ه و ن ع وذ ن س ت غ ف ر و ين ه ن س ت ع و ن ح م د ه إ ن ال ح م د ل ل ب ا ل ل م ن ش ور ر أ ن ف س نا و م ن م ن أ ع مال نا س ئا ت ي ه د ه ا ل ل ف ال م ض ل ل ه و م ن ي ض ل ل ف ال ها د ي ل ه ي و أ ش ه د أ ن ال إ ل ه إ ال ا ل ل و ح د ه ال ش ر يك ل ه د :... أ م ا ب ع و أ ش ه د أ ن م ح م د ا ع ب د ه و ر س ول ه
ALLÂH A ÎMÂN ETMEK Rahmân ve Rahîm olan Allâh ın ismiyle Hamd, -âlemlerin Rabbi olan- Allâh a mahsustur. O na hamd eder, O ndan yardım ve mağfiret dileriz. Nefislerimizin şerrinden ve amellerimizin kötülüğünden O na sığınırız. O nun hidâyete erdirdiğini hiç kimse saptıramaz, saptırdığını ise hiç kimse hidâyete erdiremez. Şehâdet ederim ki, Allâh tan başka ibâdete lâyık hiçbir ilâh yoktur. Ve yine şehâdet ederim ki, Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem O nun kulu ve Rasûlüdür Bundan sonra: Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya inanmak, îmânın şartlarının birincisi, en büyüğü ve hepsinin esasıdır. Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: ا م ن الر س ول ب م ا ا ن ز ل ا ل ي ه م ن ر ب ه و ال م ؤ م ن ون ك ل ا م ن ب الل و م ل ئ ك ت ه و ك ت ب ه و ر س ل ه ل ن ف ر ق ب ي ن ا ح د م ن ر س ل ه ٥٨٢ Rasûl, Rabbinden kendisine indirilene îmân etti, mü minler de (îmân ettiler). Her biri; Allâh a, meleklerine, kitâblarına ve rasûllerine îmân ettiler ve şöyle dedi- 3
ler: O nun rasûllerinden hiçbirini ayırt etmeyiz. (Bakara: 2/285) Ömer bin Hattâb radîyallâhu anh dan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: ق ال : ق ال ع ن ر بن الخ ط اب ر ضي ا لل ع نه ع م ع ل يه سل م :»ا ليم ان أ ن ت ؤمن با لل ر س ول ا لل ص ل ى ا لل و وم ا لخر وت ؤمن بالق د ر خ يره له والي س ك ت به ور ال ئك ته و و م و ش ره «Îmân; Allâh a, meleklerine, kitâblarına, rasûllerine, âhiret gününe ve hayırlısıyla şerlisiyle kadere inanmandır. [(SAHÎH HADÎS:) Müslim (8); Tirmizî (2610) ] Allâh a inanmak, îmânın temeli ve özü olup, asılların aslıdır. Diğer bütün inançlar ona tâbidir ve bu asıldan kaynaklanır. Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya îmân, O nun varlığına ve birliğine, kendisinden başka ibâdete layık ilâh olmadığına, isimlerinde, fiillerinde ve sıfâtlarında eksiksiz ve mükemmel olduğuna îmân etmeyi ve bunlarda hiçbir şüphe duymamayı içerir. Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: 4
ذل ك م الل ر ب ك م ل ا له ا ل ه و خ ال ق ك ل ش ي ء ف اع ب د وه و ه و ع لى ك ل ش ي ء و كيل ٢٠٥ İşte Rabbiniz Allâh budur. O ndan başka ilâh yoktur. O, her şeyin yaratıcısıdır. Öyleyse yalnız O na ibâdet edin. Zîrâ O, her şeye vekîldir. (En âm: 6/102) Allâh u Teâlâ ya îmân, tevhîdin üç türünde O na inanmayı ve gerekleriyle de amel etmeyi mecbur kılar. Bunlar: Rubûbiyyet, Ulûhiyyet, İsim ve Sıfât Tevhîdi dir. RUBÛBİYYET TEVHÎDİ: Rubûbiyyet, Allâh u Teâlâ nın Rabb ismine nisbet edilen bir kelimedir. Rabb lık demektir. Rabb kelimesi lügatte: Terbiye edici, mülk ve iktidar sâhibi, efendi, yönetici, idare edici, nimet verici ve tamâmlayıcı gibi mânâlara gelir. Tevhîd: Birlemek, bir kılmak demektir. Rubûbiyyet tevhîdi ise: Allâh Subhânehu ve Teâlâ yı fiillerinde birlemektir. Nitekim İmâm İbn Ebi l- İzz rahîmehullâh rubûbiyyet tevhîdi hakkında şöyle demiştir: Her şeyi yaratanın Allâh olduğunu, kâinatta sıfât ve fiilleri birbirine denk iki yaratıcı olmadığını ikrar etmek buna girer. [Şerhu l-akîdeti t-tahâviyye: 1/25.] 5
