madell and C. Flexer (Eds), Pediatric audiology diagnosis, technology, and management (2nd edition) (p. 89-106). New York: Thime. Moore, J. M., Thompson, G. and Folsom, R. C. (1992). Auditory responsiveness of premature infants utilizing visual reinforcement audiometry (VRA). Ear Hear, 13 (3), 94-187. Northern, L. and Downs, M. P. (2002). Hearing in children (5th ed.). Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins. Rosenberg, P. E. (1972). Case history: The first test. In J. Katz (Ed), Handbook of clinical audiology (2nd edition) (p. 77-80). Baltimore: Williams & Wilkins.
6. BÖLÜM KONUŞMANIN ALGILANMASI VE KONUŞMAYI ALGILAMA TESTLERİ Anahtar Kavramlar Kelime ayırt etme testleri, test geliştirme, açık uçlu testler, kapalı uçlu testler, dil gelişimi, çok ileri derecede kayıplı çocuklar, kelime testlerinde geçerlik ve güvenirlik Amaçlar Bu bölümün sonunda; İşitme kayıplı çocukların konuşmayı ayırt etme becerilerini test etmek üzere geliştirilen testleri tanımlayabilecek Testlerin geçerlik ve güvenirliğini etkileyen faktörleri açıklayabilecek, Kapalı ve açık uçlu kelime testlerinin özelliklerini tanımlayabilecek, Testlerin uygulanışını etkileyen faktörleri açıklayabileceksiniz. İçindekiler Giriş Konuşmanın Algılanması Algılayıcıya Sağlanan İpuçları Algılayıcının Bilgisi Algılayıcının Becerileri Konuşmanın İşitsel Algılanmasının Değerlendirilmesi Doğuştan İşitme Kayıplı Çocuklar İçin Hazırlanan Testler Konuşmayı Algılama Testlerinin Kullanım Alanları Konuşmayı Ayırt Etme Testlerinde Geçerlilik Konuşmayı Ayırt Etme Testlerinde Güvenilirlik
134 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR Akşit, M. (1994). Konuşmayı ayırdetme testi için izofonik tek heceli kelime listelerinin oluşturulması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Bench, J. (1979). Speech hearing tests and spoken language of hearing impaired children. London: Academic Press. Bench, J. ve Bamford, J. (1979). Speech hearing tests and spoken language of hearing impaires children. London: Academic Press. Bess, F.H. (1983). Clinical assesment of speech recognition. D.F. Konkle ve W.F. Rintelman (Ed.), Principles of speech audiometry içinde (s. 127-201). Baltimore: University Park Press. Boothroyd, A. (1968). Developments in speech audiometry. British Journal of Audiology, 2(1), 3-10. Boothroyd, A. (1988). Linguistic factors in speechreading. The Volta Review, 90(5), 77-89. Boothroyd, A. (1995). Speech perception tests and hearing impaired children. G. Plant ve K.E. Spens (Ed.), Profound deafness and speech communication içinde (s. 345-371). London: Whurr Publishers Ltd.. Dillon, H. ve Ching, T. (1995). What makes a good speech test?. G. Plant ve K.E. Spens (Ed.), Profound deafness and speech communication içinde (s. 305-344). London: Whurr Publishers Ltd.. Erber, N.P. (1980). Use of the auditory numbers test to evaluate speech perception abilities of hearing-impaired children. Journal of Speech and Hearing Disorders, 45(4), 527-532. Geers, A.E. ve Moog, J.S. (1989). Evaluating speech perception skills: Tools for measuring benefits of cochlear implants, tactile aids and hearing aids. E. Owens ve G.K. Kessler (Ed.), Cochlear implants in young deaf children içinde (s. 227-256). Boston: College- Hill Publication. Geers, A. (1994). Techniques for assessing auditory speech perception and lipreading enhancement in young deaf children. Volta Review, 96(5), 85-96. Holsgrove, G. ve Halden, J. (1984). Speech tests of hearing: Some new test material. Journal of British Teachers of the Deaf, 8(1), 16-21. Jerger, S., Martin, R., Pearson, D.A. ve Dinh, T. (1995). Childhood hearing impairment: Auditory and linguistic interactions during multidimensional speech processing. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 38(4), 930-948. Jerger, S., Jerger, J. ve Abrams, S. (1983). Speech audiometry in the young child. Ear and Hearing, 4(1), 56-66. Jerger, S., Jerger, J. ve Lewis, S. (1981). Pediatric speech intelligibility test II: Effect of receptive language age and chronological age. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 3(2), 101-118. Kamışlı, G.Ş., Mengü, G., Bayramoğlu, İ. ve Kemaloğlu, Y.K. (2015). Konuşma odyometrisi ve çocuklar için kelime listeleri geliştirilmesi üzerine bir derleme. Türkiye Klinikleri Journal of ENT Special Topics, 8(2), 13-25.
