Тurkic Weekly 2017 19 (70) (15-21 Mayıs) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.
PEKİN DE TEK KUŞAK, TEK YOL FORUMU GERÇEKLEŞTİ 14-15 Mayıs 2017 tarihinde Çin'in başkenti Pekin'de "Kuşak ve Yol: Ortak Refah için İşbirliği" Forumu gerçekleşti. Çin tarafına göre, anılan Forum geçen yıl Hangzhou da yapılan G20 zirvesinden çok daha önemli idi. Çin basınının bildirdiğine göre, bu etkinliğin birkaç temel hedefleri bulunmaktadır. Bu hedeflerin birincisi Çin in "Tek Kuşak, Tek Yol" inisiyatifinin uygulanmasının sonuçlarını değerlendirmekti. Forumun diğer bir hedefi, projenin uygulanmasının sonraki aşamalarını birlikte belirlemek amacıyla inisiyatifin en önemli katılımcılarını bir araya getirmek oldu. Organizasyon komitesi, Forum çalışmasına 30 devlet ve hükümet başkanlarının, önde gelen uluslararası teşkilat başkanlarının ve 130'dan fazla ülkeden yaklaşık 1500 temsilcinin katıldığını açıkladı. Forum sonrasında düzenlenen basın toplantısında, Çin lideri Xi Jinping, Forum'un "Bir Kuşak, Bir Yol" çerçevesindeki uluslararası işbirliğinin gelecek istikametlerine ilişkin benzer fikirleri paylaşan etkili liderleri bir araya getirdiğini söyledi. Etkinlik sırasında altyapı iletişimi, ticaret ve ekonomik işbirliği, sanayi yatırımları, enerji ve kaynaklar, finansal destek, çevre koruması gibi temel konular ele alındı. Etkinliğe katılan 30 Devlet Başkanı ve 3 uluslararası teşkilat (BM, Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu) başkanları arasında Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev in yanısıra Özbekistan, Kırgızistan, Türkiye, Rusya ve diğer ülkelerin Devlet Başkanları da bulundu. Pekin, anılan 2-3 gün boyunca dünya toplumunun dikkatini kendine çekmeyi başardı. Bu inisiyatifin ilk defa Nazarbayev Üniversitesi'nde duyurulmasından bu yana geçen 3,5 yıl sonra projenin sonuçları özetlenmiş bulunmakta ve geleceğe yönelik yeni planlar belirlenmiştir. Böyelece, Çin in "Bir Kuşak, Bir Yol" inisiyatifinin daha da geliştirilmesi yönünde büyük atılımın yapılacağını öngören uzmanları yanılmamıştır. Forumun sonuçlarına gelince, Pekin'de yapılan Forum çerçevesinde milyarlarca ABD doları, daha doğrusu milyarlarca Çin Yuanı nı bulan çok sayıdaki anlaşma ve mutabakat zaptları imzalanmıştır. 1
Tek Kuşak, Tek Yol inisiyatifinde Orta Asya ülkelerinin yeri ve ehemmiyetini ayrıca belirtilmelidir. Avrupa'ya giden Orta Asya yolu katılımcılar tarafından en verimli ve güncel yol olarak değerlendirildi. Bu bağlamda bir taraftan Çin, diğer taraftan Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan arasında imzalanan anlaşmaların vurgulanması gerekiyor. Özellikle Çin tarafı, bu projenin hemen hemen her katılımcısı için Kazakistan'ın önemli bir ortak olduğuna dikkat çekti. Forumun ilk gününde, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Nursultan Nazarbayev ile bir araya geldi. Çin lideri yaptığı konuşmasında, "Nurlı Jol" programının başarılı gerçekleşmesine dikkat çekmesinin yanısıra CICA uluslararası inisiyatifinin de önemini vurguladı. Çin lideri, "Kazakistan altyapı inşaatının geliştirilmesine çok önem veriyor ve bu konuda aktif bir rol üstleniyor, bununla birlikte sınıraşan taşımacılık ve lojistik sisteminin oluşturulmasına etkin biçimde katılıyor" dedi. Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, "Tek Kuşak, Tek Yol" projesinin hayata geçirilmesine dönük somut adımlar olarak, uluslararası forum katılımcılarına beş öneri sundu. Bunlar aşağıdaki gibidir: Birincisi, giderek büyümekte olan transit potansiyelinin verimli bir şekilde kullanılması için, Kazakistan aldığı somut tedbirlerle hizmet seviyesinin iyileştirilmesi, idari engellerin ortadan kaldırılması yoluyla emtia akışlarının geçişini sürekli kolaylaştırmaktır. İkincisi, İpek Yolu güzergahında gıda güvenliğini sağlamak için tarımsal işbirliğinin geliştirilmesinin önemi vurgulandı. Üçüncüsü, inovasyon ve bilimsel-teknolojik gelişme alanında daha yakın işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. Dördüncü olarak, ulaşım yolları haline gelen kıtalararası sınıraşan nehirlerin su kaynaklarının rasyonel yönetiminin önemi vurgulanmıştır. Ve son olarak beşincisi, "Kuşak ve Yol" fikrinin gelişimi için ana koşullardan biri, projeye katılan ülkeler arasındaki karşılıklı güvenin ve bu ülkelerin eşit ve çokyönlü işbirliğine hazır olmasıdır. Bunun sağlanması için anılan forumun düzenli olarak organize edilmesi gerekmektedir. Bu süreçte CICA yapısı çok yardımcı olabilir. Aynı zamanda, Forum'un belirli bir belgenin kabulü ile sonuçlandığı ayrıca belirtilmelidir. 15 Mayıs tarihinde, dünyanın 30 ülkesinin devlet ve hükümet başkanları, "Tek Kuşak, Tek Yol" 1. Uluslararası Ekonomik Forumu nun nihai Bildirisini kabul etti. Belgede belirtildiği gibi, eşit düzeydeki istişareler, karşılıklı çıkarlar, uyum ve hoşgörü, piyasa mekanizmaları, denge ve istikrar Forum katılımcılarının daha fazla işbirliği yapmasının beş temel ilkesidir. 2
Bildiri hükümlerine göre, Forum katılımcıları BM Güvenlik Konseyi ilkeleri ve kararlarına, iç mevzuat normlarına, ortaklık ilişkileri olan ülkelerin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine saygı göstermek, ayrıca işbirliği projelerini ancak istişareler ve müzakereler yoluyla planlamak ve uygulamak için söz verdiler. Aynı zamanda, Orta Asya ülkeleri liderlerinin Çin Devlet Başkanı ile ikili görüşmelerinin sonuçları da önemli idi. Özellikle, Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyeyev'in Çin'e yaptığı ziyaret çerçevesinde imzalanan yatırım sözleşmeleri ve anlaşmalarının toplam hacmi 20 milyar doları aşması dikkat çekti. Özbek medyası, petrol ve gaz endüstrisinde toplam değeri 5 milyar doları aşan 10 belgenin imzalandığını açıkladı. Özellikle, Özbekistan'dan Çin'e doğalgaz tedarikine dair Orta vadeli sözleşme, Özbekistan'ın güney bölgesinde sentetik sıvı yakıt fabrikasının finansmanına ilişkin anlaşmanın yanısıra enerji tasarrufunu geliştirmeye yönelik projeler üzerine anlaşıldı. Buna ek olarak, yaklaşık 300 pompa istasyonunu modernize etmek ve Özbekistan'da hidroelektrik enerjisi geliştirmek için toplam 3 milyar dolarlık anlaşmalar imzalandı. 13 Mayıs 2017 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Almazbek Atambaev Çin'e çalışma ziyareti gerçekleştirdi. Ziyaret çerçevesinde A. Atambayev de "Tek Kuşak, Tek Yol" adlı Uluslararası Foruma katıldı ve Xi Jinping ile bir araya geldi. Görüşme sırasında Almazbek Atambayev, "Tek Kuşak, Tek Yol" konulu uluslararası işbirliği forumuna katılmak için Pekin'e davet ettiği için Çin tarafına teşekkür etti. Çin'in, Kırgızistan'ın önemli ve güvenilir bir kalkınma ortağı ve iyi bir komşu olduğu belirtildi. Yıllar boyunca Kırgızistan'a Çin tarafından sağlanan maddi ve teknik desteklerin ülkenin sosyo-ekonomik kalkınmasında önemli yardımlar sunduğu açıklandı. Xi Jinping, İpek Yolu ekonomik kuşağını oluşturma projesinin pratikte uygulanmasına Kırgız Cumhuriyeti'nin önem verdiğini belirtti. Jinping, Çin'in Kırgız tarafının ihtiyaçlarına uygun özel projeleri uygulamak yoluyla Kırgızistan ekonomisini güçlendirmeye yönelik yardım ve destek sağlamaya devam edeceğini de vurguladı. 3