Allâh Subhânehu ve Teâlâ şöyle buyurmaktadır: ا ل ح م د لل ر ب ال ع ال م ين ٥ (Fatiha: 1/2) Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allâh a mahsustur. ر ب الس مو ات و ا ل ر ض و م ا ب ي ن ه م ا ال ع زيز ال غ ف ار ٦٦ Göklerin, yerin ve ikisi arasında bulunanların Rabbi Azîzu l-gaffâr dır (üstündür, çok bağışlayıcıdır). (Sad: 38/66) ر ب الس مو ات و ا ل ر ض و م ا ب ي ن ه م ا ف اع ب د ه و اص ط ب ر ل ع ب اد ت ه ه ل ت ع ل م ل ه س م ي ا ٦٢ (Allâh) Göklerin, yerin ve her ikisi arasındakilerin Rabbidir. Şu halde O na ibâdet et ve O na ibâdette kararlı ol. Hiç O nun adaşı olan birini biliyor musun? (Meryem: 19/65) Rubûbiyyet tevhîdi, Allâh Subhânehu ve Teâlâ nın yaratan, yaşatan, yöneten, idare eden, hüküm veren, 6
işleri dengede tutan, rızık veren, dirilten ve öldüren olduğunu tasdîk ve ikrar etmektir. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: ا ن ر ب ك م الل ال ذي خ ل ق الس مو ات و ا ل ر ض في س ت ة ا ي ام ث م اس ت وى ع ل ى ال ع ر ش ي غ ش ي ال ي ل الن ه ار ي ط ل ب ه ح ثيث ا و الش م س و ال ق م ر و الن ج وم م س خ ر ات ب ا م ر ه ا ل ل ه ال خ ل ق و ا ل م ر ت ب ار ك الل ر ب ال ع ال مين ٢٥ Şüphesiz ki Rabbiniz, gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra Arş a istivâ eden, geceyi, durmadan kendisini kovalayan gündüze bürüyüp örten; güneşi, ayı ve yıldızları emrine boyun eğmiş durumda yaratan Allâh tır. İyi bilin ki, yaratmak da emretmek de O na mahsustur. Âlemlerin Rabbi Allâh ne yücedir! (Araf: 7/54) ق ل م ن ي ر ز ق ك م م ن الس م اء و ا ل ر ض ا م ن ي م ل ك الس م ع و ا ل ب ص ار و م ن ي خ ر ج ال ح ي م ن ال م ي ت و ي خ ر ج 7
ال م ي ت م ن ال ح ي و م ن ي د ب ر ا ل م ر ف س ي ق ول ون الل ف ق ل ا ف ل ت ت ق ون ١٢ De ki: Kimdir sizi gökten ve yerden rızıklandıran? Kimdir kulaklarınızı ve gözlerinizi yaratan? Kimdir ölüden diriyi, diriden ölüyü çıkaran. Kimdir bütün işleri çekip çeviren, kâinatı yöneten. Allâh! diyecekler. De ki: O hâlde, Allâh a karşı gelmekten sakınmayacak mısınız? (Yunus: 10/31) ا ن ال ح ك م ا ل لل ا م ر ا ل ت ع ب د وا ا ل ا ي اه ٥٠ Hüküm vermek yalnızca Allâh a aittir. O, kendisinden başka hiçbir şeye ibâdet etmemenizi emretmiştir. (Yûsuf: 12/40) Kâinatta Allâh Subhânehu ve Teâlâ nın dilediği şey olur, dilemediği şey olmaz. Göklerde ve yerde olan her şey ve herkes O nun yarattığı kuludur. O nun izni olmadan hiçbir şey yapamazlar ve isteyemezler. Kâinatın tasarrufu O nun elindedir. O nun hükmü ve egemenliği altındadır. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: 8