Konuşmanın Algılanması ve Konuşmayı Algılama Testleri 135 Keidser, G. (1993). Normative data in quiet and in noise for Dantale - A Danish speech material. Scandinavian Audiology, 22(4), 231-236. Kılınçarslan, S. (1986). Türk dili için geliştirilmiş fonetik dengeli tek heceli kelime listelerinin standardizasyonu (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. King, A.B. (1997). Speech perception test for the profoundly deaf. M. Martin (Ed.), Speech audiometry içinde (s. 171-178) (2. Baskı). London: Whurr. Kirk, I.K., Diefendorf, A.O., Pisoni, D.B., Robbins, A.M., Mendel, L. ve Danhauer, J. (1997). Assessing speech perception in children. L.L. Mendel ve J. Danhauer (Ed.), Audiologic evaluation and management and speech perception içinde (s. 101-132). London: Singular Publishing Group. Kreul, E.J., Bell, D.W. ve Nixon, J.C. (1969). Factors affecting speech discrimination test difficulty. Journal of speech and hearing research, 12(2), 281-287. Markides, A. (1980). The relation between hearing loss for pure tones and hearing loss for speech among hearing-impaired children. British Journal of Audiology, 14(4), 115-121. Markides, A. (1997). Speech tests of hearing for children. M. Martin (Ed.), Speech audiometry içinde (s. 155-170) (2. Baskı). London: Whurr. Mendel, L.L. ve Danhauer, J.L. (1997). Test administration and interpretation. L.L. Mendel ve J.L. Danhauer (Ed.), Audiologic evaluation and management and speech perception içinde (s. 15-58). San Diego: Singular Publishing Group Inc.. Moore, D.G. (1983). Speech audiometry-does it tell us what we need to know?. Teacher of the Deaf, 7(3), 60-66. Palandöken, M. (1976). Türkçe fonetik testin rekrütman arama listesi (Yayınlanmamış doçentlik tezi). Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İzmir. Plant, G. (2006). Speech perception tests for use with australian children. G. Plant ve K.E. Spens (Ed.), Profund deafness and speech communication içinde (s. 372-391). London: Whurr. Ross, M. ve Lerman, J.A.Y. (1970). A picture identification test for hearing-impaired children. Journal of Speech and Hearing Research, 13(1), 44-53. Sevinç Ş., Ataş A., Özkan S., Sennaroğlu L., Saraç S. ve Gürsel B. (2002, Eylül). Normalization and adaptation of a Turkish version of EARS. 7. Uluslararası Koklear İmplant Konferansı ında sunulan bildiri, Manchester, İngiltere. Turan, Z. (2000). Çok ileri derecede işitme kayıplı çocuklar için kelime ayırdetme beceri testinin geliştirilmesi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 195-204. Tüfekçioğlu, U. (1989). Farklı iki eğitim ortamında sözel iletişim eğitimi gören işitme engelli öğrencilerin konuşma dillerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Tüfekçioğlu, U. (1998). Farklı eğitim ortamlarındaki işitme engelli öğrencilerin konuşma dillerinin incelenmesi. Eskişehir: Eğitim ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
136 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler Wilson, R.H. ve Margolis, R.H. (1983). Measurements of auditory tresholds for speech stimuli. D.F. Konkle ve W.F. Rintelman (Ed.), Principles of speech audiometry içinde (s. 79-126). Baltimore: University Park Press.
