Türk İş Dünyası Liderlerinin İklim Değişikliğine Yanıtı Rifat Ünal Sayman, Direktör - REC Türkiye 30 Mart 2016, Swiss Otel, İstanbul
Bölgesel Çevre Merkezi (REC) Bağımsız, tarafsız ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş. Yasal olarak 31 ülke ve Avrupa Komisyonu tarafından imzalanan bir kuruluş sözleşmesine bağlı. 1990 yılından bu yana faaliyet göstermekte. Merkez Ofisi Macaristan da ve 17 ülke ofisi var. Türkiye de çalışmalarına 2004 yılında TBMM tarafından kabul edilen ikili anlaşmayla başladı.
Isı Dalgaları (2003) Avrupa da 70.000 kişi hayatını kaybetti Fransa da mısır üretimi %30, meyve üretimi %25, tahıl üretimi %30 düştü. Fransa nın toplam tarım kaynaklı ekonomik kaybı 4 milyar Avro Hindistan da Her Yıl Rastlanan Dang Humması Vakası - 37 Milyon 2010 Pakistan Seli Nedeniyle Göç Eden ve Etkilenen Toplam İnsan Sayıları 6 Milyon ve 20 Milyon ETKİLER 2014 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2015 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2016 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL! 2015 öncesi Kaydedilen En Sıcak 10 Yıl 2014, 2010, 2005, 2009, 2007, 1998, 2002, 2003, 2006, 2012 Kuzey Kutup Buzullarında Kaydedilen En Büyük Küçülme Eylül 2012 2012 Hindistan Yeraltı Su Kaynakları Krizi 6,73 milyon hektar alan tuzlanma nedeniyle kullanılamaz durumda İspanya da Ocak-Ağustos 2012 Arası Yanan Ormanlık Alan 153.000 hektar Afetler Artık Doğal Değil! Sandy Kasırgası ABD 50 milyar $ ekonomik zarar %0,6 lık ekonomik düşüş 7 milyon ev elektriksiz kaldı Metro hizmetlerinde aksamalar Rafinerilerin %70 i kapandı Son yıllarda kuraklıktan dünya çapında etkilenen insan sayısı 162 Milyon 2010 Kuraklığı Etiyopya da 300.000 kişi hayatını kaybetti, toplam 57 milyon kişi etkilendi Çin de 3 milyon insan yeterince içecek suya ulaşamadı Amazon ormanlarında 2,5 milyon km 2 yeşil alan kaybı gerçekleşti
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) İklim Değişikliği İnsan Kaynaklı 2013 Hiç kimse iklim değişikliğinin etkilerine bağışık değil 2014
İklim Değişikliği ile Mücadele Yatırımlar için finansman ihtiyacının çözülmesi gerekiyor Paris İklim Anlaşması çözüm için çok önemli bir adım Azaltım (mitigation): İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarını kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler Uyum (adaptation): İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması
En Fazla Salım Yapan 30 Ülke - 1990 Se ragazı Sa lımları, Kişi Başı CO 2 e kg/yıl AKDO hariç, 1990 Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO 2 e AKDO hariç, 1990 30 Avustralya ABD 20 Rusya Kazakistan 3 Kanada 10 0 Özbekistan Ukrayna Polonya Romanya Güney AfrikaVenezuela Arjantin Güney Kore Meksika İran Çin Türkiye 1 Brezilya Endonezya Nijerya Hindistan Çekya İspanya AB (28) 2 Almanya Hollanda İngiltere Japonya Fransa İtalya Suudi Arabistan 0 Ek I Ülkeleri (Ek II hariç) 10.000 20.000 30.000 Ek II Ülkeleri Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 1990 Ek Dışı Ülkeler Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynakları: WRI CAIT, Dünya Bankası
