SERBEST GEZİNMELİ VE KAPALI SİSTEMDE YETİŞTİRİLEN ÖRDEKLERİN BAZI KESİM VE KARKAS ÖZELLİKLERİ

SERBEST GEZİNMELİ VE KAPALI SİSTEMDE YETİŞTİRİLEN ÖRDEKLERİN BAZI KESİM VE KARKAS ÖZELLİKLERİ Umut Sami YAMAK 1 Mehmet Akif BOZ 2 Musa SARICA 1 Kadir ERENSOY 1 Özet Bu çalışma, serbest gezinmeli ve kapalı sistemde yetiştirilen ördeklerin bazı kesim ve karkas özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüş ve 14 hafta sürmüştür. 240 adet günlük ördek palazı ile başlayan çalışmada kesime kadar hayvanların tüm çevresel istekleri sağlanmıştır. Kesim yapılmadan önce 0.1 g hassasiyete sahip terazi ile canlı ağırlıkları tespit edilen ördeklerde, 14. haftada her tekerrürden ortalamaya yakın 1 dişi 1 erkek rastgele seçilerek, toplam 32 adet ördek kesilmiştir. Kesim sonrası sıcak karkas, yenilebilir iç organlar (kalp, karaciğer, taşlık) ile abdominal yağ ağırlıkları ve oranları tespit edilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda, yetiştirme sistemi ve cinsiyetin; canlı ağırlık, sıcak ve soğuk karkas ağırlığı ile üzerine önemli bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir (P>0.05). Erkek ördeklerde karaciğer ağırlığı dişilere göre önemli düzeyde fazla olup (P<0.05), diğer yenilebilir iç organ ağırlıkları yetiştirme sistemi ve cinsiyetten etkilenmemiştir. Serbest gezinmeli sistemde yetiştirilen ördeklerin göğüs ve but nın önemli düzeyde arttığı belirlenmiştir (P<0.05; P<0.01). Bu çalışma, serbest gezinmeli sistemde yetiştirilen ördeklerin hayvan refahı standartları bakımından daha iyi koşullara sahip olduğunu ve kapalı sisteme göre performans, kesim ve karkas özelliklerinde herhangi bir olumsuzluğun olmadığını göstermektedir. Anahtar kelimeler: Serbest gezinmeli sistem, kapalı sistem, ördek, kesim özellikleri. SOME SLAUGHTER AND CARCASS TRAITS OF DUCKS REARED IN FREE- RANGE AND BARN CONDITIONS Umut Sami YAMAK 1 Mehmet Akif BOZ 2 Musa SARICA 1 Kadir ERENSOY 1 Abstract The purpose of this research was to study the determination of some slaughtering and carcass characteristics that ducks grown in free range and closed system and it sustained for 14 weeks. The study started with 240 daily ducks and all environmental requirements of them are provided until slaughtering. Prior to slaughtering, body weight of ducks were determined with 0.1 accuracy scale. A total of 32 ducks were slaughtered by randomly choosing 1 female and 1 male close to average at each 14th week. After slaughtering, hot carcass, edible internal organs (heart, liver, gizzard) and abdominal fat weights and ratios were determined. As a result, the breeding system and gender have no significant effect on the ratio of the live weight, hot and cold carcass weight (P>0.05). In male ducks, liver weight was significantly higher than females (P<0.05), while other edible internal organ weights were not affected by breeding system and gender. It has been determined that the breast and thigh rate of ducks grown in the free-range system increased significantly (P<0.05; P<0.01). This study shows that ducks grown in free-range systems have better conditions for animal welfare standards and there is not any disadvantage in performance, slaughtering and carcass characteristics according to closed system. Key words: Free-range system, closed system, duck, slaughtering characteristics. 1 Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Samsun 2 Bozok Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Yozgat

