NESNELERİN İNTERNETİ VE MAKİNEDEN MAKİNEYE KAVRAMLARI İÇİN KİLİT ÖNCÜL - IPv6 Zafer Halim YİĞİTBAŞI Özet Küreselleşme ve Bilgi Teknolojileri ndeki devrim birbiriyle etkileşimde bulunarak toplumları değiştirmeye devam etmektedir. Bilgi Teknolojileri ndeki devrime odaklanıldığında e-devlet, e-ticaret ve e-toplumu günümüzde şekillendirecek iki güçlü aday dikkati çekmektedir. Bunlar Nesnelerin İnterneti(Internet of Things-IoT) ve Makineden Makineye(Machine to Machine-M2M) kavramlarıdır. İttifak, proje, çalıştay, kongre ve hatta radyo programlarıyla hayata geçirilen uluslararası işbirliği, IPv6 yi bahsi geçen bu iki kavram ışığında vurgulayan eğilimleri gün yüzüne çıkarmaktadır. Bu makalenin yazılmasındaki amaç, IPv6 ya geçişi tetikleyen güncel teknolojik etmenlere işaret ederek araştırma ve geliştirme alanında teknik farkındalığa katkıda bulunmaktır. Abstract Globalization and Information Technology revolution have been changing the human society by closely interacting with each other. Focusing on Information Technology revolution draws attention to two strong candidates that will shape e-government, e-business, e-community. These are Internet of Things(IoT) and Machine-to-Machine(M2M) concepts. International cooperation via alliances, projects, workshops, congresses and even radio programs reveals the current trends in technology that highlights IPv6 in the light of these concepts. Motivation of this article is to improve technical awareness in research and development area by referring today s drivers of new technologies which lead us to IPv6 adoption. Anahtar Kelimeler IPv6, IoT, Nesnelerin İnterneti, M2M, Makineden Makineye I. GİRİŞ Bütünüyle yeni ve çok daha esnek iletişim ve bağlanılırlık modelleri gün yüzüne çıkmaktadır. Telefon, eğlence gibi ekonominin önemli alanlarında neredeyse tüm tüketici elektroniği cihazları (MP3 oynatıcılar, TV, radyo) ciddi biçimde etkilenecektir. Bağlanan düğüm sayısı önümüzdeki 5 ile 10 yıl içinde olası çarpan 100 ile (%100 değil, 100 çarpan 1ile yani 10,000%) patlama yaşayacaktır. Gerçekten yaygın ve mükemmel olarak düşündüğünüz İlk İnternet in (bugün kullandığımız ve IPv4 temelli olan) büyüklüğü, İkinci İnternet için beklenen büyüklüğün %1 inden daha azdır. İkinci Zafer Halim Yiğitbaşı, NETAŞ, Alemdağ Cad. No:171 34768 Ümraniye, İstanbul, Türkiye Telefon: 0216 5222774 Faks: 0216 5222222 e-posta: zyigit@netas.com.tr İnternet i tarif etmek için kullanılan popüler kavramlardan biri de yaygın bilgi işlem dir. Bu da her yerde olacağı anlamına gelmektedir[1]. Son İnternet dalgasına ilişkin süreci şu şekilde özetleyebiliriz[2]: İlk dalga - Küresel Açık Ağ sadece kapalı sistemler için değil Ortak dil olarak TCP/IP İkinci dalga Herkes/Milyarlar için IP sadece araştırmacılar için değil Ölçeklenebilirlik, Güvenilirlik ve Dayanıklılık Üçüncü dalga E-ticaret için IP sadece hobi/araştırma için değil Dördüncü dalga Genişbant/Yaygın/Mobil sadece bilgisayarlar için değil Küçük Düğümler (örn. Algılayıcı Ağlar) Heterojen (Kalite ve Nicelik) II. NESNELERİN İNTERNETİ Giderek daha da açık hale geliyor ki hayatlarımıza kökten tesir edecek yeni bilgisayar uygulamaları