En Fazla Salım Yapan 30 Ülke - 2012 Se ragazı Sa lımları, Kişi Başı CO 2 e kg/yıl AKDO hariç, 2012 Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO 2 e AKDO hariç, 2012 30 Avustralya 20 Kanada ABD Kazakistan 3 Rusya Suudi Arabistan Güney Kore 10 0 Malezya Venezuela Güney Afrika İran Polonya Ukrayna Arjantin Çin Meksika Tayland Türkiye 1 Brezilya Mısır Hindistan Pakistan Endonezya Nijerya Japonya AB (28) 2 İngiltere İtalya İspanya Fransa Almanya 0 20.000 40.000 60.000 Ek I Ülkeleri (Ek II hariç) Ek II Ülkeleri Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 2012 Ek Dışı Ülkeler Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynakları: WRI CAIT, Dünya Bankası
Seçilen Kilit Göstergelerde Kümülatif Değişim (1990-2014) 160% 140% 120% Küresel Ekonomik Krizi 100% 80% 60% 1999 Depremleri 2001 Ekonomik Krizi 40% 1994 Ekonomik Krizi 20% 0% 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Nüfus Toplam Sera Gazı Salımları Milli Gelir (2010 Sabit Dolar) Kişi Başı Sera Gazı Salımları Birimler: 1 - Nüfus, 1990 yılına göre % değişim; 2 Toplam Sera Gazı Salımları, 1990 yılında göre CO 2 e % değişim; 3 Milli Gelir, 1990 yılına göre 2010 yılı $ fiyatlarıyla % değişim; 4 Kişi Başı Sera Gazı Salımları, 1990 yılına göre CO 2 e değişimi Veri Kaynakları: 1 - Nüfus Dünya, Bankası; 2 - Toplam Sera Gazı Salımları, TÜİK; 3 - Milli Gelir Dünya Bankası; 4 - Kişi Başı Sera Gazı Salımları, TÜİK
Toplam Seragazı Salımları ve Sektörel Paylar 1990-2014 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% Toplam Seragazı Salımları Artış Oranı 125% 90% 66% 43% 15% 0% 1990 1995 2000 2005 2010 2014 1990 yılına göre değişim (%) Seragazı Salımlarının Sektörel Dağılımı (CO 2 e) 500 %3 400 %11 %13 300 200 %5 %20 %11 %73 100 %64 0 1990 1995 2000 2005 2010 2014 Enerji Endüstriyel Faaliyetler Tarım Atık Türkiye nin toplam seragazı salımları1990 da 208 bin tondan %125 lik bir atışla 2014 de 468 bin tona yükseldi Türkiye nin toplam seragazı salımları içinde enerji sektörünün payı 1990 da %64 den 2014 de %73 e yükseldi Kaynak: REC Türkiye; Veri Kaynağı: TUİK
Milyon Bin Seçilmiş Göstergeler Toplam Nüfus (milyon) Kişi Başı GSYİH (bin $) 90 45% $50 400% 80 41% 40% 70 35% $40 332% 300% 60 50 40 30 20 10 30% 25% 20% 15% 10% 5% $30 $20 $10 4 19 200% 100% 0 Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya 0% $0 İngiltere Almanya Fransa İtalya İspanya Türkiye 0% 1990 2014 Artış Oranı 1990 2014 Artış Oranı Hane Halkı Büyüklüğü (kişi) Bin Kişi Başına Binek Arabası 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,14 3,82 Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 700 600 500 400 300 200 100 0 256% 114 İtalya Almanya Fransa İspanya İngiltere Türkiye 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% 2005 2010 Azalış Oranı 1991 2012 Artış Oranı
Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Milyon ton CO 2 e Seçilmiş Göstergeler Toplam Salım Çevrim ve Enerji Sektörü (Elektrik Üretimi )* 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 125% 468 208 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% -25% 450 400 350 300 250 200 150 100 50 290% 132 34 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% -50% 0 Almanya İngiltere Türkiye Fransa İtalya İspanya -50% 0 Almanya İngiltere Türkiye İtalya İspanya Fransa -100% 1990 2014 Değişim (1990-2014) 1990 2014 Değişim (1990-2014) Ulaştırma** Sanayi Sektörü ve Endüstriyel İşlemler*** Diğer Sektörler (Binalar )**** 180 160 140 173% 200% 175% 150% 300 250 128% 150% 125% 100% 250 200 64% 75% 50% 120 100 80 60 40 20 74 27 125% 100% 75% 50% 25% 0% 200 150 100 50 133 58 75% 50% 25% 0% -25% -50% 150 100 50 54 33 25% 0% -25% 0 Almanya Fransa İngiltere İtalya İspanya Türkiye -25% 0 Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya -75% 0 Almanya İngiltere Fransa İtalya Türkiye İspanya -50% 1990 2014 Değişim (1990-2014) 1990 2014 Değişim (1990-2014) 1990 2014 Değişim (1990-2014) * UNFCCC 1.A.1 ** UNFCCC 1.A.3 *** UNFCCC 1.A.2 ve 2 **** UNFCCC 1.A.4 Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynağı: UNFCCC
