İSRAİL TURİZM KAYNAK PAZAR DEĞERLENDİRMESİ AKDENİZ TURİSTİK OTELCİLER VE İŞLETMECİLER BİRLİĞİ Yelda Y. Karaca 27-05-2017
İÇERİK İSRAİL EKONOMİ&NÜFUS PAZAR PROFİLİ İSRAİL TURİZM VERİLERİ İSRAİL ZİYARETİ SONUÇ
İSRAİL Yahudi kimliği hiçbir kimlik kategorisine uymaz, zira ne salt bir ulusa, ne bir soya, ne de bir dine ait olup diyalektik gerilim içinde bunların hepsini kapsar.- Daniel Boyarin Akdeniz'in doğu kıyısında yoğun nüfuslu bir ülke olan İsrail dünyada çoğunluk Yahudi nüfusa sahip tek devlettir. 27,817 kilometre karelik yüzölçümü ile neredeyse Antalya kadar toprak büyüklüğüne sahiptir. Resmi başkenti Tel-aviv uygulamadaki başkenti ise Kudüs olarak bilinmektedir. Tel-Aviv nüfusu 400 bin, Kudüs nüfusu ise 900 bin kişidir. İbranice ile birlikte Arapça da resmi dilidir. İsrail bağımsızlık bildirgesini okuyan ve ilk başbakanı olan David Ben Gurion İstanbul Hukuk Fakültesi nde okumuş, pek çok açıklamasında ateist olduğunu açıklamıştır. Ülke kuruluş yıllarından 1970 li yıllara kadar sosyal toplum, sosyalist yönetim anlayışı ile sosyal demokrat partilerce yönetilmiş, 70 li yıllardan itibaren kapitalist sistem, serbest ekonomiye geçiş sağlamıştır. Dünyadaki en yüksek yüksek öğrenim oranına sahip olan bu ülkede, lise dahil eğitim zorunludur. Diğer bir deyişle, 3 yaşından 18 yaşa kadar zorunlu eğitim almaktadırlar. Yüksek eğitim standartları sonucunda dünyada en çok yabancı dilden kitap çevirisi yapılan ülke ve aynı zamanda en fazla kayıtlı satranç oyuncuna sahip, dünyada kendi uydusunu fırlatan 9 ülkeden birisidir. Bilimsel yayımlar nüfusa göre hesaplandığında İsrail, bilimle alakalı bu yayımlarda dünyada dördüncüdür. İsrail in tüm dünyada bilimle ilgili yayımladığı makale sayısı dünya nüfusu ortalamasının hemen hemen on katıdır. İsrailli bilim adamları tarım, bilgisayar bilimleri, elektronik, genetik, tıp, optik, güneş enerjisi ve birçok mühendislik alanının gelişimine katkıda bulunmuşlardır. İsrail ileri teknoloji endüstrisine ve teknolojiyle en içli dışlı nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır İsrail, son 60 yıl içinde kolektivist çizgiler üzerinde çalışan bir tarımsal devletten, ileri teknoloji ekonomisine geçti. Avrupa, Ortadoğu'nun geri kalanı, Kuzey Amerika ve son olarak da eski Sovyetler Birliği ve Etiyopya'dan gelen Yahudi göçmenleri ile nüfus yoğunluğunu oluşturdu. Türkiye, İsrail Devleti ni tanıyan, çoğunluğu Müslümanların oluşturduğu ilk ülke oldu. İki ülke arasındaki askeri, stratejik ve diplomatik işbirliği, iki ülkede de önceliğe sahip oldu. Arada çeşitli nedenlerle oluşan kesintilere rağmen, geçmiş tarihsel bağları ve Türkiye den göç eden Yahudi nüfustaki Türkiye-İstanbul sempatisi, ilgisi sürmektedir.