Giriş Ördekler, yetiştirilmesi kolay, çevresel istekleri çok fazla olmayan ve farklı iklim koşullarına kolay adapte olabilen hayvanlardır. Bu özelliklerinden dolayı dünyanın hemen hemen tüm bölgelerinde yetiştiriciliği yapılan bir kanatlı türüdür. Dünya da kanatlı eti tüketimi her geçen gün artmakta olup, tavuk 110 milyon tonu geçen tüketim değeri ile en fazla tüketime sahiptir (1). Hindi, ördek ve kaz da tavuktan sonra en çok tüketilen kanatlı türleri olarak sayılabilir. İnsanlar tarafından tüketilmeyen besinleri kolaylıkla tüketebiliyor olmaları, ürün maliyetlerini düşürmekte ve tüm gelir gruplarından insanların kolaylıkla ördek eti ve yumurtasına sahip olabilmelerine imkân sağlamaktadır (2). 1970 yılı verilerine göre Dünya da toplam 256 milyon adet civarında evcil ördek yetiştirilirken bu rakam 2014 yılında 1,1 milyar adedin üzerine çıkmıştır. Bu ördek varlığının yaklaşık %88 i Asya kıtasında bulunmaktadır ve Çin tek başına Dünya ördek varlığının yaklaşık %60 ına sahip durumdadır (3). 1295 920 1050 710 770 656 525 482 470 413 397 357 368 400 1970 1980 1990 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Şekil 1. 1970-2014 yılları arası Türkiye ördek varlığı (bin adet) Ülkemizdeki ördek varlığının yıllara göre değişimi Şekil 1 de verilmiştir. Düzenli olarak artış gösteren ördek miktarı 2000 li yılların başında yaşanan kuş gribi vakası ile birlikte azalma eğilimine girmiş ve 2014 yılına gelindiğinde 1970 yılı rakamlarının altına gerilemiştir. Ancak, son yıllarda özel sektörde hem ördek hem de kaz üretimine yönelik işletmelerin faaliyete geçmesi ile üretim miktarlarının artması beklenmektedir. Kanatlılarda büyüme ve diğer performans özellikleri, yaşama gücü, kesim ve karkas özellikleri, karkas ve vücut kusurları, hayvan refahı ve davranışa ait özellikler en çok araştırılan yetiştirme konularıdır (4, 5). Özellikle yetiştirme sistemlerindeki değişikliklere ve yeni gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan tüketici talepleri, üreticiler açısından da önem taşımakta, bu taleplere uygun yetiştirme sistemlerinde kanatlı eti üretimi şekillenmektedir (6, 7, 8, 9, 10). Ördekler su kuşu olmalarına rağmen hem ticari üretim de hem de küçük aile işletmelerinde su bulundurulmadan kapalı üretim sistemlerinde yetiştirilebilmektedirler. Oysaki gezinti alanına çıkmalarına ve bu alanda doğal davranışlarını sergilemelerine izin verilen pekin ördeklerinin büyüme performansında artış gözlemlenmiştir (11). Ördekler, dünyanın birçok bölgesine adapte olmuş, yetiştirilmesi kolay, hastalıklara dayanıklı, çok yönlü yetiştiriciliği yapılabilen kanatlı türüdür. Entansif üretim şartlarında genellikle kesim yaşı 7-8 hafta civarındadır. Bu sürede kesilen ördeklerde en yüksek kesim randımanı elde edilmektedir (12). Pekin ördekleri 7 haftalık yaşta ergin canlı ağırlıklarının %70-80 ine ulaşırlar ve erkek bireyler yaklaşık 3.4 kg, dişiler ise 3.1 kg ağırlığa sahip olurlar (13). Günümüzde pekin ördekleri dünyanın birçok bölgesinde yetiştirildiğinden, canlı ağırlıkların bölgeden bölgeye değiştiği bilinmektedir. 6-8 haftalık yetiştirme periyodunda 1500 ile 3500 gram arasında değişen canlı ağırlıklara ulaşan çalışmalar mevcuttur (14, 15). Bu sürede yemden yararlanma oranları 3-4 arasında değişmektedir (15). Ticari olarak yetiştiriciliği yapılan ördekler genellikle entansif koşullarda, kapalı barınaklara ek olarak gezinti alanının da bulunduğu işletmelerde büyütülmektedirler. Ördeklerin gelişme hızı etlik piliç civcivlerinin gelişme hızından daha düşüktür. Bu özellikleri ördekleri ekstansif üretim sistemlerinde yetiştirilmelerine uygun hale getirmektedir (16). Bu çalışmada ördeklerin, entansif üretimde, kapalı ve serbest-gezinmeli (free-range) sistemde, 14 haftalık yaştaki büyüme özellikleri, kesim ve karkas özellikleri ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın ulusal ve uluslararası literatüre katkı yapması kadar, alternatif üretim arayışında olan, geçmişte küçük kapasiteli (500-2000) tavukçuluk yapan kümes sahibi deneyimli üreticiler için örnek olabileceği de öngörülmektedir.

