PROFESYONEL MÜZİSYEN EĞİTİMİ BAĞLAMINDA EĞİTİMCİLER İÇİN DOĞAÇLAMAYA YÖNELİK UYGULAMA VE ÖNERİLER *

Özkeleş, S. (2016). Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik uygulama ve öneriler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(İpekyolu Özel Sayısı), 2393-2409. Geliş Tarihi: 06/06/2016 Kabul Tarihi: 19/11/2016 PROFESYONEL MÜZİSYEN EĞİTİMİ BAĞLAMINDA EĞİTİMCİLER İÇİN DOĞAÇLAMAYA YÖNELİK UYGULAMA VE ÖNERİLER * Sercan ÖZKELEŞ ** ÖZET Müzikal bir anlayış ve bütünlük içerisinde anlık olarak üretilen sanatsal düşünceler bireylerin yaratıcılıklarına özgü tasarımlarını oluşturur. Bu teknik ve duygusal tasarımlar ise doğaçlamayı meydana getirir. Modern müzik eğitimi anlayışına göre doğaçlama becerisini kapsayan yaratıcılık alanı, bireylerdeki bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışların eş zamanlı olarak gelişmesine olanak sağladığı gibi bireylerin müzikal kimliklerinin oluşmasında da etkili olduğu düşünülmektedir. Doğaçlama ve yaratıcılığın arasındaki ilişkiyi inceleyen farklı yaş grupları üzerinde yapılan çeşitli araştırmalarda doğaçlama çalışmalarının öğrencilerdeki gerek besteleme, gerekse seslendirme ve yorumlama becerilerini geliştirdiği saptanmıştır. Ülkemizde ise ilköğretim ve ortaöğretim müzik dersi öğretim programında yer alan müziksel yaratıcılık alanında doğaçlama becerisi ile geliştirilecek birçok müzikal davranış bulunmaktadır. Ancak müzik öğretmenliği lisans programı çerçevesinde bireylerdeki doğaçlama becerisini geliştirecek derslerin bulunmasına karşın doğaçlamanın nasıl yapılması konusunda öğretim programlarında herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. Bu araştırmada ise profesyonel müzisyen eğitimi kapsamında doğaçlamayı oluşturan ritmik, armonik ve melodik yapı arasındaki ilişkilerin aşamalı olarak incelenerek doğaçlamanın nasıl yapılabileceği konusuna açıklık getirilmesi amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Doğaçlama, Yaratıcılık, Müzik Eğitimi THE CONTEXT OF IMPROVISATION IN PROFESSIONAL MUSICIANS EDUCATION AND CONSTITUTION OF IMPROVISATION ELEMENTS FOR EDUCATORS ABSTRACT A musical understanding and wholeness in the artistic ideas generated momentarily creates specific design to the creativity of the individual. The improvisation consist of this technical and emotional designs. According to the understanding of modern music education, creativity area including improvisation skills, in individuals with cognitive, affective and psychomotor behavior in the development of musical identity is thought to be effective. Examining the relationship between improvisation and creativity in various studies on different age groups the students need to compose impromptu study, it was found that the ability of creating voices and interpreting them increased. In the elementary and secondary music curriculum, there are located many musical behavior and they will be developed with improvisation skills in the field of musical creativity in our country. However, about the music teacher education degree programs within the framework of how to do the improvisation in the individuals, there is no information found..in this research, professional musicians under the rhythmic structures of improvisation training, examining the relationship between the progressive rhytmic, harmonic and melodic structure clarify the structure of how to do the improvisation is intended to be. Key Words: Improvisation, Creativity, Music Education * Bu araştırmada elde edilen bulguların tamamı 6-8 Mayıs 2016 tarihleri arasında düzenlenen MÜZED Uluslararası 2. İpek Yolu Müzik Konferansı, Bolu/Türkiye adlı kongrede sözlü bildiri olarak sunulmuştur. ** Ordu Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Müzik Bölümü Müzik Anasanat Dalı, sercanozkeles@hotmail.com 2393

Sercan ÖZKELEŞ 1.GİRİŞ 1.1. Yaratıcılık Gelişen dünyada, değişik alanlarda varlığını sürdüren kurumlarda artık akademik başarıdan çok özgür düşünceye ve yaratıcılığa önem verilmektedir. Yaratıcılığın eğitim yolu ile geliştirilen bir beceri olduğu sayısız araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bu nedenle yaratıcılığın eğitimin her alanında kullanılması gerektiği gibi müzik eğitiminde kullanılması da bir gerekliliktir. Üstelik müzik alanı besteleme, düzenleme, doğaçlama, yorumlama gibi eylemler içerdiğinden bunu sağlayacak en iyi yollardan biri müziktir (Gürgen Tekin, 2007). 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, yaratıcılık ve yaratıcı düşünme konuları bilim dünyasında giderek yaygınlaşan bir araştırma alanı oluşturmaya başlamış, özellikle 60 lı ve 70 li yıllarda yaratıcılık ile ilgili araştırmalarda büyük bir artış yaşanmıştır (Simonton, 2000; Akt. Çoraklı, 2011). 1960 lı yıllardan itibaren ise müzik eğimi alanında müzikte yaratıcılık ve yaratıcı düşünme oldukça popüler araştırma alanları olmuşlardır. Yapılan kavramsal ve ampirik araştırmaların sonucu geliştirilen program ve deneysel projeler, müzik eğitiminde yenilikçi bir felsefenin ortaya çıkmasına neden olarak yeni eğitim programları oluşturmada katkı yapmışlardır (Hickey, 2001; Akt. Çoraklı, 2011). Nitekim günümüzde başta Amerika olmak üzere çok sayıda Avrupa ülkesinin ulusal ilköğretim programlarında ve ilkokul müzik eğitimi programlarında yaratıcılığa önem ve yer veren bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Amerika da 1994 yılında Müzik Eğitimcileri Ulusal Konferansı nda belirlenen Müzik Eğitimi için Ulusal Standartlar (ilköğretim müzik eğitimi için) içerisinde melodiler, varyasyonlar ve eşlikler doğaçlama ve tarif edilmiş yönergelerle müzik besteleme ve düzenleme ifadeleri yer almaktadır (The National Association for Music Education, 1994 ; Akt. Çoraklı, 2011). İngiltere deki ilkokul programında da yer alan amaçlar arasında yaratıcı ve eleştirel şekilde düşünebilme ifadesinin bulunduğu ve öğrencilerin buna paralel olarak yaratıcı ve yenilikçi kişiler olabilecek şekilde yetiştirilmesi gerektiğinin belirtildiği görülmektedir. İngiltere ulusal ilköğretim müzik programında yer alan temel amaçlar doğrultusunda yeni müzikal fikirler yaratma ve geliştirmeye yer verilmiştir (The National Curriculum of England, 2011; Akt. Çoraklı, 2011). Çoraklı ya (2011) göre 19 ülkedeki* eğitim sistemlerinin INCA arşivinden yararlanılarak sanat, yaratıcılık ve kültürel eğitim açısından karşılaştırmalı olarak analiz edildiği bir raporda (Sharp ve Le Métais, 2000), söz konusu tüm ülkelerin ortak amaçlarının olduğu belirtilmiştir. Bu amaçlar arasında, yaratıcılığın önemli olduğu ve yaratıcılığın okullarda geliştirilmesi gerektiği ve programlarda yer alan sanatın anahtar rolünün yaratıcılığı da kültürel anlayış kadar geliştirmek olduğu ifadeleri yer almaktadır (s. 4-5). *Avustralya, Kanada, İngiltere, Fransa, Almanya, Hong Kong, Macaristan, İtalya, Kuzey İrlanda, İrlanda Cumhuriyeti, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Hollanda, Yeni Zelanda, Singapur, İspanya, İsveç, İsviçre ve Amerika. 2394