İSRAİL İsrail'de konuşulan İbranicenin ve İbrahimi (Semavi) dinlerin doğduğu yerdir. Önce Yahudilik ve sonra Hristiyanlık, İslam, Dürzilik ve Bahailik inançlarına ait kutsal alanlar barındırır. Çeşitli imparatorlukların egemenliği altına girmesine ve farklı birçok etnik unsura ev sahipliği yapmasına rağmen Yhudi-Roma Savaşı na kadar, antik İsrail ağırlıklı olarak Yahudi ydi. Sonrasında, Galilee hariç, birçok bölgede Yahudiler azınlık olarak kaldı. Bölge 3. yüzyıl itibarıyla giderek artarak Hristiyanlaştı ve 7. yüzyıl fethinden 20. yüzyılın ortasına kadar Müslümanlaştı. Roma fethinden sonra, Antik İsrail bölgesi, Kutsal Filistin Toprakları olarak adlandırıldı. 1096 ve 1921 yılları arasında, bölge, Hristiyan ve Müslümanlar arasında odak savaş noktasıydı. Haçlı Seferlerinin bitiminden, 1917 İngiliz fethine kadar Mısır Memlük Sultalığındaki Suriye vilayetinin bir parçasıydı ve 151 yılından sonra Osmanlı İmparatorluğu nun bir parçası olarak kaldı. 18. yüzyıl sonlarında özellikle Rusya da yükselen antisemitizm tüm Avrupa da yayıldı. Yahudilere karşı ırkçı anlamlar kazandı, beraberinde uygulanan baskılar ABD ye büyük göçlerin yaşanmasına neden oldu. Küçük bir yüzde de bugünkü İsrail topraklarına göç etti. 1896 da Theodor Herzl tarafından yayınlanan Yahudi Devleti Avrupa da artan antisemitizme çözüm sundu. 1897'de Siyonist Örgüt kuruldu ve Birinci Siyonist Kongre de amacın "uluslararası kanunlarla güvence altına alınmış Filistin'de bir Yahudi vatanı kurmak" olduğu belirtildi. 1900 lü yıllarda Filistin Bölgesi ne büyük Yahudi göçleri(aliyah) başladı. Rusya Bolşevik Devrimi nde kaçan çiftçi Yahudiler, İsrail Devleti nin tarım altyapısını oluşturacak 40 bin dolayındaki nüfusun İsrail topraklarına yerleşmesini sağladı. Avrupa da ticaretle uğraşan yahudilerin de 1924-1929 yılları arasındaki büyük göçü ile, tarım ve ticaret alt yapısı oluşturulmuş oldu. Sonraki yıllarda özellikle 2. Dünya Savaşı nda göç eden nüfus ile İngiliz mandası altında bulunan Filistin Toprakları İsrail Devleti nin kurulması yönünde atılan adımlarla 1948 Mayıs ayında kuruldu. İsrail Bağımsızlığının ilan edilmesiyle, Avrupa ve Müslüman ülkelerden birçok sayıda Yahudi İsrail e göç etti ve birçok Arap ta İsrail den göç etti. Bu göçler ilerde daha büyük Arap-İsrail Savaşlarına ve bölgede günümüzde de süregelen gerginliklerin nedeni olacaktır. Arap-İsrail barış sürecinde her iki tarafın özellikle sol kanat politikacıları tarafından ilerlemeler kaydedilse de süreci baltalayan pek çok aşırı milliyetçi, köktenci eylemler barış yanlısı ilerlemelere engel oldu.
İSRAİL DE SİYASİ YAPI İsrail üç bölümden oluşan bir parlementer demokrasi ile yönetilmektedir. Güçler ayrılığı üzerine kurulmuştur. Yasama, yürütme, ve yargı kuvvetleri birbirinden ayrıdır. Karşılıklı olarak birbirlerini denetleme ve sınırlandırma hakları vardır. Hükümet kurulması için Knesset in güvenoyu gereklidir. Yargının tam bağımsızlığı yasaların güvencesi altındadır. Cumhurbaşkanı devlet başkanıdır. Bu makam devletin birliğini simgelemektedir. Siyasal yetkisi güçlü olmamakla birlikte cumhurbaşkanlığı mevkisi parti politikaları üzerinde güç taşımaktadır. İsrail devleti 1948 de kurulduğunda siyasal sistem kaynağını, Siyonist düşüncenin oluşturmuş olduğu parti örgütlenmesindeki yapılanmadan almıştır. İsrail Cumhurbaşkanı Knesset(Meclis) tarafından her 5 yılda bir seçilir. Cumhurbaşkanı politik olmaktan çok simgesel özellik taşımaktadır. Dinci Yahudilerin büyük çoğunluğu zamanla Siyonizm i kabul etmiştir. Yahudilerin İsrail de ideal toplum olarak yaşayacağına inanan sosyalist görüşün baş temsilcisi Ben-Gurion ise benim hedefim başbakan olmadan uzun zaman önce, kutsal kitap dilinde, milletlerin üzerine ışık olacak bir toplum modeli yaratmaktı. Demiştir. Bu görüş Yahudi milliyetçiliği ve sosyalist düşüncenin sentezini oluşturmuştur. 1950 yılında Arap-İsrail çekişmelerinin yoğunlaşması ve Arap saldırıları akabinde sosyalist politikalar güden işçi partisi kadrosu milliyetçi ve agresif politikalara yönelmiş, günümüze kadar bu politikalar sürdürülmüştür.