Materyal ve Metot Denemede kullanılan ördekler ticari bir firmadan günlük yaşta satın alınmıştır. Söz konusu çalışma, toplam 240 adet günlük ördek palazı ile Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma Uygulama Çiftliği Hayvancılık İşletmesinde yer alan deneme kümesinde yürütülmüştür. Deneme, hayvancılık işletmesinde bulunan ve içinde 18 adet 3x3 m boyutlarında bölmesi olan, bölmeler arasının 2 m yüksekliğinde tel çitle bölündüğü bir kümeste yürütülmüştür. Kümesin bir tarafında 9 bölmenin her birinin açıldığı 3x12 m boyutlarında ve etrafı 2 m yükseklikte tel çitle çevrilmiş her bölme için bağımsız gezinti alanları bulunmaktadır. Kümeste elektrikle ısıtma, doğal ve yapay havalandırma, otomatik aydınlatma ve askılı suluk sistemi bulunmaktadır. Kümeste altlık olarak kaba rende talaşı (5 cm kalınlıkta), dış bölme çıkışlarında nemli dönemlerde altlığın ıslanmaması için dış ortamda 1 m genişlikteki alana ince kum (5 cm kalınlıkta) serilmiştir. Gezinme alanının diğer kısımları deneme başında doğal olarak yeşil bitkilerle kaplanmıştır. Denemede kümeste bulunan 18 bölmenin 16 sı kullanılmıştır ve bunlardan 8 i bölme gezinti alanına sahip, diğer 8 bölme de kapalı sisteme sahiptir. Günlük alınan ördek palazları elektrikle ısıtılan iki bölmede (her bölmede 120 civciv) kapalı kümes ortamında büyütülmüştür. Taban seviyesinde ilk gün 29-30⁰C sıcaklık sağlanmış ve ilk hafta 24 saat aydınlıkta büyütülmüştür. Sonrasında deneme sonuna kadar kümes sıcaklığı 15-20⁰C ler arasında tutulmuştur. Ördekler 2 hafta süresince kapalı kümes şartlarında ısıtma yapılan 2 bölmede büyütülmüştür. Palazlar iki haftalık yaşa geldiklerinde toplam 16 bölmeye, her bölmede erkek dişi karışık 15 ördek olacak şekilde yerleştirilmiştir. Palazlar iki haftalık yaşa geldiklerinde, 8 adet kapalı 8 adet serbest gezinme alanına açılan bölmelere dağıtılmıştır ve her tekerrürde 15 hayvan olacak şekilde dağıtım yapılmıştır. Üçüncü haftadan itibaren dış ortama açık bölmelerin kapıları açılmış ve hayvanların isteğine bağlı olarak dış ortama çıkmaları sağlanmıştır. Kesimden önce 14. hafta sonunda hayvanlara kanat numarası takılmış ve cinsiyete göre verilerin alınması sağlanmıştır. Hayvanların beslenmesinde 2. haftanın sonuna kadar etlik civciv başlangıç yemi (%23 Ham protein ve 3000 Kcal/kg ME), 3. haftadan itibaren kesim yaşına kadar piliç büyütme yemi (%18 Ham protein ve 2800-2900 Kcal/kg ME) kullanılmıştır. Yemler Samsun ilinde faaliyet gösteren ticari bir yem fabrikasından satın alınmıştır. Ördeklerin kesim ve karkas özellikleri 14. haftada belirlenmiştir. Bütün deneme gruplarında 14. haftada her tekerrürden ortalamaya yakın 1 