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... Son yıllarda dünyada pek çok araştırmacı yaratıcılığın önemi üzerine araştırmalar yapmaktadır. Araştırmacılar ve düşünürler yaratıcılığın geliştirilebilen ve uygun ortamlarda ortaya çıktığı konusunda fikir birliği sağlamışlardır (Gürgen Tekin, 2007). Bugüne kadar yapılan araştırmalar, yaratıcılığın doğuştan olduğu kadar sonradan da geliştirilebilir bir yetenek olduğunu göstermektedir. Bu yüzden yaratıcılık eğitimi, modern eğitimin bir parçası haline gelmiştir. Müzik eğitiminin çağdaş eğitim sistemleri içinde önemli bir fonksiyonu üstlenmesi gibi çağdaş eğitim ilkeleri de müzik eğitiminin ayrılmaz bir bileşeni olmalıdır. Bu sayede yakın bir gelecekte müzikal yaratıcılığın unsurları tanımlanarak, müzik eğitimi programları yaratıcılık açısından daha uygun bir duruma getirilecektir. (Bağcı, 2003). Bu görüşe paralel olarak günümüz ortaöğretim ve ilköğretim müzik dersi öğretim programlarında yaratıcık alanını kapsayan doğaçlama ve beste çalışmalarıyla öğrencilerdeki yaratıcılık becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. 1.2. Doğaçlama Müzik oluşturma, insanın müziksel eylemlerinin temeldir. Günümüzde müzik oluşturma sürecinin başlıca üç türü vardır: 1- Besteleme (Bağdama): Sesleri belli bir güzellik anlayışına göre, belli bir amaç ve yöntemle ardı ardına ve/ya da üst üste bir araya getirip işleyerek bir bütün oluşturma sürecidir. Bu süreç, tüm yönleriyle yeni ve özgün bir bütün oluşturmadan daha az ya da belirli bir yönüyle yeni ve özgü bir tür oluşturmaya doğru değişen özellikler gösterir. 2- Seslendirme/Yorumlama, bir müzik eserini aslına en uygun biçimde, gereken özen, titizlik ve duyarlıkla gerçekleştirme sürecidir. Bu süreç (şarkı) söyleme, (çalgı) çalma, söyleyen ya da çalan toplulukları yönetme biçiminde gerçekleşir. 3- Doğaçlama ise, akışı daha önceden ayrıntılarıyla saptanmamış belirli bir biçimsel ve armonik yapıda ki bir müziği ya da müziksel tasarımı, o anda seslendirerek biçimlendirme ya da biçimlendirerek seslendirmedir. Yapılan açıklamalardan anlaşılacağı gibi, besteleme daha çok yaratmayı, seslendirme/yorumlama daha çok müzik yapmayı, doğaçlama ise hem yaratmayı, hem de müzik yapmayı vurgular (Uçan, 2005). Modern müzik eğitimi anlayışına göre doğaçlama becerisini kapsayan yaratıcılık alanı, bireylerdeki bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışların eş zamanlı olarak gelişmesine olanak sağladığı gibi bireylerin müzikal kimliklerinin oluşmasında da etkili olduğu düşünülmektedir. Müzikal bir anlayış ve bütünlük içerisinde anlık olarak üretilen sanatsal düşünceler bireylerin yaratıcılıklarına özgü tasarımlarını oluşturur. Bu teknik ve duygusal tasarımlar ise doğaçlamayı meydana getirir. Doğaçlama; belirli bir ön hazırlığa dayanmaksızın o anda oluşturulan, seçilen ya da ayrıntıları ile saptanmamış bir konunun, anında yaratılan, geliştirilerek özgün bir estetik oluşturma sürecidir. Doğaçlamalarda, saptanan bir konu ya da temadan yola çıkılarak belirlenen yöntem ve tekniklerin ışığında yol alınmaktadır. Bireysel ve grup yaratıcılığının ön plana çıktığı bir aşamadır (Asımoğlu, 2012). Avrupa sanat müziğinde doğaçlama, notaya alınmış eserlere eklemeler yapılması ve eserlerin çeşitlenmesiyle başlamış, bu doğal ve gerekli yöntem, dinsel şarkı çeşitlerinin gelişmesine yol açmıştır. Barok dönemde Toccata gibi seslendirme ustalığı gerektiren ve 2395