7. BÖLÜM GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE İŞİTME CİHAZLARI VE UYGULAMA PRENSİPLERİ Anahtar Kavramlar: İşitme cihazları, tarihsel gelişim, akustik veya elektriksiz işitme cihazları, karbon işitme cihazları, vakum tüpü işitme cihazları, transistör işitme cihazları, dijital işitme cihazları, işitme cihazı endikasyonları, uygulama prensipleri, bilateral işitme cihazı Amaçlar: Bu bölüm sonunda, İşitme cihazlarının çok eski dönemlerden günümüze gelişimini anlayabilecek, Akustik veya elektriksiz işitme cihazları, karbon işitme cihazları, vakum tüpü işitme cihazları, transistör işitme cihazları, dijital işitme cihazlarını görselleri ile tanıyıp kavrayabilecek, İşitme kayıplı bireylerde işitme cihazı endikasyonları hakkında bilgi sahibi olacak, İşitme cihazı uygulama prensiplerini, dikkat edilmesi gereken noktaları ve bilateral işitme cihazı kullanımının önemini kavrayabileceksiniz. İçindekiler Giriş İşitme Cihazlarının Tarihsel Gelişimi Akustik veya Elektriksiz İşitme Cihazları Kulak trompetleri Konuşma tüpleri Kulakçıklar
164 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR Arehart, K.H., Yoshinaga-Itano C, Thomson V, Gabbard S.A. ve Brown A.S. (1998) State of the states: the status of universal newborn screening, assessment, and intervention systems in 16 states. Am J Audiol, (7), ss. 101 114. ASHA-American Speech-Language-Hearing Association (2004) Guidelines for the Audiologic Assessment of Children From Birth to 5 Years of Age. Rockville, MD: American Speech- Language-Hearing Association. Bauman, N. (2014) The Hearing Aids of Yesteryear A Brief History of Hearing Aids from Then to Now, Allied Hearing Health Magazine, Issue (2) 4. Belgin, E. (2017) İşitme Cihazları (Bölüm 34), Temel Odyoloji II, (Editör: Belgin, E., Şahlı, A.S), Güneş Tıp Kitapevleri, Ankara. Bess, F.H. ve Tharpe, A.M. (1986) An introduction to unilateral sensorineural hearing loss in children. Ear Hear, (7), ss. 3 13. Buran, B.N., Sarro, E.C., Manno, F.A., Kang, R., Caras, M.L. ve Sanes, D.H. (2014) A sensitive period for the impact of hearing loss on auditory perception, J Neurosci, 5;34(6), ss. 2276-84. Cole, E. B. ve Flexer, C. (2007) Children with Hearing Loss, Developing Listening and Talking: Birth to Six. San Diego, CA: Plural. Dillon, H. (2001a) Hearing Aids, Boomerang Press, Thieme, ss. 380. Dillon, H. (2001b) Selection and Adjusting Hearing Aids. Hearing Aids: Sydney Boomerang Press, ss. 280 301 Johnson, C.E. (2012) Introduction to Auditory Rehabilitation, A Contemporary Issues Approach, The Allyn&Bacon Communication Sciences and Disorders Series, Pearson. Joint Committee on Infant Hearing. American Academy of Pediatrics Position Statement (2007a). Pediatrics, 120(4), 898-921. Joint Committee on Infant Hearing (2007b) Detection and Intervention Programs Year 2007 Position Statement: Principles and Guidelines for Early Hearing, Pediatrics, (120) ss. 898. Lawrence, J.R. (2000) Real Ear Measurements, Strategies for Selecting and Verifying Hearing Aids Fittings (Editor.Valente M )II. Thieme Medical Pub, ss.66-125. Lybarger, S.F. (1985) Earmoulds. (Editor J. Katz), Handbook of Clinical Audiology 3. Baltimore: Williams & Wilkins. Mynders, J.M. (1996) Selecting hearing aid, Hearing Aids: A Manual For Clinicians, (Editor. Goldehberg RA), Philadelphia: Lippincot-Raven Publishers; ss.158-166. Ortmann A. ve Valente, M. (2013) Recent advances in hearing aids, Disorders of Peripheral and Central Auditory Processing Handbook of Clinical Neurophysiology, Vol. 10,Elsevier, ss. 333 342. Pirzanski, C.Z. (2000) Earmold acoustics and technology in textbook of hearing aid amplification, (Editor: Sandlin RE) Singular publishing group, ss.137 169.