ا ل م ت ع ل م ا ن الل ل ه م ل ك الس مو ات و ا ل ر ض ي ع ذ ب م ن ي ش اء و ي غ ف ر ل م ن ي ش اء و الل ع لى ك ل ش ي ء ق دير ٥٠ Bilmez misin ki, göklerin ve yerin mülkü tasarrufu Allâh a aittir. O, dilediğine azâb eder, dilediğini de bağışlar. Allâh, her şeye hakkıyla gücü yetendir. (Mâide: 5/40) Şeyh Hâfız el-hakemî rahîmehullâh rubûbiyyet tevhîdine dair şöyle demiştir: (Rubûbiyyet)Allâh ın her şeyin Rabbi, mutlak sâhibi, yaratıcısı, çekip çeviricisi, onda tasarrufta bulunanı olduğunu, egemenlikte hiçbir ortağının bulunmadığını, hiçbir kimseyi zilletten dolayı velî edinmediğini, emrini geri çevirecek ve hükmünü red edecek hiç kimsenin olmadığını, O na karşı durabilecek bir zıttı, O nun bir benzeri, O nun bir adaşı bulunmadığını, rubûbiyyetin ihtiva ettiği mânâlardan herhangi birisinde isim ve sıfâtlarının gereklerinden herhangi bir hususta O nunla çekişebilecek herhangi bir kimsenin olmadığını, kesin bir inanç ile kabul ve ikrar etmektir. [Hâfız el- Hakemî, A lâmu s-sunneti l-menşûra: 41.] 9
ULÛHİYYET TEVHÎDİ: Ulûhiyyet: İlâhlık demektir. İbâdet edilerek itaat edilen ma bûd anlamındaki ilâh kelimesinden türemiştir. Tevhîd: Birlemek, bir kılmak demektir. Ulûhiyyet tevhîdi ise: Kulların kendi fiillerinde Allâh Subhânehu ve Teâlâ yı birlemeleridir. Yani ibâdette Allâh u Teâlâ yı birlemektir. Bu sebeble bu tevhîde tevhîd-i ibâde/ibâdet tevhîdi de denilir. Nitekim Şeyhu l-islâm İbn Teymiyye rahîmehullâh şöyle demiştir: Ulûhiyyeti yalnızca Allâh a ait kılma, O ndan başkasına ibâdet etmemeyi, O ndan başkasından hiçbir şey dilememeyi gerekli kılar. [İbn Teymiyye, Duâ ve Tevhîd: 60.] İlâhımız Allâh Azze ve Celle şöyle buyurmaktadır: و م ا ا ر س ل ن ا م ن ق ب ل ك م ن ر س ول ا ل ن وحي ا ل ي ه ا ن ه ل ا له ا ل ا ن ا ف اع ب د ون ٥٢ Senden önce hiçbir rasûl göndermedik ki ona: Şüphesiz, benden başka hiçbir ilâh yoktur. Öyleyse bana ibâdet edin diye vahyetmiş olmayalım. (Enbiya: 21/25) Ulûhiyyet tevhîdi, Allâh Subhânehu ve Teâlâ nın hak ve gerçek ilâh olduğuna, O ndan başka ibâdeti hak eden ilâh bulunmadığına ve O nun dışındaki tüm ilâhla- 10
rın bâtıl ve sahte olduğuna kesin olarak inanmaktır. Allâh Azze ve Celle şöyle buyurmaktadır: ذل ك ب ا ن الل ه و ال ح ق و ا ن م ا ي د ع ون م ن د ون ه ال ب اط ل و ا ن الل ه و ال ع ل ي ال ك بير ١٠ Bu böyledir. Çünkü Allâh hakkın tâ kendisidir, onu bırakıp da taptıkları ise bâtıldır. Şüphesiz Allâh çok yücedir, çok büyüktür. (Lokman: 31/30) Ulûhiyyet tevhîdi, ibâdeti, boyun eğmeyi ve mutlak itaati sadece O na tahsis etmek; kim olursa olsun hiçbir kimseyi hiçbir şeyde O na ortak etmemektir. Namaz, oruç, zekât, hac, kurban, adak, dua, yardım istemek, sığınmak, tevekkül, korku, ümit, sevgi, tevbe ve yöneliş, saygı ve korku, huzurunda kendini küçük görme ve hüküm istemek gibi görünen ve görünmeyen hiçbir ibâdeti O ndan başkasına yapmamaktır. Tüm ibâdet çeşitleriyle sevgi, korku ve ümitle sadece Allâh a ibâdet etmektir. Şeyh Hâfız el-hakemî rahîmehullâh, ulûhiyyet tevhîdine dair şöyle demiştir: Allâh Azze ve Celle yi zâhirî ve bâtınî; sözlü ve amelî bütün ibâdet çeşitlerinde birlemek, kim olursa olsun Allâh ın dışındaki tüm varlıklar hakkında (onlara yapılacak) ibâdeti hiçbir şekilde ka- 11