Sercan ÖZKELEŞ bu nedenle özgür yaratmaya açık biçimler, doğaçlama desteğiyle yorumlanırdı. Klasik dönemde doğaçlamaya kadanslar aracılığıyla yer verilmiştir. Başta Mozart olmak üzere, klasik dönemin Beethoven öncesindeki birçok besteci, konçerto kadanslarını doğaçtan çalardı: bundan ötürü kadanslar notada gösterilmez, yorumcu tarafından seslendirilmek üzere boş bırakılırdı. Romantik dönemde doğaçlama, solistin tematik gelişme ile ustalık gerektiren teknik beceriyi birleştirmesi biçiminde ortaya çıkmıştır. Ayrıca Fantezi ve İmpromptu gibi serbest türlerin örnekleri de doğaçtan seslendirilmiştir. (Say, 2002) Türk Müziğinde de doğaçlamanın çeşitli türleri kullanılmaktadır. Klasik Türk Sanat Müziği nde seslendirilen eserlerin belirli yerlerinde müzisyenin bilgi ve becerisine bağlı olarak makam özelliklerinin tanıtılması amacıyla yapılan taksim ve Türk Halk Müziği nde geleneksel olarak eserin yöresel özelliklerinin tanıtılması amacıyla yapılan açış lar Türk Müziği nde yer alan başlıca doğaçlama türleridir. Caz müziğinin ise en önemli parçasıdır doğaçlama. Hemen tüm caz eserlerinde mutlaka doğaçlamaya yer verilir. Ayrıca orkestralardaki hemen her çalgının sırayla doğaçlama yaptığı sıklıkla görülür. Doğaçlama, müzisyenler arası sohbet esnasında dinleyiciyle iletişim kurma şekli olarak da ifade edilebilir. Bilindiği üzere doğaçlama, o an içinde irticalen yapılan bir tür üretme fiilidir. Bir caz müzisyeni eser içerisinde, çoğunlukla eserin armonik ve ritmik yapısına sadık kalarak önceden planlanmamış, tamamen yeni bir melodi hattı çalmaya başlar. Bu, caz müziğine özgürlük katan bir bölümdür. (Babacan, 2014). Doğaçlamanın getirdiği bu özgürlük sayesinde yorumcu duygularını ve düşüncelerini belirli bir müzik yazısına bağlı kalmaksızın dilediği gibi paylaşabilir. Yaratıcılığı destekleyen bir bireysel çalgı dersinde, yaratıcı etkinliklerin başında doğaçlama çalışmaları gelmektedir. Doğaçlamanın ders içerisinde sağladığı esnek ve özgür yapı, öğrenciye kendini müzikal olarak daha rahat ifade olanağı sunmakta, içsel motivasyonu desteklemekte, böylece yaratıcı becerilerinin ortaya çıkmasına ve gelişmesine oldukça fırsat vermektedir (Güleç ve Çilden, 2016). Doğaçlamanın çalgı eğitimine getireceği buluşçu boyut, yaratıcı kapasitemizi geliştirecek ve dersleri kurallar dahilinde yalnızca notaların seslendirildiği öğretmen merkezli, sıkıcı yapıdan uzaklaştıracaktır. Doğaçlama etkinliklerin dahil edildiği bir süreç ile kazanılmış çalgı becerisi anlayarak düşünürek ve yaşayarak çalmayı, dinlemeyi, dolayısı ile müziği daha çok içselleştirmeyi ve paylaşmayı sağlayacaktır. (Güleç ve Çilden, 2016) Türkiye de Milli Eğitim Bakanlığı nın (MEB) müzik öğretmenliği özel alan yeterlikleri çerçevesinde, Kuramsal-Uygulamalı Bilgi ve Beceriler alanı kapsamında doğaçlama uygulamaları gerçekleştirebilmeleri beklenmektedir (MEB 2008). Bu doğrultuda, Türkiye de müzik öğretmenliği lisans eğitimi programında doğaçlamaya yönelik bir dersin yer alması gerektiği düşünülmektedir (Yokuş ve Yokuş, 2010). Ülkemizdeki ilköğretim ve ortaöğretim müzik dersi öğretim programında yer alan müziksel yaratıcılık alanı incelendiğinde doğaçlama becerisi ile geliştirilecek birçok müzikal davranış bulunmaktadır. Ancak müzik öğretmeliği lisans programında bireylerdeki doğaçlama becerisini geliştirebilecek müziksel işitme okuma ve yazma, armoni-kontrpuan-eşlik, müzik biçimleri, piyano ve bireysel çalgı gibi derslerin bulunmasına karşın doğaçlamanın nasıl yapılması konusunda öğretim programlarında herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. 2396

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... Say (2002), müzikal doğaçlamanın, bir anda doğan buluşların özgürce dile getirilmesi, ya da bir ezgi modelinin belirli bir form içinde geliştirilmesi olarak tanımlamıştır. İster anlık doğaçlama, isterse ezgi modelinden yapılan doğaçlama olsun doğaçlamanın nasıl yapıldığını anlamak için gerekli olan akor bilgisi, diziler(tonal/makamsal/modal), cümle yapıları ve eser analizi gibi teorik bilgilerin yanı sıra bu bilgilerin doğaçlamada aşamalı olarak nasıl kullanılabileceğini bilmek, aralarındaki müzikal ilişkiyi anlamak açısından son derece önemlidir. Başarılı bir doğaçlama eğitimi için öncelikle müziksel davranış sürecinin ve bu süreç sonucunda ortaya çıkan ürünün nasıl geliştiği konusunda bilgi edinilmesi gerekmektedir (Brophy, 2000, 2002a, 2005b; Akt. Gürgen Tekin, 2007). Bu çalışmada ise profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında müziksel yaratıcılığın gelişiminde önemli rol oynayan doğaçlamanın eğitimciler tarafından nasıl yapılabileceğine açıklık getirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın problem cümlesi aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. 1.3. Problem Cümlesi Müziksel yaratıcılık kapsamında doğaçlamada ritmik yapı, armonik yapı ve melodik yapı nasıl oluşturulur? 1.4. Araştırmanın Önemi Her eğitim kademesinde müzik derslerini yürüten öğretmenlerin gerek mesleki yeterlilikleri gerekse müzik dersi öğretim programlarında belirtilen kazanımlara ulaşmalarında öğrencilerdeki müziksel yaratıcılık becerilerini geliştirmeleri beklenir. Bu araştırmada ise doğaçlama eğitimi ve doğaçlamayı oluşturan unsurların açıklanarak, müziksel yaratıcılık alanındaki becerilerin geliştirilmesi ve profesyonel müzisyen eğitimine ve yetiştirilmesine katkıda bulunulması açısından önem taşımaktadır. 1.5. Sınırlılıklar Müzikte doğaçlama, seslendirilen eserden hareketle veya anında besteleme olmak üzere her iki türde yapılabilir. Her iki yöntemde de doğaçlamada kullanılan unsurların kendi içerisinde uyumlu şekilde hareket etmeleri müzikal açıdan gereklidir. Araştırmada ise aşamalılık ilkesine göre seslendirilen tonal yapıdaki bir okul şarkısının ezgi modelinden hareketle doğaçlamanın yapılması esas alınmıştır. 2. YÖNTEM Bu araştırma, doğaçlamada kullanılan unsurların aşamalı olarak gösterilerek doğaçlamanın nasıl yapılabileceğini tespit etmeye yönelik genel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Çalışmada veriler nitel araştırma tekniklerinden doküman inceleme yoluyla toplanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle var olan okul şarkısının sırasıyla ritmik yapısı, armonik yapısı ve melodik yapısı çeşitli değişkenlere göre analiz edilmiş sonrasında ise okul şarkısında ritmik yapı, armonik yapı ve melodik yapısı içerisinde doğaçlamanın nasıl yapılabileceği çeşitli örneklerle gösterilmiştir. 2397