Geçmişten Günümüze İşitme Cihazları ve Uygulama Prensipleri 165 Staab, WJ. (2000) Hearing Aid Selection An Overview In Textbook of Hearing Aid Amplification Tecnical and Clinical Consideration ed Sandlin RE. Second Edition Singular; ss. 55 137. Silman, S., Gelfand, S.A ve Silverman, C.A. (1984) Effect of monoaural versus binaural hearing aids. J Acoust Soc Am, (76), ss. 1357 1362. Şahlı, A.S. (2014) İşitme Kaybına Eğitsel Yaklaşımlar (Bölüm 22) Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Kitabı, (Editör: Prof. Dr. Muharrem Gerçeker), Akademisyen Tıp Kitapevi, Ankara. Şahlı, A.S. (2017a) Bebek ve Çocuklarda İşitme Kaybı ve Etkileri (Bölüm 29), Temel Odyoloji II, (Editör: Belgin, E., Şahlı, A.S), Güneş Tıp Kitapevleri, Ankara. Şahlı, A.S. (2017b) İşitme Kayıplarında Erken Tanı ve Erken Müdahale (Bölüm 18), Temel Odyoloji II, (Editör: Belgin, E., Şahlı, A.S.), Güneş Tıp Kitapevleri, Ankara. Yoshinaga-Itano, C., Johnson, C, Carpenter, K. ve Brown, A. (2008) Outcomes of children with mild and unilateral hearing loss. Semin Hear, (29), ss. 196 211.
8. BÖLÜM İŞİTME CİHAZLARI Anahtar Kavramlar İşitme cihazları, analog işitme cihazları, dijital işitme cihazları, kulak arkası işitme cihazları. Amaçlar: Bu bölümün sonunda, İşitme kayıplı bireylerin işitme cihazlarına ihtiyaç duyma nedenlerini anlayabilecek, İşitme cihazlarının işlemcisine ve takıldıkları yere göre türlerini anlayabilecek ve sıralayabilecek, İşitme cihazlarının bölümlerinin işlevleri hakkında bilgi sahibi olabilecek, İşitme cihazlarında performans değerlendirmesini anlayabilecek, İşitme cihazlarının rutin kontrolü hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz. İçindekiler Giriş İşitme Cihazları İşitme Kayıplı Bireylerin İşitme Cihazlarına İhtiyaç Duyma Nedenleri Azalmış işitebilirlik Dinamik alanın daralması Azalmış frekans çözülümü Azalmış süre çözülümü Sorunların birleşimi
196 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR Belgin, E. (2015). İşitme cihazları. E. Belgin ve S. Şahlı (Ed.). Temel odyoloji içinde (s. 467-477). Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri. Ching, T.,Galaster, J., Grimes, A., Johnson, C., Lewis, D., Mccreery, R. ve Yoshinga-Itano, C. (2013). American academy of audiology clinical practice guidelines: pediatricamplification. Reston, VA: American Academy of Audiology. Dillon, H. (2001). Hearing aids. USA: Boomerang Press. Frye, G.J. (2002). Electroacoustic testing of hearing aids and standards. M. Valente (Ed.). Hearing aids: Standards, options, and limitations içinde (s. 1-63). New York: Thieme. Girgin, C. (2003). İşitme engelli çocuklar için sınıf ortamlarının düzenlenmesi ve işitme cihazları. U. Tüfekçioğlu (Ed.). İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (s. 75-96). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Gürses, E. (2014). Tek taraflı kemiğe implante işitme cihazı kullanıcılarında temporal işlemleme becerilerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Joint Committee on Infant Hearing (2007). Year 2007 position statement: Principles and guidelines for early hearing detection and intervention programs. Pediatrics, 120(4), 898-921. http://pediatrics.aappublications.org/content/pediatrics/120/4/898.full.pdf adresinden edinilmiştir. Mudry, A. ve Dodele, L. (2000). History of the technological development of air conduction hearing aids. Journal of Laryngology & Otology, 114(06), 418-423. Polat, Z., Kara, E. ve Ataş, A. (2012). Çocuklarda işitme cihazı uygulamalarının temel prensipleri. Turkiye Klinikleri Journal of ENT Special Topics, 5(2), 69-74. Pollack, M.C. (Ed.). (1975). Amplification for the hearing-impaired. New York: Grune & Stratton, Incorporated. Sandlin, R. E. (Ed.). (1994). Understanding digitally programmable hearing aids. Boston: Allyn & Bacon. Scheetz, N. A. (2011). Deaf education in the 21st century: Topics and trends. Boston: Pearson. Tüfekçioğlu, U. (2003). Çocuklarda işitme kaybının etkileri. U. Tüfekçioğlu (Ed.). İşitme, konuşma, görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (s. 1-45). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