bul etmemektir. [Hâfız el-hakemî, A lâmu s-sunneti l-menşûra: 36.] Allâh u Teâlâ şöyle buyurmaktadır: و اع ب د وا الل و ل ت ش ر ك وا ب ه ش ي ا ١٦ Allâh a (tevhîd üzere) ibâdet edin ve ona hiçbir şeyi şirk (ortak) koşmayın. (Nisâ: 4/36) ق ل ا ن ص ل تي و ن س كي و م ح ي اي و م م اتي لل ر ب ال ع ال مين ٢٦٥ De ki: Şüphesiz benim namazım da, diğer ibâdetlerim de, yaşamım da, ölümüm de âlemlerin Rabbi Allâh içindir. (Enam: 6/162) Ulûhiyyet tevhîdi, İslâm Dîni nin başlangıcı ve sonudur; dışı ve içidir. Peygamberlerin ilk ve son çağrısıdır. Bu tevhîdin teşekkülü için nebîler gönderilmiş, kitâblar indirilmiştir ve cihâd kılıçları çekilmiştir. Bu tevhîde istendiği gibi îmân edenler mü min olarak isimlendirilmiştir. Bu tevhîde îmân etmeyenler ise kâfir olarak isimlendirilmiştir. Nitekim Allâh u Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: 12
و ل ق د ب ع ث ن ا في ك ل ا م ة ر س و ل ا ن اع ب د وا الل و اج ت ن ب وا الط اغ وت ف م ن ه م م ن ه د ى الل و م ن ه م م ن ح ق ت ع ل ي ه الض ل ل ة ف س ير وا ف ي ا ل ر ض ف ان ظ ر وا ك ي ف ك ان ع اق ب ة ال م ك ذ بين ١٦ Andolsun, biz her ümmete: Allâh a kulluk edin ve tâğûttan kaçının diye bir rasûl gönderdik. Böylelikle, onlardan kimine Allâh hidâyet verdi, onlardan kiminin üzerine sapıklık (hükmü) hak oldu. Artık, yeryüzünde dolaşın da (tevhîdi) yalanlayanların sonunun ne olduğunu görün. (Nahl: 16/36) İSİM VE SIFÂT TEVHÎDİ: İsim: Kur ân ve Sünnet te Allâh u Teâlâ nın zâtını ifâde etmek için kullanılan kelimedir. Sıfât: Kur ân ve Sünnet te Allâh u Teâlâ nın vasıflarını ifâde etmek için kullanılan kelimedir. Tevhîd: Birlemek, bir kılmak demektir. İsim ve sıfât tevhîdi ise: En güzel isimlerin ve en 13
kâmil sıfâtların Allâh u Teâlâ ya ait olduğunu tasdîk ederek, O nu, bu isim ve sıfâtlarında birlemek demektir. Şeyh Hâfız el-hakemî rahîmehullâh, isim ve sıfât tevhîdinin tanımı hakkında şöyle demiştir: Allâh u Teâlâ nın Kitâb-ı Kerîm inde kendi zâtını, Rasûlü nün de sahîh Sünnet te O nu nitelendirdiği güzel isimler ile yüce sıfâtlara îmân etmek, bunları keyfiyetsiz olarak geldikleri gibi kabul etmektir. [Hâfız el-hakemî, A lâmu s-sunneti l-menşûra: 45.] Allâh Azze ve Celle şöyle buyurmaktadır: و لل ا ل س م اء ال ح س نى ف اد ع وه ب ه ا و ذ ر وا ال ذين ي ل ح د ون في ا س م ائ ه س ي ج ز و ن م ا ك ان وا ي ع م ل ون ٢٨٠ En güzel isimler Allâh ındır. O halde O na o güzel isimleriyle dua edin. O nun isimleri hakkında yanlış yola (ilhada) sapanları bırakın. Onlar yaptıklarının cezâsına çarptırılacaklardır. (Araf: 7/180) و لل ال م ث ل ل ل ذين ل ي ؤ م ن ون ب ا ل خ ر ة م ث ل الس و ء ا ل ع لى و ه و ال ع زيز ال ح كيم ٦٠ 14