Sercan ÖZKELEŞ 3. BULGULAR 3.1. Doğaçlamada Ritmik Yapı Seslendirilen eserin ritmik yapısı doğaçlamanın temel ritmik döngüsünü oluşturur. Eserin ritmik yapısı çözümlenmeden doğaçlamanın yapılmaya çalışılması doğaçlanan ezgi ile esas ezginin arasındaki organik bağın kurulamamasına neden olabilir. Bu sebepten öncelikle ezgiyi oluşturan ritim gruplarından yararlanılmalı ve ritim gruplarına çeşitli süreler eklenerek yeni ritmik fikirler üretilmelidir. Ritimlerin ilk aşamada uyumlu olması için eserin ritim gruplarını çeşitleyerek doğaçlamaya küçük değişikliklerle başlanabilir. Şekil 1. Doğaçlamanın Ritmik Yapısı Yukarıda görüldüğü üzere ana ezginin ritmik yapısı genel olarak sekizlik nota süreleriyle oluştuğu görülmektedir. Bu yapıya alternatif olarak birinci seçenekte ana ezginin ritmik karakterine uygun kalıplar kullanılarak giriş yapılmış, tek düzelikten kurtulmak için de onaltılık nota sürelerinden yararlanılmıştır. İkinci örnekte onaltılık notalar çeşitlendirilerek sekizlik nota süreleriyle farklı şekillerde kullanılmış, ayrıca üçlemelerden ve uzatma bağlarından yararlanılarak senkop (aksatım) oluşturulmuştur. Üçüncü örnekte ise ana ezginin karakteristik ritmik yapısından tamamen uzaklaşılarak daha özgür fikirlerden yararlanılmıştır. Yukarıdaki örnekler ana ezginin ritmik yapısı üzerinden üretildiğinden çok sayıda ve çeşitte birçok farklı örnek verilebilir. Çalışılan eserlerin ritmik yapıları birbirlerinden farklılıklar gösterdiğinden öncelikle ana ezginin ritmik yapısı belirlenerek benzer ritmik şemalarla desteklenmeli ve ana ezginin karakteristik yapısına uygun farklı nota süreleri kullanılarak basitten karmaşığa yaratıcı çalışmalarla geliştirilmelidir. 2398

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... 3.2. Doğaçlamada Armonik Yapı Doğaçlama çalmadan önce incelenmesi gereken diğer bir önemli unsur ise eserin armonik analizidir. Eserin tonalitesi içerisinde kullanılan akorların melodinin yapısı içerisinde belirlenmesi gerekir. Bu saptamalarda akorların melodi ile uyumlu olması şüphesiz doğaçlamanın niteliğini de etkileyecektir. Bu sebepten akorların öncelikle melodiye paralel olarak adlandırılması, sonraki aşamalarda ve yeniden armonize edilmesinde önemli bir rol oynar. Şekil 2. Doğaçlamanın Armonik Yapısı Yukarıdaki okul şarkısının biçimsel yapısı incelendiğinde dört motif ve iki cümleden oluştuğu, birinci ve ikinci cümlesinin tam kararla sona erdiği söylenebilir. Melodinin yapısına uygun olarak armonik yapının da I. ve V. derecelerdeki akorlardan oluştuğu gözlemlenmektedir. Her ne kadar şarkının tam kararlı cümleden ve I. ve V. derecelerdeki akorlardan oluştuğu görülse de dört farklı seçenekle melodiyle uyumlu cümle yapıları ve akorlar belirlemek mümkündür. 1. örnekte şarkının cümle yapısı aynı kalmakla birlikte temel yapıdan farklı olarak ezginin güçlü zamanlarına karşılık gelen sesleri barındıran akorların kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca dominantın toniğe çözülümünde yedililerden yararlanılmıştır. 2. örnekte birinci cümlenin son ölçüsünde yer alan mi sesinden hareketle paralel minör tonunda karar verileceği düşünülmüş ve bu cümle yapısına uygun olarak gidilecek tona 2399