çağının eşiğinde durmaktayız. Fakat yaklaşmakta olan teknolojik devrim dalgası bizi tüm yönlerden daha da etkileyecek; öyle görünüyor ki yakın geleceğimiz eşzamanlı olarak birbirleriyle iletişimde olan küçük işlemciler ile dolacak ve küçük boyut ile düşük maliyetleri hesaba katıldığında bunlar gündelik objelerin büyük çoğunluğu ile bütünleşmiş olacaktır[3]. IoT, Nesnelerin İnterneti teriminin İngilizce karşılığı için kullanılan bir kısaltmadır. Bu kavram, 2005 yılı kasım ayında Uluslarası Telekomünikasyon Birliği(ITU) konuya dair ilk raporunu yayımladığında ilgi odağı haline gelmiştir[4]. ITU, IoT nin aşağıdaki teknolojik geliştirmeleri bir araya getirerek dünyadaki objeleri hem algısal hem de akıllı tarzda bağlayacağını ileri sürmüştür: - öğe tanımlama (nesneleri etiketleme) - algılayıcı ve kablosuz algılayıcı ağlar (nesneleri hissetme) - gömülü sistemler (nesneleri düşünme) - nanoteknoloji (nesneleri küçültme) IoT nin ana hedefi Standartlaştırma/Uyumlaştırma ve Gizlilik/Sosyal-Etik yönler olarak belirlenmiştir. IoT, fiziksel dünyanın üzerine bilginin sayısal yer paylaşımını kapsamaktadır. Önümüzdeki 5 ile 10 yıl içinde ağa 100 milyar cihazın bağlanacağı öngörülmektedir. Ve bu büyümeyi tetikleyen eğilimler düşük maliyet ve pazar payı artışı(internet destekli mobil telefonlar); daha fazla ortamın dağıtılagelmesi; akıllı ve yeşil binalardaki artışın gömülü işlemci gücü olan algılayıcı ve cihazlara uyumu tetikleyecek potansiyele sahip olması; varlık yönetim aracı olarak akıllı cihazların, içinde farklı sistemlerin IP platformuna yakınsandığı akıllı binalar ın tamamlayıcısı 103
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 olması şeklinde dört ana başlıkta özetlenebilir[5]. Şekil 1. Teknoloji Yol Haritası: IoT[6] A. OECD ve Avrupa Komisyonu Yaklaşımları OECD nin Mart 2008 tarihli bakanlıklar zemin raporunda [7] IPv6 için kilit faktörün -endüstri veya ev otomasyonu için şebekelendirilmiş algılayıcılar gibi- geniş ölçekli yeni iş ve servisleri olası hale getirmek olduğu belirtilmiştir. Ek olarak, yeni servisler greenfield konuşlandırıldıklarında geçmiş IPv4 sunucu ve uygulamalar ile birlikte çalışabilir olmak zorunda değildir ve doğrudan doğruya yalın IPv6 olan altyapılar(veya çift-yığın) üzerine konuşlandırılabilir. OECD, fiziksel ve sanal dünya arasında köprü kurmak amaçlı IPv6 kullanımına Arch Rock firmasını örnek vermiştir. Firma, IPv6 yı algıyıcılardan oluşan düşük güç kablosuz örgülü ağlarda kullanmaktadır. IP tabanlı algılayıcı ağlar, kesin olarak kanıtlanmış ve açık IP yakınsamasından faydalanmak için seçilmiştir. IP bütünleşmesi, tescilli hasımlarıyla karşılaştırıldığında önemli ölçüde daha az işletme maliyeti olan tanıdık İnternet teknolojilerini kullanarak, algılayıcı ağlar ve algılayıcı öğelerin güvenilir şekilde yönetimine yardımcı olmaktadır. IPv6 protokolünü kablosuz gömülü ağlarda gerektiği gibi ölçekleyerek kullanışlı hale getiren 6LoWPAN standardı kullanılmaktadır. IPv6 ya geçişin diğer sebepleri, çevrime gerek duymadan çift yönlü iletişimin yönetimindeki kolaylık, milyonlarca algılayıcıyı destekleyecek geniş adres uzayı, tak ve çalıştır ağ oluşturma becerileri, gelecekteki