dişi 1 erkek rastgele seçilerek, toplam 32 adet ördek kesilmiştir. Kesimden önce hayvanlar 12 saat açlık periyoduna tabi tutulmuş ve bu sürede su serbest olarak verilmiştir. Kesim yapılmadan önce 0.1 g hassasiyete sahip terazi ile canlı ağırlıkları tespit edilen ördeklerde; kesim sonrası sıcak karkas, yenilebilir iç organlar (kalp, karaciğer, taşlık) ve abdominal yağ ağırlıkları tespit edilmiştir. Kesimi yapılan ördekler 55-60 C lik suda 5 dakika bekletilerek tüy yolma makinesi ile tüyleri yolunmuştur. Karkaslar +4 C de 24 saat bekletilip, soğuk karkas ile karkas parça (boyun, kanat, but, göğüs, sırt) ağırlıkları belirlenmiştir. Karkas parçalamada standart parçalama yöntemi kullanılmış, sıcak ve soğuk karkas randımanı, yenilebilir iç organ, abdominal yağ ve karkas parça oranları belirlenmiştir (6, 7). Yenilebilir iç organlar ile abdominal yağ sıcak karkas ağırlığına ve karkas parçaları soğuk karkas ağırlığına göre belirlenmiştir. Bulgular Çalışmamızda 14. hafta sonunda elde edilen canlı ağırlık, sıcak ve soğuk karkas ağırlıkları ile oranları Çizelge 1 de verilmiştir. Her iki yetiştirme sistemi ve cinsiyetin Çizelge 1 de verilen canlı ağırlık, sıcak ve soğuk karkas ağırlığı ile üzerine önemli bir etkisi olmamıştır (P>0.05). Yetiştirme sisteminin ve cinsiyetin yenilebilir iç organlar üzerine etkisi Çizelge 2 de verilmiştir. Serbest gezinmeli ve kapalı yetiştirme sistemlerinin yenilebilir iç organlar üzerine etkisi istatistiksel olarak önemsizdir (P>0.05). Ancak cinsiyet faktörünün yalnızca karaciğer ağırlıkları üzerindeki etkisinin önemli olduğu (P<0.05), erkeklerin dişilere göre daha ağır karaciğere sahip olduğu belirlenmiştir. Cinsiyetin; kalp, taşlık, abdominal yağ, yenilebilir iç organ ağırlıkları ve üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin karkas özellikleri üzerine etkisi Çizelge 3 te verilmiştir. Serbest gezinmeli ve kapalı yetiştirme sistemlerinin göğüs, but, sırt, boyun ve kanat ağırlıkları üzerine etkisinin istatistiksel olarak önemsiz olduğu belirlenmiştir (P>0.05). Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin karkas oranları üzerine etkisi Çizelge 4 te gösterilmiştir. Yetiştirme sisteminin göğüs üzerinde önemli (P<0.05) ve but (P<0.01) üzerine de çok önemli bir etkisinin olduğu, serbest gezinmeli sistemde yetiştirilen ördeklerin kapalı sistemde yetiştirilenlere göre göğüs nın daha az, but nın daha fazla olduğu belirlenmiştir. Ancak yetiştirme sisteminin sırt, boyun ve kanat üzerinde önemli bir etkisi olmamakla birlikte (P>0.05), aynı şekilde cinsiyetin de karkas parça oranları üzerinde istatistiksel olarak bir etkisinin olmadığı görülmektedir (P>0.05).