Sercan ÖZKELEŞ uygun dereceler belirlenmiştir. İkinci cümlenin yapısı aynı kalmakla birlikte armonik yapıda farklı olarak subdominant akoruna yönelme yapılmıştır. 3. örnekte birinci cümle sonu paralel minör tonuna uygun tam ters kadans düşünülmüş fakat tonun dominant akoru verilerek cümle tam kararla sona ermiştir. İkinci cümlede ise subdominant tonuna yönelme yapılacağı düşünülmüş ve subdominant tonu içerisinde tam kadans kullanılarak dördüncü derece tonunda (Fa majör tonunda) karar verilmiştir. 4. örnekte de birinci cümle tekrar paralel minör tonda sona ermiş fakat karar verilmeden önce farklı olarak Napoliten akorundan yararlanılmıştır. İkinci cümlede ise ikinci dereceye yönelme yapılmış ardından ikinci cümle tam kararla ana tonda sona ermiştir. Eserlerin armonik yapıları içerisinde melodi-akor ilişkisinin incelenmesi doğaçlamanın bilgili ve bilinçli yapılmasında büyük önem taşır. Yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere tek çeşit analizden farklı olarak çoklu analizlerle çeşitli akor yapıları kullanılarak biteviye doğaçlama çalışmaları yapılabilir. 3.3 Doğaçlamada Melodik Yapı Doğaçlama melodiler öncelikle eserin biçimsel ve armonik yapısı çerçevesinde oluşturulur. Analizlerin, eserin yapısına uygun olarak bilinçli bir şekilde yapılması, esas melodi ve doğaçlama melodi arasındaki ilişkinin kurulması açısından önem taşımaktadır. İlk doğaçlama melodiler eserin biçimsel ve armonik analizi sonucunda belirlenen akorlar eşliğinde esas melodinin motiflerinden yararlanılarak üretilebilir. Motifler, eserlerin gerek ritmik ve armonik yapılarını gerekse müzikal fikirlerini yansıttığından doğaçlama melodilerin üretilmesinde geliştirilebilir bir yapıya sahiptir. Motiflerin tekrar edilmesi, daraltılması, çevrilerek özetlenmesi veya ses sürelerinin büyütülmesi gibi motif üzerinde yapılacak küçük değişikliklerle birbirinden farklı birçok melodi doğaçlanabilir. Doğaçlama melodilerin üretilmesinde rol oynayan diğer önemli unsur akorlardır. Eserin armonik yapısının temel taşlarını oluşturan akor seslerinden yola çıkılarak çok farklı renklerde melodiler doğaçlamak mümkündür. Bu sayede ezgi modelinden yararlanılarak yapılan doğaçlamalarla birlikte esas melodiden uzaklaşılarak da anlık olarak melodiler üretilebilir. Bu aşamada ise ilk olarak akor seslerinden ve akorlar arasındaki ilişkilerden (akorlar arasındaki ortak seslerin bulunması, farklı akorlar arasındaki seslerin yakın hareketlerle birbirine bağlanarak melodilerin oluşturulması gibi) yararlanılmalıdır. Ayrıca akora yabancı sesler (geçici, işleyici, geciktirici sesler vb.) de eklenerek doğaçlama melodinin yapısı belirgin şekilde çeşitlendirilebilir. Doğaçlama melodiler caz müziğinde yapılan doğaçlamalarda sıkça kullanılan bir yöntem olan akor-dizi ilişkisi içerisinde de yapılabilir. Tonal, makamsal veya modal dizilerle yapılan doğaçlamalarda dizilerin eserin armonik yapısına uygun şekilde seslendirilmesi, doğaçlanan müzik türünün genel özelliklerinin belirtilmesi açısından gereklidir. Türk müziğinde Taksim ve Açış gibi makamsal yapının özelliklerini yansıtan türde yapılan doğaçlamalarda, Caz müziğinde modlar üzerinde yapılan doğaçlamalarda ve Uluslararası Sanat Müziğinde tonal dizilerle yapılan doğaçlamalarda eserin biçimsel yapısına ve armonik analizine uygun diziler kullanılır. Melodinin akorları içerisinde seslendirilebilecek çok sayıda dizi bulunmakla birlikte dizilerin kendilerine özgü kullanım şekilleri mevcuttur. Genel olarak dizilerle ilgili doğaçlama yapılırken tonal dizilerin duruyucu/yürüyücü sesleri ve çıkıcı/inici gibi özelliklerine, makamsal dizilerde 2400

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... seyir, durak, güçlü, yeden, karar ve asma kalış gibi özelliklere, modal dizilerde ise melodik ve armonik analiz çerçevesinde belirlenen akorların dizi içerisindeki hareket özelliklerine dikkat edilmelidir. Hangi müzik türünde doğaçlama yapılırsa yapılsın dizilerin genel bir armonik yapı çerçevesinde işlenerek bilinçli bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Aşağıdaki okul şarkısının melodik yapısı genel olarak incelendiğinde diyatonik yaklaşımla do majör tonalitesinde bestelendiği ve sıralı olarak temel akorların seslerine paralel beş sesten oluştuğu görülmektedir. Şekil 3. Doğaçlamanın Melodik Yapısı 1. örnekte asıl melodideki diyatonik yaklaşım benimsenerek, do majör tonalitesinde ölçünün kuvvetli ve zayıf zamanlarına uygun akor sesleri, işleyici ve geçici seslerle motifler üzerinde küçük değişiklilikler yapılarak melodinin ritmik ve armonik yapısına uygun bir doğaçlama melodi oluşturulmuştur. 2. örnekte do majör tonalitesi içerisinde olmakla birlikte akorların değişmesi sonucu doğaçlama melodideki armonik yapının da değiştiği görülmektedir. 1. Örnekte olduğu gibi başta akor sesleri olmak üzere, ölçünün kuvvetli ve zayıf zamanlarına uygun işleyici ve geçici seslerle motifler üzerinde küçük değişiklilikler yapılarak armonik yapıya uygun bir doğaçlama melodi oluşturulmuştur. 2401