9. BÖLÜM KOKLEAR İMPLANTLAR Anahtar Kavramlar İntrakoklear elektrot, ses işlemci, iletici bobin, alıcı, anomali, kokleovestibüler, değerlendirme, sensorinöral, tanı yaşı, sinir lifi, elektrik uyarım, bilateral ve lokalizasyon. Amaçlar Bu bölüm sonunda; Koklear implant çalışma sistemini tanımlayabilecek, Koklear implant sistemlerinin modellerini ve tüm sistemlerin temel ortak özelliklerini anlayabilecek, Koklear implant tarihçesi hakkında bilgi sahibi olabilecek, Koklear impant ekibinin görev ve sorumluluklarını anlayabilecek, Koklear implant öncesi medikal- radyolojik ve cerrahi değerlendirmede dikkat edilmesi gereken konuları tanımlayabilecek, Cerrahi işlem öncesi odyolojik değerlendirme yöntemlerini tartışabilecek, Koklear implant öncesi konuşma ve dil değerlendirmeleri hakkında bilgi sahibi olabilecek, Koklear impant için tüm dünyada ve ülkemizde uygulanan aday ölçütleri hakkında bilgi sahibi olabilecek, Koklear implant programlamada dikkat edilecek noktaları anlayabilecek, Bilateral koklear implant uygulamalarının önemini tartışabilecek,
224 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler YARARLANILAN KAYNAKLAR American Speech Language Hearing Association. (2004). Cochlear implants [Technical Report]. Available from www.asha.org/policy. Berrettini, S., Forli, F., Genovese, E., Santarelli, R., Arslan, E., Maria Chilosi, A.ve Cipriani, P. (2008). Cochlear implantation in deaf children with associated disabilities: challenges and outcomes. International Journal of Audiology, 47(4), 199-208. Bichey, B. G. ve Miyamoto, R. T. (2008). Outcomes in bilateral cochlear implantation. Otolaryngology Head and Neck Surgery, 138(5), 655-661. Biernath, K. R., Reefhuis, J., Whitney, C. G., Mann, E. A., Costa, P., Eichwald, J. ve Boyle, C. (2006). Bacterial meningitis among children with cochlear implants beyond 24 months after implantation. Pediatrics, 117(2), 284-289. Bischof, H. J. (2007). Behavioral and neuronal aspects of developmental sensitive periods. Neuroreport, 18(5), 461-465. Bronkhorst, A. W. ve Plomp, R. (1988). The effect of head induced interaural time and level differences on speech intelligibility in noise. The Journal of the Acoustical Society of America, 83(4), 1508-1516. Brown, C. J., Abbas, P. J., Borland, J. ve Bertschy, M. R. (1996). Electrically evoked whole nerve action potentials in Ineraid cochlear implant users: responses to different stimulating electrode configurations and comparison to psychophysical responses. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 39(3), 453-467. Buckler, L., Dawson, K. ve Overstreet, E. (2003). Relationship between Electrical Stapedial Reflex Thresholds and HiRes Program Settings: Potential Tool for Pediatric Cochlear-Implant Fitting. Valencia (CA): Advanced Bionics. Chang, Y. T., Yang, H. M., Lin, Y. H., Liu, S. H. ve Wu, J. L. (2009). Tone discrimination and speech perception benefit in Mandarin-speaking children fit with HiRes fidelity 120 sound processing. Otology and Neurotology, 30(6), 750-757. Chilosi, A. M., Comparini, A., Scusa, M. F., Berrettini, S., Forli, F., Battini, R. ve Cioni, G. (2010). Neurodevelopmental disorders in children with severe to profound sensorineural hearing loss: a clinical study. Developmental Medicine and Child Neurology, 52(9), 856-862. Chorbachi, R., Graham, J. M., Ford, J. ve