Kıyaslanabilir 11 Gelişmekte Olan Ülke için Seçilen Veriler - 2012 Veri Kaynakları: (1) WRI CAIT 2012 (AKDO Dahil), (2) World Bank 2012, (3) World Bank 2012, (4) WRI CAIT 2012 (AKDO Hariç)
Türkiye INDC si %21 (246 mt) Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye; Veri Kaynakları: TÜİK, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Türk İş Dünyası Liderlerinin İklim Değişikliğine Yanıtı Almanya Büyükelçiliği nin finansal desteğiyle REC Türkiye tarafından yürütülen Türk İş Dünyası Liderlerinin İklim Değişikliğine Yanıtı projesi, İklim Değişikliği ve Düşük Karbon Ekonomisi konularında Türk iş dünyasının durumunu dört ana konuda ortaya koymayı hedeflemiştir: İklim değişikliğinin etkilerini anlama ve farkındalık seviyeleri, Özel sektörün bu konudaki gelecek öngörüleri, stratejileri ve eylem planları, Ölçme ve değerlendirme faaliyetleri, İklim değişikliği ile mücadelede özel sektörün rolü ve kamu yönetiminden beklentileri.
Yanıtlayanlar Toplam 54 büyük şirketten yanıt alınmıştır: 54 şirketin 33 tanesi Fortune500 ve/veya ISO500 listelerinde yer almaktadır 12 tanesi BIST Endeksinde listelenmiştir. (BIST Endeksinde toplam 43 şirket vardır.) %61 i CEO/Genel Müdür adına doldurulmuştur. * Logo bulutunda, logolarının kullanılmasına izin veren şirketler.
Farkındalık İklim Değişikliği konusundaki farkındalığınızı nasıl değerlendirirsiniz? %7 %20 %72 Paris Anlaşması'yla ilgili bilgi düzeyinizi nasıl değerlendirirsiniz? %19 %31 %50 Türkiye'nin, İklim Değişikliği ile mücadele amacıyla, BM'ye sunduğu INDC ile ilgili bilgi düzeyinizi nasıl değerlendirirsiniz? %26 %22 %46 %0 %25 %50 %75 %100 Düşük Yükse k
Etkiler Şirketiniz İklim Değişikliğinden Hangi Açılardan Ne Ölçüde Etkileniyor? İtibar Yönetimi İtibar Yönetimi (Paydaşların algısında yaşanan olumlu veya olumsuz etkiler) %2%6 %31 %61 Yasal Düzenleme (İklim değişikliğiyle mücadele için yürürlüğe girmiş veya Yasal hazırlanmakta Düzenleme olan yeni mevzuattan etkilenme) Yeni İş Fırsatları Yeni İş Fırsatları (Yenilenebilir enerji, atık yönetimi ve benzeri yeni iş olanakları) Doğrudan Etki (İklim değişikliği kaynaklı afetlerden etkinlenme, kaynaklara Doğrudan erişim Etki ve hammadde tedariğinde sorunlar vb.) %4 %6 %6 %15 %20 %11 %33 %31 %50 %48 %43 %33 %0 %25 %50 %75 %100 Finansal Kayıp (Şirketinizin önümüzdeki Şirketinizin önümüzdeki 5 yıl içinde İklim 5 yıl Değişikliği içinde İklim kaynaklı Değişikliği etkiler sonucu finansal kaynaklı kayba etkiler uğrama sonucu ihtimalini finansal nasıl kayba değerlendirirsiniz?) uğrama %15 %33 %43 %9 %0 %25 %50 %75 %100 Düşük Yüksek
Kurumsal Sürdürülebilirlik çalışmaları artıyor İklim değişikliğiyle ilgili stratejiniz bulunuyor mu? Karbon yönetimi faaliyetlerini kapsayan stratejiler İlgili stratejinin ana hedefi nedir? Yok; %26 Azaltım; %20 Uyum; %7 Her ikisi; %46
Strateji Temel Motivasyon/Dayanak Şirketinizin İklim Değişikliği Stratejisini Uygulamasının En Önemli Nedenleri Nedir?