Sercan ÖZKELEŞ 3. örnekte birinci cümlenin ilgili minör tonuna doğru dominant akoruyla yönelmesine paralel olarak doğaçlama melodinin de biçimsel ve armonik yapısında değişiklik meydana getirilmiştir. 1. ve 2. örnekteki doğaçlama melodilerde izlenen diyatonik yaklaşımla birlikte kromatik yaklaşımın benimsenmesiyle asıl melodinin armonik yapısından kısmen uzaklaşılarak daha özgün bir doğaçlama melodi oluşturulmuştur. 4. örnekte ikinci cümlenin yapısındaki biçimsel değişiklikle doğaçlama melodi, subdominant tonu tam kararda tam kadans yapılarak dördüncü derece tonunda bitirilmiştir. İlk sırada ton dışı gibi duyulan altere (değişimli) seslerle fa majör tonuna modülasyon yapılarak asıl melodiyi oluşturan tonalitenin dışında bir doğaçlama melodi oluşturulmuştur. 5. örnekte ise biçimsel yapıda herhangi bir değişiklik yapılmadan önceden belirlenen akorlara paralel olarak diyatonik ve kromatik yaklaşımla do majör tonalitesi içerisinde, akor sesleri, işleyici/geçici sesler ve altere seslerin kullanımına ek olarak akorların ilgili dizilerinden ve sekvenslerden yararlanılmış ve asıl melodiden tamamen farklı bir doğaçlama melodi oluşturulmuştur. Yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere doğaçlama melodiler asıl melodinin ritmik, armonik ve melodik yapısı içerisinde kolaydan zora ve basitten karmaşığa doğru oluşturulmuştur. Doğaçlama melodilerin ilk aşamalarında asıl melodinin tonalitesi ve cümle yapıları içerisinde diyatonik yaklaşım benimsenerek motifler üzerinde küçük değişiklikler yapılmış, bir sonraki aşamada çeşitli cümlelerin yapısal özellikleri kullanılarak farklı bir tonalite üzerinde diyatonik yaklaşımın yanı sıra kromatik yaklaşım kullanılmış ve son aşamadaki doğaçlamada akor-dizi ilişkisi içerisinde melodinin armonik yapısına uygun diziler ve sekvensler kullanılmıştır. Tüm doğaçlama örneklerinin, teorik bilgilerin ışığında ve eserin biçimsel/armonik analizi çerçevesinde oluşturulduğu görülmektedir. 4.TARTIŞMA ve SONUÇ Müzik dersi, bireyin söyleme ve çalma yoluyla müzik yapma sürecine girmesine ve dinleme yoluyla müziği anlamlandırıp tasvir edebilmesine yardımcı olan, doğaçlama ve besteler yapma yoluyla yaratıcılığını geliştiren, müziksel algı ve bilgilenme yoluyla düşünen, üreten, kendine güvenen ve müziksel açıdan okuma yazma becerilerine sahip, ulusal ve uluslararası müzik kültürünü benimsemiş bireyler yetiştirmeyi hedefleyen bir ortaöğretim dersidir (MEB, 2009). Bu tanım doğrultusunda doğaçlama ile müzikal davranışların kazandırılma sürecinde öncelikle dersi yürüten öğretmenlerin doğaçlama çalışmaları yapmaları gerekir. Doğaçlamanın nasıl yapılması gerektiği konusunda bilgi ve becerisi yeteri kadar gelişmemiş bir öğretmenin doğaçlama ile öğrencilere kazandıracağı kazanımlarda da yetersiz kalacaktır. Bilgili ve bilinçli bir doğaçlamanın yapılmasında eserin ritmik, armonik ve melodik yapılarının farklı değişkenlere göre analiz edilmesi oldukça önemli bir unsurdur. Nitelikli bir doğaçlama: eserlerin ritmik şemaları, akor çeşitleri ve cümle özellikleri dikkate alındığında ortaya çıkmaktadır. Bu sebepten aşamalılık ilkesine göre belirli bir eserin ezgi modelinden hareketle doğaçlama yapılırken: 2402

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... 1- Eserin yapısı çerçevesinde doğaçlama yapılmadan önce eser özümseninceye kadar seslendirilmelidir. 2- Eserin ritim şeması çıkartılmalı ve bu ritim şemasına göre tek ses üzerinde doğaçlama çalışmaları yapılmalıdır. Bu çalışmaların basitten karmaşığa doğru acele etmeden ve çalgı tekniğinin bozulmadan yapılmasına özen gösterilmelidir. 3- Ritmik şemanın ardından eserin biçimsel (Motif-Cümle-Dönem) yapısı çözümlenmelidir. Motifler irdelenmeli, soru-cevap ilişkisi kurulmalıdır. Motifler küçük değişimlerle farklılıklar yaratılarak yeniden seslendirilmelidir. Küçük değişimlere, önce diyatonik sonrasında ise kromatik seslerle başlanabilir. 4- Armonik analiz, melodinin yapısına uygun olarak ilk aşamada temel düzeyde yapılmalıdır. Temel düzeydeki akorların belirlenmesinin ardından cümle yapıları tekrar tekrar incelenerek cümle yapısına paralel olarak farklı akorlar tespit edilmelidir. Böylece akor seslerinin yazılarak incelenmesi, akorlar arasındaki bağlantı seslerinin saptanmasında kolaylık sağlayacaktır. 5- Doğaçlama melodinin oluşturulmasında, eserin armonik yapısıyla da paralellik göstereceğinden öncelikle akorların sesleri dikkate alınmalıdır. Akorların değişmesi ile iki akor arasındaki benzer seslerden yararlanılmalı, akora yabancı seslerle (işleyici, geçici, öncü, geciktirici vb.) küçük müzikal fikirler oluşturulmalıdır. Temel akorlardan sonra melodiye paralel olan farkı akorlarla da melodi oluşturulurken bu yöntem kullanılmalıdır. Doğaçlama melodi ayrıca göze ve motiflerden yararlanılarak da oluşturulabilir. Motiflerdeki küçük değişimler farklı müzikal fikirlerin oluşmasında ve gelişmesinde etkili olacaktır. 6- Doğaçlama sürecinde kuramsal bilgilerin ve çalgı tekniğinin yanı sıra müzikalitenin gelişmesinde katkı sağlaması için artikülasyon ve dinamikler kullanılmalıdır. 7- Farklı müzik türleri üzerine seslendirilen eserlerde doğaçlama çalışmaları yapılırken seslendirilen eserin türünün yapısal özelliklerine dikkat edilmelidir. Doğaçlama çalışmalarının ilk aşamalarında Uluslararası Sanat Müziği nde diziler, Caz Müziği nde modlar, Türk Müziği nde makamlar vb. ana türler ile bulundukları alt türlerinin genel müzikal özellikleri ve eserlerin iç-dış yapıları göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. 8- Çeşitli müzik türlerinin farklı dönemlerinden seçilen eserlerinde doku analizinin yapılması doğaçlama sırasında eserin bulunduğu dönemin stil özellikleri çerçevesinde seslendirilmesinde yardımcı olacaktır. 9- Doğaçlamanın gizli bileşenin dinleme olduğu unutulmamalı, doğaçlama virtüözlerinin doğaçlamaları transkripsiyon edilerek analizleri dikkatle incelenmelidir. 10- Eğitimciler gerek sınıf ortamında gerekse bireysel çalgı derslerinde öğrencilerle yapılacak ilk aşamadaki doğaçlama çalışmaları için öğrencilerin düzeyine uygun olan okul şarkılarını seçerek (çocuk şarkıları) denemelere başlamalıdırlar. Seçilen okul şarkısının biçimsel olarak motif ve cümleleri belirgin, armonik olarak temel derecelerin kullanıldığı tek dönemli bir yapıda olması gerek analiz gerekse seslendirme ve doğaçlama aşamasında büyük kolaylık sağlayacaktır. 11- Öğrencilerin belirli bir ezgi modeli üzerinden yapacakları doğaçlama çalışmaları öncesinde melodinin içselleştirilmesi için bona-solfej çalışmaları yapılmalı ve eser dikkatlice seslendirilmelidir. 2403