İSRAİL EKONOMİ VE NÜFUS YAPISI İsrail ekonomisi, yüksek teknolojik araç gereç üretimi, tarım, sanayi, elmas işlemeciliği ve turizme dayalıdır. Kibbutz adı verilen kommünal tarım çiftlikleri gıda üretiminin tamamına yakınını gerçekleştirerek ülkenin gıda da kendi kendine yetmesini sağlar. Teknoloji alanında İsrail ekonomisi dünyanın en hızlı gelişen ülkesidir. 2010 yılı itibarıyla İsrail dünyanın 24. en büyük ekonomisine sahip. Birleşmiş Milletler Gelişim Endeksi ne göre İsrail, 187 dünya milleti arasında 17. sırada ve Çok Gelişmiş ülkeler kategorisi altında yer alıyor. En büyük endüstriyel sektörler arasında metal üretimi, elektronik ve bio medikal ekipman üretimi var. İsrail deki elmas endüstrisi dünyadaki elmas kesme ve parlatma konusundaki birkaç merkezden birisi. Müslüman ülkeler içinde en fazla Yahudi nüfusu Türkiye de bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler güncel tahminine göre İsrail nüfusu 8,310,011. Nüfusun % 90,3 oranı kentlerde( 7,514,792) yaşıyor. Yaş ortalaması ise 30,4. Yaşam süresi kadınlarda 84, erkeklerde 80 dir. Nüfusun % 75 oranını Yahudiler, % 20 oranını Araplar, kalan nüfusu son yıllarda özellikle Afrika ülkelerinden gelen göçmenler oluşturmaktadır. Tüm dünyada Yahudi nüfusun 20 milyon olduğu tahmin edilmektedir. En fazla ABD de bulunan Yahudi nüfus yaklaşık 100 ülkede dağılmuş durumdadır. Müslüman ülkeler içinde en fazla Türkiye de bulunan Yahudi nüfusu çoğunlukla İstanbul da ve 20.000 civarındadır. İan Fursman ın yayınladığı verilere göre, fakir nüfusun 60% ını Haredi Yahudiler ve İsrailli Araplar oluşturuyor ve bu gruplar İsrail nüfusunun 25-28% ini temsil ediyor. Ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının 2.8% i tarımdan geliyor. 2.7 milyonluk iş gücünün 2.6% sı tarımsal üretimde, 6.3%ü tarım hizmetinde çalışmakta. İsrail tahıl üretiminin büyük bir kısmını (Lokal tüketimin aşağı yukarı 80% i ) ithal etse de, diğer tarım ürünleri ve yiyecek üretiminde kendi kendine yetmekte. Buna ek olarak, İsrail dünyanın lider sera ürünleri ihracatçısı durumunda. Bilim ve teknoloji ise, İsrail in en gelişmiş sektörleri. İsrail in teknoloji ve bilime dair yaptığı araştırmaların yüzdesi, araştırmalar için harcanan miktar ve brüt yurtiçi imalatla alakalı büyümede dünyanın en iyileri arasında yer alıyor. 2015 yılı Kişi başına düzen GSYIH 37157 ABD $ TOPLAM GSYH 296,1 Milyar ABD $ Son 10 yılda yıllık ortalama GSYIH Büyümesi % 3,9 2015 yılı GSYIH Büyümesi % 2,5 İşsizlik oranı % 6,8 Enflasyon % 1,7
İSRAİL TURİZM VERİLERİ Birçok dinin doğduğu aynı zamanda tarihi ipek yolu üzerinde de bulunan, inanç turizmi ve farklı medeniyetlere yurt olmuş köklü tarihi olan bu topraklar her yıl pek çok ziyaretçiyi çeşitli nedenlerle kendisine çekiyor. 2016 yılında yaklaşık 3 milyon ziyaretçi alan İsrail in turizm geliri 6.6 Milyar USD turizm gideri ise yaklaşık 6.5 Milyar USD olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında İsrail i en fazla ziyaret eden ülkeler; Açık ara ile ABD ilk sırada yer almaktadır (672,100), Fransa (293,000), Rusya (284,600) Birleşik Krallık (197,100), Almanya ( 180,100), Ukrayna (164,500), İtalya ( 88,000), Çin ( 85,900), Kanada ( 69,900), Polonya (54,300). İsrail den yapılan uluslararası seyahatlerde en fazla Polonya, Fransa, ABD ilk sıralarda yer almaktadır. İSRAİLDE GERÇEKLEŞEN EN BÜYÜK TURİZM FUARI (IMTM) TEL AVİV DE ŞUBAT AYINDA GERÇEKLEŞMEKTEDİR. 3 dinin kutsal saydığı şehir olan Kudüs toplam ziyaretçilerin yarısını almaktadır. Yüksek seyahat dönemleri Haziran/ağustos, Yahudi easter Mart/Nisan Yahudi yeni yıl Eylül/Ekim ayları dönemlerinde gerçekleşmektedir.