Raine, C. H. (2002). Cochlear implantation in Jervell and Lange-Nielsen syndrome. International Journal of Pediatric otorhinolaryngology, 66(3), 213-221. Clark, G. M., Blamey, P. J., Busby, P. A., Dowell, R. C., Franz, B. K., Musgrave, G. N. ve Webb, R. L. (1987). A multiple-electrode intracochlear implant for children. Archives of Otolaryngology Head and Neck Surgery, 113(8), 825-828. Coelho, D. H., Waltzman, S. B. ve Roland Jr, J. T. (2008). Implanting common cavity malformations using intraoperative fluoroscopy. Otology and Neurotology, 29(7), 914-919. Cohen, N. L. ve Hirsch, B. E. (2010). Current status of bacterial meningitis after cochlear implantation. Otology and Neurotology, 31(8), 1325-1328.
Koklear İmplantlar 225 Colletti, V., Carner, M., Miorelli, V., Guida, M., Colletti, L. ve Fiorino, F. G. (2005). Cochlear implantation at under 12 months: report on 10 patients. The Laryngoscope, 115(3), 445-449. Conseil d Evaluation des Technologies de la Sante du Quebec (CETS) (1997). The cochlear implant in adults, adolescents and children (CETS 96-6 RE). Montreal: CET. Cullen, R. D., Zdanski, C., Roush, P., Brown, C., Teagle, H., Pillsbury, H. C. ve Buchman, C. (2006). Cochlear implants in Waardenburg syndrome. The Laryngoscope, 116(7), 1273-1275. Dahl, H. H., Saunders, K., Kelly, T. M., Osborn, A. H., Wilcox, S., Cone-Wesson, B.,... ve Dennehy, S. (2001). Prevalence and nature of connexin 26 mutations in children with nonsyndromic deafness. The Medical journal of Australia, 175(4), 191-194. Dahl, H. H., Wake, M., Sarant, J., Poulakis, Z., Siemering, K. ve Blamey, P. (2003). Language and speech perception outcomes in hearing-impaired children with and without connexin 26 mutations. Audiology and Neurotology, 8(5), 263-268. Daya, H., Figueirido, J. C., Gordon, K. A., Twitchell, K., Gysin, C. ve Papsin, B. C. (1999). The role of a graded profile analysis in determining candidacy and outcome for cochlear implantation in children. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 49(2),135-142. Dettman, S. J., Pinder, D., Briggs, R. J., Dowell, R. C. ve Leigh, J. R. (2007). Communication development in children who receive the cochlear implant younger than 12 months: risks versus benefits. Ear and Hearing, 28(2), 11S-18S. Dettman, S., Sadeghi-Barzalighi, A., Ambett, R., Dowell, R., Trotter, M. ve Briggs, R. (2010). Cochlear implants in forty-eight children with cochlear and/or vestibular abnormality. Audiology and Neurotology, 16(4), 222-232. Donaldson, A. I., Heavner, K. S. ve Zwolan, T. A. (2004). Measuring progress in children with autism spectrum disorder who have cochlear implants. Archives of Otolaryngology Head and Neck Surgery, 130(5), 666-671. Eggermont, J. J. ve Ponton, C. W. (2003). Auditory-evoked potential studies of cortical maturation in normal hearing and implanted children: correlations with changes in structure and speech perception. Acta Oto-Laryngologica, 123(2), 249-252. Eisenberg, L. S. ve House, W. F. (1981). Initial experience with the cochlear implant in children. The Annals of Otology, Rhinology and Laryngology. Supplement, 91(2 Pt 3), 67-73. Eisenberg, L. S. ve Johnson, K. C. (2008). Audiologic contributions to pediatric cochlear implants. The ASHA Leader, 13(4), 10-13. Eisenberg, L. S., Kirk, K. I., Martinez, A. S., Ying, E. A. ve Miyamoto, R. T. (2004). Communication abilities of children with aided residual hearing: comparison with cochlear implant users. Archives of Otolaryngology Head and Neck Surgery, 130(5), 563-569. Filipo, R., Bosco, E., Mancini, P. ve Ballantyne, D. (2004). Cochlear implants in special cases: deafness in the presence of disabilities and/or associated problems. Acta Oto-Laryngologica, 124(sup552), 74-80.