büyüme ve yeni inovasyon desteği dâhil olmak üzere enerji verimliliği ve basitleştirilmiş protokol işlemedir. Yukarıdaki zemin raporu, bakanlık düzeyinde gerçekleştirilmiş olan İnternet Ekonomisi nin Geleceği konulu toplantıya hazırlık anlamındadır. Sözü geçen toplantı için Haziran 2008 de yayımlanmış bilgilendirmede[8], IoT nin kişilere gündelik yaşamlarında yardımcı olacak ve iş süreçleri, tedarik yönetimi ile kalite güvenceyi geliştirecek güce sahip olduğu öngörülmüştür. Çevre koşullarının(örn. sıcaklık, basınç) uzaktan izlenmesine olanak sağlayarak, sağlık hizmetleri ve çevresel izleme gibi sayısız yeni uygulamada kullanılacağı belirtilmiştir. Yaklaşık iki yıl sonra, yaygınlaşma ile ilgili bir diğer OECD raporunda[9], IPv6 nın gelecek İnternet in en önemli unsurlarından biri olarak milyarlarca kişi ve cihazı bağlayacak ölçeğe sahip olması yinelenmiştir. Ve bu raporda gelecekteki adresleme ihtiyacına ilişkin farkındalığın artışı vurgulanmıştır. Avrupa Komisyonu nun Şubat 2010 da yayımlanan raporu [10] ise, IoT nin gelişimine ilişkin farklı bakış açılarını(araştırma, endüstri, devlet ve akıllı şehir) çerçevelemiştir. Rapor, Avrupa daki IoT araştırmalarından bahsetmekte, endüstri perspektifi bölümünde Akıllı Cihazlar için IP (IP for Smart Objects-IPSO) ittifakı ve SAP firmasının yaklaşımını şu şekilde özetlemektedir: 2008 de firmalarca oluşturulan bir açık grup, akıllı obje ağlarında IP kullanımını teşvik etmek amacıyla IPSO ittifakını lanse etmiştir. Her objenin içinde doğru teknoloji ve etrafımızda doğru ağın olmasıyla, öğelerin yerini saniyeler içinde tespit etmek ve kataloglamak ve aralarındaki iletişimin sağlayacağı geniş yeni bilgi dizininin faydalarından yararlanmak kolaylaşacaktır. IPv6, şüphesiz IoT nin gerçeğe dönüştürülmesindeki adımlardan biridir. Merkezi Avrupa da olan IPv6 Forum, IPv6 nın konuşlandırılması yönünde Avrupa Komisyonu İletişim ile Mayıs 2008 den itibaren birlikte çalışmaya başlamıştır. Avrupa da IoT nin ilk teşvik edicilerinden biri de SAP firmasıdır ve sayısal dünyanın fiziki dünya ile birleşmesini (fiziksel objelerin kimlik, mevki ve koşula ilişkin bilgisi İnternet üzerinden herhangi bir zamanda ve yerde elverişli hale getirilebilir), objelerin birbirleriyle iletişime geçebilme becerisini ve bundan ötürü küresel iş süreçlerinde aktif katılımcıların varlığını vurgulamıştır. Bu suretle birçok endüstri alanında çok büyük verim artışına yol açacaktır. Belirli bazı IoT ürünleri görüş alanına girmiştir: Violet - Nabaztag (2005), ZeroG Wireless (2006), Arduino (2008), Alcatel Lucent - Touchatag (2008), Arrayent - Internet-Connect System (2009), Usman Haque- Pachube (2009), Haier - Internet of Things refrigerator (2010). B. IoT Küresel Etkinlikler Mayıs 2010 da Londra da düzenlenen etkinlik[11], IoT nin neden tekrar ortaya çıktığına odaklanmıştır. ITU nun 2005 deki IoT raporundan bu yana ne değişmiştir ve neden tekrar moda olmuştur? Yeni araştırmalar, Akıllı Şebekeler, maliyet avantajı, veri analizi, cihaz artışı ve dünün bilim fantezilerinin günümüzde gerçekleşebilmesi gibi etmenler IoT i tekrar gündeme oturtmuştur. Bir grup profesyonel tarafından oluşturulan ve bir teknoloji tahmin grubu olan IoT Konseyi, IoT yi bir geniş görüşlülük ve gezegende en akıllı çevre olma amacı olarak tanımlamıştır. Bu sözüm ona çevreleyen akıl, fiziki objelerden (her parçanın dünya çapındaki ağın kendisi (WWW) gibi yaygın, hazır ve nazır olması) oluşan bir küresel ağ oluşturmayı vaat etmektedir. Bir diğer vurgu da gezegendeki her objenin IPv6 ile kendi IP adresini alabileceğidir[12]. 