TÜRKİYE NİN YERİ Türkiye ye en yüksek sayıda İsrailli 2008 yılında geldi. Aynı yıl İsrail den uluslararası seyahat sayısı 4.206.800 olarak gerçekleşti ve yaklaşık her 8 ziyaretçiden birisi Türkiye yi tercih etti. 2010 yılı mayıs ayında gerçekleşen Mavi Marmara krizi ile bu pazarda keskin bir düşüş yaşanarak büyük kayıplar yaşandı. Uluslararası ilişkilerin yumuşamasına bağlı olarak yeniden yükseliş ivmesi kazanan İsrail Pazarı geçtiğimiz yıl önemli pazarlarda yaşanan önemli kayıplara rağmen yükseliş gösteren bir kaynak pazar oldu. 2016 yılında Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçilerde % 30 düşüşe rağmen İsrail Pazarı % 30 oranında artış göstermiştir. 2010-2016 yıllarında iki haneli büyüyen pazarlar; Çin, Türkiye, Brezilya ve Belçika oldu. 2016 yılında İsrail Pazarı nda yaşanan yükselişin pek çok olumlu göstergesi vardır. İsrail li turist dünya genelinde yapılan karalama kampanyalarından etkilenmemiştir. İsrailli Turistler Türkiye ye yeniden gelmek istiyor. İsrailli Turistler araya giren olumsuz ilişkilere rağmen Türkiye ye olan bağını kopartmamıştır. Bu pazardaki canlanma Dünya genelinde yaşayan Yahudi nüfus düşünüldüğünde Türkiye nin destinasyon algısı üzerinde olumlu etkiler sağlayacaktır
İSRAİL DE PAZAR GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI Antalya Valiliği başkanlığında Antalya dan turizm ve ticaret heyeti İsrail ziyareti gerçekleştirdi. 24-26 Mayıs 2017 tarihlerinde gerçekleşen ziyarette Antalya heyeti ile Türkiye nin İsrail Büyükelçisi Kemal Ökem kahvaltılı toplantıda bir araya geldi. Daha sonra İsrail basın mensuplarının hazır bulunduğu basın toplantısı düzenlendi. Toplantıda Antalya Valisi Münir Karaloğlu basın mensuplarına detaylı bilgi verdi; Antalya Akdeniz in turizm başkentidir THY nin Tel Aviv ve Antalya arasında tarifeli seferlere başlayacağını dile getiren Karaloğlu 50 dk uçuş mesafesi olan İsrail den bu yıl 2008 yılındaki İsrailli turist sayısını yakalamayı hedeflediklerini söyledi. AKTOB Başkanı Erkan Yağcı İsrail basın mensuplarına, İsrail halkı ile süregelen dostluk ilişkilerinin turizm rakamlarına yansımasını beklediklerini ve Türkiye ve Antalya nın İsrailli misafirleri geçmiş yıllarda olduğu gibi yüksek memnuniyet duyacakları şekilde ağırlayacaklarını söyledi.
SONUÇ PAZARIN GELİŞMESİNDE ANAHTAR FAKTÖRLER; Türkiye-İsrailliler arasında geçmişe dayalı olumlu ilişkiler iki halk arasında güçlendirecek algı çalışmasında, Türkiye de yaşayan ve İsrail e göç etmiş Yahudi Cemaatin değerlendirilmesi, Türkiye de sevilen hatta Eurovision Şarkı Yarışması nda Türkiye yi temsil eden Yahudi sanatçılar tanıtım çalışmalarında değerlendirilmesi, Deniz ulaşım ağının güçlendirilmesi, Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile bu pazara yönelik alternatif paketlerin sunulması, Doğa sporlarına uygun alanların tanıtımında tematik tanıtım çalışmaları yapılması, pazarın gelişmesine katkı sağlayacaktır.