Sercan ÖZKELEŞ 12- Eser seslendirildikten sonra biçimsel yapısı öğrencilerle birlikte tartışılarak analiz edilmelidir. Motifler üzerinde dikkatlice durulmalı ve cümle yapıları belirlenmelidir. 13- Öğrencilerle birlikte melodiyi oluşturan aralıklar ve akor sesleri doğrultusunda temel akorlar saptanarak melodinin üzerinde akor şifreleri ile gösterilmelidir. Temel akorların yanında alternatif olarak hangi akorların kullanılabileceği de belirlenmelidir. 14- Eğitimcinin yönlendirmesiyle melodinin analizi doğrultusunda motiflerin ritmik ve armonik yapısına uygun olarak doğaçlama denemeleri yaptırılmalıdır. Denemelere motiflerdeki küçük değişikliklerle başlanabilir. Öğrencilerin ilk melodilerini üretmeleri güdülenmeleri açısından oldukça önem taşımaktadır. Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumları ve ilgi düzeyleri birbirlerinden farklılık gösterebileceğinden ilk aşamada ezgi modeline uygun melodiler üretmelerinden ziyade, doğaçlama denemeleri yapmalarının daha önemli olduğu unutulmamalıdır. Gerektiği takdirde doğaçlama denemeleri örnek olması açısından, eğitimciler tarafından açıklamalı olarak gösterilerek öğrencilerin doğaçlama yapmaları teşvik edilmelidir. 15- Öğrencilerin doğaçlama becerilerini geliştirmeleri için çeşitli müzik türlerinden seviyelerine uygun olarak seçilmiş örnek eserlerle doğaçlama çalışmaları yapılarak öğrencilerin doğaçlama dağarcıkları genişletilmelidir. 16- Öğrencilere, nitelikli bir doğaçlamanın ancak kuramsal bilgilerin ışığında yapılması gerektiği her zaman hatırlatılmalıdır. 2404

KAYNAKÇA Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... Asımoğlu, S. (2012).Yaratıcı drama ve Orff yaklaşımı çerçevesinde okul öncesi eğitimde oyun kavramı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Babacan, M. D. (2014). Caz müziğinde doğaçlama eğitimine yönelik metotlarının incelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 3(1), 207-217. Erişim tarihi: 01.09.2016, www.jret.org/fileupload/ks281142/file/20.babacan.pdf. Bağcı, H. (2003). Eğitim fakülteleri müzik eğitimi öğrencilerinin girişte aldıkları özel yetenek sınavı sonuçlarının ve bölüm programlarının öğrencilerin yaratıcılık düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Çoraklı, E. (2011). Müzikte yaratıcı düşünme ölçeği nin Türkiye koşullarına uyarlanması ve müzikte yaratıcı düşünmeye yönelik bir eğitim programının sınanması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Güleç, G. ve Çilden, Ş. (2016, Mayıs). Doğaçlama eğitiminin bireysel çalgı keman derslerindeki önemi. MÜZED Uluslararası 2. İpek Yolu Müzik Konferansı Bildiri Özetleri Kitabı (ss. 120). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Gürgen Tekin, E. (2007). Orff-Schulwerk ve Kodály Yöntemi nin vokal doğaçlama, müziksel işitme ve şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. MEB Orta Öğretim Müzik Dersi Öğretim Programı, (2009). Erişim tarihi: 15 Nisan 2016, ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx. Say, A. (2002). Müzik sözlüğü. (1. Baskı). Ankara. Müzik Ansiklopedisi. Simonton, D. K. (2000). Creativity cognitive, personal, developmental, and social aspects. American Psychologist, 55(1), 151-158. Uçan A. (2005). Müzik eğitimi temel kavramlar-ilkeler-yaklaşımlar (3.Baskı). Ankara. Evrensel Müzikevi. Yokuş, H. ve Yokuş, T. (2010). Türkiye ve Polonya da uygulanan müzik öğretmenliği lisans programlarının müzik öğretmenliği temel yeterlik alanları açısından karşılaştırılması ve değerlendirilmesi. 9. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 868-877). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 2405

Sercan ÖZKELEŞ EXTENDED ABSTRACT 1. INTRODUCTION 1.1. Creativity In the developing world, institutions that persist in their existence in different fields are now given more importance to free thought and creativity than academic achievement. It has been proven through countless researches that creativity is a skill developed through education. For this reason, creativity should be used in all areas of education, as well as being used in music education. Moreover, music is one of the best ways to achieve this because it involves actions such as composing, editing, improvising and interpreting (Gürgen Tekin, 2007). The research conducted so far, as it shows that creativity is innate ability can be improved later. Thus, creativity training has become a part of modern education. Contemporary educational principles, such as the fact that music education plays an important role in contemporary education systems, must also be an integral component of music education. So, in the near future by defining the elements of musical creativity, music education programs will be more convenient in terms of creativity. (Bagci, 2003). In parallel with this view, it is aimed to develop the creativity skills in the students with improvisation and composing studies covering the field of creativity in today's secondary and primary music lesson teaching programs. 1.2. Improvisation According to the understanding of modern music education, the field of creativity involving improvisation skill allows simultaneous development of cognitive, emotional and psychomotor behaviors in individuals as well as in the formation of musical identities of individuals. The artistic thoughts instantly produced in a musical understanding and integrity form the designs of the creativity of the individuals. The improvisation consist of this technical and emotional designs constitute. This natural and necessary method, which started with improvisation in European art music, making additions to notched works and diversification of works, led to the development of varieties of religious songs. In the Baroque period, forms that are open to free creation, such as Toccata, need to be mastered by improvisation. In the classical period, improvisation was given through cadences. Many composers, especially Mozart, in the classical period before Beethoven, improvised the concerto cadences: for this reason the cadences were not shown in the note, but were left blank for the voice by the commentator. Improvisation in the romantic era has emerged in the form of a combination of the thematic development of the commentator and technical skill, which requires mastery. In addition, examples of free genres such as Fantasy and Impromptu were also improvised (Say, 2002). Various types of improvisation are also used in Turkish Music. "Taksim" which was organized in order to introduce the features of the authority depending on the knowledge and skill of the musician in certain places of the works performed in Classical Turkish Art Music and "opening" which is traditionally performed in order to introduce the local 2406