2010 Haziran ayında Brüksel de IoT Konseyi nin 104
katkısı ile ikinci IoT konferansı gerçekleştirilmiştir[13]. Konferans raporundaki[14] tespitlerden birisi, ev alanında IPv6 nın ağa akıllılık getireceği ve ana tetikleyicilerden biri olacağıdır. Bir diğeri ise, Çin deki IoT nin IPv6 nın daha geniş bir biçimde benimsenmesi ve yükselmesinde rol oynacağıdır ki 100 milyar cihaz bağlanınca açıktır ki IPv6 anahtar öncül durumundadır. Buna ek olarak Japonya Organizasyon Komitesi tarafından bir diğer konferans 29 Kasım - 1 Aralık 2010 tarihleri arasında Tokyo da, Yeşil Gezegen için IoT sloganıyla duyurulmaktadır[15]. Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve Projesi(EU FP7) olan CASAGRAS, son raporunda[16] IoT nin henüz elle tutulur bir gerçek olmamakla beraber bir dizi teknolojinin - ki bir araya geldiklerinde önümüzdeki 5 ile 15 yıl toplumların işleyişini büyük ölçüde değiştirebilir- beklediği bir uzak görüşlülük olduğu belirtilmektedir. Aynı zamanda 2009 Ekim ayında düzenlenen CASAGRAS konferansında[17], birliğin amacının anlatıldığı sunumun kapsayıcı model bölümünde[18], gelişen İnternet ile bütünleşme ihtiyacı, istikrarlı, kararlı, ölçeklenebilir iletişim teknolojisi olması anlamında İnternet protokolünden yararlanılması ve IPv6 kullanımı vurgulanmıştır. 2008 Pekin Olimpiyatları, İnternet teknolojisi için inanılmaz bir gösteri olmuştur. Etkinlik %100 IPv6 destekli olup, gömülü IPv6 kameralar, bina otomasyon sistemleri, taksi izleme ve görevliler için mobil cihazlar bu gösteriye dâhil edilmiştir. Tüm zamanların en büyük IPv6 konuşlanması ve aynı zamanda ilgi çekici bir IPv6 IoT deneyi olduğunu söylemek yanlış olmaz. III. MAKİNEDEN MAKİNEYE M2M, Makineden Makineye teriminin İngilizce karşılığı için kullanılan bir kısaltmadır. Bu kavram fiziki, kimyasal ve biyolojik sistem ve süreçler ile insan ve makinelerin uzak noktadan etkileşimini iletişim, bilgisayar ve güç teknolojilerini bir araya getirerek sağlayan bir Bilişim ve İletişim Teknolojisi parçasıdır. Ek olarak M2M, verinin fiziki ve biyolojik ortamlardan karşılıklı aktığı yeni tip bir uygulamayı temsil etmektedir [19]. Makineler arası iletişim söz konusu olduğunda bazıları telematik, telemetri, fabrika üretim kontrol ve bina yönetimi gibi aşina olduğumuz birçok teknolojinin zaten var olduğunu düşünerek bunun yeni bir kavram olmadığı düşüncesine sahip olabilir. Tabii ki münferit sistemler ve tahsis edilmiş protokolleri kullanarak nesneleri kontrol eden sistemler günümüze kadar var olagelmiştir. M2M in en önemli ayırt edici özelliği, yaygın ve açık altyapısı olan IP nin üzerine kuruluyor olmasıdır. Yaygın bir altyapının üzerine oturarak genişbant ağları kullanabilir, nesne ve bilgiyi standartlaştırma mümkün hale