Kötü sıfâtlar âhirete inanmayanlara aittir. Meseli A lâ/en yüce sıfâtlar ise Allâh ındır. O, Azîz ve Hakîm dir. (Nahl: 16/60) Allâh Azze ve Celle nin isim ve sıfâtları, bütün kemâl sıfâtlara sâhib ve her türlü noksan sıfâtlardan beridir. O, bu özelliğiyle bütün varlıklardan ayrılır ve eşsizdir. O nun zâtı diğer zâtlara benzemediği gibi sıfâtları da aynı şekilde başkalarının sıfâtlarına benzemez ve de benzetilemez. Çünkü O nun eşi, dengi ve benzeri olabilecek hiçbir varlık yoktur; hiçbir zaman olmamış ve olmayacaktır. O, yarattığı mahlûkata hiçbir yönden hiçbir şekilde kıyâs edilemez. Allâh Tebâreke ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: ل ي س ك م ث ل ه ش ي ء ٢٢ O nun benzeri hiçbir şey yoktur. (Şura: 42/11) و ل م ي ك ن ل ه ك ف و ا ا ح د ٥ O nun hiçbir dengi yoktur. (İhlâs: 112/4) Allâh Subhânehu ve Teâlâ nın, kendi zâtı hakkında söyledikleri ve Rasûlü nün Âlemlerin Rabbi hakkında beyân ettikleri geldiği gibi kabul edilir ve haber verilen hiçbir sıfât inkâr edilemez. 15
İmâm İbn Kudâme rahîmehullâh şöyle demiştir: er-rahmân ın Kur ân-ı Kerim de geçen ve (Muhammed) Mustafa sallallâhu aleyhi ve sellem den sahîh olarak sâbit olmuş sıfâtlarına îmân etmek, onları teslimiyetle kabul etmek, red, te vîl, teşbih ve temsille onlara itiraz etmeyi terk etmek (her mükellefe) farzdır. [İbn Kudâme, Lumatu l- İtikâd: 5.] Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: و م ن ي ع ص الل و ر س ول ه و ي ت ع د ح د ود ه ي د خ ل ه ن ار ا خ ال د ا فيه ا و ل ه ع ذ اب م هين ٢٥ Kim Allâh a ve Rasûlü ne isyân eder ve O nun koyduğu sınırları aşarsa, Allâh onu ebedî kalacağı cehennem ateşine sokar. Onun için alçaltıcı bir azâb vardır. (Nisa: 4/14) İsim ve sıfâtlar tevkifi yani vahye dayalı olup, aklın hiçbir dâhili yoktur. Nitekim Hüccetu l-islâm Abdulkâhir el-bağdâdî rahîmehullâh, Allâh u Teâlâ nın isimleri hakkında şöyle demiştir: Ehl-i Sünnet, şu hususta icmâ etmiştir: Allâh u Teâlâ nın isimlerini tesbit etmenin yolu ya Kur ân dır ya sahîh Sünnet tir. Ya da ümmetin bu konudaki icmâsıdır. O na kıyâs yoluyla bir isim itlak etmek doğru değildir. [el-fark Beyne l-fırâk: 265.] 16
Bu isim ve sıfâtların mânâları bilinmekle birlikte keyfiyetleri ve hakîkatleri yaratılmış olanlar için gaybtir. Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: و ل ي حيط ون ب ه ع ل م ا ٢٢٠ Bilgice Allâh ı kavrayamazlar. (Taha: 20/110) و ل ت ق ف م ا ل ي س ل ك ب ه ع ل م ا ن الس م ع و ال ب ص ر و ال ف ؤاد ك ل ا و لئ ك ك ان ع ن ه م س ؤ ل ١٦ Hakkında kesin bilgi sâhibi olmadığın şeyin peşine düşme. Çünkü kulak, göz ve kalb, bunların hepsi ondan sorumludur. (İsrâ: 17/36) İmâm Ebû Süleymân el-hattâbî rahîmehullâh şöyle demiştir: Allâh u Teâlâ yı kabul etmek demek, O nun keyfiyetini değil, varlığını kabul etmek olunca, sıfâtlarını kabul etmekte bunların keyfiyetlerini belirlemek değil, varlıklarını kabul etmek anlamına gelir. [Zehebî, el-erbeîn fî Sıfâti Rabbi l-âlemîn: 93.] Şeyhu l-islâm İbn Teymiyye rahîmehullâh ise şöyle demiştir: Sıfâtlar konusundaki tevhîde gelince, bu konuda tâkib edilmesi gereken esas şudur: Allâh ın bizzat kendisi ve Rasûlleri nin gerek isbât ve gerekse nefyetme 17