Strateji İletişim Şirketinizin İklim Değişikliği Stratejisi nin iletişiminde ne tür araçlar kullanılıyor? Şirketiniz, hangi paydaşlarla İklim Değişikliği Stratejisi iletişimi yapıyor? Eğitimler Toplantılar %57 %57 Yanıt Yok; %28 Sunumlar Sürdürülebilirlik Raporları Intranet (Yerel ağ) %48 %48 %56 Çalışanlar; %65 Bayiler; %20 Elektronik Posta %48 Sosyal Medya Araçları %35 Bilgi Panosu %19 Reklam Geziler %6 %9 Müşteriler; %41 Diğer Yanıt Yok %0 %26 Tedarikçiler; %43 %0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70
Ölçme Şirketinizin faaliyetlerinin İklim Değişikliğine etkileri KPI lar aracılığıyla ölçülüyor mu? Hayır %31 Şirketinizde hangi KPI lar düzenli olarak ölçülmektedir? Evet %69 Hayır %44 Evet %52 KPI'larınızın Bağımsız Denetimi Yapılıyor mu?
İş Dünyası Rolü ve Beklentileri İklim Değişikliği'nin etkilerini yönetmede özel sektörün rolü ne olmalıdır? Sera gazı salım azaltımı yapma %28 %72 İklim Değişikliğine uyuma destek olma %31 %69 Yeni teknolojiler geliştirme %2 %30 %69 Müşteriler ve diğer paydaşları bilinçlendirme %2 %41 %57 Tedarik zinciri aracılığıyla İklim Değişikliğiyle mücadeleyi tabana yayma %6 %41 %54 Rakiplere örnek olma %9 %43 %48 0% 20% 40% 60% 80% 100% Düşük Yüksek
İş Dünyası Rolü ve Beklentileri İklim Değişikliğinin Etkilerini Yönetmede Kamu Yönetiminden Beklentileriz Neler? Karar Alma Süreçlerine Özel Sektörü Katma %20 %80 Yasal Düzenleme %22 %78 Vergi İndirimleri %6 %19 %76 Yaptırım %6 %30 %65 Fon Sağlama %2 %39 %59 0% 20% 40% 60% 80% 100% Düşük Yüksek
Ana Bulgular Ankete katılan şirketlerin; Şirketler iklim değişikliği farkındalıklarının yüksek olduğunu düşünüyor, buna rağmen iklim değişikliği en çok itibar yönetimi olarak ele alınıyor. %56 sı sürdürülebilirlik raporu yayınlıyor, %39 u sürdürülebilirlik departmanı kurmuş. %9 u önümüzdeki 5 yıl içinde iklim değişikliği kaynaklı finansal kayba uğrama ihtimalini yüksek olarak değerlendiriyor. %74 ü iklim değişikliğini stratejilerinin bir parçası haline getiriyor, %67 si operasyonlardan kaynaklanan çevresel etkilerini yönetmeyi ve su ve enerji tüketimleri ile atık maddelerin azaltılmasını amaçlıyor, %69 u KPI lar aracılığıyla şirketin iklim değişikliğine etkisini ölçüyor, %83 ünün ölçtüğü enerji tüketimi KPI lar arasında ilk sırada yer alırken, şirketlerin %69 u CO 2 salımlarını ölçüyor. İklim değişikliğinin etkilerini yönetmede özel sektörün rolü olarak azaltım ve uyum faaliyetleri önemli görürken, kamudan karar alma süreçlerinin katılımcı yönetilmesi ve yasal düzenlemelerle yaptırımların artırılmasını istiyorlar.
TEŞEKKÜR EDERİM Rıfat Ünal Sayman rsayman@rec.org unalsayman@gmail.com