gelebilir. Çevirmeli(dial-up), e-posta kütük dosyaları ve masaüstü kontrol gibi eski sistemler reaktif iken, M2M proaktif bir girişim olarak karşımıza çıkmaktadır. Şekil 2. M2M in doğal evrimi [20] A. M2M Pazarı Günümüzde görünmez olan M2M uygulamaları, uzun vadede birçok yeni otomasyon servisi yaratacaktır. Bu görünmez servisler, iş çevreleri ve ekonominin genişlemesi açısından günümüz hantal servisleri düşünüldüğünde çok daha önemli hale gelecektir. Gelecekteki ürünlerin geçerliliği sanayicilerin ürünlerini akıllılık ve bağlanılırlık ile donatmalarına bağlıdır. Bu OEM ürün faaliyeti başlamıştır ve artmaya üstel bir şekilde devam etmektedir. M2M devrimi önümüzdeki 10 yıl içinde sanayicilerin -akıllı ve ağı kurulmuş ürünler kullanarak yeni nesil akıllı servisler sayesinde- bu ciddi büyümeyi sevk etmesine önayak olacaktır [21]. Yakın bir tarihte Harbor Research tarafından yayımlanan bir raporda[22], aygıt ve makine bağlanılırlığının ciddi anlamda daha da evrenselleştiği ve Şekil 3 de görüldüğü gibi IT merkezli ve Makine merkezli aygıtlar olarak iki ana kategoride incelenebileceği belirtilmiştir. Bu rapor, 2010 yılı içinde tahmini olarak 130 milyon makine merkezli cihazın bütünleşmiş olacağı belirtmektedir. Harbor Research, pazarı aşağıdaki şekilde 10 ana faaliyet alanına ayırmıştır: - Binalar/Tesisler/Evler: HVAC/Çevresel Sistemler, Erişim Kontrol Sistemleri, Ulaştırma Sistemleri, Işıklandırma - Enerji/Güç: Güç Üretimi, Dağıtık Jeneratörler, Alternatif Enerji, LV Güç Cihazları - Endüstri: Otomasyon ve Kontrol Ekipmanı, Sermaye Ekipmanı - Sağlık Hizmetleri: Tıbbi Cihazlar - Perakende: Tarayıcı ve Sayaçlar, Işıklandırma ve Soğutma Sistemleri - Güvenlik ve Altyapı: Ülke Güvenliği, Acil Servisler, Ulusal Altyapı - Ulaştırma: Taşıt, Uçak ve Ulaşım Sistemleri - Bilişim Teknolojisi ve Ağ Altyapısı: Anahtarlayıcı, Sunucular, Depolama üniteleri - Kaynaklar: Maden Ekipmanı, Sondaj Ekipmanı, Boru Sistemleri, Tarım Ekipmanı - Tüketici/Profesyoneller: Teçhizat/Beyaz Eşya, Ofis Ekipmanı, Ev Elektroniği 105
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 Şekil 3. Akıllı Cihaz Hiyerarşisi 2010 B. Standartlaştırma Faaliyetleri Standartlar, endüstrinin gelişimi için temel ve öncü olarak hizmet etmektedir ve rekabeti özendirmek, inovasyonu dürtüklemek, yüksek kalite ürünleri teşvik etmek ve kamu politikası hedeflerini desteklemek anlamında önemli rol oynamaktadır. 15. Küresel Standartlar İşbirliği toplantısı 30 ağustos - 2 Eylül tarihleri arasında Pekin de gerçekleştirilmiştir[23]. Bu toplantıda katılımcılar IoT, akıllı şebekeler, akıllı ulaştırma, bulut bilgi işlem, IP Televizyon, acil durum iletişimi, yeni nesil şebekeler, genişbant kablosuz erişim, enerji tasarrufu ve emisyon azalımı, mobil iletişim, siber güvenlik ve fikri mülkiyet hakları dâhil olmak üzere günümüzün başlıca göze çarpan sıcak gelişmelerini ve ilerici düşünce alanlarını tartışmıştır. Çalışmalar doğrultusunda küresel koordinasyon ve uyumluluğa yardımcı olmak amacıyla M2M Standartlaştırma Görev Gücü (M2M Standardization Task Force MSTF) kurulmasına karar verilmiştir. Bunun ardından IEEE İletişim Topluluğu tarafından 25 Eylül 