226 İşitmenin Doğası ve İşitmeye Yardımcı Teknolojiler Francis, H. W., Buchman, C. A., Visaya, J. M., Wang, N. Y., Zwolan, T. A., Fink, N. E.,... ve CD a CI Investigative Team. (2008). Surgical factors in pediatric cochlear implantation and their early effects on electrode activation and functional outcomes. Otology and Neurotology: Official Publication of the American Otological Society, American Neurotology Society [and] European Academy of Otology and Neurotology, 29(4), 502. Ganek, H., Robbins, A. M. ve Niparko, J. K. (2012). Language outcomes after cochlear implantation. Otolaryngologic Clinics of North America, 45(1), 173-185.. Geers, A. E. (2006). Factors influencing spoken language outcomes in children following early cochlear implantation. In Cochlear and Brainstem Implants (Vol. 64, pp. 50-65). Karger Publishers. Geers, A. E., Nicholas, J. G. ve Sedey, A. L. (2003). Language skills of children with early cochlear implantation. Ear and Hearing, 24(1), 46S-58S. Gibson, W. P. R. ve Sanli, H. (2007). Auditory neuropathy: an update. Ear and Hearing, 28(2), 102S-106S. Gordon, K. A., Daya, H., Harrison, R. V. ve Papsin, B. C. (2000). Factors contributing to limited openset speech perception in children who use a cochlear implant. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 56, 101-111. Gordon, K. A., Gilden, J. E., Ebinger, K. A. ve Shapiro, W. H. (2002). Neural response telemetry in 12-to 24-month-old children. Annals of Otology, Rhinology and Laryngology, 111(5_ suppl), 42-48. Gordon, K. A., Papsin, B. C. ve Harrison, R. B. (2003). Activity-dependent developmental plasticity of the auditory brain stem in children who use cochlear implants. Ear and Hearing, 24, 485-500. Gordon, K., Papsin, B. C. ve Harrison, R. V. (2004). Programming cochlear implant stimulation levels in infants and children with a combination of objective measures. Int J Audiol, 43(Suppl 1), S28-S32. Hammes, D. M., Novak, M. A., Rotz, L. A., Willis, M. A. R. Y., Edmondson, D. M. ve Thomas, J. F. (2002). Early identification and cochlear implantation: critical factors for spoken language development. The Annals of Otology, Rhinology and Laryngology. Supplement, 189, 74-78. Han, D., Liu, B., Zhou, N., Chen, X., Kong, Y., Liu, H.,... ve Xu, L. (2009). Lexical tone perception with HiResolution and HiResolution 120 sound-processing strategies in pediatric Mandarin-speaking cochlear implant users. Ear and Hearing, 30(2), 169. Hay-McCutcheon, M. J., Kirk, K. I., Henning, S. C., Gao, S. ve Qi, R. (2008). Using early language outcomes to predict later language ability in children with cochlear implants. Audiology and Neurotology, 13(6), 370-378. Heman-Ackah, S. E., Roland, J. T., Haynes, D. S. ve Waltzman, S. B. (2012). Pediatric cochlear implantation: candidacy evaluation, medical and surgical considerations, and expanding criteria. Otolaryngologic Clinics of North America, 45(1), 41-67. House, W. F. ve Berliner, K. I. (1991). Cochlear implants: From idea to clinical practice. In H. Cooper (Ed.), Cochlear Implants: A Practical Guide (pp. 9 33). San Diego, CA: Singular Publishing.