açısından vasıflandırdıkları şeylerle vasıflandırılmasıdır. Kendisinin, kendisi hakkında isbât ettiğinin kabul edilmesi ve nefyettiğinin de red edilmesidir. Şu bir vakıadır ki, ümmetin selefi ve imâmlarının yolu, tekyif (keyfiyetlendirme), temsîl (benzetme), tahrif (değiştirme) ve ta til (işlevsizleştirme) olmaksızın Allâh ın kendisi hakkında isbât ettiği (bildirdiği) sıfâtları isbât etmektir. [İbn Teymiyye, Mecmûu l-fetâvâ: 3/3.] Bu sebeble Allâh Azze ve Celle yi Kur ân ve Sünnet te geçen sıfâtlarıyla tanımak ve bu isim ve sıfâtları sınırlandırmamak esastır. Hepsine hiçbir tahrif yani bozma ve çarpıtma, hiçbir ta til yani işlevsiz kılma, hiçbir tekyif yani keyfiyet izafe etme, hiçbir temsil yani denk ve benzer tanıma olmaksızın îmân edilir. Allâh Azze ve Celle nin Kur ân ve Sünnet te bildirilen tüm isimlerine îmân etmek farzdır. O nun kendisinden başka ilâh bulunmayan ا أل ح د el-ahad olduğuna, daimi bir hayat sâhibi ا ل ح ي el-hayy olduğuna, kendisinden önce hiçbir şeyin var olmadığı ا أل و ل el-evvel olduğuna, hiç yok olmayacak ا ل با قي el-bâkî olduğuna, kendisinden sonra hiçbir şeyin bulunmayacağı اآلخ ر el-âhir olduğuna, hiç bir şeye ihtiyaç duymayan ا لص م د es- ا ل ق دوس Samed olduğuna, eksik ve noksanlardan uzak el- Kuddûs olduğuna, zâtında, sıfâtlarında ve fiillerinde 18
mükemmel olan es-selâm ا لسال م olduğuna, tüm mahlûkatı kuşatan ا ل م ح يط el-muhît olduğuna, her şeyi hakkıyla gören ا ل ب ص ير el-basîr olduğuna, her şeyi hakkıy- يع la işiten es-semî olduğuna, her şeyden haberdar ا لس م ل يم ا ل ع el-habîr olduğuna, her şeyi hakîkatiyle bilen ا ل خ ب ير el-alîm olduğuna, dilediğini dilediği zaman yapmaya gücü bulunan ا ل ق د ير el-kadîr olduğuna, her istediğine gâlib olan ا ل ق اه ر el-kâhir olduğuna, dilediğini zorla yaptırtan ا ل ج با ر el-cebbâr olduğuna, gücünü her daim koruyan ve yok olmayan ا ل ق يوم el-kayyûm olduğuna, kuvveti sonsuz, mağlup edilemeyen ا ل ع ز يز el-aziz olduğuna, kendisinden başka yaratıcı olmayan ا ل خ ال ق el-hâlık olduğuna, yerleri ve gökleri ve de ikisi arasındakileri emsalsiz olarak yaratan el-bedî olduğuna, mahlûkatın ا ل ب يع د mutlak hükümdarı ا ل م ل ك el-melik olduğuna, tek hükmetme yetkisine sâhib ا ل ح ك يم el-hakîm olduğuna, mutlak adalet sâhibi ا ل ع د ل el-adl olduğuna, tesbih ve tenzih edilen, âcizlik ve eksikliklerden uzak olan es-subbûh و olduğuna, azâmet ve ikrâm sâhibi olan ا لسبوح ذ و ال ج ال ل Zu l-celâli ve l-ikrâm olduğuna, hamd edilmeyi ام ا إل ك ر hak eden ا ل ح م يد el-hamîd olduğuna, kullarına sevgi ve 19