2010 tarihinde Akılı Şebekeler, M2M Platformları ve IoT başlıklı çalıştay gerçekleştirilmiştir[24]. Bu etkinlikten çıkan sonuç kısaca M2M pazarındaki üstel büyümedir. Akıllı cihaz sayısındaki artış ve buna bağlı olarak M2M iletişimi için gerekli ağ geliştirmeleri hesaba katıldığında, tüm cihaz ve aygıtlara yeterli adresi temin edebilmek için uzun vadeli IPv6 nın hızlı yükselişine ihtiyacımız olacaktır. Telekomünikasyon ağları, IPv4 den IPv6 e geçiş için ciddi anlamda dönüşüme uğramalıdır[25]. Dünya çapında 220 katılımcı ile şu ana kadarki en popüler ETSI çalıştayı, 19 20 Ekim 2010 tarihleri arasında Sofya da yapılmıştır[26]. Bu yüksek ilgiyle, M2M uygulamaları ve teknolojileri için öngörülen ciddi potansiyeli yansıtan ilk Açık M2M ETSI Çalıştayı olmuştur. Katılımcılar, M2M algılayıcıları ile uygulamaları birleştirme açısından varılan ve gelişen iletişim teknoloji ağlarının -ağırlıklı olarak kablosuz(hücresel ve düşük güçte çalışan) fakat aynı zamanda enerji nakil hattı iletişimi dâhil olmak üzere sabit ağlar- nasıl sıkı bir dayanak olduğunu duymuşlardır. Ağ teknolojilerinde tarafsızlaştırmayı mümkün kılan arayüzlerin spesifikasyonu bir önceliktir ki ETSI şimdiden bunu karşılar durumdadır. Bununla birlikte, Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve programının bir parçası olarak M2M ve Gelecekteki İnternet ile ilgili 6 araştırma ve geliştirme projesi oturumlarda sunulmuştur. ETSI M2M Teknik Komite nin standartlaştırma çalışmaları ileri bir safhaya gelmiştir ve birçok ağ operatörü M2M standartlarının ilk sürümünün 2011 in başında hazır olması yönünde cesaretlendirmektedir. Komite, birçok dikey M2M uygulamasını bütünleşmiş etmeyi sağlayacak servis platformu mimarisine şu anda son şeklini vermektedir. Etkinlik ardından yayımlanan sonuç raporunda ETSI M2M Teknik Komite ye yapılan önerilerden biri mimaride IPv6 nın temel olarak alınmasıdır. Ayrıca uzun vadede IPv6 nın M2M numaralama ve adresleme ihtiyacını karşılayacağı beklenmektedir. Yapılan sunumlardaki vurgulardan birisi de IETF ve IPSO ittifakıdır. Bu ittifakın, IP nin M2M cihazlarına taşınmasında, uçtan uca IP iletişimini gerçekleştirmesi yönüyle çok önemli bir gelişme olduğu belirtilmiştir. Son olarak 1 2 Aralık 2010 tarihinde Şanghay da yapılacak M2M Dünya Kongresi nden bahsetmeden geçemeyiz[27]. Bu kongre, iş durumlarını değerlendirmek, fırsatları keşfetmek ve küresel uygulamaları gözden geçirmek açısından önemli etkinliklerden biri olacaktır. V. SONUÇ IPv6 e geçişin neden ve tetikleyicilerinden bazıları iş çevreleri ve teknolojik unsurlar, IPv4 adres sıkıntısı, devlet tasarıları, küresel iletişim, şirket birleşme ve satın alma faaliyetleri şeklinde sıralanabilir. IoT ve M2M, birbirine bağlanmış cihaz topluluğunca endüstriden tüketiciye, enerjiden otomotiv ve sağlığa kadar birçok endüstri alanına dokunması yönüyle çok ilgi çekmektedir. Her ne kadar ilgili teknoloji halen inceleme ve gelişim safhasında olsa da, bu iki kavram enerji verimliliği, emisyon azalımı ve hayat kalitesinin artması alanları ele alındığında kilit noktada bulunmaktadır. IPv6 nın kilit öncül olması itibariyle, Türkiye deki araştırma ve geliştirme