Çizelge 1. Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin bazı kesim özellikleri üzerine etkisi Yetiştirme sistemi Yaş Cinsiyet Canlı ağırlık (g) Sıcak karkas Soğuk karkas Sıcak karkas Soğuk karkas Serbest gezinmeli 14 E 2884.4 2048.8 1962.0 71.03 68.02 D 2745.2 1998.4 1900.8 72.80 69.24 Kapalı 14 E 2869.5 2103.0 2015.0 73.29 70.22 D 2617.2 1878.4 1799.2 71.77 71.77 OSH 91.24 70.84 66.63 0.41 0.32 Yetiştirme sistemi Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Serbest gezinmeli 2814.8 2023.6 1931.4 71.75 68.51 Kapalı 2729.3 1978.2 1895.1 72.44 69.41 Cinsiyet Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. E 2877.8 2072.9 1985.6 72.01 68.99 D 2681.2 1938.4 1850.0 72.14 68.89 OSH: Ortalamanın Standart Hatası, Ö.D.: Önemli Değil Çizelge 2. Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin yenilebilir iç organlar üzerine etkisi Yetiştirme sistemi Yaş Cinsiyet Kalp Karaciğer ağırlığı (g) Taşlık Abd. yağ ağırlığı (gr) Yen. iç organ ağırlığı (gr) Yen. iç organ Serbest gezinmeli 14 E 16.4 50.8 83.6 9.2 150.8 5.2 D 15.0 49.5 78.5 11.5 143.0 5.2 Kapalı 14 E 17.3 55.3 78.0 6.0 150.6 5.3 D 15.2 38.0 81.6 4.4 134.8 5.2 OSH 0.798 1.914 3.143 1.494 3.795 0.001 Yetiştirme sistemi Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Serbest gezinmeli 15.8 50.2 81.3 10.2 147.3 5.1 Kapalı 16.0 44.5 80.3 5.0 140.8 5.1 Cinsiyet Ö.D. * Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. E 16.0 51.6 79.3 8.0 146.9 5.1 D 14.6 44.0 79.2 7.6 137.8 5.2 OSH: Ortalamanın Standart Hatası, Ö.D.: Önemli Değil, *: P<0.05 Çizelge 3. Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin karkas özellikleri üzerine etkisi Yetiştirme sistemi Yaş Cinsiyet Göğüs But Sırt Boyun Kanat Göğüs Serbest gezinmeli 14 E 668.4 367.9 438.3 233.5 262.3 668.4 D 658.9 349.0 408.0 216.8 255.3 658.9 Kapalı 14 E 742.4 341.1 422.3 247.9 267.9 742.4 D 645.3 311.3 377.6 219.9 257.2 645.3 OSH 28.254 10.727 16.124 8.907 7.769 28.254 Yetiştirme sistemi Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Serbest gezinmeli 663.7 358.5 423.2 225.1 258.8 663.7 Kapalı 668.4 324.5 397.4 232.3 262.0 668.4 Cinsiyet Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. E 701.3 356.0 431.1 240.0 264.8 701.3 D 652.1 330.2 392.8 218.4 256.3 652.1 OSH: Ortalamanın Standart Hatası, Ö.D.: Önemli Değil Çizelge 4. Yetiştirme sistemi ve cinsiyetin karkas oranları üzerine etkisi Yetiştirme sistemi Yaş Cinsiyet Göğüs But Sırt Boyun Kanat Göğüs Serbest gezinmeli 14 E 34.0 18.8 22.4 11.9 13.4 34.0 D 34.6 18.5 21.4 11.5 13.5 34.6 Kapalı 14 E 36.6 17.1 20.9 12.3 13.5 36.6 D 35.9 17.3 21.0 12.2 14.3 35.9 OSH 0.466 0.266 0.336 0.220 0.234 0.466 Yetiştirme sistemi * ** Ö.D. Ö.D. Ö.D. * Serbest gezinmeli 34.3 18.6 21.9 11.7 13.5 34.3 Kapalı 36.2 17.2 21.0 12.2 13.9 36.2 Cinsiyet Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. E 35.2 18.0 21.7 12.1 13.4 35.2 D 35.2 17.9 21.2 11.8 13.9 35.2 OSH: Ortalamanın Standart Hatası, Ö.D.: Önemli Değil, **: P<0.01, *: P<0.05