Koklear İmplantlar 227 Jackler, R. K., Luxfor, W. M. ve House, W. F. (1987). Congenital malformations of the inner ear: a classification based on embryogenesis. The Laryngoscope, 97(S40), 2-14. Kenneson, A., Braun, K. V. N. ve Boyle, C. (2002). GJB2 (connexin 26) variants and nonsyndromic sensorineural hearing loss: a HuGE review. Genetics in Medicine, 4(4), 258-274. Kirk, K. I., Firszt, J. B., Hood, L. J. ve Holt, R. F. (2006). New directions in pediatric cochlear implantation: Effects on candidacy. The ASHA Leader, 11(16), 6-15. Kirk, K. I., Miyamoto, R. T., Lento, C. L., Ying, E., O Neill, T. ve Fears, B. (2002). Effects of age atimplantation in young children. Annals of Otology, Rhinology, and Laryngology - Supplement,189, 69-73. Lanson, B. G., Green, J. E., Roland, J. T., Lalwani, A. K. ve Waltzman, S. B. (2007). Cochlear implantation in children with CHARGE syndrome: therapeutic decisions and outcomes. The Laryngoscope, 117(7), 1260-1266. Leake, P. A., Hradek, G. T., Rebscher, S. J. ve Snyder, R. L. (1991). Chronic intracochlear electrical stimulation induces selective survival of spiral ganglion neurons in neonatally deafened cats. Hearing research, 54(2), 251-271. Lesinski Schiedat, A., Illg, A., Heermann, R., Bertram, B. ve Lenarz, T. (2004). Paediatric cochlear implantation in the first and in the second year of life: a comparative study. Cochlear Implants International, 5(4), 146-159. Litovsky, R. Y., Parkinson, A. ve Arcaroli, J. (2009). Spatial hearing and speech intelligibility in bilateral cochlear implant users. Ear and Hearing, 30(4), 419. Litovsky, R., Misurelli, S. ve Godar, S. (2010). Source segregation in noisy environments by children with normal hearing and bilateral cochlear implants. The Journal of the Acoustical Society of America, 128(4), 2425-2425. Loundon, N., Blanchard, M., Roger, G., Denoyelle, F. ve Garabedian, E. N. (2010). Medical and surgical complications in pediatric cochlear implantation. Archives of Otolaryngology Head and Neck Surgery, 136(1), 12-15. Loundon, N., Marlin, S., Busquet, D., Denoyelle, F., Roger, G., Renaud, F. ve Garabedian, E. N. (2003). Usher syndrome and cochlear implantation. Otology and Neurotology, 24(2), 216-221. Lousteau, R. J. (1987). Increased spiral ganglion cell survival in electrically stimulated, deafened guinea pig cochleae. The Laryngoscope, 97(7), 836-842. MacArdle, B. M., Bailey, C. M., Phelps, P. D., Bradley, J., Brown, T. ve Wheeler, A. (2002). Cochlear implants in children with craniofacial syndromes: Assessment and outcomes: Implantes cocleares en niños con síndromes craneofaciales: Evaluación y resultados. International journal of audiology, 41(6), 347-356. Manrique, M., Cervera Paz, F. J., Huarte, A. ve Molina, M. (2004). Advantages of cochlear implantation in prelingual deaf children before 2 years of age when compared with later implantation. The Laryngoscope, 114(8), 1462-1469. McJunkin, J. ve Jeyakumar, A. (2010). Complications in pediatric cochlear implants. American Journal of Otolaryngology, 31(2), 110-113.