çevrelerinin Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı ve Tasarımı ve Geçişi Projesi gibi ulusal çalışmalar ile güncel küresel etkinlikleri yakından takip ederek katkıda bulunması, devlet, sektör ve sivil toplum ortaklığıyla gelen işbirliğinin yönetimine olanak sağlayacaktır. KAYNAKLAR [1]Lawrence E. Hughes, The Second Internet - Reinventing Computer Networking with IPv6 Ocak 2010, ch.1. [2]Hiroshi ESAKI, Ph.D - Facility Networking Technology Contribution and Responsibility of ICT for Environment on the Earth, Haziran.2007. [3]ITU, Ubiquitous Network Societies: Their Impact on the Telecommunication Industry, Nisan 2005, ITU document UNS/03, ch.1. [4]ITU, The Internet of Things, Kasım 2005, ch.2. [5]Hammersmith Group, The Internet of Things: Networked Objects and Smart Devices, Şubat 2005. [6]Director of National Intelligence USA, Global Trends 2025: A Transformed World, Kasım.2008, Appendix F:The Internet of Things. [7]OECD, Internet Address Space: Economic Considerations in the Management of IPv4 and in Deployment of IPv6, Haziran 2008, pp.30-31. [8]OECD, The Future of the Internet Economy, Haziran 2008, p.6. 106
[9]OECD, Measuring Deployment of IPv6, Nisan.2010, p.4. [10]Gérald Santucci, The Internet of Things: Between the Revolution of the Internet and the Metamorphosis of Objects, Şubat.2010, ch.2-2. [11]Internet of Things: Rise of the machines, http://www. mashupevent.com/internetofthings-event, Eylül 2010 [12]Rob Van Kranenburg, The Internet Of Things, Eylül 200, pg.41. [13]The 2nd Annual Internet of Things Europe 2010 A Roadmap for Europe http://www.eu-ems.com/summary.asp?event_ id=55&page_id=342, Eylül 2010 [14]Forum Europe, 2010 Conference Report-Internet of Things-A Roadmap for Europe, Haziran 2010. [15]Internet of Things 2010 Conference, http://www.iot2010.org/, Kasım 2010 [16]CASAGRAS, Final Report-RFID and the Inclusive Model for the Internet of Things, Ekim 2009, pg.4. [17]CASAGRAS, Living in tomorrow s Internet of Things World, http://www.rfidglobal.eu/press/casagras%20conference. pdf, Kasım 2010 [18]Ian Smith and Prof Anthony Furness, The CASAGRAS Goal, Ekim 2009. [19]IC2 Institute - University of Texas, M2M : The Wireless Revolution A Technology Forecast, Haziran 2005, pg.1. [20]Harbor Research, The Growing Strategic Significance of M2M, 2007. [21]Harbor Research, The Internet of Things Meets the Internet of People, 2010. [22]Harbor Research, 2010-2014 M2M & Smart Systems Forecast Report - The Emergence of Smart Business, 2010. [23]15th Global Standards Collaboration, http://isacc.ca/isacc/english/gsc/gsc-15/, Eylül 2010 [24]Smart Grids, M2M Platforms and the Internet of Things, http://community.comsoc.org/blogs/ajwdct/sept-25-workshopsmart-grids-m2m-platforms-and-internet-things, Ekim 2010 [25]Alan Weissberger, Exponential Growth in M2M Market Dependent on Important Network Enhancements, Ekim 2010. [26]ETSI TC M2M Workshop, http://www.etsi.org/website/ NewsandEvents/Past_Events/2010_M2MWORKSHOP.aspx, Ekim 2010 [27]M2M World Congress, http://www.apsca.org/events/event. php?event=122, Kasım 2010 107
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 108