ن şefkat, merhamet, lütuf ve rahmet sâhibi olan er- ا لر ح م Rahmân ve ح يم er-rahîm olduğuna, mahlûkatın ihtiyaç duyduğu şeyleri onlara bol ve geniş olarak veren ا لر er-rezzâk olduğuna, kullarının tevbelerini kabul ا لر از ق ا لت وا ب eden et-tevvâb olduğuna, yücelik ve azamette kendisine karşı çıkan azgın varlıkların bellerini kırıp güç- ر lerini yok eden el-mutekebbir olduğuna, hesabı ا ل م ت ك ب س اب en çabuk gören يع ال ح olduğuna, Serîhu l-hisâb س ر zâlimlerden ve tâğûtlardan intikam alan ذ و ا إل ن ت ق ام Zû l- İntikâm olduğuna, hak edenlere şiddetli şekilde azâb eden ش د يد ال ع قا ب Şedîdu l-ikâb olduğuna îmân etmek farz olduğu gibi Kur ân ve Sünnet te geçen diğer isimlerine de îmân etmek farz olup, îmânın bir gereğidir. Allâh Subhânehu ve Teâlâ nın hayat, evvel, âhir, ilim, semi, basar, kudret ve kelâm gibi sıfâtlarına îmân etmek farz olduğu gibi, uluvv, istiva, nüzul, nefs, yed, vech, ayn, gazâb ve rıza gibi keyfiyetsiz sıfâtlarına da îmân etmek farzdır. İmâm İbn Abdilberr rahîmehullâh, şöyle demiştir: Ehl-i Sünnet, Kitâb ve Sünnet te geçen sıfâtları kabul etmek ve onları mecâzî anlamları ile değil de hakîkat anlamlarına göre kabul etmek hususunda icmâ halindedir. [Zehebî, el-uluvv: 250 (573) ] 20
İmâm Şafiî rahîmehullâh ise şöyle demiştir: Allâh u Teâlâ nın Kitâbı nda geçen ve Rasûlü nün ümmetine haber verdiği bir takım isimleri ve sıfâtları vardır. Kendisine bu sıfâtların Kur ân-ı Kerîm de yer aldığı konusunda delîl ulaşan ve Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem den sahîh rivâyetlerden haberdar olan hiçbir kimsenin onlara muhâlefet etmesi câiz olmaz. Bir kimse kendisine delîl ulaştıktan sonra onlara muhâlefet ederse kâfir olur. [el-humeyyis, Usûlu d-dîn İnde l-imâm Ebî Hanîfe: 36.] Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: ا لل ل ا ل ه ا ل ه و ا ل ح ي ال ق ي وم ٥٢٢ Allâh, (o Allâh dır ki) O ndan başka ilâh yoktur. O, Hayy dır, Kayyûm dur. (Bakara: 2/255) ه و ا ل و ل و ا ل خ ر و الظ اه ر و ال ب اط ن و ه و ب ك ل ش ي ء ع ليم ١ O, Evvel ve Âhirdir. Zâhir ve Bâtın dır. O, her şeyi hakkıyla bilendir. (Hadîd: 57/3) 21
ا ن الل ب ك ل ش ي ء ع ليم ٢٢٢ (Tevbe: 9/115) Muhakkak ki Allâh, her şeyi çok iyi bilendir. ل ي س ك م ث ل ه ش ي ء و ه و الس ميع ال ب صير ٢٢ O nun benzeri hiçbir şey yoktur. Semî dir, Basîr dir. (Şura: 42/11) ت ب ار ك ال ذ ي ب ي د ه ال م ل ك و ه و ع ل ى ك ل ش ي ء ق د ير ٢ (Bütün) Mülk elinde bulunan Allâh ne yücedir. O, her şeye hakkıyla kadirdir. (Mülk: 67/1) و ا ن ا ح د م ن ال م ش ر كين اس ت ج ار ك ف ا ج ر ه ح تى ي س م ع ك ل م الل ٦ Eğer müşriklerden biri, senden emân isterse, ona emân ver; ta ki Allâh ın kelâmını dinlemiş olsun. (Tevbe: 9/6) 22
ا لر ح من ع ل ى ال ع ر ش اس ت وى ٢ Rahman Arş a istiva etti. (Taha: 20/5) ك ت ب ر ب ك م ع لى ن ف س ه الر ح م ة ٢٥ (Enam: 6/54) Rabbiniz kendi nefsi üzerine rahmeti yazdı. ق ال ي ا ا ب ليس م ا م ن ع ك ا ن ت س ج د ل م ا خ ل ق ت ب ي د ي ٥٢ (Allâh) Dedi ki: Ey İblis, iki elimle yarattığıma (Âdem e) seni secde etmekten alıkoyan neydi? (Sad: 38/75) و ي ب قى و ج ه ر ب ك ذ و ال ج ل ل و ا ل ك ر ام ٥٥ Ancak celâl ve ikrâm sâhibi Rabbinin yüzü bâkî kalacaktır. (Rahman: 55/27) 23