AZERBAYCAN 2017 İSLAMİ DAYANIŞMA OYUNLARINI DÜZENLEDİ Geçtiğimiz dönemde Bakü'de İslami Dayanışma Oyunları gerçekleşti. Oyunlara 54 ülkeden gelen 3 bin atlet çeşitli sporlarda birincilik için yarışarak, göstergeler bakımından daha önceki bütün rekorları kırmıştır. Çünkü şimdiye kadar İslami Dayanışma Oyunlarına bu kadar çok sayıdaki ülke hiç katılmamıştır. Azerbaycan basınına göre, dünyanın dört bir yanından (Rusya, Avrupa, Yakın Doğu ve Orta Doğu) Bakü'ye binlerce turist gelmiştir. IV. İslam Dayanışması Oyunlarının simgesi su ve maskotlar da Karabağ atları seçildi. Azerbaycan Devlet Başkanı Ilham Aliyev'in açıkladığı gibi, "İslami Dayanışma Oyunları yalnızca bir spor etkinliği değil, aynı zamanda bütün İslam dünyasının birlik ve beraberlik bayramıdır". 24 spor müsabakasında, sporcular 269 madalya seti için yarışmıştır. Oyunlarda Azerbaycan 425 atlet tarafından temsil edilmiştir. Kazananlara toplam 1600 madalya takdim edilmiştir. IV. İslami Dayanışma Oyunlarını 50'den fazla ülkeden 1 milyara yakın izleyicinin seyrettiği tahmin edilmektedir. Yarışmalar hakkında haber yayınlamak için 1000'den fazla medya temsilcisi akredite olmuştur. Yarışmalar, önceki Avrupa Oyunları sırasında test edilen çağdaş spor tesislerinde yapıldı. Genel olarak, Oyunların asıl amacının İslam dünyasındaki dayanışma ve dostluğu göstermek olduğu vurgulanmaktadır. IV. İslam Dayanışma Oyunlarını Bakü'de düzenleme kararı Temmuz 2013 tarihinde İslam Dayanışması Spor Federasyonu VIII. Genel Kurulunda kabul edilmiştir. 18 Eylül 2015 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı İlham Aliyev, Bakü'de IV. İslami Dayanışma Oyunları Organizasyon Komitesinin kurulması Kararını imzaladı. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Basın Müşavirliğine göre, geçtiğimiz dönemde Organizasyon Komitesi Başkanı - Azerbaycan'ın Birinci Başkan Yardımcısı Mehriban Aliyeva nın önderliğinde büyük hazırlık çalışmaları yapıldı. Bakü'de 16 spor sahası yarışmalar için hazırlanarak, üst seviyedeki tüm gerekli organizasyonel düzenlemeler yapıldı. Kesin olarak şunu söyleyebiliriz ki, Bakü'de yapılan 4. İslami Dayanışma Oyunları muhteşem bir spor olayı olarak Oyunlar tarihinde kalacaktır. 4
ERDOĞAN IN ABD ZİYARETİNİN SONUÇLARI Geçtiğimiz dönemde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Amerika Birleşik Devletleri ne ziyaret gerçekleşti. Erdoğan'ın Donald Trump ile yaptığı görüşmelerde, Türkiye lideri ilk defa ABD'nin yeni Cumhurbaşkanıyla yüz yüze görüşme imkanı buldu. Ziyaret sırasında Suriye'deki durum ve Türkiye'nin ABD politikasındaki rolü değerlendirildi. Genel olarak, uzmanların belirttikleri gibi, ABD Cumhurbaşkanı Donald Trump ile yapılan görüşmeler kolay geçmemiştir. Beyaz Saray'ın, Suriye'de savaşan Kürt birliklerine ağır silah sevkiyatı yapma kararı görüşmenin ciddiyetini daha da artırmıştır. Silahlı Kürt savaşcılarının terörist olarak tanınmasını isteyen Erdoğan, Donald Trump'ı yapılan askeri desteği azaltmaya ikna etmeye çalıştı. Her şeye rağmen ikili görüşmeler sonucunda Amerikalı lider "Terörle mücadelede ön planda yer alan ve DAEŞ ile Kürdistan İşçi Partisi gibi terörist gruplarla mücadele eden Türkiye'yi destekliyoruz" dedi. Ancak Beyaz Saray Başkanı Suriye Kürtleri konusundan söz etmedi ve Washington'un YPG ye silah tedarik etmeye