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... characteristics of the work in Turkish Folk Music are types of improvisation that take place in Turkish Music. The most important part of jazz music is improvisation. In almost all jazz works, improvisation is absolutely given. It is also often seen improvises in turn that almost every instrument in the orchestra. Improvisation can also be expressed as a way of interacting with listeners during a musical dialogue. As it is known, improvisation is a kind of production which is done at the moment. In a jazz musician's work, he usually plays a completely new melody line that has not been previously planned, remaining faithful to the harmonic and rhythmic nature of the work. This is a section that adds freedom to jazz music. (Babacan, 2014). Thanks to this liberty of improvisation, the interpreter can share his feelings and thoughts as he wishes without depending on a particular music writing. It is expected that the Ministry of National Education (MEB) in Turkey will be able to perform improvisation exercises within the scope of "Theoretical-Applied Knowledge and Skills" within the scope of music teacher special field competencies (MEB 2008). In this respect, it is thought that a lesson about improvisation should take place in the music teacher education program in Turkey (Yokus and Yokus, 2010). When examining the area of musical creativity in the primary and secondary music lesson teaching program in our country, there are many musical behaviors to be improved by improvisation skill. However, in the music education undergraduate program, there is no information in the curriculum about how to do improvisation, despite the presence of lessons such as musical hearing reading and writing, harmony-counterpointaccompaniment, music forms, piano and individual instrument. In this study, it was aimed to clarify how the improvisation which can play an important role in the development of musical creativity in the context of professional musician education can be done by educators. It is expected that the teachers who carry out the music courses at every education level should improve the musical creativity skills in the students in reaching the proficiency required in the music course teaching programs. In this research, improvisation education and improvisation are explained and it is important to develop skills in the field of musical creativity and to contribute to the education and training of professional musicians. In both types of improvisation in music can be done by moving from recorded work or by instant composing. In both methods it is necessary from musical point of view that the elements used in improvisation move in harmony within themselves. In the research, it is taken as basis to make a song of a school in the tonal structure which is performed according to the phase of progression by acting from the melody model. 2. METHOD This research is a descriptive study in the general screening model to determine how to improvise by gradually showing the elements used in improvisation. In the study, the qualitative research techniques were collected through document review. In this direction, firstly the rhythmic structure, harmonic structure and melodic structure of the existing school song are analyzed according to various variables, and then various 2407

Sercan ÖZKELEŞ examples are presented about how to improvise rhythmic structure, harmonic structure and melodic structure in the school song. 3. FINDINGS, DISCUSSION AND RESULTS It is very important to analyze the rhythmic, harmonic and melodic structures of the work according to different variables in the making of inform and conscious improvisation. A qualifed improvisation occurs when rhythmic schemes, chord variations and sentence characteristics of works are taken into consideration. In this sense, according to the phase of progression, a certain work is improvised by acting from the melody pattern; 1- The pieces must be sounded until it is solved before improvisation is made on the structure of the work. 2- The rhythm diagram of the pieces must be analysised improvisation exercises should be made on the single sound according to this rhythm scheme. 3- After the rhythmic fiction, the formative (motif-sentence-period) structure of the work should be solved. Motifs should be examined, question-answer relationship should be established. The motifs should be re-voiced by creating differences with minor changes. Minor changes can be initiated with chromatic voices after diatonic first. 4- Harmonic analysis should be done at the basic level in the first stage in accordance with the structure of the melody. After determining the chords at the basic level, the sentence structures should be examined repeatedly and different chords should be determined parallel to the sentence structure. Thus, the examination of chord voices in writing will facilitate the identification of the connection voices between the chords. 5- In the creation of the improvised melody, the sounds of the chords should be taken into account first, since it will also be parallel to the harmonic structure of the work. Similar chord sounds between the two chords should be used to change the chords, and small musical ideas should be created with aka alien sounds (processor, transient, pioneer, retarder, etc.). 6- Articulation and dynamics should be used in the improvisation process in order to contribute to the development of the musical instrument as well as to the theoretical knowledge and instrument technique. 7- While performing improvisation works on different musical genres, attention should be paid to the structural characteristics of the work being performed. 8- The analysis of the textures of various musical genres selected from different periods of time will help in the context of the style features of the era when the improvisation was being performed. 9- Improvisation must be remembered that the secret ingredient is listening, it should be examined carefully by transcription analysis of improvisation virtuoso improvisations. 10- The educators must start the experiment by choosing the school songs (child songs) appropriate to the level of the students for the first stage improvisation exercises to be made in the classroom environment or in the individual instrument classes. 11- Bona solfege work should be done for the internalization of the melody before the improvisation exercises that the students will make over a certain melody model and the work should be performed carefully. 2408

Profesyonel müzisyen eğitimi bağlamında eğitimciler için doğaçlamaya yönelik... 12- Once the work has been vocalized, the formal structure should be analyzed and discussed with the students. The motifs should be carefully cautious and sentence structures should be determined. 13- Students should be identified with their chord codes on the melody by detecting the main chords in the direction of the melody forming intervals and chord voices. In addition to the basic chords, which chords can be used alternatively should be determined. 14- Through the guidance of the instructor, in the direction of the analysis of the melody, improvisation exercises should be made in accordance with the rhythmic and harmonic structure of the motifs. 15- Students' improvisational repertoire should be expanded by improvisation exercises with sample works selected from various musical genres in order to improve the improvisation skills of the students. 16- Students should always be reminded that a qualified improvisation should only be done in the light of theoretical knowledge. 2409