ت ج ري ب ا ع ي ن ن ا ج ز اء ل م ن ك ان ك ف ر ٢٥ Gözlerimizin önünde akıp gitmekteydi. (Kendisi ve getirdikleri) İnkâr edilmiş olana (Nûh a) bir mükâfat olmak üzere. (Kamer: 54/14) ر ض ي الل ع ن ه م و ر ض وا ع ن ه ٨ Allâh onlardan râzı olmuş, onlarda Allâh tan râzı olmuşlardır. (Beyyine: 98/8) و ض ر ب ت ع ل ي ه م الذ ل ة و ال م س ك ن ة و ب اؤ ب غ ض ب م ن الل ذل ك ب ا ن ه م ك ان وا ي ك ف ر ون ب اي ات الل و ي ق ت ل ون الن ب ين ب غ ي ر ال ح ق ذل ك ب م ا ع ص و ا و ك ان وا ي ع ت د ون ٦٢ Onların üzerine horluk ve yoksulluk (damgası) vuruldu ve Allâh tan bir gazâba uğradılar. Bu, kuşkusuz, Allâh ın âyetlerini inkâr etmelerinden ve (gönderilen) nebîleri haksız yere öldürmelerindendi. (Yine) Bu, isyân etmelerinden ve sınırı çiğnemelerindendi. (Bakara: 2/61) 24
Allâh Subhânehu ve Teâlâ, kendi zâtına yakışır bir şekilde daim hayat sâhibidir. Tüm hayatlar, yaşamları için O na muhtaçtır. O, evveldir, varlığının başlangıcı yoktur; âhirdir, varlığının sonu yoktur. Öncelerde ve sonralarda meydana gelenleri, gizli ve açık gerçekleşenleri, sesle ve fiille olanları yani her bir şeyi en ince ayrıntısına kadar bilmektedir. İşitmektedir ve görmektedir. Dilediğini dilediği an yapmaya ve yaptırmaya gücü yetendir. Mahlûkata ait olan fiillerin tamâmını O yaratmış ve yaratmaktadır. Hiçbir güç O ndan müstağni değildir. O, dilediğiyle dilediği şekilde konuşandır. Kelâmı mahlûk yani yaratılmış değildir. İndirdiği tüm kitâblar, O nun kelâmı olup, beşer sözü değildir. O nun kelimelerinin nihâyeti yoktur. Denizler mürekkeb, ağaçlar da kalem olsa, O nun kelimelerini yazmakla bitiremezler. O, zâtı ve sıfâtları itibariyle mahlûkatından yüce ve münezzehtir. Tamâmının üstünde; güç ve kudret sâhibidir. Hiçbir mahlûkatına ihtiyacı yoktur. Hiçbir şey O nu sınırlandıramaz ve ihâta edemez. O, Arşına istivâ etmiştir. Arş da ve başkaları da var olmak için O na muhtaçtır. Dilediği şekilde dünyâ semâsına nüzul eder. O, kendi nefsini övdüğü gibi ihtiyaçsız olandır. O nun bildirdiği üzere keyfiyeti bizler için meçhul olan yed, vech ve ayn gibi sıfâtları vardır. O, kâfirlere ve mücrim- 25
lere gazâb eder. Onlardan ve yaptıklarından râzı olmaz. Mü minlerden ve yaptıkları güzel amellerden râzı ve hoşnut olur. ع ل ى خ ي ر خ ل ق ه ا ل ل و ال ح م د ل ل و ع ل ى آل ه و ص ح ب ه ب ر. و س ل م ال ع ال م ي ن و صل ى م ح مد Hamd âlemlerin rabbi olan Allâh a mahsustur. Salât ve selâm yaratılmışların en hayırlısı Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem in, âlinin ve ashabının üzerine olsun. 26
27
Îmân; Allâh a, meleklerine, kitâblarına, rasûllerine, âhiret gününe ve hayırlısıyla şerlisiyle kadere inanmandır. [(SAHÎH HADÎS:) Müslim (8); Tirmizî (2610) ]