kararlı olduğunu gizlemedi. Aynı zamanda, Washington, genel olarak dünya topluluğuna Türkiye'nin NATO'nun kilit katılımcılarından biri ve ABD nin bölgedeki önemli ortağı olduğunu net bir şekilde açıkladı. Bu bağlamda Türkiye nin, ABD Devlet Başkanı ve 6 Arap ülkesi liderlerinin bir araya geldikleri Riyad'daki Zirveye davet edilmesi dikkat çekicidir. Anlaşılan o ki, ABD Ortadoğu ve Basra Körfezi üzerindeki etkisini güçlendirme niyetindedir. Trump ın, ilk devlet ziyaretini Suudi Arabistan'a yapması oldukça semboliktir. Geleneksel olarak, ABD cumhurbaşkanlarının ilk ziyaretlerini Kanada'ya, Meksika'ya ya da Avrupa ülkelerinden birine yaptığı bellidir. Sonuç olarak, Riyad zirvesinde Arap monarşileri ve Amerika Birleşik Devletleri nin birlikte yer alacağı yeni bir anti-terör mücadele yapısının değerlendirildiği bilinmektedir. Mevcut bilgilere göre, Amerikan tarafı bu yeni mekanizmaya Türkiye ve Mısır gibi bölgesel güçleri dahil etmek istiyor. Bu ise, ABD'nin kendi dış politika projelerinin yörüngesine Ankara'yı dahil etmeyi planladığı anlamına geliyor. Böylece, ABD, Avrupa'dan uzaklaşan Türkiye'yi kontrol altında tutmaya niyetlidir. 5
TÜRK AKADEMİSİ TÜRKİSTAN DA MEDYA FORUM GERÇEKLEŞTİRDİ Geçtiğimiz dönemde, Güney Kazakistan bölgesindeki Türkistan şehrinde Türk Dünyası Kültür Başkenti inisiyatifi (TÜRKSOY) çerçevesinde "Türk Dünyası ve Enformasyon Alanı" konulu uluslararası medya forum düzenlendi. Forumda Kazakistan, Azerbaycan, Türkiye, Kırgızistan, Başkortostan (Rusya Federasyonu) ve Özbekistan ın önde gelen medya mensuplarının başkanları bir araya geldi. Etkinliğe Kazİnform, Anadolu Ajansı, TRT Avaz, Kazak Radyosu gibi medya kurumlar da katıldı. İlk gün, Manevi Yenilenme programı ve Toprak Ana projesi çerçevesinde, forum katılımcıları bölgedeki Sayram, Otırar, Arıstan-Bab ve Ahmet Yesevi nin mezarı gibi kutsal yerleri ziyaret etti. Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali nin moderatörlüğünde yapılan forumda, Güney Kazakistan Valisi Canseyit Tüymebayev açılış konuşması yaptı. Tüymebayev konuşmasında, bu forumun "Türk Dünyası Kültür Başkenti Türkistan şehri" programı çerçevesinde önemli bir etkinlik olduğunu kaydetti. Buna ek olarak, ortak enfromasyon alanının oluşturulması konularına ithafen düzenlenen forum katılımcılarına başarılar diledi. Etkinlik sırasında gazetecilik alanındaki güncel meseleler, karşılıklı işbirliğinin güçlendirilmesi ve kültürlerarası ilişkilerin geliştirilmesi konuları ele alındı. Konuşmacılar ortak bir TV kanalının inşası, ortak diziler, animasyon filmlerinin hazırlanması, gazeteciler dostluk kulübünün oluşturulmasına ilişkin fikirlerini ortaya koydular. Medya mensuplarına göre, bu tür ortak çalışmalar sayesinde TÜRKSOY a üye ülkelerin birçok medya sorunları çözülecek olup, işbirliği güçlendirilecektir. Türk dili konuşan ülkeler arasındaki bilgi alışverişinin verimliliğini artırmak amacıyla Foruma gelen medya temsilcileri kendi deneyimleri ile paylaşarak, gelecekte yakın ilişkiler içinde birlikte çalışmaya dair anlaştılar. Forum sonunda olarak bir karar kabul edildi. Etkinlik çerçevesinde, gazetecilere ilk defa İsmail Gaspirali medya ödülü verildi. Medya forum Güney Kazakistan Valiliği ve Uluslararası Türk Akademisi tarafından organize edildi. 6
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir. www.twesco.org 57-49-86 57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 Kazakistan @intturkicacadem https://www.facebook.com/intturkicacadem/