Tartışma ve Sonuç Çalışmamızda serbest gezinmeli ve kapalı sistemlerde yetiştirilen pekin ördeklerinin bazı kesim ve karkas özellikleri incelenmiştir. Gezinti alanı ulaşımına ve doğal davranışları sergilemelerine izin verilen pekin ördeklerinin büyüme performansı artış göstermektedir (11). Çalışmamız bu bildirişle uyumluluk göstermemekte olup, 14. hafta sonunda iki yetiştirme sisteminde de elde edilen büyüme performansı değerleri bakımından önemli bir farklılık bulunamamıştır. Entansif üretim şartlarında kesim yaşının genellikle 7-8 hafta olduğu ve bu yaşta kesilen ördeklerin kesim randımanı en yüksek olmakta (12) ve 7 haftalık yaşta 3.1-3.4 kg canlı ağırlığa ulaşmaktadır(13). Ancak çalışmamızda ördekler 14. haftada kesilmiş olup, ortalama canlı ağırlığı 2779 gr, sıcak karkas %72,2 ve soğuk karkas %69,8 olarak bulunmuştur. Günümüzde pekin ördekleri dünyanın birçok bölgesinde yetiştirildiğinden, canlı ağırlıkların bölgeden bölgeye değiştiği bilinmektedir (14). Bu çalışmada da canlı ağırlık ve karkas özelliklerinin bölgesel sebeplerden dolayı farklılık göstermiş olduğu görülmektedir. Elde edilen ortalama canlı ağırlık 14 hafta sonunda 2779 g olarak düşük seyretmiştir. Çalışmanın yaz aylarında yapılmasından dolayı yüksek çevre sıcaklığının canlı ağırlık artışı üzerindeki olumsuz etkisinin olduğu düşünülmektedir. Ördeklerde yemden yararlanma nın yüksek olması nedeniyle ekstansif üretim sisteminde yetiştirilmeye daha uygun olmaktadır (16). Ancak çalışmamızda serbest gezinmeli (2815 g) ve kapalı sistemde (2743 g) yetiştirilen ördeklerin canlı ağırlıkları arasında önemli bir fark olmamasından dolayı her iki sisteminde uygulanabilir ve tercih edilebilir olduğu görülmektedir. Yapılan bir başka çalışmada, sonuçlarımızla benzer olarak karkas ağırlık ve ile yenilebilir ve yenilemeyen iç organ ağırlıklarının yetiştirme sisteminden etkilenmediği bildirilmiştir (17). Ördeklerin yetiştirme dönemi ilerledikçe canlı ağırlık ve karkas ağırlıklarının arttığını, ayrıca vücut, karkas, yenilebilir ve yenilemeyen iç organ ağırlıklarının cinsiyetten etkilendiği ve erkeklerde bu değerlerin daha yüksek olduğunu belirtilmiştir (18). Kalp, karaciğer ve taşlık ağırlığının canlı ağırlıkla yakından ilişkili olduğu, yine de canlı ağırlığın ve yenilebilir iç organ ağırlığının büyük çapta değişim gösterebileceği bildirilmiştir (19). Ancak çalışmamızda cinsiyetin sadece karaciğer ağırlığı üzerine etkisi önemli olup, erkek ördeklerde yüksek bulunmuştur. Özellikle son yıllarda yağlı karaciğer tüketiminin önem kazandığı düşünüldüğünde, ördek ve kazlarda karaciğer nın yüksek olması aranan bir özellik haline gelmiştir. Bu çalışmada erkeklerde karaciğer nın yüksek olması, bu alanda yapılacak çalışmalar için önemli görülmektedir. Abdominal yağ miktarının çevresel koşullara bağlı olarak değişebildiği ve 8. haftada %1.9 olduğunu bildirilmiştir (18). Ancak 14. hafta sonunda kesilen ördeklerimizde bu oran %0.3 olarak çok düşük gerçekleşmiştir. Çizelge 3 te görüldüğü gibi cinsiyetin sıcak karkas, göğüs, sırt, but ve kanat ağırlığı üzerine önemli bir etkisinin olmadığı saptanmıştır. Ancak yapılan bir çalışma cinsiyetin bu parametreler üzerinde etkili olduğunu belirtmektedir (20). Diğer yandan serbest gezinmeli sistemde yetiştirilen ördeklerin kapalı sistemde yetiştirilenlere göre, göğüs ve but önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. Bu artış, ördeklerin serbest gezinme alanında yaptıkları egzersizler sayesinde bacak kaslarını daha iyi çalıştırmalarıyla ve bu bölgedeki kas gelişimlerinin daha fazla olmasıyla ilişkilendirilebilir (17). Kalp, bazı çalışmalar ile uyumlu (21), bazı çalışmalardan ise düşük bulunmuştur (22). Karaciğer ve taşlık yapılan bir çalışmanın sonuçlarından düşük, ancak göğüs yüksektir. Çalışmamızda göğüs nın yüksek olması kesim yaşının diğer çalışmaya göre fazla olmasından kaynaklanıyor olabilir (22). Çalışmada elde edilen kesim özelliklerine ait değerlerin diğer çalışmalardan farklı olmasının nedeni; ırk, cinsiyet, kesim yaşı, çevre koşulları ile bakım ve besleme yöntemlerinin değişim göstermesinden kaynaklanabilir. Son yıllarda gündemde olan hayvan refahı ve tüketicilerin bu konudaki taleplerinin artması, yüksek refah koşullarına sahip sistemlerde yetiştirilen hayvanların üretiminin artacağını göstermektedir. Bu çalışma, serbest gezinmeli sistemde yetiştirilen ördeklerin hayvan refahı standartları bakımından daha iyi koşullara sahip olduğunu ve kapalı sisteme göre performans ve kesim özelliklerinde herhangi bir olumsuzluğun olmadığını göstermektedir. Bu durumda özellikle ülkemizde ördek ve kaz gibi alternatif kanatlı türleri yetiştiriciliğinin küçük aile işletmelerinde yapıldığı göz önüne alındığında, çalışmada elde edilen sonuçlar üreticiler açısından önemli görülmektedir. *Bu çalışma Ondokuz Mayıs Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kurulunca desteklenmiştir. Proje No: PYO.ZRT.1902.15.001

Kaynaklar 1. https://data.oecd.org/agroutput/meat-consumption.htm (Erişim tarihi: 24.12.2016). 2. Pingel H. Duck and geese production. World poultry 2004; 20(8): 26-28. 3. http://www.fao.org/faostat/en/#data/qa (Erişim tarihi: 24.12.2016) 4. Sarıca M, Yamak US, Turhan S, Boz MA. Sarıcaoğlu FT, Altop A. Comparing slow growing chickens produced by two- and three-way crossings with commercial genotypes. 2. Carcass quality and blood parameters. Europ. Poult. Sci. 2014; (74). ISSN 1612-9199. 5. Yamak US, Sarıca M, Boz MA. Comparing slow-growing chickens produced by two- and threeway crossings with commercial genotypes, growth and carcass traits. Europ. Poult. Sci. 2014; (78). ISSN 1612-9199. 6. Sarıca M, Ocak N, Karaçay N, Yamak US, Kop C, Altop A. Growth, slaughter and gastrointestinal tract traits of three turkey genotypes under barn and free-range housing systems. British Poultry Science 2009; 50(4): 487-494. 7. Sarıca M, Ocak N, Turhan S, Kop C, Yamak US. Evaluation of meat quality from 3 turkey genotypes reared with or without outdoor access. Poult. Sci. 2011; 90: 1313-1323. 8. Mikulski D, Celej J, Jankowski J, Majewska T, Mikulska M. Growth performance, carcass traits and meat quality of slower-growing and fast-growing chickens raised with and without Access. Asian-Aust. J. Anim. Sci. 2011; 24(10):1407-1416. 9. Chen X, Jiang W, Tan HZ, Xu GF, Zhang XB, Wei S, Wang Q. Effect of outdoor Access on growth performance, carcass composition and meat characteristics of broiler chickens. Poult. Sci. 2013; 92: 435-443. 10. Sarıca M, Yamak US, Boz MA. Effect of production systems on foot pad dermatitis (FPD) levels among slow-medium- and fast-growing broilers. Europ.Poult.Sci. 2014; (78). ISSN 1612-9199. 11. Reiter K, Zernig F, Bessei W. Effect of water bath and free range on behaviour and feathering in Pekin, Muscovy, and Mulard duck, Proceedings of the 11th European Symposium on Waterfowl 1997; 224-229. 12. Bochno R, Lewczuk A, Janiszewska A, Mazanowski A, Wawro K. Use of multiple regression equation for evaluation of muscle and fat weight of ducks. Acta academiae agriculturea ac technicae olstenensis 1998; 31: 197-203. 13. Pingel H. Influence Of Breedıng And Management On The Effıcıency Of Duck Productıon. Lohmann information 1999; 22: 7-13. 14. Erişir Z, Poyraz O, Onbaşılar EE, Erdem E, Öksüztepe GA. Effects of housing system, swimming pool and slaughter age on duck performance, carcass and meat charasteristics. Journal of animal and veterinary advances 2009; 8(9): 1864-1869. 15. Ansary E, Mahiuddin M, Howlider MAR, Hai MA. Meat Production Potential of Different Cross- Bred Ducklings. Bang. J. Anim. Sci. 2008; 37(2): 82-88. 16. Baeza. Major trends in research into domestic ducks and recent results concerning meat quality. Proceedings of 12th European poultry congress 2006; P: 8. 17. Laçin E, Aras MS. Farklı yetiştirme metotlarının pekin ördeklerinde besi performansı, kesim ve karkas özellikleri üzerine etkisi. Hasad hayvancılık dergisi 2008; 273: 50-54. 18. Murawska D. The effect of age on the growth rate of tissues and organs and the percentage content of edible and nonedible carcass components in Pekin ducks. Poultry Science 2012; 91: 2030 2038. 19. Shahin KA. Sources of shared variability of the carcass and non-carcass components in Pekin ducklings. Ann. Zootech. 2000; 49: 67-72. 20. Sarı M, Önk K, Tilki M, Aksoy AR. Ördeklerin Kesim ve Karkas Özelliklerine Cinsiyet ve Irkin Etkisi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2012; 18(3): 437-441. 21. Kschischan M, Wagner A, Knust U, Pingel H, Köhler D. Effect of different fattening methods on Mulards and Pekin ducks. Proc. of 10 th European Symposium on waterfowl 1995; 62-65. 22. İşgüzar E, Koçak Ç, Pingel H. Growth, carcass traits and meat quality of different local ducks and Turkish Pekins. Arch. Tierz., Dummerstorf 2002; (4): 413-418.